Rekenkamer Leudal. Demografische ontwikkeling en het. effect op de Algemene Uitkering in Leudal. REKENKAMERBRIEF. onderzoeksteam:

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Rekenkamer Leudal. Demografische ontwikkeling en het. effect op de Algemene Uitkering in Leudal. REKENKAMERBRIEF. onderzoeksteam:"

Transcriptie

1 Rekenkamer Leudal REKENKAMERBRIEF Demografische ontwikkeling en het effect op de Algemene Uitkering in Leudal. onderzoeksteam: Projectleider : dr. S. Duindam februari Demografische ontwikkeling en het effect op de Algemene Uitkering in Leudal

2 INHOUD Inhoud Inleiding Onderzoeksvragen, vergelijkings- en normenkader, toelichting en uitwerking Demografische krimp en de algemene uitkering De domeinen in de algemene uitkering De ontwikkeling van de algemene uitkering voor Leudal Conclusies Literatuurlijst Samenstelling Rekenkamer Leudal 13 2 Demografische ontwikkeling en het effect op de Algemene Uitkering in Leudal

3 De Algemene Uitkering 1 INLEIDING De bevolking van Midden-Limburg krimpt langzaam in aantallen. Deze Rekenkamerbrief van de Rekenkamer Leudal kijkt met financiële ogen naar deze krimp door de financiële gevolgen van de demografische veranderingen in Midden Limburg nader te aanschouwen. De analyse in deze onderzoeksrapportage betreft allereerst het effect van de voorziene bevolkingsdaling in Leudal van ongeveer tot inwoners in de komende 3 decennia op een deel van de gemeentelijke financiën en wel in het bijzonder op de Algemene Uitkering, één van de belangrijke inkomstenbronnen van een gemeente. Vervolgens komt de vraag aan de orde in welke mate deze demografische verandering doorwerkt in de gemeentelijke financiën ten aanzien van voorzieningen en accommodaties, zoals in de financiële mogelijkheden, c.q. ruimte, voor verschillende voorzieningen in de sfeer van buurten en kernen, onderwijs, sport en cultuur. Allemaal voorzieningen waarvoor het noodzakelijk is dat er accommodaties beschikbaar zijn. De specifieke aandacht voor voorzieningen en accommodaties in het onderzoek van de Rekenkamer Leudal hangt samen met resultaten uit wetenschappelijk onderzoek en een onderzoek van de Raad voor de Financiële Verhoudingen en de Raad voor het Openbaar Bestuur met betrekking tot bevolkingskrimp: "Bevolkingsdaling". Uit dit onderzoek blijkt dat krimp vooral een effect heeft op woningbouwplannen en de mate waarin een bepaald voorzieningenniveau kan worden gehandhaafd. Navraag door de onderzoekers van de Rekenkamer Leudal bij leden van de Raad voor het Openbaar Bestuur brengt naar voren dat onderzoek naar de gemeentelijke financiën in samenhang met demografische krimp feitelijk in de kinderschoenen staat. Het rapport "Bevolkingsdaling" dient slechts beschouwd te worden als een eerste vingeroefening met betrekking tot het thema krimp en openbare financiën. Verder opvolgend onderzoek moet duidelijk maken in welke mate krimp nu daadwerkelijk van invloed is op de door de RvF/Rob naar voren gebrachte terreinen. Dat de RvF/Rob concludeert dat er geen echt effect zou zijn op de gemeentelijke financiën door de krimp, is alleen maar gebaseerd op het feit dat andere conclusies op dit moment op basis van de voorliggende onderzoeksgegevens niet onderbouwd kunnen worden. Deze rapportage van de Rekenkamer Leudal, over de ontwikkeling van de gemeentelijke financiën in Leudal, probeert een nadere uitwerking te geven van deze eerste vingeroefening van de RvF/ Rob en zal de eerste zijn in deze reeks. Bij de uitwerking van het onderzoek wordt gebruik gemaakt van inductieve werkwijzen, waarbij op basis van actuele ontwikkelingen een krimpproces wordt gevolgd op meerdere terreinen. Binnen deze terreinen worden scenario s ontwikkeld, die vorm en kader geven aan de verschillende deelonderzoeken van dit meerjarige rekenkameronderzoek. Scenario s die in eerste instantie ingevuld kunnen worden door de vergelijking van de oorspronkelijke situatie bij de gemeente Leudal met mogelijke uitkomsten na 10, 20 of 30 jaar. Het pad tussen de verschillende situaties is een pad vol transactiekosten, desinvesteringen, herstructureringen en allerlei politieke besluitvorming, die allemaal effect hebben op een gemeente en haar financiën. Een onderzoek naar de financiële gevolgen voor de gemeentelijke huishouding van demografische ontwikkelingen is in het algemeen lastige materie, omdat de vraag naar voorzieningen vanzelfsprekend niet alleen afhangt van demografische factoren, maar ook van economische, culturele 3 Demografische ontwikkeling en het effect op de Algemene Uitkering in Leudal

4 en politieke factoren. In het onderzoek wordt de relatieve sociaal-economische situatie van Leudal als een constante verondersteld. Dat wil zeggen dat autonome ontwikkelingen, ( ontwikkelingen die worden bereikt door verbetering van efficiency) van onderliggende economische, culturele en politieke aard in de analyse buiten beschouwing worden gelaten. Met behulp van deze veronderstelling wordt het beter mogelijk iets te kunnen zeggen over het zelfstandige effect van de demografische veranderingen op de gemeentelijke financiën. Of in het voorliggende onderzoek, op de hoogte van de algemene uitkering. 2 ONDERZOEKSVRAGEN, VERGELIJKINGS- EN NORMENKADER, TOELICHTING EN UITWERKING In dit onderzoek staat de Algemene Uitkering centraal. Daarbij komen de volgende vragen aan de orde. 1. Wat is de huidige grootte van de Algemene Uitkering in Leudal? 2. Wat is de grootte van de Algemene Uitkering als gevolg van de bevolkingsontwikkeling in de jaren 2020, 2030 en 2040, zoals aangegeven in het E til rapport (2010)? Toelichting bij de vragen: In de afgelopen jaren zijn een aantal rapporten verschenen over demografische ontwikkeling en de gevolgen voor bestuur en financiën. Het rapport Bevolkingsdaling van de Raad voor Financiële Verhoudingen en de Raad voor het Openbaar Bestuur uit 2008 en het rapport Krimp en Ruimte, Bevolkingsafname, ruimtelijke gevolgen en beleid van het Ruimtelijk Planbureau uit 2006 zijn hiervan de belangrijkste. Beide rapporten voorzien in een overzicht van die onderdelen van de gemeentelijke begroting die beïnvloed worden door demografische ontwikkelingen, zoals krimp. Daarbij wordt zowel gekeken naar de inkomsten van de gemeentelijke overheid in termen van het effect van demografische ontwikkeling op de algemene uitkering aan gemeenten, als op de specifieke uitkeringen, en de overige inkomsten, alsmede naar de verschillende uitgaven. Omdat begrotingen van de gemeenten onderdeel uitmaken van de toezichtfunctie van de Provincie lijkt het alsof er niets aan de hand is met betrekking tot de gemeentelijke financiën, in relatie tot krimp. Dit is als zodanig dan ook de conclusie van het eerste onderzoek van de Raad voor de Financiële Verhoudingen en de Raad voor het Openbaar Bestuur. Onderzoek van het Coelo komt tot een vergelijkbare conclusie (Allers, M.A., en A.S. Zeilstra, Bevolkingsdaling en gemeentelijke financiën, Groningen, Coelo, 2009): "de ingaande en uitgaande kasstromen zijn in orde". Met de vermogenspositie (kwaliteit x hoeveelheid van voorzieningen) is dit echter niet het geval. Dit volgt ook uit het denken in termen van het jaargangenmodel, zoals dat in macro-economische modellen van het Centraal Plan Bureau een belangrijke rol speelt. Echter juist bij gemeentefinanciën is het denken in termen van vermogensposities een hele belangrijke, omdat de algemene uitkering van het Rijk juist streeft naar een gelijk niveau van voorzieningen (maatschappelijk vermogen) in vergelijkbare gemeenten. Dat is de belangrijkste doelstelling van het gemeentefonds, een doelstelling die volgens de Raad voor de Financiële Verhoudingen is gebaseerd op het streven naar verevening van de voorzieningencapaciteit, en werkt als een soort van kostenvergoeding voor maatschappelijke vraagstukken, die samenhangen met de feitelijke situatie in een gemeente. Het is dan ook de analyse van die feitelijke situatie, die zicht geeft op (de ontwikkeling van) de verschillende maatstaven binnen het gemeentefonds. Zo hebben gemeenten die liggen in het veen veel extra kosten die met deze bodemgesteldheid te maken hebben. Vandaar de maatstaf binnen het gemeentefonds die met deze kosten rekening houdt. Eenzelfde maatstaf zou kunnen gelden met betrekking tot een krimpende bevolking en huishoudensaantallen. 4 Demografische ontwikkeling en het effect op de Algemene Uitkering in Leudal

5 De vraag is dan ook in welke mate krimp van invloed is op de waarde van de gemeentelijke infrastructuren, zoals sport- en gemeenschapsaccommodaties, onderwijsvoorzieningen, het rioleringsstelsel, de werking van de arbeidsmarkt, winkelvoorzieningen etc. In algemene zin: wat is het effect van krimp op de sociale, culturele en economische infrastructuur en de daaronder liggende waarde? Het RvF/Rob rapport stelt dat de situatie van een gemeente die krimpt van naar inwoners feitelijk niet anders is dan de situatie van een gemeente die al jarenlang inwoners heeft. Dat is natuurlijk zo in termen van inkomsten en uitgaven, doch de vermogenspositie en de waarde van de voorzieningen in beide gemeenten zullen echter duidelijk verschillen, omdat, volgende de gedachten van het jaargangenmodel, in de krimpende gemeente veel minder ruimte geweest zou kunnen zijn voor vernieuwing dan bij de andere gemeente. Hierdoor blijft tevens de maatschappelijke verdiencapaciteit van voorzieningen en sociaal-maatschappelijke infrastructuren in krimpende gemeenten achter bij die van groeiende gemeenten, ook al hebben ze een gelijk inwoneraantal. Aangezien de jaarlijkse verandering van de vermogenspositie gelijk is aan de uitkomst van de verliesen winstrekening/jaarrekening van een bepaald jaar, geldt dat de werkelijke uitgaven een vertekening geven van de werkelijke ontwikkeling van de financiële positie van een gemeente. Omdat de indicatoren waarmee een algemene uitkering wordt berekend een afspiegeling zijn van de vermogenspositie (voorzieningen infrastructuur) van een gemeente (inwoners, sociale structuur, oppervlakte, stedelijke dichtheid), is het belangrijk de vermogenspositie van een gemeente te volgen, wil je iets kunnen zeggen over de invloed van de demografisch krimp op de gemeentelijke financiën, waar het de algemene uitkering van een gemeente betreft en de ontwikkeling van uitgaven (inclusief kostenremanentie = het blijven bestaan, resp. dat wat blijft bestaan na uitschakeling van de veroorzakende werking) die door de krimp worden opgeroepen. Kostenremanentie beschrijft daarbij in welke mate extra (kosten)afschrijvingen genomen dienen te worden om de (dalende) hoeveelheid collectieve voorzieningen in overeenstemming te laten zijn met het dalende bevolkingsaantal. Van belang is voorts de te verwachten negatieve opbrengst van grondexploitaties in krimpgemeenten. Onderzoek in deze vraagt dan ook om het langdurig volgen van bepaalde beleidsterreinen en de ontwikkelingen die zich daar in voor doen. 3 DEMOGRAFISCHE KRIMP EN DE ALGEMENE UITKERING In het kader van het onderzoek naar de gevolgen voor de gemeentelijke financiën van de demografische ontwikkeling heeft de Rekenkamer Leudal gekeken naar een deel van de inkomsten van de gemeente, namelijk de Algemene Uitkering uit het gemeentefonds. Deze algemene uitkering is vrij te besteden door de gemeente Leudal. De hoogte van deze algemene uitkering hangt samen met een groot aantal verdeelmaatstaven, waaronder het aantal inwoners. In de navolgende analyse laten we zien hoe de demografische verandering van de samenstelling van de bevolking in Leudal leidt tot een verandering van de inkomstenstromen. De algemene uitkering uit het gemeentefonds is voor de meeste gemeenten de belangrijkste inkomstenbron. Naast deze inkomsten kennen gemeenten ook inkomsten uit specifieke uitkeringen van het Rijk voor specifieke taken, inkomsten uit belastingen, beleggingen en heffingen, en inkomsten uit grondverkopen. De algemene uitkering wordt voor iedere gemeente samengesteld op basis van een aantal verdeelmaatstaven, waaronder die van fysieke, sociale en economische aard. Ook is de algemene uitkering gevoelig voor inwonersaantallen, aantallen jongeren, ouderen, uitkeringsgerechtigden, bijstandgerechtigden, één-oudergezinnen en aantallen woonruimten. 5 Demografische ontwikkeling en het effect op de Algemene Uitkering in Leudal

6 Eigenlijk is iedere individuele gemeente uniek in deze en niet vergelijkbaar, zowel qua inkomsten (zo is de algemene uitkering van een gemeente volgens de RvF/Rob slechts voor 19% afhankelijk van het inwonersaantal; 81% hangt samen met andere factoren, waaronder ook bepaalde categorieën inwoners), als qua uitgaven (omdat uit langdurig onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau blijkt dat van deze uitgaven ongeveer 13% wordt beïnvloed door demografische ontwikkelingen, 37% door toegenomen gebruik van de voorzieningen per leeftijdsgroep en 50% door de toegenomen kosten per eenheid gebruik). Niettemin zijn inwonersmaatstaven factoren die een toekomstige algemene uitkering kunnen beïnvloeden als gevolg van demografische veranderingen. De algemene uitkering en haar verdeelmaatstaven laat zich dan ook het beste lezen als een kostenvergoeding voor diverse maatschappelijke vraagstukken of uitvoering van wetten, die in een gemeente ter hand genomen worden. In de verdeelmaatstaven komen deze vraagstukken in algemene zin tot uiting. De algemene uitkering kent geen aparte verdeelmaatstaf voor de gevolgen van demografische krimp. Voor dit onderzoek hebben we voor veranderingen in de algemene uitkering alleen gekeken naar veranderingen in de leeftijdsopbouw van de inwoners in de gemeente Leudal, zoals weerspiegeld in het rapport Bevolkingsprognose en prognose woningvoorraadbehoefte van het E'til van 1 augustus De veranderingen in aantallen ouderen, jongeren en inwoners, zoals door E'til aangegeven, zijn als indicatoren ingevoegd in het verdeelmodel voor de Algemene Uitkering, zoals deze is gepresenteerd in de septembercirculaire 2010 van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Bij de vooruitberekening van de gemeentelijke financiën voor Leudal is verondersteld dat de sociaal-economische situatie stabiel blijft gedurende de gehele analyseperiode, en niet leidt tot additionele toe- en/of afnames van een aantal indicatoren. Een belangrijk methodologisch stellingname, die ook terug te vinden is in de hiervoor genoemde analyse van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Bijvoorbeeld: het aantal bedrijfsvestigingen neemt in het model lineair af met het aantal inwoners, omdat bepaalde economische ontwikkelingen, zoals de groei van het ondernemerschap, voor de demografische analyse als niet relevant wordt beschouwd. Ook het gegeven dat ouderen steeds ouder worden is voorlopig buiten beschouwing gelaten aangezien E'til dit niet in haar prognose heeft meegenomen. Er zijn ook een aantal verdeelmaatstaven bij de Algemene Uitkering die helemaal niets van doen hebben met de ontwikkeling van het bevolkingsaantal, zoals de fysieke grootte van de gemeente, de omvang van het binnenwater etc. Om één en ander goed in te kleuren zal per verdeelmaatstaf van de Algemene Uitkering, die van toepassing is op de gemeente Leudal, aangegeven worden hoe we de demografische ontwikkeling van Leudal hebben verwerkt. Alle berekeningen kennen 2010 als basisjaar, mede vanwege de beschikbaarheid van cijfers. In de cijfers voor de Algemene Uitkering is alleen gerekend met die factoren die afhankelijk zijn van zogenoemde verdeelmaatstaven. Specifieke uitkeringen, die zonder wegingsfactor via de systematiek van de Algemene Uitkering worden uitgekeerd, zoals de WMO of Spoorse-doorsnijdingen (bijvoorbeeld spoorwegovergangen, die worden vervangen door een tunnel) zijn in de analyse nog niet meegenomen. Dit geldt ook voor de korting op de Algemene Uitkering die samenhangt met de belastingbasis in iedere gemeente. In latere rapportages in deze onderzoekslijn zullen we de onderzoeksgegeven met betrekking tot de Algemene Uitkering hiermee aanvullen. Dat geldt ook als zich bijzondere inzichten voordoen over de ontwikkeling van een aantal verdeelmaatstaven, nadere ontwikkelingen met betrekking tot het aantal inwoners in Leudal en de samenstelling van deze bevolking, en, na een aantal jaren, de effecten van specifieke vormen van beleid. Door in het 6 Demografische ontwikkeling en het effect op de Algemene Uitkering in Leudal

7 voorliggende onderzoek een goede uitgangssituatie (0-meting) neer te leggen kunnen toekomstige aspecten en effecten van beleid ook beter zichtbaar worden gemaakt. 3.1 De domeinen in de algemene uitkering Voor de analyse hebben we de verschillende verdeelmaatstaven geclusterd in een aantal domeinen. Dit zijn de volgende: a. Economie en Bedrijven b. Inwoners c. Sociaal Economische structuur d. Onderwijs e. Fysieke structuur Naast deze domeinen kent de algemene uitkering ook een vaste voet. Een bedrag van dat iedere gemeente krijgt over het jaar Per domein zullen we hierna toelichten welke verdeelmaatstaven hierin zijn opgenomen. Ad a: Het domein Economie en Bedrijven De volgende verdeelmaatstaven zijn in dit domein opgenomen: - Klantenpotentieel lokaal (het gewogen aantal inwoners dat tot een bepaalde kern woont tot een afstand van 20 kilometer) - Klantenpotentieel regionaal (het gewogen aantal inwoners dat tot een bepaalde kern woont tot een afstand van 60 kilometer) - Het aantal bedrijfsvestigingen in een gemeenten - De OZB-waarde van de niet-woningen in een gemeente Op deze verdeelmaatstaven is de veronderstelling toegepast dat bij een stabiele sociaal-economische situatie het aantal inwoners dat als klant in een gemeente gezien kan worden en het aantal en de grootte van de in een gemeente aanwezige ondernemingen in dezelfde mate dalen als het aantal inwoners. Daalt het aantal inwoners met 10%, dan dalen de inkomsten uit deze verdeelmaatstaven ook met 10%. Ad b: Het domein Inwoners Dit domein kent de volgende verdeelmaatstaven: - Inwoners - Jongeren tot 20 jaar - Ouderen vanaf 65 jaar - Ouderen tussen 75 en 85 jaar Voor de ontwikkeling van het aantal inwoners (per gemeente) zijn de prognoses van E til gevolgd. Deze zijn per leeftijdsgroep keurig af te lezen. Ad c: Het sociaal-economische domein Dit domein van de Algemene Uitkering wordt in sterke mate beïnvloed door de demografische ontwikkelingen. Het domein kent de volgende verdeelmaatstaven: - Huishoudens met lage inkomens (een maatstaf voor het gemiddelde inkomen in een gemeente afgezet tegen het gemiddelde inkomen in Nederland) 7 Demografische ontwikkeling en het effect op de Algemene Uitkering in Leudal

8 - Huishoudens met lage inkomens (drempel); ( gelijk aan hierboven doch met een correctiefactor voor het aantal woonruimten. Hierdoor worden relatief rijke gemeenten buiten deze verdeelmaatstaf gehouden. Geldt niet voor de Limburgse gemeenten). - Bijstandsontvangers - ABW-schaalnadeel (een maatstaf die rekening houdt met de kosten van veel verschillende bijstandsgerechtigden in een gemeente) - ABW-schaalvoordeel (een maatstaf die rekening houdt met de voordelen van veel dezelfde bijstandsgerechtigden) - Uitkeringsontvangers - Minderheden - Eénoudergezinnen De demografische analyse in dit domein veronderstelt dat het aantal bijstandsgerechtigden en uitkeringsontvangers direct samenhangt met het aantal werkende inwoners = het aantal inwoners verminderd met de jongeren en de ouderen. Omdat de economische situatie als constant veronderstelt wordt, daalt het aantal uitkeringsgerechtigden als gevolg van een dalende beroepsbevolking. Bij de éénoudergezinnen geldt de veronderstelling dat de omvang van deze groep lineair samenhangt met de ontwikkeling van het aantal jongeren in een gemeente. De huishoudens met lage inkomens en het aantal minderheden worden geacht lineair te te dalen/stijgen met het aantal inwoners. De overige maatstaven zijn afgeleiden van het aantal bijstandsgerechtigden. Ad d: Het onderwijsdomein Dit kleine domein kent maatstaven die betrekking hebben op de aanwezigheid van scholen binnen een bepaalde gemeente. Voor de analyse is de veronderstelling gemaakt dat deze scholen niet verdwijnen. Een veronderstelling die door nadere analyse van het onderwijsdomein in de praktijk wellicht niet haalbaar zal blijken te zijn, maar voor de analyse van de ontwikkeling van de algemene uitkering als robuust zal worden beschouwd. Het onderwijsdomein kent de volgende verdeelmaatstaven: - Leerlingen (V)SO - Leerlingen VO - Extra groei jongeren - Extra groei leerlingen VO Voor de demografische analyse zijn de verdeelmaatstaven voor leerlingen (V)SO en VO rechtstreeks gekoppeld aan de ontwikkeling van het aantal jongeren. Binnen Leudal is geen sprake van groei in jongeren en leerlingen, doch sprake van een versnellende daling. Deze verdeelmaatstaven zijn dan ook niet direct relevant. Ad e: Het fysieke domein Het fysieke domein kent een groot aantal verdeelmaatstaven waarvan er feitelijk twee van groot belang zijn voor de demografische analyse. Deze zijn het aantal woonruimten en de omgevingsadressendichtheid. Deze laatste is een maatstaf voor verstedelijking, die aangeeft dat als er gemiddeld genomen veel adressen in een vierkante kilometer zijn ten aanzien van een bepaald adres, dit leidt tot meerdere maatschappelijke vraagstukken in een gemeente en daardoor ook tot een hogere vergoeding in de algemene uitkering. Bij de demografische analyse van de fysieke structuur is de veronderstelling gemaakt dat het aantal woonruimten en de omgevingsadressendichtheid lineair afneemt met het aantal inwoners. Dit komt 8 Demografische ontwikkeling en het effect op de Algemene Uitkering in Leudal

9 mede omdat deze maatstaf breder is dan het aantal huishoudens en factoren als recreatiewoningen, gevangenissen etc. betreft. De verschillen tussen een lineaire daling van het aantal woonruimten en een daling van het aantal huishoudens, zoals voorzien door het E'til, zijn bij nadere beschouwing marginaal, al is het aantal woonruimten duidelijk hoger dan het aantal huishoudens. Ook is de veronderstelling gemaakt dat vermindering van het aantal woonruimten met name leidt tot een verdunning van het aantal woningen per km2, doch dat het totaal van het bebouwde oppervlak in een gemeenten niet heel veel verandert. Realisatie van de veronderstellingen in dit domein hangt in de praktijk in sterke mate samen met het kunnen weghalen van woonruimten in de gemeente Leudal na We zijn er in het onderzoek van uit gegaan dat in de loop der tijd zich beleid in deze richting zal ontwikkelen, als de voorspellingen van E til ook als zodanig uitkomen. Ook al is er geen directe noodzaak, omdat het aantal woonruimten vooralsnog zal stijgen. Dit zal vooral gelden voor ouderen Het fysieke domein kent de volgende verdeelmaatstaven: - Land - Bodemfactor Land - Slechte grond Land - Binnenwater - Buitenwater - Oppervlakte bebouwing kern en bodemfactor kern - Oppervlakte bebouwing buitengebied en bodemfactor buitengebied - Woonruimten - Woonruimten en bodemfactor kern - Woonruimten op slechte grond - Oppervlakte historische kernen < 40 ha - Oppervlakte historische kernen ha - Oppervlakte historische kernen > 64 ha - Lengte historisch water - Bewoonde oorden Historische woningen in bewoonde oorden - ISV (a): (dit is een maatstaf voor stedelijke vernieuwing) - ISV (b): (dit is een maatstaf voor stedelijke vernieuwing) - Omgevingsadressendichtheid - Omgevingsadressendichtheid en slechte grond - Oeverlengte en bodemfactor gemeente - Oeverlengte, omgevingsadressendichtheid en bodemfactor gemeente - Kernen met minstens 500 adressen - Kernen en bodemfactor buitengebied. 4 DE ONTWIKKELING VAN DE ALGEMENE UITKERING VOOR LEUDAL In deze paragraaf kijken we naar de uitkomsten van de nadere ontwikkeling van de algemene uitkering in 2020, 2030 en 2040 als gevolg van de demografische veranderingen, zoals geschetst in de prognose van E'til. Tabel 1 laat zien dat de algemene uitkering in de loop van zo n 30 jaar daalt van ongeveer 31 miljoen euro, de huidige inkomsten (2010) uit de Algemene Uitkering zonder de correctie voor OZB-inkomsten en bijzondere uitkeringen, naar ongeveer 28,4 miljoen. Dit is in de periode ongeveer ,-- minder per jaar. In de volgende 10 jaar ongeveer per jaar minder en in de laatste 10 jaar van de onderzoeksperiode minder inkomsten uit de algemene uitkering per jaar. 9 Demografische ontwikkeling en het effect op de Algemene Uitkering in Leudal

10 Kolom1 Tabel 1: Leudal (absolute cijfers) Kolom2 Kolom3 Kolom4 Kolom5 Leudal Inwoners Domein in duizenden euro's Economie en bedrijven Inwoners Sociaal economische structuur Onderwijs Fysieke structuur Vaste voet Totaal Dat is volgens tabel 2 een daling van zo n 8,5%, waarbij de daling van de bevolking zo n 11% is. Het zwaarst drukken de vermindering van het aantal jongeren en de veranderingen in de sociaaleconomische variabelen, als gevolg van een verandering van de samenstelling van de beroepsbevolking. De fysieke factoren bij het bepalen van de Algemene Uitkering compenseren het inwonersverlies, omdat er volgens de E til prognoses zeker tot 2030 nog sprake is van groei van het aantal huishoudens en woonruimten. De min of meer directe relatie van de verandering van het aantal inwoners met de verandering van de Algemene Uitkering is op het eerste gezicht verrassend, omdat de Raad voor de Financiële Verhouding/Raad voor het openbaar bestuur heeft aangegeven dat slechts 19% van de Algemene Uitkering rechtstreeks zou samenhangen met de inwonersaantallen. Doch belangrijke andere elementen van de Algemene Uitkering, zoals het aantal klanten, uitkeringsgerechtigden, huishoudens met lage inkomens en woonruimten zijn feitelijk slechts verbijzonderingen van deze inwonersaantallen en zullen dus evengoed dalen als het inwonersaantal daalt. Tabel 2 Kolom1 Kolom2 Kolom3 Kolom4 Tabel 2: Leudal (procentuele cijfers) Leudal Inwoners %-daling inwoners -1,85% -4,97% --10,89% Domein in procentuele veranderingen Economie en bedrijven -1,85% -4,97% -10,89% Inwoners -2,60% -3,38% -7,41% Sociaal economische structuur -4,46% -11,46% -18,56% Onderwijs -17,89% -24,49% -27,63% Fysieke structuur 2,49% 2,49% -1,10% Vaste voet 0% 0% 0% Totaal -2,15% -4,11% -8,47% 10 Demografische ontwikkeling en het effect op de Algemene Uitkering in Leudal

11 5 CONCLUSIES In dit onderzoek naar de gevolgen van de demografische krimp op de gemeentelijke financiën in Leudal heeft de Algemene Uitkering centraal gestaan. Het onderzoek laat zien hoe de demografische veranderingen doorwerken op de Algemene Uitkering voor Leudal. Gemiddeld zal Leudal 0,2% tot 0,4% per jaar minder inkomsten uit de Algemene Uitkering ontvangen. In absolute bedragen gaat om tot per jaar, indien de demografische ontwikkeling zich zo ontwikkelt als E'til in haar prognoses in 2010 heeft voorgespiegeld. Dit is naar de mening van de Rekenkamer Leudal een overzichtelijk bedrag. Op deelterreinen gaat de krimp sneller, doch deze terreinen, zoals onderwijs, betreffen geen grote bedragen, waar het gaat om de Algemene Uitkering. Wellicht dat de forse verwachte daling van het aantal jongeren op andere terreinen grotere effecten tot gevolg heeft. Hoewel de demografische effecten op de hoogte van de Algemene Uitkering gematigd zijn is, wil dit op basis van deze analyse nog niet zeggen dat de Algemene Uitkering als gevolg hiervan ook aangepast dient te worden. Dit kan alleen als demografische krimp op zichzelf tot bepaalde kosten leidt, die maatschappelijke vraagstukken opwerpen. Maatschappelijke vraagstukken die van invloed zijn op de maatschappelijke vermogenspositie van een gemeente. Net zoals de factor slappe bodem dit bijvoorbeeld doet voor een aantal gemeenten die op het veen zijn gebouwd. In de voorliggende rapportage zijn deze kosten nog niet in beeld gebracht, en als zodanig kan er ook nog niets gemeld worden over de mate waarin kostenremanentie zich voordoet in Leudal. Dit zal in latere onderdelen van onderzoek naar de demografische ontwikkeling in Leudal en de financiële zijde van deze ontwikkeling aan de orde komen. Niettemin kan al wel gesteld worden dat het ontbreken van een kostenmaatstaf die rekening houdt met het vermogensverlies (kostenremanentie) in voorzieningen en de sociale, culturele en economische infrastructuur in gemeenten als gevolg van demografische krimp bijzondere aandacht vraagt. Immers, zonder een dergelijke maatstaf komt de functie van de Algemene Uitkering als vereveningsmaatstaf voor de voorzieningencapaciteit van gemeenten onder druk te staan, en kunnen kosten die worden opgeroepen door een bepaalde maatschappelijke ontwikkeling (krimp) niet goed verevend worden. De tot nu toe verrichte onderzoeken van de Raad voor de Financiële Verhoudingen/ Raad voor het Openbaar Bestuur en het Coelo besteden aan deze vermogensontwikkeling weinig tot geen aandacht, en missen dan ook naar de mening van de Rekenkamer Leudal bijzondere aspecten van het effect van de demografische krimp op de gemeentelijke financiën. 11 Demografische ontwikkeling en het effect op de Algemene Uitkering in Leudal

12 6. Literatuurlijst - Allers, M.A., en A.S. Zeilstra, Bevolkingsdaling en gemeentelijke financiën, Groningen Coelo, (2009) - E til, Bevolkings- en Huishoudingsprognose voor Leudal, 1 augustus Groenen, W.C.C. (SCP), Blok Demografie en Collectieve Uitgaven, in: Open Universiteit Nederland, cursus Economie van de Collectieve Sector 3, (1992) - Ministerie van Binnenlandse zaken, Septembercirculaire 2009 Algemene Uitkering, (2009) - Raad voor Financiële Verhoudingen en Raad voor het Openbaar Bestuur, Bevolkingsdaling (2008). - Ruimtelijk Planbureau, Krimp en Ruimte, Bevolkingsafname, ruimtelijke gevolgen en beleid (2006) 12 Demografische ontwikkeling en het effect op de Algemene Uitkering in Leudal

13 7. Samenstelling Rekenkamer Leudal Voorzitter: mr. J.J.P.M. van Hout Leden: dr. S. Duindam Secretaris: Mw. L. Monod de Froideville Adres secretariaat Rekenkamer Leudal: H.J.M. Monod de Froideville (Lea) Postbus ZG Heythuysen doorkiesnummer: Demografische ontwikkeling en het effect op de Algemene Uitkering in Leudal

14 14 Demografische ontwikkeling en het effect op de Algemene Uitkering in Leudal

Rekenkamer brief Secretariaat Postbus AE Heerlen Parkstad Limburg September 2010

Rekenkamer brief Secretariaat Postbus AE Heerlen Parkstad Limburg September 2010 Demografie, Gemeentelijke Financiën en Voorzieningen Rekenkamer brief Secretariaat Postbus 200 6400 AE Heerlen Parkstad Limburg September 2010 Deel 1: De Algemene Uitkering Demografie, Gemeentelijke Financiën

Nadere informatie

Besluit tot vaststelling van de bedragen per eenheid voor de uitkering uit het gemeentefonds over het uitkeringsjaar 2013

Besluit tot vaststelling van de bedragen per eenheid voor de uitkering uit het gemeentefonds over het uitkeringsjaar 2013 Besluit tot vaststelling van de bedragen per eenheid voor de uitkering uit het gemeentefonds over het uitkeringsjaar 2013 De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, handelende in overeenstemming

Nadere informatie

Besluit tot vaststelling van de bedragen per eenheid voor de uitkering uit het gemeentefonds over het uitkeringsjaar 2015

Besluit tot vaststelling van de bedragen per eenheid voor de uitkering uit het gemeentefonds over het uitkeringsjaar 2015 Besluit tot vaststelling van de bedragen per eenheid voor de uitkering uit het gemeentefonds over het uitkeringsjaar 2015 De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, handelende in overeenstemming

Nadere informatie

Artikel 1. Artikel 2. Dit besluit treedt in werking met ingang van de tweede dag na de dagtekening van de Staatscourant waarin zij wordt geplaatst.

Artikel 1. Artikel 2. Dit besluit treedt in werking met ingang van de tweede dag na de dagtekening van de Staatscourant waarin zij wordt geplaatst. Besluit tot vaststelling van de bedragen per eenheid voor de uitkering uit het gemeentefonds over het uitkeringsjaar 2009 De staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijskrelaties, handelende in

Nadere informatie

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de Staatssecretaris van Financiën,

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de Staatssecretaris van Financiën, Besluit van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de Staatssecretaris van Financiën van datumpm, nr. 2019-PM, tot vaststelling van de bedragen per eenheid voor de algemene uitkering

Nadere informatie

Concept Verdeelformules per cluster gemeentefonds 2015

Concept Verdeelformules per cluster gemeentefonds 2015 Concept Verdeelformules per cluster gemeentefonds 2015 Het betreft de bedragen per eenheid per cluster exclusief de uitkeringsfactor Bestuur en Algemene ondersteuning 50,99 * inwoners + 21,25 * minderheden

Nadere informatie

Ministerie van BZK DCB/FEZ/BBV. Aan het gemeentebestuur van : Marum Postbus ZG Marum. Blad: 1

Ministerie van BZK DCB/FEZ/BBV. Aan het gemeentebestuur van : Marum Postbus ZG Marum. Blad: 1 Aan het gemeentebestuur van : Marum Postbus 96 ZG Marum Blad: 1 Blad: Provincie: Gemeente: Groningen Marum Postbus Datum: 0-0-014 01 014-04 96 ZG Marum Bankrekeningnummer: NL 9 BNGH 08500559 Gemeentecode:

Nadere informatie

Ministerie van BZK DCB/FEZ/BBV. Aan het gemeentebestuur van : Marum Postbus ZG Marum. Blad: 1

Ministerie van BZK DCB/FEZ/BBV. Aan het gemeentebestuur van : Marum Postbus ZG Marum. Blad: 1 Aan het gemeentebestuur van : Marum Postbus 96 ZG Marum Blad: 1 Blad: Provincie: Gemeente: Groningen Marum Postbus Datum: 1-0-01 01 01-0 96 ZG Marum Bankrekeningnummer: NL 9 BNGH 08500559 Gemeentecode:

Nadere informatie

Besluit tot vaststelling van de bedragen per eenheid voor de algemene uitkering uit het gemeentefonds over het uitkeringsjaar 2016

Besluit tot vaststelling van de bedragen per eenheid voor de algemene uitkering uit het gemeentefonds over het uitkeringsjaar 2016 Besluit tot vaststelling van de bedragen per eenheid voor de algemene uitkering uit het gemeentefonds over het uitkeringsjaar 2016 De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, handelende

Nadere informatie

gemeentefonds bekendmaking van beleid en het geven van informatie

gemeentefonds bekendmaking van beleid en het geven van informatie de gemeentebesturen, ter attentie van de raden en de colleges van B&W OBD BFV Schedeldoekshaven 200 2511 EZ Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag www.rijksoverheid.nl Contactpersoon Algemeen: Y. Drese

Nadere informatie

Geld voor gemeenten in het sociaal domein. Uithoorn, 17 september 2015 Gijs Oskam, VNG/Gemeentefinanciën

Geld voor gemeenten in het sociaal domein. Uithoorn, 17 september 2015 Gijs Oskam, VNG/Gemeentefinanciën Geld voor gemeenten in het sociaal domein Uithoorn, 17 september 2015 Gijs Oskam, VNG/Gemeentefinanciën Programma Inkomstenbronnen Eigen inkomstenbronnen Uitkeringen van het Rijk Decentralisatie Jeugdzorg

Nadere informatie

Ontwikkelingen in de financiële verhouding

Ontwikkelingen in de financiële verhouding Ontwikkelingen in de financiële verhouding Aandelen overheidslagen in uitgaven (2012) Slechts een klein deel van de belasting- en premieopbrengst gaat naar gemeenten (Bron: rapport Adviescommissie Financiële

Nadere informatie

Gevolgen op de uitkering uit het Gemeentefonds bij een voorziene herindeling van Noord-Groninger gemeenten

Gevolgen op de uitkering uit het Gemeentefonds bij een voorziene herindeling van Noord-Groninger gemeenten Gevolgen op de uitkering uit het Gemeentefonds bij een voorziene herindeling van Opdrachtnemer: PAUW B.V. Wilgenbos 2 3311 JX Dordrecht www.pauw-gemeentefonds.nl Senior Consultant: Dirk Jans Inhoudsopgave

Nadere informatie

gemeentefonds bekendmaking van beleid en het geven van informatie

gemeentefonds bekendmaking van beleid en het geven van informatie de gemeentebesturen, ter attentie van de raden en de colleges van B&W OBD BFV Schedeldoekshaven 200 2511 EZ Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag www.rijksoverheid.nl Contactpersoon Algemeen: Y. Drese

Nadere informatie

Nieuwe verdeelmodel provinciefonds

Nieuwe verdeelmodel provinciefonds Nieuwe verdeelmodel provinciefonds vertaling ijkpunten naar inclusief actualisering Eindrapport Cebeon, 24 mei 2011 I Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Bestuur... 4 3 Verkeer en vervoer... 6 4 Water en

Nadere informatie

INHOUDSOPGAVE. (alle vermelde bedragen x euro)

INHOUDSOPGAVE. (alle vermelde bedragen x euro) INHOUDSOPGAVE (alle vermelde bedragen x 1.000 euro) Omschrijving Pagina Overzicht personele sterkte en personeelskosten 3 Specificatie geactiveerde kapitaaluitgaven 5 Specificatie reserves en voorzieningen

Nadere informatie

Slappe bodemdag 21 juni 2013

Slappe bodemdag 21 juni 2013 Slappe bodemdag 21 juni 2013 Financieel kennisgebied Hoe werkt het gemeentefonds en waar let je op in de begroting? Doel van financiële workshop Informeren Gemeentefinanciën en slappe bodem Wat doet de

Nadere informatie

Bevolkingsdaling: een probleem voor de gemeentelijke financiën?

Bevolkingsdaling: een probleem voor de gemeentelijke financiën? Tijdschrift voor Openbare Financiën 293 Bevolkingsdaling: een probleem voor de gemeentelijke financiën? M.A. Allers en A.S. Zeilstra* Samenvatting De komende decennia daalt de bevolking van meer dan de

Nadere informatie

Bevolkingsdaling: geen paniek

Bevolkingsdaling: geen paniek Bevolkingsdaling: geen paniek De komende decennia daalt de bevolking van meer dan de helft van de gemeenten. Bij velen bestaat de vrees dat krimpgemeenten in financiële problemen komen. Dat was echter

Nadere informatie

Ons kenmerk Rfv/ Doorkiesnummer

Ons kenmerk Rfv/ Doorkiesnummer De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de staatssecretaris van Financiën Bijlagen Geen Inlichtingen bij S. Vroonhof Onderwerp Advies Uitlichting FWI Uw kenmerk FO2000/U69450 Ons kenmerk

Nadere informatie

Voortgangsrapportage demografische ontwikkelingen

Voortgangsrapportage demografische ontwikkelingen Voortgangsrapportage demografische ontwikkelingen Inleiding In deze voortgangsrapportage staat een actualisatie van de demografische gegevens over inwoners en huishoudens. Ook zijn een aantal algemene

Nadere informatie

B en W d.d

B en W d.d B en W 14.0354 d.d. 8-4-2014 Onderwerp Reactie aan VNG op de onderzoeksrapportage Groot-onderhoud gemeentefonds Besluiten:Behoudens advies van de commissie 1. Vast te stellen de brief aan de gemeenteraad

Nadere informatie

Aan het college van Burgemeester en wethouders van Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Onderwerp: Standaardrapport naar aanleid9ing van decembercirculaire

Aan het college van Burgemeester en wethouders van Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Onderwerp: Standaardrapport naar aanleid9ing van decembercirculaire Aan het college van Burgemeester en wethouders van Haarlemmerliede en Spaarnwoude Onderwerp: Standaardrapport naar aanleid9ing van decembercirculaire Halfweg, 25 januari 2013 Geacht college, Het verschijnen

Nadere informatie

Demografische (wijk-) analyse van de woningbouwplannen Deventer 2015

Demografische (wijk-) analyse van de woningbouwplannen Deventer 2015 Demografische (wijk-) analyse van de woningbouwplannen Deventer 2015 Uitgave : team Kennis en Verkenning Naam : John Stam Telefoonnummer : 3298 Mail : gj.stam@deventer.nl 1 Inhoudsopgave pagina 1 Inleiding:

Nadere informatie

Grote gemeenten goed voor driekwart van bevolkingsgroei tot 2025

Grote gemeenten goed voor driekwart van bevolkingsgroei tot 2025 Persbericht PB13 062 1 oktober 2013 9:30 uur Grote gemeenten goed voor driekwart van bevolkingsgroei tot 2025 Tussen 2012 en 2025 groeit de bevolking van Nederland met rond 650 duizend tot 17,4 miljoen

Nadere informatie

Algemene uitkering Beginstand algemene uitkering

Algemene uitkering Beginstand algemene uitkering R A A D S I N F O R M A T I E B R I E F De leden van de raad Postbus 200 2920 AE KRIMPEN AAN DEN IJSSEL Datum: 1-12-2016 Zaaknummer: ZK16006137 Afdeling: Financiën en Control Contactpersoon: J.M.T. Koren

Nadere informatie

Drukte in de financiële verhouding. Famo Utrecht, 30 september 2016 Gijs Oskam, VNG/Gemeentefinanciën

Drukte in de financiële verhouding. Famo Utrecht, 30 september 2016 Gijs Oskam, VNG/Gemeentefinanciën Drukte in de financiële verhouding Famo Utrecht, 30 september 2016 Gijs Oskam, VNG/Gemeentefinanciën Programma Vormgeving van deze presentatie De accressen en meer Mythes en misverstanden in de financiële

Nadere informatie

Herverdeling gemeentefonds Wikken en wegen. Gijs Oskam Expertisecentrum Gemeentefinanciën VNG Utrecht, 18 november 2013

Herverdeling gemeentefonds Wikken en wegen. Gijs Oskam Expertisecentrum Gemeentefinanciën VNG Utrecht, 18 november 2013 Herverdeling gemeentefonds Wikken en wegen Gijs Oskam Expertisecentrum Gemeentefinanciën VNG Utrecht, 18 november 2013 Programma Inkomsten van gemeenten Terugblik op de herverdeling 1997 en 2001 Voorgenomen

Nadere informatie

Financiële effecten van de Participatiewet

Financiële effecten van de Participatiewet Financiële effecten van de Participatiewet Utrecht, 5 december 2012 Martin Heekelaar E: m.heekelaar@berenschot.nl M: 06-23152767 1 Wet werken naar vermogen wordt Participatiewet Invoering op 1 januari

Nadere informatie

a cc groningen - 5 JAN. 201 i IdU Aan Provinciale Staten

a cc groningen - 5 JAN. 201 i IdU Aan Provinciale Staten f);; X provincie groningen bezoekadres: Martinikerkhof 12 Aan Provinciale Staten postadres: Postbus 610 9700 AP Groningen algemeen teiefoonnr: 050 316 49 li www.provlnciegroningen.nl info@provinciegroningen.nl

Nadere informatie

Gemeentefinanciën Workshop

Gemeentefinanciën Workshop Gemeentefinanciën Workshop Raad op zaterdag, 22 november 2014 Renate Reusch, VNG/Financiën en Economie Programma 1. Inkomstenbronnen van gemeenten 2. Financiën van de decentralisatie in het sociaal domein

Nadere informatie

Inkomsten van gemeenten Aan welke knoppen kan de gemeenteraad draaien?

Inkomsten van gemeenten Aan welke knoppen kan de gemeenteraad draaien? Inkomsten van gemeenten Aan welke knoppen kan de gemeenteraad draaien? Raadsledencongres s Hertogenbosch 20 januari 2018 Gijs Oskam VNG/Gemeentefinanciën Programma Inkomsten van gemeenten Eigen inkomsten

Nadere informatie

Demografische ontwikkelingen

Demografische ontwikkelingen DEEL 2.4 INFORMATIE Demografische ontwikkelingen: - Ontwikkeling inwonersaantallen; - Ontwikkeling migratiestromen; - Ontwikkeling huishoudens; - Prognoses en huishoudens; - Ontgroening en vergrijzing;

Nadere informatie

In de bijgevoegde analyse wordt weergegeven waardoor de verschillen ten opzichte van de meicirculaire zijn ontstaan.

In de bijgevoegde analyse wordt weergegeven waardoor de verschillen ten opzichte van de meicirculaire zijn ontstaan. Memo Aan: de Raad van de gemeente Oude IJsselstreek Cc: Van: College van burgemeester en wethouders Datum: 6 oktober 2015 Kenmerk: 15ini02499 Onderwerp: uitwerking septembercirculaire 2015 (Algemene uitkering

Nadere informatie

Financieel beeld van de gemeente Naarden, Muiden, Bussum September 2014

Financieel beeld van de gemeente Naarden, Muiden, Bussum September 2014 Financieel beeld van de gemeente Naarden, Muiden, Bussum September 2014 Inleiding In de fusieraad van 30 juni 2014 is gesproken over een consolidatie van de drie begrotingen en om inzicht te krijgen in

Nadere informatie

Bevolkingsprognoses Deventer 2013

Bevolkingsprognoses Deventer 2013 Bevolkingsprognoses Deventer 2013 december 2013 Uitgave : team Kennis en Verkenning Naam : John Stam Telefoonnummer : 3298 Mail : gj.stam@deventer.nl 1 1 Samenvatting en conclusies... 3 2 Inleiding...

Nadere informatie

Maatwerkrapport WWB in Uw Gemeente

Maatwerkrapport WWB in Uw Gemeente Aan Cc - Van Paul Schenderling; Martin Heekelaar Datum 16 juli 2013 Betreft Maatwerkrapport WWB in 1.1 Woord vooraf Dit document is een geanonimiseerd voorbeeld van een beknopt maatwerkrapport dat Berenschot

Nadere informatie

Burgemeester en Wethouders

Burgemeester en Wethouders Burgemeester en Wethouders B en W nummer 12.0027. ; besluit d.d. 24-10-2012 Onderwerp Beantwoording brief over de herverdeling van het gemeentefonds en besteding op het Cluster Educatie. Besluiten:Behoudens

Nadere informatie

Reacties op bevolkingsdaling

Reacties op bevolkingsdaling Reacties op bevolkingsdaling Wim Derks Kenniscentrum voor Bevolkingsdaling en Beleid, Universiteit Maastricht en Etil www.bevolkingsdaling.nl w.derks@beoz.unimaas.nl 1 Inhoud 1996-2006 Structurele bevolkingsdaling

Nadere informatie

Demografische ontwikkelingen gemeente Utrechtse Heuvelrug Uitwerking onderzoeksvraag door Radha Parahoe (april 2010)

Demografische ontwikkelingen gemeente Utrechtse Heuvelrug Uitwerking onderzoeksvraag door Radha Parahoe (april 2010) Demografische ontwikkelingen gemeente Utrechtse Heuvelrug Uitwerking onderzoeksvraag door Radha Parahoe (april 2010) Vanuit de VNG komen diverse krimp en vergrijzingcijfers. In de woonvisie Wonen in een

Nadere informatie

Demografische ontwikkelingen : onzekerheid en regionale diversiteit

Demografische ontwikkelingen : onzekerheid en regionale diversiteit Demografische ontwikkelingen 2010-2040: onzekerheid en regionale diversiteit Jan Ritsema van Eck Frank van Dam Carola de Groot Andries de Jong PBL Ruimteconferentie 21 mei 2013 Opbouw presentatie 1) Vragen

Nadere informatie

De besparing voor een gemeente als er iemand uit de bijstand stroomt

De besparing voor een gemeente als er iemand uit de bijstand stroomt De besparing voor een gemeente als er iemand uit de bijstand stroomt Als er in een gemeente iemand uit de bijstand stroomt, hoeft de gemeente één bijstandsuitkering minder te betalen. Gemeenten gaan er

Nadere informatie

: Aanvullend voorstel voor voorjaarsnota 2006 en kadernota 2007

: Aanvullend voorstel voor voorjaarsnota 2006 en kadernota 2007 Nummer Onderwerp : B-2.14.2006 : Aanvullend voorstel voor voorjaarsnota 2006 en kadernota 2007 Korte inhoud : Voor de voorjaarsnota moet de begrote algemene uitkering worden verhoogd met 144.637 en de

Nadere informatie

Uw kenmerk

Uw kenmerk De Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties drs. A. Th. Bijleveld-Schouten Postbus 20011 2500 EA DEN HAAG Datum 22 april 2010 Inlichtingen bij G.A. van Nijendaal Uw kenmerk 2010-0000173198

Nadere informatie

Wijziging Gemeenschappelijke Regeling Sociale Dienst Veluwerand

Wijziging Gemeenschappelijke Regeling Sociale Dienst Veluwerand Datum Agendapunt Nummer 7 R10S005 Onderwerp Wijziging Gemeenschappelijke Raadsvoorstel Zeewolde Beoogd effect Met het wijzigen van artikel 24 van de Gemeenschappelijke Regeling van de Sociale Dienst Veluwerand

Nadere informatie

Armoede in 2010 niet verminderd, toename verwacht in 2011 en 2012

Armoede in 2010 niet verminderd, toename verwacht in 2011 en 2012 Centraal Bureau voor de Statistiek Sociaal en Cultureel Planbureau Inlichtingen bij ONDER EMBARGO TOT DINSDAG 6 DECEMBER 2011 09:30 UUR Prof. dr. J.J. Latten persdienst@cbs.nl T 070 337 4444 Dr. J.C. Vrooman

Nadere informatie

De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de staatssecretaris van Financiën

De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de staatssecretaris van Financiën De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de staatssecretaris van Financiën Bijlagen Geen Inlichtingen bij Uw kenmerk BZ/IW/2000/ 30339b

Nadere informatie

AAN DE AGENDACOMMISSIE

AAN DE AGENDACOMMISSIE AAN DE AGENDACOMMISSIE Agenda: 8-6-2017 Franeker, 18-4-2017 Onderwerp Concept begroting 2018 Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid Noardwest Fryslân (Dienst) Portefeuillehouder Wethouder T. Twerda Doel

Nadere informatie

Wijzigingen uitkering gemeentefonds cluster educatie

Wijzigingen uitkering gemeentefonds cluster educatie Wijzigingen uitkering gemeentefonds cluster educatie De uitkering educatie ondergaat ingrijpende wijzigingen. De structurele wijziging van de systematiek vindt plaats voor het kalenderjaar 2015 en ook

Nadere informatie

Demografische trends binnen de Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt): Een analyse van de ontwikkelingen van de ledentallen van de GKv

Demografische trends binnen de Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt): Een analyse van de ontwikkelingen van de ledentallen van de GKv Trendanalyse GKv, drs. M.J. Wijma, Praktijkcentrum, Zwolle, mei 216. Demografische trends binnen de Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt): Een analyse van de ontwikkelingen van de ledentallen van de GKv Auteur:

Nadere informatie

Trouwen en scheiden in tijden van voor- en tegenspoed

Trouwen en scheiden in tijden van voor- en tegenspoed dem s Jaargang 8 Mei ISSN 69-47 Een uitgave van het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut Bulletin over Bevolking en Samenleving inhoud Trouwen en scheiden in tijden van voor- en tegenspoed

Nadere informatie

RAADSINFORMATIEBRIEF. De gemeenteraad. 1 juli 2014 Raadsinformatiebrief gevolgen meicirculaire 2014 gemeentefonds Financiën 57922

RAADSINFORMATIEBRIEF. De gemeenteraad. 1 juli 2014 Raadsinformatiebrief gevolgen meicirculaire 2014 gemeentefonds Financiën 57922 RAADSINFORMATIEBRIEF Aan T.a.v. Datum Betreft Van Ons kenmerk Bijlagen CC De gemeenteraad 1 juli 2014 Raadsinformatiebrief gevolgen meicirculaire 2014 gemeentefonds Financiën 57922 Geachte gemeenteraad,

Nadere informatie

gemeente Eindhoven 0,6 1,5 3,6 4,0 2,8 5,9 7,9 8,2

gemeente Eindhoven 0,6 1,5 3,6 4,0 2,8 5,9 7,9 8,2 gemeente Eindhoven Inboeknummer 14bst001068 Dossiernummer 14.27.601 1 juli 2014 Raadsinformatiebrief Onderwerp: Meicirculaire Gemeentefonds 2014. Inleiding Drie keer per jaar (in mei, september, december)

Nadere informatie

Welke re-integratiemiddelen krijgen gemeenten onder de Participatiewet?

Welke re-integratiemiddelen krijgen gemeenten onder de Participatiewet? Welke re-integratiemiddelen krijgen gemeenten onder de Participatiewet? Gemeenten ontvangen via het re-integratiebudget middelen voor ondersteuning en begeleiding van de doelgroep Participatiewet. Er zijn

Nadere informatie

Huurinkomsten van corporaties, De gevolgen van het regeerakkoord

Huurinkomsten van corporaties, De gevolgen van het regeerakkoord Huurinkomsten van corporaties, 2012 2021. De gevolgen van het regeerakkoord Johan Conijn & Wolter Achterveld Inleiding Op verzoek van Aedes heeft Ortec Finance de financiële gevolgen van het regeerakkoord

Nadere informatie

Belangrijkste bepalende factor voor de ontwikkeling van het gemeentefonds is het accres..

Belangrijkste bepalende factor voor de ontwikkeling van het gemeentefonds is het accres.. Gemeenteraad van Wormerland Datum : 6 november 2012 Uw brief van : Uw kenmerk : Ons nummer : Behandeld door : Doorkiesnummer : 075-651 2 Onderwerp : Uitkomsten Septembercirculiare 2012 Geachte heer/mevrouw,

Nadere informatie

Vervolgens zijn de resultaten vergeleken met de ramingen voor de jaren , welke zijn gebaseerd op de meicirculaire 2014.

Vervolgens zijn de resultaten vergeleken met de ramingen voor de jaren , welke zijn gebaseerd op de meicirculaire 2014. Resultaat Septembercirculaire 2014 Op basis van de septembercirculaire 2014 is de algemene uitkering berekend voor de jaren 2014 tot en met 2018. Berekening heeft plaatsgevonden op basis van constante

Nadere informatie

Ontwikkelprogramma Demografische ontwikkelingen

Ontwikkelprogramma Demografische ontwikkelingen Ontwikkelprogramma Demografische ontwikkelingen Leefbare en vitale dorpen in Berkelland 5 Doelenboom Wat speelt er? 6 Bewust worden? Veranderingen in Berkelland en de regio Achterhoek door de krimp lijken

Nadere informatie

VNG: Op weg naar een nieuwe verdeling van het totale gemeentefonds. Sessie 3

VNG: Op weg naar een nieuwe verdeling van het totale gemeentefonds. Sessie 3 VNG: Op weg naar een nieuwe verdeling van het totale gemeentefonds Sessie 3 Waar gaat de herziening over? Verdeling van de algemene uitkering (gemeenten en provincies) nieuwe verdeelmodellen sociaal domein

Nadere informatie

Rapportage Vergelijking Lokale Lasten Limburgse Gemeenten

Rapportage Vergelijking Lokale Lasten Limburgse Gemeenten Rapportage Vergelijking Lokale Lasten Limburgse Gemeenten 2015-2016 Mei, 2016 Inhoud 1. Inleiding... 5 1.1 Algemeen... 5 1.2 Werkwijze... 6 1.3 Mutaties en gemiddelden... 6 1.4 Rekenbenadering en gegevensuitvraag...

Nadere informatie

DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN GULPEN-WITTEM OP KERNNIVEAU

DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN GULPEN-WITTEM OP KERNNIVEAU DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN GULPEN-WITTEM OP KERNNIVEAU DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN GULPEN-WITTEM OP KERNNIVEAU Concept Maastricht, 19 juni 2008 Drs. J.C.G. Hensgens Drs. J.J.L. Meuwissen E,til Postbus

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Secretaris-generaal Macro-Economische Vraagstukken en Arbeidsmarkt Algemeen

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1995 1996 24 552 Regels inzake de financiële verhouding tussen het Rijk en de gemeenten (Financiële-verhoudingswet) Nr. 27 VOORSTEL VAN WET ZOALS HET LUIDT

Nadere informatie

CO 2 -uitstootrapportage 2011

CO 2 -uitstootrapportage 2011 Programmabureau Klimaat en Energie CO 2 -uitstootrapportage 2011 Auteurs: Frank Diependaal en Theun Koelemij Databewerking: CE Delft, Cor Leguijt en Lonneke Wielders Inhoud 1 Samenvatting 3 2 Inleiding

Nadere informatie

Tabellenrapportage Quickscan leerlingendaling VO. schoolbesturen, gemeenten en provincies

Tabellenrapportage Quickscan leerlingendaling VO. schoolbesturen, gemeenten en provincies Tabellenrapportage Quickscan leerlingendaling VO schoolbesturen, gemeenten en provincies Tabellenrapportage Quickscan leerlingendaling VO schoolbesturen, gemeenten en provincies Opdrachtgever: Ministerie

Nadere informatie

Krimp in Fryslân. Inwonertal

Krimp in Fryslân. Inwonertal Krimp in Fryslân Bevolkingsdaling, lokaal en regionaal, is een vraagstuk van nu én de komende jaren. Hoewel pas over enkele decennia de bevolking van Fryslân als geheel niet meer zal groeien, is in sommige

Nadere informatie

inanciën Onderwijs Wonen Bestuurskracht Welzijn en Handreiking paragraaf demografische ontwikkeling elzijn en zorg Vrije tijd Mobiliteit Ruimte Werken

inanciën Onderwijs Wonen Bestuurskracht Welzijn en Handreiking paragraaf demografische ontwikkeling elzijn en zorg Vrije tijd Mobiliteit Ruimte Werken Handreiking paragraaf demografische ontwikkeling onen Bestuurskracht Welzijn en zorg Vrije tijd Mobiliteit Ruimte erken Financiën Onderwijs Wonen Bestuurskracht elzijn en zorg Vrije tijd Mobiliteit Ruimte

Nadere informatie

Bijlage F Demografische ontwikkelingen

Bijlage F Demografische ontwikkelingen Bijlage F Demografische ontwikkelingen Inleiding Demografische ontwikkelingen kunnen nationaal worden beschouwd, maar om specifieke lokale ontwikkelingen te kunnen aangeven is het van belang ze op Puttens

Nadere informatie

In deze notitie wordt ingegaan op de verschillende onderdelen van de motie.

In deze notitie wordt ingegaan op de verschillende onderdelen van de motie. Effecten veranderende leeftijdsopbouw op het Wmo voorzieningenniveau a. Aanleiding Op 10 november 2015 heeft de raad een motie aangenomen waarin het college wordt verzocht na te gaan hoe de veranderende

Nadere informatie

Bouwaanvragen. Opbrengst bouwleges

Bouwaanvragen. Opbrengst bouwleges Kwartaalrapportage 1. Inleiding Vorig jaar werd Nederland geconfronteerd met de kredietcrisis. In eerste instantie werd nog gedacht dat dit probleem zich zou beperken tot de VS. Niets blijkt minder waar.

Nadere informatie

Passende Financiële Verhoudingen

Passende Financiële Verhoudingen Passende Financiële Verhoudingen 16 mei 2019 Arnhem Introductie Wat is de bedoeling van vandaag Wat verwachten jullie Wat willen jullie zeker weten Wanneer is bijeenkomst geslaagd Gemeentefonds nader bekeken

Nadere informatie

2. Financieel kader gemeenschappelijke regelingen in de regio van Hollands-Midden

2. Financieel kader gemeenschappelijke regelingen in de regio van Hollands-Midden 1. Inleiding Ten tijde van het schrijven van de kadernota 2016 wordt nog volop gewerkt aan de uitwerking van het proces Kracht#15. Voor het besluitvormingsproces dient de Kadernota 2016 in januari 2015

Nadere informatie

Samenvatting UWV Arbeidsmarktprognose Met een doorkijk naar 2018

Samenvatting UWV Arbeidsmarktprognose Met een doorkijk naar 2018 Samenvatting UWV Arbeidsmarktprognose 2013-2014 Met een doorkijk naar 2018 Samenvatting UWV Arbeidsmarktprognose 2013-2014 Een belangrijke taak van UWV is het bij elkaar brengen van vraag en aanbod op

Nadere informatie

Ontwikkeling van de lokale woonlasten 2017

Ontwikkeling van de lokale woonlasten 2017 Ontwikkeling van de lokale woonlasten 2017 Inhoud 1. Aanleiding 2. Methode 3. Ontwikkeling totale woonlasten 4. Ontwikkeling afvalstoffenheffing, rioolheffing en OZB 5. Conclusies Bijlage 1 Hoe ontwikkelen

Nadere informatie

Onderneming en omgeving - Economisch gereedschap

Onderneming en omgeving - Economisch gereedschap Onderneming en omgeving - Economisch gereedschap 1 Rekenen met procenten, basispunten en procentpunten... 1 2 Werken met indexcijfers... 3 3 Grafieken maken en lezen... 5 4a Tweedegraads functie: de parabool...

Nadere informatie

Ruimte voor groei in de kinderopvang. Sociaal en Cultureel Planbureau in opdracht van het

Ruimte voor groei in de kinderopvang. Sociaal en Cultureel Planbureau in opdracht van het Ruimte voor groei in de kinderopvang Sociaal en Cultureel Planbureau in opdracht van het Ruimte voor groei in de kinderopvang De vraag naar kinderopvang per gemeente Om een goed beeld te krijgen van de

Nadere informatie

Financieringssystematiek Wet werk en bijstand

Financieringssystematiek Wet werk en bijstand De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon (070) 333 44 44 Fax (070) 333 40 33

Nadere informatie

Enkele lessen van krimpprofessor Derks:

Enkele lessen van krimpprofessor Derks: 7 september 2011 Enkele lessen van krimpprofessor Derks: Zorg dat je de demografische cijfers kent Anticipeer tijdig Krimp is geen rampscenario Er moet een omslag komen van kwantiteit naar kwaliteit Prognose

Nadere informatie

Dordrecht in de Atlas 2013

Dordrecht in de Atlas 2013 in de Atlas Een aantrekkelijke stad om in te wonen, maar sociaaleconomisch kwetsbaar Inhoud:. Conclusies. Positie van. Bevolking. Wonen. De Atlas voor gemeenten wordt jaarlijks gepubliceerd. In mei is

Nadere informatie

Bestuurdersconferentie Krimp in beweging!

Bestuurdersconferentie Krimp in beweging! Bestuurdersconferentie Krimp in beweging! Den Haag, 2 december 2010 Wim Deetman, Jan Mans en Pieter Zevenbergen Adviescommissie-Deetman Opdracht van provincie Limburg Strategisch meerjarenperspectief voor

Nadere informatie

De Algemene Uitkering en gemeentelijke herindelingen: Koudwatervrees beheerst de discussie

De Algemene Uitkering en gemeentelijke herindelingen: Koudwatervrees beheerst de discussie De Algemene Uitkering en gemeentelijke herindelingen: Koudwatervrees beheerst de discussie Ferry Knaack 10 april 2013 De Algemene Uitkering en gemeentelijke herindelingen: Koudwatervrees beheerst de discussie

Nadere informatie

PERSBERICHT. Armoedesignalement 2014: Armoede in 2013 toegenomen, maar piek lijkt bereikt. Den Haag, 18 december 2014

PERSBERICHT. Armoedesignalement 2014: Armoede in 2013 toegenomen, maar piek lijkt bereikt. Den Haag, 18 december 2014 Inlichtingen bij PERSBERICHT Dr. J.C. Vrooman c. vrooman@scp.nl T 070 3407846 Dr. P.H. van Mulligen persdienst@cbs.nl T 070 3374444 Armoedesignalement 2014: Armoede in 2013 toegenomen, maar piek lijkt

Nadere informatie

Raadsvoorstel 15 december 2011 AB11.01086 RV2011-122

Raadsvoorstel 15 december 2011 AB11.01086 RV2011-122 Raadsvergadering d.d. Casenummer Raadsvoorstelnummer Raadsvoorstel 15 december 2011 AB11.01086 RV2011-122 Gemeente Bussum Vaststellen tarieven onroerende-zaakbelastingen 2012 Brinklaan 35 Postbus 6000

Nadere informatie

Consumentenvertrouwen in Amsterdam

Consumentenvertrouwen in Amsterdam Consumentenvertrouwen in Amsterdam Hoe wordt het vakantiegeld dit jaar besteed? In opdracht van: Het Parool Projectnummer: 14054-2 Carine van Oosteren Merel van der Wouden Bezoekadres: Oudezijds Voorburgwal

Nadere informatie

23 juni 2015 Financiële gevolgen meicirculaire 2015 gemeentefonds M.A. Bouter

23 juni 2015 Financiële gevolgen meicirculaire 2015 gemeentefonds M.A. Bouter Aan Gemeenteraad Datum Betreft Contactpersoon 23 juni 2015 Financiële gevolgen meicirculaire 2015 gemeentefonds M.A. Bouter Doorkiesnummer Email Bijlage(n) Ons kenmerk Uw kenmerk CC 1 592113 Hofhoek 5

Nadere informatie

Artikelen. Huishoudensprognose : belangrijkste uitkomsten. Maarten Alders en Han Nicolaas

Artikelen. Huishoudensprognose : belangrijkste uitkomsten. Maarten Alders en Han Nicolaas Artikelen Huishoudensprognose 2 25: belangrijkste uitkomsten Maarten Alders en Han Nicolaas Het aantal huishoudens neemt de komende jaren toe, van 7,1 miljoen in 25 tot 8,1 miljoen in 25. Dit blijkt uit

Nadere informatie

Bijlage 1 bij de raadsmededeling meicirculaire 2017 gemeentefonds

Bijlage 1 bij de raadsmededeling meicirculaire 2017 gemeentefonds Bijlage 1 bij de raadsmededeling meicirculaire 2017 gemeentefonds 1. Toelichting op de ontwikkeling van de algemene uitkering 1. Accres Het accres is het bedrag waarmee de algemene uitkering uit het gemeentefonds

Nadere informatie

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties dr. R.H.A. Plasterk Postbus EA Den Haag

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties dr. R.H.A. Plasterk Postbus EA Den Haag > Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties dr. R.H.A. Plasterk Postbus 20011 2500 EA Den Haag Raad voor de financiële verhoudingen Korte Voorhout

Nadere informatie

Doorkiesnummer : (0495) Agendapunt: 8 ONDERWERP AANLEIDING EN DOELSTELLING PROBLEEMSTELLING OPLOSSINGSRICHTINGEN

Doorkiesnummer : (0495) Agendapunt: 8 ONDERWERP AANLEIDING EN DOELSTELLING PROBLEEMSTELLING OPLOSSINGSRICHTINGEN Wijnen, Peter FIN S3 RAD: RAD121107 2012-11-07T00:00:00+01:00 BW: BW121002 voorstel gemeenteraad Vergadering van de gemeenteraad van 7 november 2012 Portefeuillehouder : J.M. Cardinaal Behandelend ambtenaar

Nadere informatie

BIEO Begroting in één oogopslag

BIEO Begroting in één oogopslag BIEO 2017 Begroting in één oogopslag INLEIDING Voor u ligt de begroting in één oogopslag (BIEO) 2017 van de gemeente Wierden. Naast het begrotingsjaar 2017 wordt er aandacht geschonken aan de ontwikkeling

Nadere informatie

Postbus 1 3430 AA Bezoekadres Stadsplein 1 3431 LZ www.nieuwegein.nl IBAN: NL49 BNGH 0285 0043 87 BIC: BNGHNL2G

Postbus 1 3430 AA Bezoekadres Stadsplein 1 3431 LZ www.nieuwegein.nl IBAN: NL49 BNGH 0285 0043 87 BIC: BNGHNL2G Postbus 1 343 AA Bezoekadres Stadsplein 1 3431 LZ www.nieuwegein.nl IBAN: NL49 BNGH 285 43 87 BIC: BNGHNL2G Nieuwegein Financiën 215-439 Contactpersoon Harry Harkema Telefoon (3) 67 18 48 E-mail H.Harkema@nieuwegein.nl

Nadere informatie

Ontwikkeling van de lokale woonlasten 2018

Ontwikkeling van de lokale woonlasten 2018 Ontwikkeling van de lokale woonlasten 2018 Inhoud 1. Aanleiding 2. Methode 3. Totale woonlasten 4. Afvalstoffenheffing 5. Rioolheffing 6. Onroerendezaakbelasting 7. Samenvatting Bijlage 1 Hoe ontwikkelen

Nadere informatie

Beter leven voor minder mensen

Beter leven voor minder mensen 1 Beter leven voor minder mensen Om te kijken hoe de regio Eemsdelta zich ontwikkelt en te monitoren op het gebied van demografie, leefbaarheid, de woningmarkt en bijvoorbeeld woon-, zorg en andere voorzieningen

Nadere informatie

Analyse ontwikkeling leerlingaantallen

Analyse ontwikkeling leerlingaantallen Analyse ontwikkeling leerlingaantallen Naar aanleiding van de 1 oktobertelling 2014 heeft VGS Adivio weer een korte analyse uitgevoerd waarbij onderzocht is in hoeverre de leerlingaantallen onderhevig

Nadere informatie

Steeds minder rijksuitkeringen aan gemeenten

Steeds minder rijksuitkeringen aan gemeenten Tijdschrift voor Openbare Financiën, jaargang 45, 2013, nummer 4, blz. 216 Steeds minder rijksuitkeringen aan gemeenten M. van Gelder* M.A. Allers* Samenvatting In drie jaar tijd is het aantal rijksuitkeringen

Nadere informatie

NOTA. nota voor burgemeester en wethouders. datum: 14 oktober 2010 registratienummer: I/

NOTA. nota voor burgemeester en wethouders. datum: 14 oktober 2010 registratienummer: I/ NOTA dienst: Dienst Inwoners datum: 14 oktober 2010 registratienummer: I/1012711 afdelingsnaam: DI/SoZa steller: mevr. A. de Wit paraaf chef: kopie aan: onderwerp: Begrotingswijziging Inkomensdeel WWB

Nadere informatie

Regionale arbeidsmarktprognose

Regionale arbeidsmarktprognose Provincie Zeeland Afdeling Economie Regionale arbeidsmarktprognose 2012-2013 Inleiding Begin juni 2012 verscheen de rapportage UWV Arbeidsmarktprognose 2012-2013 Met een doorkijk naar 2017". Hierin worden

Nadere informatie

Onderwerp : Verwerking septembercirculaire 2014 in de begroting, als 1 e begrotingswijziging op de programmabegroting 2015

Onderwerp : Verwerking septembercirculaire 2014 in de begroting, als 1 e begrotingswijziging op de programmabegroting 2015 Raadsvoorstel *Z0150D438FB* Aan de raad Documentnummer : INT-14-14335 Afdeling : Bedrijfsvoering Onderwerp : Verwerking septembercirculaire 2014 in de begroting, als 1 e begrotingswijziging op de programmabegroting

Nadere informatie

- = voordeel (bedragen x 1.000)

- = voordeel (bedragen x 1.000) Collegevoorstel onder verantwoordelijkheid van : wethouder mw. W.J.F. van der Rijtvan der Kruis Onderwerp : Addendum bij 2e bestuursrapportage 2017 en programmabegroting 2018 2021 : Financiën Voorstelnummer

Nadere informatie

Ons kenmerk Rfv/1999079288 Doorkiesnummer 070-3027232

Ons kenmerk Rfv/1999079288 Doorkiesnummer 070-3027232 De staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20011 2500 EA DEN HAAG Bijlagen Inlichtingen bij G.A. van Nijendaal Onderwerp Stimulering kinderopvang Uw kenmerk DJB/PJB-993207 Ons kenmerk

Nadere informatie