Welkom, Op de volgende pagina s vindt u mijn artikel over het hoeden van schapen.

Transcriptie

1 Welkom, Op de volgende pagina s vindt u mijn artikel over het hoeden van schapen.

2 De hele dag door eten, eten, eten Schapen grazen in het Osse stadspark de Strepen Schapen in stadspark de Strepen in de Osse wijk Ussen. Het is een niet alledaags gezicht. Toch komt Herderin Joke Jans hier drie keer per jaar met haar kudde van 250 grazende schapen. Het is milieuvriendelijk, leuk om te zien en goedkoop. Schapen die hier het gras kort houden, waarom zet de gemeente geen maaimachines in? Bepaalde stukken wil de gemeente Oss natuurlijk laten lijken. Hier in de Strepen moet het er ruig uit blijven zien. Hier groeien bepaalde bloemen die door er schapen te laten grazen behouden blijven. Een maaier zou alles kapot maken. In de lente kom ik hier voor de eerste keer van het jaar met mijn schapen. Ik laat ze dan kort grazen, ik geef ze de tijd niet om alles op te eten. Zou ik dat wel doen, dan is al het bloemzaad weg. Na de zaadzetting in de zomer komen we hier nog een keer. Dan laat ik ze wat langer grazen. Net als vlak voor de winter, dan moet het gras mooi kort zijn. Dan kunnen de schapen helemaal hun gang gaan. Ze zijn eigenlijk altijd aan het eten, eten, eten. Je kudde telt 250 schapen. Waarom zo veel? Ik weet precies hoelang 250 schapen op een bepaald stuk moeten blijven grazen om het gewenste resultaat te krijgen. Elk jaar maak ik nieuwe kuddes. Ik selecteer de kudde op ooien die gejonkt hebben. Er moeten ook altijd een paar jaarlingen (jonge ram of ooi die niet ouder dan 24 maanden is, red.) bij zitten. Die komen net kijken en moeten alles nog leren. Ze moeten wennen aan het systeem van begrazen. Op 1 april begint het seizoen. Nu is het begin mei, dus de schapen zijn aan elkaar gewent geraakt. Dat merk ik. Het is nu een echt team aan het worden. Jans neemt de schapen mee naar de waterkant waar volop fluitenkruid groeit. De schapen vliegen er op af. Binnen korte tijd is alles kaal gegeten. Ze zijn net losgelaten uit hun nachtverblijf dus de trek is groot. Waar ze eerst nog flink met z n alle stonden te mekkeren, daar is het nu helemaal stil. Je hoort alleen het trekken aan de struiken en hun gesmak nog maar. Kunnen schapen de hele dag door eten? Nee, ze zitten op een gegeven moment toch vol. s Morgensvroeg ga ik naar de schapen toe. Ze slapen altijd s nachts op het begrazingsgebied in een klein vlak. Dan kunnen ze vast flinke honger krijgen omdat daar niet veel te eten is voor zo veel schapen. Ik laat ze los en drie uur grazen. Op een gegeven moment gaat er dan een schaap liggen. En je weet: als er een schaap over de dam is, volgen er meer. Binnen korte tijd liggen alle schapen uit te rusten. Dan is het weer tijd om ze naar hun nachthonk te brengen. Daar mogen ze anderhalf uur uitbuiken en herkauwen. Schapen zijn net als koeien herkauwers. Na die tijd neem ik ze weer mee naar een ander gebied en laat ze weer drie uur grazen. Als ze weer vol zitten, gaan ze definitief terug naar hun nachthonk. Dat is gewoon een stuk gras dat ik heb afgezet met netten. De schapen staat nu aan het water te eten. Ze zijn niet bang om erin te vallen. Een schaap kan wel zwemmen, maar eigenlijk alleen als hij geschoren is. Als dat niet zo is, wordt hij op een gegeven moment zo zwaar. Dan is het einde verhaal. Ik heb wel eens meegemaakt dat er een schaap in het water terecht kwam. Dat was in Nijmegen in een park. Hij zwom gelukkig op eigen kracht naar de overkant waar allemaal huizen stonden. Toen had ik een probleem; want ik kon niet zo maar naar de overkant lopen. Toen heb ik mijn hond naar het schaap toegestuurd. Die heeft dat schaap weer terug het water in gestuurd. Het was puur geluk dat een schaap voor een tweede keer het water in gaat. Normaal zou die dat nooit doen. Dus dat schaap was een uitzondering? Nou, ik heb eigenlijk nog een ander schaap meegemaakt. Die maakte het helemaal spannend. Tijdens een wedstrijd schapenhoeden, sprong hij de maas in. Hij is helemaal naar de overkant gezwommen. Waarom is dit ras uitstekend geschikt voor begrazing? Het zijn Kempische Heideschapen. Het zijn goede kudde dieren. Je ziet; ze trekken hier goed naar elkaar toe. De poten lijken misschien een beetje ielig maar ze hebben wel degelijk een goed beenwerk. Ze worden nog al eens van plek verplaatst dus ze moeten ook goed kunnen lopen. De schapen blijven bij weer en wind buiten staan. Tegen een spatje regen kunnen ze goed tegen. Als het stortregent, gaan ze bij elkaar staan. Met de konten in de wind. Het zijn mooie beesten. Wat vindt je dan zo mooi aan een schaap? Het zijn trouwe beesten. Ze volgen goed. Met sommige schapen uit de kudde heb ik een speciale band. Die lopen vaak dicht bij mij. Ik vind het mooi om te zien wat je met schapen op zo n park als de Strepen kan bewerkstelligen. Normaal staat het gras hier hoog en sommige planten en kruiden wel een meter hoog. Als ik met mijn schapen geweest ben, dan zie je echt resultaat. Daar doe je het voor. Hier in het park is het vaak druk met wandelaars en mensen die de hond uitlaten. Ik krijg vaak te horen dat mensen het mooi vinden dat ik hier met de kudde ben. Het komt denk ik doordat het veel natuurlijk is dan met een grasmaaier hier rondrijden. Wat vindt je dan zo mooi aan een schaap? Het zijn trouwe beesten. Ze volgen goed. Met sommige schapen uit de kudde heb ik een speciale band. Die lopen vaak dicht bij mij. Ik vind het mooi om te zien wat je met schapen op zo n park als de Strepen kan bewerkstelligen.

3 Het hoeden van schapen is geen 9 tot 5 baan. Ik sta zeven dagen in de week tussen de schapen. Normaal staat het gras hier hoog en sommige planten en kruiden wel een meter hoog. Als ik met mijn schapen geweest ben, dan zie je echt resultaat. Daar doe je het voor. Hier in het park is het vaak druk met wandelaars en mensen die de hond uitlaten. Ik krijg vaak te horen dat mensen het mooi vinden dat ik hier met de kudde ben. Het komt denk ik doordat het veel natuurlijk is dan met een grasmaaier hier rondrijden. De hond die je bij hebt, is een harde werker. Hij loopt constant om de kudde heen om de schapen in het gareel te houden. Een bordercollie is een echte herdershond. Normaal gesproken heb ik twee honden bij mij. Doordat de kudde hier in het park maar op een klein stuk graast, kan ik het met één hond wel af. Het is de taak van mijn honden om de schapen te sturen naar een stuk waar ze moeten grazen. Sommige herders communiceren met hun honden door middel van een fluitje. Ik gebruik altijd mijn stem. We hebben bepaalde codewoorden, de hond weet dan precies wat ik bedoel. Dacht jij op een dag; ik word herderin? Mijn man en ik wonen in Zeeland en we hebben altijd schapen op onze boerderij gehad. We hadden ook koeien en varkens. De melkprijzen daalde op een gegeven moment zo hard. Het werd ons ook allemaal te veel. Dus twaalf jaar geleden hebben we de koeien en de melkproductierechten verkocht. Niet veel later ook de varkens. We moesten gewoon een keuze maken. Omdat we allebei gek van schapen zijn en we daar toekomst in zagen hebben we Begrazing t Nabbegat opgericht. Schapenhoeden is een totaal ander vak dan koeien melken. Daarom moest ik ook in de leer bij andere herders. Ik heb eerst stage gelopen bij een melkschapenbedrijf. Als herderin moet je weten hoe dat een schaap in elkaar zit. Hoe die onderhouden moet worden en wanneer die ziek wordt en wat je vervolgens moet doen. Ik heb een boekenkast vol gelezen over schapen. En ik volgde cursussen over het telen van de beesten. Toen ik dat eenmaal doorhad, ben ik bij andere herders in de leer gegaan. Gewoon mee de heide op en goed kijken naar hoe zij het doen en hoe een kudde reageert. Ik wist wel veel van schapen af doordat we ze op de boerderij ook al hadden, maar als ze gewoon rondlopen in de natuur; dat is toch even iets anders. Na een tijd mocht ik zelf de kudde van die herder onder mijn hoede nemen. Het is een prachtig gevoel als de schapen zo goed naar je luisteren en je ze helemaal onder controle hebt.

4 Toen moest je je eigen bedrijf opstarten. De schapen die we al hadden, hebben we aangevuld met schapen die we kochten. En in de loop van de tijd krijg je ook vanzelf nieuwe aanwas. Inmiddels hebben we vier kuddes van in totaal negenhonderd schapen. Ben je als herderin de hele dag bij je schapen? Van s ochtends vroeg tot een uur of zes in de middag ben ik bij mijn schapen. Op een hele hete zomerdag ga ik eerder naar ze toe. Dan is de temperatuur nog aangenaam. Als het snikheet is, eten de schapen toch niet. Op het heetst van de dag, zet ik de kudde dan in de schaduw en houden ze een siësta. Soms moet ik s avonds ook nog naar ze toe. Dit is geen negen tot vijf baan. Ik ben zeven dagen per week met mijn kuddes bezig. Of ik sta in een stadspark zoals hier in Oss, of op de heide. En in het weekend geven we regelmatig demonstraties. Schapen laten grazen: meer biodiversiteit Drie keer per jaar grazen de schapen van herderin Joke Jans in stadspark de Strepen in Oss. De kudde van 250 schapen gaat dan ongeveer twee weken grazen. Hierdoor neemt de biodiversiteit in de groene ruimte in de stad toe. Tegelijkertijd kunnen de maaimachines in de opslag blijven staan. Het milieu wordt minder belast tegen bijna dezelfde of lagere kosten. De kudde gaat in juli en eind oktober weer twee weken grazen op de stadsweiden. Grazende schapen zorgen voor een heel leuk beeld in de stad. En ze hebben ook veel positieve effecten op de natuur: Schapen grazen selectief. Herderin Jans zorgt ervoor dat de schapen met name in de lente niet alles opeten. Dit verhoogt de natuurwaarden van de grasbermen en grasvelden. Bloeiende kruiden zijn belangrijk voor veel nectarzoekende insecten. Het grazen zorgt voor meer en langer bloeiende kruiden. Door begrazing ontstaan zones waar de overgang van gras naar beplanting en water geleidelijk is. Deze zones zijn belangrijk omdat insecten, kleine zoogdieren en vogels er bescherming en voedsel vinden. Met begrazing verschraalt de bodem. Hierdoor krijgen zeldzamere plantensoorten een kans zich te plaatsen. Schapen zorgen voor verspreiding van zaden via de vacht, de hoeven en de keutels. Als het snikheet is, houden de schapen een siësta. Sta je de hele dag naar je schapen te kijken? Nee, in de ochtend rij ik naar de schapen toe. Ze slapen altijd op het begrazingsgebied. Als de schapen in een park grazen, ben ik de hele dag bezig met netten uitzetten. Vakken creëren waarbinnen de schapen mogen grazen. Hebben ze een gebied helemaal kaal gevreten, dan gaan ze weer door naar het volgende deel. Ik bouw het vorige vak af en ga weer een nieuw gebied afzetten. Als we op de heide bezig zijn, dan ga ik eerst vijf weken voordat de schapen komen, op verkenningstocht. Dan ga ik daar flink snoeien. Ik heb altijd een tang en bosmaaier bij me. Planten en kruiden die ongeveer een meter hoog zijn, knip ik af. Op de grond schiet de plant weer uit. Als de kudde dan langs komt, eten ze alles op. Er blijft dan eigenlijk niks meer van zo n plant over. Dat is precies hoe dat ik het wil hebben. Waarom is dit jouw ideale baan? Elke dag is anders voor mij, dat maakt het werk zo leuk. Ik hou ervan om buiten en met de schapen bezig te zijn. Ik ben altijd in de weer en met mijn handen bezig. Sta nooit stil. Dat houdt me fit en jong. Ik kan er enorm van genieten om het landschap te onderhouden. Als ik met mijn schapen in een gebied geweest ben, dan zie je dat de natuur verandert is. Dit is veel mooier om te zien, dan dat een grasmaaier even snel zijn werk doet. Ik kan mensen met mijn werk ook verbazen. Net nog kwam er een man naar mij toe; goh, dat het er op deze manier zo uit kan zien. Daar doe ik het voor.

5