Vrouwen en ondernemerschap

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Vrouwen en ondernemerschap"

Transcriptie

1 Summary in Dutch Vrouwen en ondernemerschap Vrouwelijke handelaren in de Noordelijke Nederlanden, ca Nergens ter wereld zouden vrouwen in de vroegmoderne tijd zo actief zijn geweest in de handel als in De Republiek. De heroïsche Hollandse handelsvrouwen waren een geliefd onderwerp in de reisverslagen van de vele buitenlandse reizigers die de Noordelijke Nederlanden bezochten. Ze zouden niet alleen samen met hun echtgenoten, maar ook zelfstandig hun mannetje hebben gestaan in de handel. Dat is althans wat er op basis van de vele reisbeschrijvingen lang is verondersteld. In hoeverre dit beeld van de vrouwelijke ondernemers in de Republiek correct is, is tot nu toe onbekend gebleven. Dit boek brengt daarin verandering en heeft als doel de rol van vrouwen in de Nederlandse handel in de periode in kaart te brengen en te verklaren. De relatie tussen de economische trend en vrouwelijk ondernemerschap heeft in het bijzonder de aandacht gekregen. De handelsactiviteiten van vrouwen zijn onderzocht in drie steden, te weten Amsterdam, Leiden, en s-hertogenbosch, in de dorpen Graft en Winkel, en in de polder De Zijpe. In het algemeen kunnen we stellen dat in de Noordelijke Nederlanden de handel na de textielsector de tweede sector was voor vrouwen. Vrouwen waren actief als handelaarsters op veel verschillende fronten én in verschillende hoedanigheden. Ze werkten op de markten, in winkels en ook in de internationale koophandel. Sommigen waren samen met familieleden betrokken bij een bedrijf, anderen waren zelfstandig onderneemster, en weer anderen werkten als verkoopster in loondienst. Een analyse van de vrouwelijke arbeidsparticipatie in s-hertogenbosch laat zien dat de textielnijverheid en de handel verschillende groepen vrouwen aantrokken. De minderbedeelde vrouwen kwamen vooral terecht in de textielindustrie en de vrouwen uit de middengroepen en rijkere lagen van de bevolking werkten vaker als handelaarster. Verder bestonden er lokale verschillen in de deelname van vrouwen aan handelsactiviteiten. Deze lokale verschillen zijn deels te verklaren door de lokale economische structuur. In steden waar de economie meer op de handel gericht was, zoals bijvoorbeeld in Amsterdam, was het aandeel vrouwen in de sector groter dan in de steden waar de nijverheid een belangrijke rol speelde, zoals in Leiden en s-hertogenbosch. Maar zelfs in deze steden met een grote textielsector, was de handel een belangrijker werkgever voor vrouwen dan voor mannen. Op het platteland maakte de lokale economische structuur echter weinig verschil. Ondanks het verschil in economisch zwaartepunt in Graft (textielnijverheid), Winkel (landbouw en dienstensector) en

2 322 Women and entrepreneurship De Zijpe (textielnijverheid en landbouw) waren de meeste vrouwelijke hoofden van huishoudens werkzaam in de nijverheid. Een andere belangrijke constatering is dat er behalve lokale verschillen in vrouwelijk ondernemerschap ook verschillen bestonden in de deelname van vrouwen per type handel. Het aandeel vrouwen was het hoogst in de markt- en straathandel, waar 75% tot 100% van de handelaren vrouw was. In de winkelbranche was het aandeel vrouwen dat optrad als zelfstandig ondernemer lager en lag tussen de 10% en 60%. Het laagste percentage vrouwen vinden we echter in de koophandel, waar koopvrouwen maximaal een kwart van de koopliedengemeenschap vormden. Hoe groter de schaal van de handel hoe lager vaak het aantal vrouwen dat zelfstandig in de sector participeerde. Daarnaast blijkt dat er zelfs per branch grote verschillen in de deelname van vrouwen bestonden. Zo waren er in Leiden veel meer vrouwen actief als onderneemster op de vismarkt dan op de groentemarkt, en waren Noord-Nederlandse vrouwen veel vaker te vinden in katoenwinkels dan in lakenwinkels. Tot slot zijn er verschillen te vinden in de participatie van vrouwen in het winkelwezen van de verschillende steden: in Haarlem was bijvoorbeeld de helft van de nieuwe leden van het kramersgilde vrouw, terwijl dit in Maastricht, Zwolle, en lange tijd ook in s-hertogenbosch, slechts een achtste was. De toegankelijkheid van de handel voor vrouwen werd bepaald door een aantal factoren, te weten de wijze waarop de handel georganiseerd was, het type handel, de lokatie (de plek waar de handel plaats vond) en het institutionele kader. In de vroegmoderne tijd deden zich in de commerciële sector een aantal fundamentele veranderingen voor die van grote invloed waren op al deze factoren, en daarmee op de rol van vrouwen in de handel. De toenemende commercialisering en de daaraan gerelateerde groeiende specialisatie waren de belangrijkste veranderingen. Deze zorgden er uiteindelijk voor dat het aandeel vrouwen dat als zelfstandig onderneemster in de Noord-Nederlandse handel actief was sterk groeide vanaf de laatste decennia van de zeventiende eeuw. Per branche uitten deze veranderingen zich echter verschillend. De analyse van de Leidse voedselmarkten laat zien dat in de markt- en straathandel de manier waarop de producten op de markt gebracht werden van cruciaal belang was voor de man/vrouwverhoudingen. Wanneer de handel in een bepaald product zo georganiseerd was dat een veiling de belangrijkste manier was om een product van de producent naar de verkoper te krijgen, was de toegang tot de markt voor vrouwen het grootst. Zij waren dan niet afhankelijk van familieleden (vaak de echtgenoot) die het product leverden, maar konden zelfstandig toegang tot de producten én de markt krijgen. In de zeventiende en achttiende eeuw verbeterde als gevolg van toenemende specialisatie de positie van vrouwen op de markt sterk. Deze specialisatie ging vaak hand in hand ging met schaalvergroting en de opkomst van veilingen. Het resulteerde veelal in grotere aantallen ongehuwde

3 Summary in Dutch 323 marktvrouwen op de markt, en in een zelfstandiger positie voor veel gehuwde vrouwen op de markt. In het winkelwezen speelde vooral de toename van nieuwe en goedkopere producten en de daaraan gerelateerde sterk groeiende vraag vaak de Consumptie Revolutie genoemd. Deze verandering, die zich in de Republiek vanaf het laatste kwart van de zeventiende eeuw lijkt te hebben voorgedaan, had eveneens een belangrijk effect op vrouwelijk ondernemerschap. Over het algemeen profiteerden vrouwen van de groeiende vraag, de dalende productprijzen en de opkomst van nieuwe en vaak goedkopere producten. Het startkapitaal voor het opzetten van een winkel werd hiermee lager. We zien dan ook dat vrouwelijke winkeliers vaak gespecialiseerd waren in de verkoop van de goedkopere textiel (vooral katoen) en het in de achttiende eeuw zeer populaire en goedkope koffie en thee. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, lijkt niet zozeer het veronderstelde modebewustzijn van vrouwen de reden te zijn geweest voor de sterke toename van vrouwelijk ondernemerschap ten tijde van de Consumptie Revolutie, maar veel eerder een grote afzetmarkt en de daaraan gerelateerde daling van de prijzen van veel consumptiegoederen. In koophandel zien we ook de impact van veranderende organisatie en type handel. Met de opkomst van de commissiehandel in de tweede helft van de zeventiende eeuw groeide het aantal vrouwen dat op eigen naam actief was in de Amsterdamse koophandel sterk. Een belangrijke reden is dat het voor vrouwen veel gemakkelijker werd om deel te nemen aan handelsactiviteiten. Door de toename van allerlei diensten voor kooplieden zoals makelaars, directeuren en cargadoors konden koopvrouwen vanuit huis zaken doen. Zij hoefden zich niet meer in de door mannen gedomineerde zakenwereld te begeven. De opkomst van de financiële handel in de eerste helft van de achttiende eeuw versterkte dit proces alleen nog maar. Uit het onderzoek is gebleken dat vrouwen die actief waren in de internationale handel een voorkeur hadden voor de handel in obligaties en aandelen. Dit is waarschijnlijk eveneens terug te voeren op het feit dat het een activiteit is die gemakkelijk vanuit het privédomein te ondernemen is. Zoals het voorbeeld van de koophandel al illustreert was de lokatie waar de handelsactiviteiten zich afspeelden eveneens een beslissend element. Handelaars ontmoetten hun leveranciers en hun klanten in publieke ruimten: op de markt, in winkelstraten, in de Beurs en in koffiehuizen. Voor vrouwen was het publieke karakter van het beroep van groot belang. Het was sterk gerelateerd aan de mate van vrijheid die ze genoten. Die bewegingsvrijheid kon heel praktisch van aard zijn, bijvoorbeeld doordat velen van hen moeders waren en door het krijgen en opvoeden van kinderen aan huis gebonden konden zijn. Toch blijkt dat zelfs in het geval van de marktkoopvrouwen, die in het algemeen het verst van huis waren voor hun werk, het krijgen van kinderen niet noodzakelijk een belemmering was voor het uitoefenen van hun beroep. Verschillende Amsterdamse visverkoopsters hielden bijvoorbeeld als jonge moeders met kleine kinderen hun marktkraam aan

4 324 Women and entrepreneurship zelfs ten tijde van de bevalling. Veel zwaarder in het bepalen van de speelruimte van vrouwen dan praktische belemmeringen lijken culturele normen gewogen te hebben. Dit gold met name voor vrouwen uit de hogere sociale lagen. We zien vrijwel geen getrouwde vrouwen uit koopmansfamilies onder eigen naam opereren. Dit is opvallend omdat in tegenstelling tot de vrouwen uit de lagere en middengroepen deze vrouwen genoeg financiële middelen hadden om actief te worden in de handel. Ook waren er in de koophandel geen institutionele barrières in de vorm van gilden iets dat vaak voor vrouwen uit de lagere klassen een probleem vormde. Natuurlijk kon juist de beschikking over voldoende kapitaal een reden zijn voor welgestelde vrouwen om zich afzijdig te houden van de handel ze hadden immers niet de noodzaak om te werken maar het feit dat wanneer de financiële handel opkomt veel welgestelde vrouwen actief worden als rentenierster lijkt dit tegen te spreken. Als rentenierster konden veel vrouwen van goede komaf investeringen doen zonder bepaalde culturele normen te overschreiden; ze bleven immers op de achtergrond. Het is overigens opvallend dat deze renteniersters in hun financiële activiteiten niet veel afweken van mannen die zich in de financiële handel begeven. Tot slot was ook het institutionele raamwerk van groot belang voor de toegang van vrouwen tot de handel. Een groot deel van de klein- en de tussenhandel was verenigd in gilden. Deze gilden drukten een grote stempel op de sector. Ondanks dat in de Republiek een aparte juridische status bestond die het gehuwde vrouwen theoretisch mogelijk maakte op eigen naam een zaak te beginnen, de zogenaamde Openbaar Koopvrouw status, was dat voor veel getrouwde vrouwen in de praktijk niet mogelijk. Zij zagen zich gehinderd door de lokale gildenregelgeving. Veel gilden beperkten namelijk de deelname van vrouwen aan de handel, vaak door getrouwde vrouwen uit te sluiten van lidmaatschap, maar ook door entreegelden te vragen die voor veel vrouwen te hoog waren. De regulering van de handel door gilden was echter niet overal even strikt. Er konden grote verschillen bestaan zowel tussen steden, maar ook binnen een stad waren er verschillen tussen verschillende typen handel. De toegankelijkheid van kleinhandelsgilden voor vrouwen was sterk afhankelijk van de lokale economische omstandigheden. Aan de ene kant profiteerden vrouwen van een grote vraag en een gecommercialiseerde sector, die in de regel resulteerden in een liberaal toelatingsbeleid. Aan de andere kant waren er ook andere redenen voor een gilde om haar deuren te openen. Het Bossche kramersgilde verlaagde bijvoorbeeld als gevolg van jaar na jaar dalende nieuwe ledentallen haar entreegeld, met een enorme groei van met name het aantal vrouwelijke nieuwkomers als gevolg. Het betekende overigens niet dat wanneer het lidmaatschap van een gilde relatief gemakkelijk te verwerven was door vrouwen, het voor hen altijd automatisch mogelijk was om zich te vestigen als ondernemer. In sommige bedrijfstakken die een liberale gildenregulering kenden werd de toegang voor buitenstaanders namelijk beperkt door de sterke sociale cohesie. Zo was de aalmarkt in Amsterdam vrijwel alleen toeganke-

5 Summary in Dutch 325 lijk voor leden van bepaalde families, en ook op de verschillende Leidse voedselmarkten werden marktplaatsen bezet gehouden door familieleden die de kramen overdroegen van generatie op generatie. De grote verschillen in de handelsactiviteiten van vrouwen die we hebben kunnen constateren tussen de verschillende steden in de Republiek, illustreren dat een andere factor ook van groot belang was: de mate van urbanisatie. In het sterk verstedelijkte Holland waren vrouwen veel sterker vertegenwoordigd in de handel, zowel getalsmatig als in hun positie, die in het algemeen zelfstandiger was dan in andere steden en op het platteland. In de Hollandse steden was het voor vrouwen in het algemeen gemakkelijker een eigen zaak te beginnen dan elders in het land. Tegelijkertijd blijkt dat de processen van commercialisering zich juist het vroegste en het meest verregaand voltrokken in de sterk verstedelijkte gebieden en dat de positie van vrouwen in commerciële sector van de grootste stad van het land Amsterdam het sterkst was. Er was dus een duidelijk verband tussen vrouwelijk ondernemerschap en verstedelijking, en we mogen veronderstellen dat de heroïsche handelsvrouw, zoals zo vaak geportretteerd in contemporaine literatuur, vooral een fenomeen uit de Hollandse steden was. In de steden in andere provincies en op het platteland waren ze misschien wel aanwezig, maar daar waren ze veel minder talrijk. Tot slot is het opmerkelijk dat juist de reisverslagen die de Hollandse handelsvrouwen een prominente plek geven vooral uit de zestiende en zeventiende eeuw stammen, terwijl de deelname van vrouwen in de verschillende commerciële sectoren pas echt groeide na 1650, dus na de Gouden Eeuw, in een periode van economische stagnatie. Het kan natuurlijk zijn dat de deelname van vrouwen aan de handel ook in de periode voor 1650 hoger was dan in de omringende landen verder onderzoek zal hierover uitsluitsel moeten geven maar het is belangrijk om te realiseren dat deze nog hoger was in de achttiende eeuw. De economische voorspoed van de zeventiende eeuw was daarmee niet de belangrijkste stimulans voor vrouwelijk ondernemerschap in de Republiek, dat waren de vele commerciele transformaties die zich voordeden tussen 1650 en Vrouwelijk ondernemerschap bloeide in de Noordelijke Nederlanden dus niet in de Gouden Eeuw, maar juist in de eeuw daarna.

Huishoudensprognose : belangrijkste uitkomsten

Huishoudensprognose : belangrijkste uitkomsten Huishoudensprognose 26 2: belangrijkste uitkomsten Elma van Agtmaal-Wobma en Coen van Duin Het aantal huishoudens blijft de komende decennia toenemen, van 7,2 miljoen in 26 tot 8,1 miljoen in 23. Daarna

Nadere informatie

Beroepsbevolking 2005

Beroepsbevolking 2005 Beroepsbevolking 2005 De veroudering van de beroepsbevolking is duidelijk zichtbaar in de veranderende leeftijdspiramide van de werkzame beroepsbevolking (figuur 1). In 1975 behoorde het grootste deel

Nadere informatie

Van baan naar eigen baas

Van baan naar eigen baas M200912 Van baan naar eigen baas drs. A. Bruins Zoetermeer, juli 2009 Van baan naar eigen baas Ruim driekwart van de ondernemers die in de eerste helft van 2008 een bedrijf zijn gestart, werkte voordat

Nadere informatie

Sterkste groei bij werknemers

Sterkste groei bij werknemers In 1994 stagneerde de ontwikkeling van de koopkracht nog. In de daarop volgende jaren nam de koopkracht echter steeds sterker toe: met 1% in 1995 tot 1,5% in 1997. De grootste stijging,,7%, deed zich voor

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis vwo II

Eindexamen geschiedenis vwo II Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen Vanaf de zomer van 1789 trokken veel Franse vluchtelingen naar Oostenrijk. 1p 1 Waarom vormde dit voor het Franse revolutionaire

Nadere informatie

Artikelen. Huishoudensprognose : uitkomsten. Coen van Duin en Suzanne Loozen

Artikelen. Huishoudensprognose : uitkomsten. Coen van Duin en Suzanne Loozen Artikelen Huishoudensprognose 28 2: uitkomsten Coen van Duin en Suzanne Loozen Het aantal huishoudens blijft de komende decennia toenemen, van 7,2 miljoen in 28 tot 8,3 miljoen in 239. Daarna zal het aantal

Nadere informatie

1.4 Factoren die bepalend zijn voor reële convergentie

1.4 Factoren die bepalend zijn voor reële convergentie Productiviteit, concurrentiekracht en economische ontwikkeling Concurrentiekracht wordt vaak beschouwd als een indicatie voor succes of mislukking van economisch beleid. Letterlijk verwijst het begrip

Nadere informatie

Confrontatieweek Samenvatting voorlopige resultaten werkspoor Ruimte & Economie

Confrontatieweek Samenvatting voorlopige resultaten werkspoor Ruimte & Economie Werkspoor 02-11-2015 Confrontatieweek Samenvatting voorlopige resultaten werkspoor Hans Vonk Bevindingen werkspoor A. Algemeen 1. Er is niet één corridor-regio, maar verschillende subregio s met een eigen

Nadere informatie

Overzichtsrapport SER Gelderland

Overzichtsrapport SER Gelderland Overzichtsrapport SER Gelderland Bevolking en participatie In opdracht van SER Gelderland September 2008 Drs. J.D. Gardenier L.T. Schudde CAB Martinikerkhof 30 9712 JH Groningen 050-3115113 cab@cabgroningen.nl

Nadere informatie

Startende ondernemers in Moerdijk 2005

Startende ondernemers in Moerdijk 2005 Startende ondernemers in Moerdijk 2005 I. Ontwikkeling startende ondernemers Aantal startende ondernemers licht gedaald In 2005 zijn in Moerdijk 136 personen een onderneming gestart 1. Dit zijn er 6 minder

Nadere informatie

Sterke toename alleenstaande moeders onder allochtonen

Sterke toename alleenstaande moeders onder allochtonen Carel Harmsen en Joop Garssen Terwijl het aantal huishoudens met kinderen in de afgelopen vijf jaar vrijwel constant bleef, is het aantal eenouderhuishoudens sterk toegenomen. Vooral onder Turken en Marokkanen

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) De economie van India is snel gegroeid sinds aan het begin van de jaren 90 verregaande hervormingen werden doorgevoerd in o.a. het handels- en industriebeleid. Groei van

Nadere informatie

M200916. Parttime van start. drs. A. Bruins

M200916. Parttime van start. drs. A. Bruins M200916 Parttime van start drs. A. Bruins Zoetermeer, 24 september 2009 Parttime van start Van de startende ondernemers werkt een kleine meerderheid na de start fulltime in het bedrijf. Een op de vier

Nadere informatie

8. Werken in bestuur en zorg

8. Werken in bestuur en zorg 8. Werken in bestuur en zorg De uitzendbranche is van oudsher een belangrijke werkgever voor niet-westerse allochtonen van de eerste generatie. Bij de teruggang in de werkgelegenheid van de afgelopen jaren

Nadere informatie

Rabobank Cijfers & Trends

Rabobank Cijfers & Trends Kappers In de kappersbranche kunnen de volgende bedrijfstypen worden onderscheiden: zelfstandigen zonder personeel, zzp ers (ondernemers die minder dan 32 uur per week in het kappersbedrijf werkzaam zijn)

Nadere informatie

FORUM Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt: effecten van de economische crisis 2 e kwartaal 2009

FORUM Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt: effecten van de economische crisis 2 e kwartaal 2009 FORUM Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt: effecten van de economische crisis 2 e kwartaal 29 Groei van werkloosheid onder zet door! In het 2 e kwartaal van 29 groeide de werkloosheid onder (niet-westers)

Nadere informatie

1.1 Bevolkingsontwikkeling 9. 1.2 Bevolkingsopbouw 10. 1.2.1 Vergrijzing 11. 1.3 Migratie 11. 1.4 Samenvatting 12

1.1 Bevolkingsontwikkeling 9. 1.2 Bevolkingsopbouw 10. 1.2.1 Vergrijzing 11. 1.3 Migratie 11. 1.4 Samenvatting 12 inhoudsopgave Samenvatting 3 1. Bevolking 9 1.1 Bevolkingsontwikkeling 9 1.2 Bevolkingsopbouw 10 1.2.1 Vergrijzing 11 1.3 Migratie 11 1.4 Samenvatting 12 2. Ontwikkelingen van de werkloosheid 13 2.1 Ontwikkeling

Nadere informatie

CBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt

CBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt CBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt Tussen maart en mei is het aantal mensen met een baan met gemiddeld 6 duizend per maand gestegen. De stijging is volledig aan vrouwen toe te schrijven. Het

Nadere informatie

Als bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.

Als bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt. Examen VWO 2009 tijdvak 2 woensdag 24 juni 9.00-12.00 uur geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 28 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 76 punten te behalen. Voor elk vraagnummer

Nadere informatie

Personen met een uitkering naar huishoudsituatie

Personen met een uitkering naar huishoudsituatie Personen met een uitkering naar huishoudsituatie Ton Ferber Ruim 1 miljoen personen van 15 tot 65 jaar ontvingen eind 29 een werkloosheids-, bijstands- of arbeidsongeschiktheidsuitkering. Gehuwden zonder

Nadere informatie

Rapport. van Kamer van Koophandel Nederland. Startersprofiel 2012. Datum uitgave. Januari 2013. onderwerp Startende ondernemers in beeld

Rapport. van Kamer van Koophandel Nederland. Startersprofiel 2012. Datum uitgave. Januari 2013. onderwerp Startende ondernemers in beeld Rapport Startersprofiel 2012 van Datum uitgave Januari 2013 onderwerp Startende ondernemers in beeld Pagina 1 van 12 Inhoudsopgave 1 Samenvatting... 3 2 Kerncijfers startende ondernemers... 4 2.1 Meer

Nadere informatie

KWARTAALMONITOR JULI Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland

KWARTAALMONITOR JULI Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland KWARTAALMONITOR JULI 2017 Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland Inhoud 3 HERSTELLENDE MARKT HUNKERT NAAR HERZIENINGEN 4 FREELANCERS EN FLEXWERKERS ONVERMINDERD POPULAIR 5 JONGE

Nadere informatie

fluchskrift Vergrijzing in Fryslân neemt toe Aantal senioren sterk gestegen Aantal 65-plussers in Fryslân, /2012

fluchskrift Vergrijzing in Fryslân neemt toe  Aantal senioren sterk gestegen Aantal 65-plussers in Fryslân, /2012 Vergrijzing in Fryslân fluchskrift Vergrijzing in Fryslân neemt toe In Fryslân wonen op 1 januari 2011 647.282 inwoners. De Friese bevolking groeit nog jaarlijks. Sinds 2000 is het aantal inwoners toegenomen

Nadere informatie

'D'Armoede is een seeck're staat'

'D'Armoede is een seeck're staat' 'D'Armoede is een seeck're staat' Armoede en armoedebeleid in de Nederlanden tussen 1400 en 1800 Lezing Hans Cools, Inspiratiedag Faro Armoede is... Gerbrand Adriaensz. Bredero (1585-1618) Lof van Armoede

Nadere informatie

M200705. Werkgelegenheid bij startende bedrijven. drs. A. Bruins

M200705. Werkgelegenheid bij startende bedrijven. drs. A. Bruins M200705 Werkgelegenheid bij startende bedrijven drs. A. Bruins Zoetermeer, mei 2007 2 Werkgelegenheid bij startende bedrijven Van startende bedrijven wordt verwacht dat zij bijdragen aan nieuwe werkgelegenheid.

Nadere informatie

Wonen zonder partner. Arie de Graaf en Suzanne Loozen

Wonen zonder partner. Arie de Graaf en Suzanne Loozen Arie de Graaf en Suzanne Loozen In 25 telde Nederland 4,2 miljoen personen van 18 jaar of ouder die zonder partner woonden. Eén op de drie volwassenen woont dus niet samen met een partner. Tussen 1995

Nadere informatie

De eerste Amsterdamse joden

De eerste Amsterdamse joden WAT GA JE DOEN? Binnenkort geef je samen met een klasgenoot een presentatie in het. bhet onderwerp van je presentatie is: ONDERWERP: De eerste Amsterdamse joden Pesachbord Vervaardiger: Delfts aardewerkfabriekje

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme

Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme Werkstuk door een scholier 1970 woorden 12 oktober 2005 6,7 72 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag: Hoe beschrijven en verklaren we

Nadere informatie

1. Het begrip kan weg, omdat de overgebleven begrippen. Het begrip kan ook weg, omdat de overgebleven begrippen

1. Het begrip kan weg, omdat de overgebleven begrippen. Het begrip kan ook weg, omdat de overgebleven begrippen Welk Woord Weg Dynamiek en Stagnatie Aanloop 1. commerciële landbouw moedernegotie malthusiaanse spanning - nijverheid 2. waterschappen feodaliteit gilden - Hanze 3. stapelmarkt nijverheid Nederlanden

Nadere informatie

Demografische gegevens ouderen

Demografische gegevens ouderen In dit hoofdstuk worden de demografische gegevens van de doelgroep ouderen beschreven. We spreken hier van ouderen indien personen 55 jaar of ouder zijn. Dit omdat gezondheidsproblemen met name vanaf die

Nadere informatie

Pensioenaanspraken in beeld

Pensioenaanspraken in beeld Pensioenaanspraken in beeld Deel 1: aanspraken naar geslacht en burgerlijke staat Elisabeth Eenkhoorn, Annelie Hakkenes-Tuinman en Marije vandegrift bouwen minder pensioen op via een werkgever dan mannen.

Nadere informatie

Demografie van de Nederlandse beroepsbevolking

Demografie van de Nederlandse beroepsbevolking Betaling én vervanging van vergrijzende arbeidspopulatie worden een probleem Demografie van de Nederlandse beroepsbevolking Peter Ekamper, Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) Op

Nadere informatie

Samenvatting WijkWijzer 2017

Samenvatting WijkWijzer 2017 Samenvatting WijkWijzer 2017 Bevolking & wonen Inwoners Op 1 januari 2017 telt Utrecht 343.134 inwoners. Met 47.801 inwoners is Vleuten-De Meern de grootste wijk van Utrecht, gevolgd door de wijk Noordwest.

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis havo I

Eindexamen geschiedenis havo I Dynamiek en stagnatie in de Republiek Tussen het ontstaan van de moedernegotie en de opkomst van de gecommercialiseerde landbouw in Holland bestond een verband. 3p 1 Licht dit verband toe door: een omschrijving

Nadere informatie

Tijd van burgers en stoommachines 1800 1900. 8.1 De Industriële Revolutie

Tijd van burgers en stoommachines 1800 1900. 8.1 De Industriële Revolutie Onderzoeksvraag: Hoe droegen veranderingen in de productiemethoden bij aan het ontstaan van een industriële en verstedelijkte samenleving? Kenmerkend aspect: De Industriële Revolutie die in de westerse

Nadere informatie

Rabobank Cijfers & Trends

Rabobank Cijfers & Trends Kappers In de kappersbranche kunnen de volgende bedrijfstypen worden onderscheiden: zelfstandigen zonder personeel, zzp ers (ondernemers die minder dan 32 uur per week in het kappersbedrijf werkzaam zijn)

Nadere informatie

Werkgelegenheidsrapportage Haarlemmermeer Inleiding

Werkgelegenheidsrapportage Haarlemmermeer Inleiding Inleiding De werkgelegenheid in Haarlemmermeer is in 2014 vrijwel gelijk gebleven. Het aantal werkzame personen nam af met 238; een daling van 0,2%. Het totaal komt hiermee op 117.550 full-time arbeidsplaatsen.

Nadere informatie

Arbeidsmarktontwikkelingen 2016

Arbeidsmarktontwikkelingen 2016 - Arbeidsmarktontwikkelingen 2016 Factsheet maart 2017 Het aantal banen van werknemers en zelfstandigen in Amsterdam nam het afgelopen jaar toe met bijna 14.000 tot bijna 524.000 banen, een groei van bijna

Nadere informatie

Figuur 1: Aantal gediplomeerde studenten lerarenopleidingen studiejaar 2004-2008 (bronnen: hbo-raad en vsnu, bewerkt door sbo)

Figuur 1: Aantal gediplomeerde studenten lerarenopleidingen studiejaar 2004-2008 (bronnen: hbo-raad en vsnu, bewerkt door sbo) Aantal gediplomeerden aan de lerarenopleidingen in Nederland Ondanks huidige en verwachte lerarentekorten is er geen sprake van een substantiële groei van aantal gediplomeerden aan de verschillende lerarenopleidingen.

Nadere informatie

HET BOEKEN MANIFEST LEZEN WAT JE WENST, WANNEER JIJ DAT WENST, IN IEDER DOOR JOU GEWENST FORMAAT. #MYNEXTREAD

HET BOEKEN MANIFEST LEZEN WAT JE WENST, WANNEER JIJ DAT WENST, IN IEDER DOOR JOU GEWENST FORMAAT. #MYNEXTREAD HET BOEKEN MANIFEST LEZEN WAT JE WENST, WANNEER JIJ DAT WENST, IN IEDER DOOR JOU GEWENST FORMAAT. #MYNEXTREAD 2 I Het Boeken Manifest De Europese en Internationale Federatie van Boekhandels (EIBF) vertegenwoordigt

Nadere informatie

Dorpsportret Beuningen Dorpsplan Beuningen 2025 gemeente Losser

Dorpsportret Beuningen Dorpsplan Beuningen 2025 gemeente Losser Dorpsplan Beuningen 2025 gemeente Losser Beuningen 23 september 2013 1 Introductie Onder de titel Dorpsplan Beuningen 2025 geven we een overzicht van de gewenste activiteiten voor de komende 10 jaar. Dit

Nadere informatie

5. Onderwijs en schoolkleur

5. Onderwijs en schoolkleur 5. Onderwijs en schoolkleur Niet-westerse allochtonen verlaten het Nederlandse onderwijssysteem gemiddeld met een lager onderwijsniveau dan autochtone leerlingen. Al in het basisonderwijs lopen allochtone

Nadere informatie

Rapport. van. Kamer v an Koophandel Nederland. Startersprofiel 2013. Datum uitgave Januari 2014. onderwerp Startende ondernemers in beeld

Rapport. van. Kamer v an Koophandel Nederland. Startersprofiel 2013. Datum uitgave Januari 2014. onderwerp Startende ondernemers in beeld Rapport Startersprofiel 2013 van Kamer van Koophandel Nederland Datum uitgave Januari 2014 onderwerp Startende ondernemers in beeld Pagina 1 v an 13 Inhoudsopgave 1 Samenvatting...3 2 Kerncijfers startende

Nadere informatie

Allochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010

Allochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010 FORUM Maart Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt 9-8e monitor: effecten van de economische crisis In steeg de totale werkloosheid in Nederland met % naar 26 duizend personen. Het werkloosheidspercentage

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 31 322 Kinderopvang Nr. 274 BRIEF VAN DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den

Nadere informatie

M200412 Opleidingsniveau in MKB stijgt

M200412 Opleidingsniveau in MKB stijgt M200412 Opleidingsniveau in MKB stijgt A.M.J. te Peele Zoetermeer, 24 december 2004 Meer hoger opgeleiden in het MKB Het aandeel hoger opgeleiden in het MKB is de laatste jaren gestegen. Met name in de

Nadere informatie

KWARTAALMONITOR OKTOBER 2015. Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland

KWARTAALMONITOR OKTOBER 2015. Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland KWARTAALMONITOR OKTOBER 2015 Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland Inhoud 3 ONDERNEMERS, LAAT ZIEN DAT FLEXWERKERS WAARDEVOL ZIJN 4 OMZET FREELANCERS EN FLEXWERKERS DAALT DOOR TOENEMENDE

Nadere informatie

Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s

Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s In een globaliserende economie moeten regio s en ondernemingen internationaal concurreren. Internationalisatie draagt bij tot de economische

Nadere informatie

Antwoorden oefenopgaven HC Rep. Der Nederlanden

Antwoorden oefenopgaven HC Rep. Der Nederlanden Antwoorden oefenopgaven HC Rep. Der Nederlanden 5H Opgave 1 De Hollandse steden in het midden van de zestiende eeuw waren voor hun bevolkingsgroei afhankelijk van de invoer van graan uit het Oostzeegebied.

Nadere informatie

Ondernemerschap in Zuidoost-Brabant in perspectief

Ondernemerschap in Zuidoost-Brabant in perspectief M201208 Ondernemerschap in in perspectief Ondernemerschap in vergeleken met en de rest van Ro Braaksma Nicolette Tiggeloove Zoetermeer, februari 2012 Ondernemerschap in in perspectief In zijn er meer nieuwe

Nadere informatie

6, een industriële revolutie. Samenvatting door een scholier 1421 woorden 21 maart keer beoordeeld. Geschiedenis

6, een industriële revolutie. Samenvatting door een scholier 1421 woorden 21 maart keer beoordeeld. Geschiedenis Samenvatting door een scholier 1421 woorden 21 maart 2004 6,1 22 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Samenvatting Met de loep op Lancashire, Havo Katoen en samenleving 1750 1850 H1 Het ontstaan van de industriële

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4

Nadere informatie

Ouderschapsverlof. Ingrid Beckers en Clemens Siermann

Ouderschapsverlof. Ingrid Beckers en Clemens Siermann Ouderschapsverlof Ingrid Beckers en Clemens Siermann Ruim een kwart van de werknemers in Nederland die in 24 recht hadden op ouderschapsverlof, hebben daarvan gebruik gemaakt. nemen veel vaker ouderschapsverlof

Nadere informatie

Kwartaaloverzicht arbeidsmarkt 2005/2

Kwartaaloverzicht arbeidsmarkt 2005/2 Hans Langenberg In het tweede kwartaal van 2005 vond voor het eerst in twee jaar geen verdere daling plaats van het aantal banen. Ook is de werkloosheid gestabiliseerd. Wel was er een stagnatie in de toename

Nadere informatie

7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs

7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs 7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs Vergeleken met autochtonen is de participatie in het hoger onderwijs van niet-westerse allochtonen ruim twee keer zo laag. Tussen studiejaar 1995/ 96 en 21/

Nadere informatie

Voor wie verstandig handelt! Daling personeel

Voor wie verstandig handelt! Daling personeel Daling personeel Trendsamenvatting Naam Definitie Scope Invloed Conclusie Bronnen Daling personeel Het aantal medewerkers dat werkzaam is in de sector / branche zal gemiddeld genomen hoger opgeleid zijn,

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8: Tijd van burgers en stoommachines

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8: Tijd van burgers en stoommachines Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8: Tijd van burgers en stoommachines Samenvatting door Larissa 665 woorden 18 januari 2016 5,4 5 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Hoofdstuk 8: Tijd van

Nadere informatie

Afhankelijk van een uitkering in Nederland

Afhankelijk van een uitkering in Nederland Afhankelijk van een uitkering in Nederland Harry Bierings en Wim Bos In waren 1,6 miljoen huishoudens voor hun inkomen afhankelijk van een uitkering. Dit is ruim een vijfde van alle huishoudens in Nederland.

Nadere informatie

Bijlage 4 Aan: portefeuillehoudersoverleg REO d.d Betreft: Aanalyse economische ontwikkelingen Voorne-Putten

Bijlage 4 Aan: portefeuillehoudersoverleg REO d.d Betreft: Aanalyse economische ontwikkelingen Voorne-Putten Bijlage 4 Aan: portefeuillehoudersoverleg REO d.d. 230114 Betreft: Aanalyse economische ontwikkelingen Voorne-Putten Sinds 2010 is de Economische Monitor Voorne-Putten een signalerend document inzake de

Nadere informatie

Vrouwen op de arbeidsmarkt

Vrouwen op de arbeidsmarkt op de arbeidsmarkt Johan van der Valk Annemarie Boelens De arbeidsdeelname van vrouwen lag in 23 op 55 procent. De arbeidsdeelname van vrouwen stijgt al jaren. Deze toename komt de laatste jaren bijna

Nadere informatie

GESCHIEDENIS VOOR VMBO BOVENBOUW 3 VMBO KGT-EDITIE WERKBOEK

GESCHIEDENIS VOOR VMBO BOVENBOUW 3 VMBO KGT-EDITIE WERKBOEK GESCHIEDENIS VOOR VMBO BOVENBOUW 3 VMBO KGT-EDITIE WERKBOEK Inhoudsopgave 8 Nederland 1900-191 Module 1 Nederland en Indonesië HET CULTUURSTELSEL NEDERLAND BREIDT ZIJN INVLOED UIT HET NATIONALISME 6 50

Nadere informatie

Trends in de Engineering Consultancy Industry. Ir. Paul Oortwijn Directeur NLingenieurs

Trends in de Engineering Consultancy Industry. Ir. Paul Oortwijn Directeur NLingenieurs Trends in de Engineering Consultancy Industry Ir. Paul Oortwijn Directeur NLingenieurs Over NLingenieurs Branchevereniging van advies-, management- en ingenieursbureaus Branche bestaat uit ca 5.000 ondernemingen

Nadere informatie

Woningmarktrapport - 3e kwartaal 2013. Gemeente Haarlemmermeer

Woningmarktrapport - 3e kwartaal 2013. Gemeente Haarlemmermeer Woningmarktrapport - 3e kwartaal 213 Gemeente Haarlemmermeer Aantal verkochte woningen naar type (NVM) 12 aantal verkocht 1 8 6 4 2 Tussenwoning Hoekwoning Twee onder één kap Vrijstaand Appartement 4e

Nadere informatie

Bevolkingsprognose Deventer 2015

Bevolkingsprognose Deventer 2015 Bevolkingsprognose Deventer 2015 Aantallen en samenstelling van bevolking en huishoudens Augustus 2015 augustus 2015 Uitgave : team Kennis en Verkenning Naam : John Stam Telefoonnummer : 0570 693298 Mail

Nadere informatie

Herstel in de industrie zet door. Samenvatting. Totale industrie. Omzet stijgt. Eerste kwartaal 2014

Herstel in de industrie zet door. Samenvatting. Totale industrie. Omzet stijgt. Eerste kwartaal 2014 Eerste kwartaal 214 Herstel in de industrie zet door Samenvatting Totale industrie Voedings- en genotmiddelenindustrie Aardolie-, chemische, rubber- en kunststofproductenindustrie Basismetaal- en metaalproductenindustrie

Nadere informatie

De groei voorbij. Jaap van Duijn september 2007

De groei voorbij. Jaap van Duijn september 2007 De groei voorbij Jaap van Duijn september 2007 1 Een welvaartsexplosie Na WO II is de welvaart meer gestegen dan in de 300 jaar daarvoor Oorzaken: inhaalslag, technologische verandering en bevolkingsgroei

Nadere informatie

dem Nieuwe EU-lidstaten vergrijzen het sterkst ROB VAN DER ERF inhoud

dem Nieuwe EU-lidstaten vergrijzen het sterkst ROB VAN DER ERF inhoud dem s Jaargang 24 Augustus 8 ISSN 169-1473 Een uitgave van het s Interdisciplinair Demografisch Instituut Bulletin over Bevolking en Samenleving 7 inhoud 1 Nieuwe EU-lidstaten vergrijzen het sterkst 5

Nadere informatie

ADOPTIE Trends en Analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2011 tot en met 2015

ADOPTIE Trends en Analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2011 tot en met 2015 Ministerie van Veiligheid en Justitie ADOPTIE Trends en Analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 211 tot en met 215 Februari 216 Overzicht van het aantal verleende beginseltoestemmingen

Nadere informatie

RESULTATEN CONJUNCTUURENQUETE 1STE HELFT 2018

RESULTATEN CONJUNCTUURENQUETE 1STE HELFT 2018 RESULTATEN CONJUNCTUURENQUETE 1STE HELFT 2018 Willemstad, september 2018 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Investeringsbelemmeringen Vertrouwen in de economie... 4 Vertrouwen in de toekomst... 5 Perceptie investeringsklimaat...

Nadere informatie

Derde kwartaal 2012. Conjunctuurenquête Nederland. Provincie Gelderland

Derde kwartaal 2012. Conjunctuurenquête Nederland. Provincie Gelderland Derde kwartaal 212 Conjunctuurenquête Nederland Conjunctuurenquête Nederland I rapport derde kwartaal 212 Inhoud rapport COEN in het kort Economisch klimaat Omzet Export Personeelssterkte Investeringen

Nadere informatie

Levensfasen van kinderen en het arbeidspatroon van ouders

Levensfasen van kinderen en het arbeidspatroon van ouders Levensfasen van kinderen en het arbeidspatroon van ouders Martine Mol De geboorte van een heeft grote invloed op het arbeidspatroon van de vrouw. Veel vrouwen gaan na de geboorte van het minder werken.

Nadere informatie

Leidenincijfers Beleidsonderzoek draagt bij aan de kwaliteit van beleid en besluitvorming

Leidenincijfers Beleidsonderzoek draagt bij aan de kwaliteit van beleid en besluitvorming Leidenincijfers Beleidsonderzoek draagt bij aan de kwaliteit van beleid en besluitvorming - Internationalisering Leidse regio www.leidenincijfers.nl BELEIDSONDERZOEK 071-516 5123 I info@leidenincijfers.nl

Nadere informatie

Verdringing op de Nederlandse arbeidsmarkt: sector- en sekseverschillen

Verdringing op de Nederlandse arbeidsmarkt: sector- en sekseverschillen 1 Verdringing op de Nederlandse arbeidsmarkt: sector- en sekseverschillen Peter van der Meer Samenvatting In dit onderzoek is geprobeerd antwoord te geven op de vraag in hoeverre het mogelijk is verschillen

Nadere informatie

Nog steeds liever samen

Nog steeds liever samen Nog steeds liever samen Steeds meer alleenstaanden 20 procent van de bevolking van 15 jaar of ouder alleenstaand Momenteel zijn er 486 duizend eenoudergezinnen 16 Trouwen niet uit de gratie Ongeveer drie

Nadere informatie

Veranderingen in arbeidsparticipatie van gescheiden moeders

Veranderingen in arbeidsparticipatie van gescheiden moeders Veranderingen in arbeidsparticipatie van gescheiden moeders Suzanne Peek Gescheiden moeders stoppen twee keer zo vaak met werken dan niet gescheiden moeders. Ook beginnen ze vaker met werken. Wanneer er

Nadere informatie

1 Inleiding: de metamorfose van de arbeidsmarkt

1 Inleiding: de metamorfose van de arbeidsmarkt 1 Inleiding: de metamorfose van de arbeidsmarkt 1.1 De beroepsbevolking in 1975 en 2003 11 1.2 De werkgelegenheid in 1975 en 2003 14 Halverwege de jaren zeventig van de vorige eeuw trok de gemiddelde Nederlandse

Nadere informatie

Woningmarktrapport - 4e kwartaal 2013. Gemeente Dordrecht

Woningmarktrapport - 4e kwartaal 2013. Gemeente Dordrecht Woningmarktrapport - 4e kwartaal 213 Gemeente Dordrecht Aantal verkochte woningen naar type (NVM) 1 aantal verkocht 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Tussenwoning Hoekwoning Twee onder één kap Vrijstaand Appartement

Nadere informatie

M200802. Vrouwen aan de start. Een vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke starters en hun bedrijven. drs. A. Bruins drs. D.

M200802. Vrouwen aan de start. Een vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke starters en hun bedrijven. drs. A. Bruins drs. D. M200802 Vrouwen aan de start Een vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke starters en hun bedrijven drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, juni 2008 2 Vrouwen aan de start Vrouwen vinden het starten

Nadere informatie

Woningmarktrapport 3e kwartaal Gemeente Alphen aan den Rijn

Woningmarktrapport 3e kwartaal Gemeente Alphen aan den Rijn Woningmarktrapport 3e kwartaal 217 Gemeente Alphen aan den Rijn Aantal verkochte woningen naar type (NVM) 12 Aantal verkocht 1 8 6 4 2 Tussenwoning Hoekwoning Twee onder één kap Vrijstaand Appartement

Nadere informatie

Vrijwilligerswerk, mantelzorg en sociale contacten

Vrijwilligerswerk, mantelzorg en sociale contacten Vrijwilligerswerk, mantelzorg en sociale contacten Gemeente s-hertogenbosch, afdeling Onderzoek & Statistiek, februari 2019 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Vrijwilligerswerk... 4 3. Mantelzorg... 8

Nadere informatie

Demografie SAMENVATTING

Demografie SAMENVATTING Demografie SAMENVATTING 521.701 inwoners groeiend aantal + 23.723 t.a.v. 2010 Verwachting 2035: +45.870 inwoners Bevolkingsgroei grotendeels door internationale migratie (vooral uit Oost-Europa, Nederland

Nadere informatie

Inwoners van Leiden Opleiding en inkomen

Inwoners van Leiden Opleiding en inkomen Inwoners van Leiden Het aantal inwoners blijft vrijwel stabiel. Relatief jonge en hoogopgeleide bevolking. Tweeverdieners met kleine kinderen en een gemiddeld inkomen verlaten de stad. Meer Leidenaren

Nadere informatie

Stagnatie zet door op startersmarkt Randstad trekt extra startende ondernemers

Stagnatie zet door op startersmarkt Randstad trekt extra startende ondernemers Starters ING Economisch Bureau Stagnatie zet door op startersmarkt Randstad trekt extra startende ondernemers In het eerste kwartaal van 2012 zijn er circa 39.000 mensen een onderneming gestart, ruim 4%

Nadere informatie

Aantal werkzoekenden en aantal WWuitkeringen

Aantal werkzoekenden en aantal WWuitkeringen Juni 2009 Aantal werkzoekenden en WW-uitkeringen 2 Ingediende vacatures 5 Vraag en aanbod bij UWV WERKbedrijf 6 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 7 Statistische bijlage 8 Toelichting

Nadere informatie

Meer ouderen langer werkzaam

Meer ouderen langer werkzaam Meer ouderen langer werkzaam Koos Arts (Centraal Bureau voor de Statistiek) Ferdy Otten (Centraal Bureau voor de Statistiek) Vooral door de instroom van jongere generaties alsmaar meer werkende vrouwen

Nadere informatie

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 7 e editie. Opzet en inhoud

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 7 e editie. Opzet en inhoud 7 e editie Economische monitor Voorne PutteN Opzet en inhoud Deze factsheet is de zevende editie van de Economische Monitor en presenteert recente economische ontwikkelingen van als regio en de vier gemeenten.

Nadere informatie

Arbeidsdeelname van paren

Arbeidsdeelname van paren Arbeidsdeelname van paren Johan van der Valk De combinatie van een voltijdbaan met een is het meest populair bij paren, met name bij paren boven de dertig. Ruim 4 procent van de paren combineerde in 24

Nadere informatie

Ontwikkeling leerlingaantallen

Ontwikkeling leerlingaantallen Ontwikkeling leerlingaantallen Elk jaar wordt op 1 oktober het leerlingaantal van elke basisschool geregistreerd door de Dienst Uitvoering Onderwijs (). Op basis van deze leerlingtelling wordt de bekostiging

Nadere informatie

Omgevingsrapport. Gemeente Texel

Omgevingsrapport. Gemeente Texel Omgevingsrapport Gemeente Texel 29 Aantal verkopen in gemeente & Marktaandeel NVM 175 aantal verkopen marktaandeel nvm 35% 17 165 16 3% 25% 155 2% 15 15% 145 14 135 1% 5% 13 22 23 24 25 26 27 28 % verkopen

Nadere informatie

Stoppen als huisarts: trends in aantallen en percentages

Stoppen als huisarts: trends in aantallen en percentages Dit rapport is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen worden gebruikt met bronvermelding. Stoppen als huisarts: trends in aantallen en percentages Een analyse van de huisartsenregistratie over de

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis havo 2009 - I

Eindexamen geschiedenis havo 2009 - I Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen In de Coalitieoorlogen voerde de Franse regering de dienstplicht in. 2p 1 Leg uit dat zij hiermee de betrokkenheid van Franse

Nadere informatie

NEDERLANDSTALIGE SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) Agglomeratie, globalisering en regionale arbeidsmarkten Inzichten op basis van Nederlandse microdata

NEDERLANDSTALIGE SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) Agglomeratie, globalisering en regionale arbeidsmarkten Inzichten op basis van Nederlandse microdata NEDERLANDSTALIGE SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) Agglomeratie, globalisering en regionale arbeidsmarkten Inzichten op basis van Nederlandse microdata Deze dissertatie onderzoekt de gevolgen van agglomeratie

Nadere informatie

Lesbrief 6: Trends en ontwikkelingen

Lesbrief 6: Trends en ontwikkelingen Lesbrief 6: Trends en ontwikkelingen Iedere dag worden er nieuwe ontdekkingen gedaan en veranderen de gewoonten van mensen. Trends en ontwikkelingen vind je dan ook in ieder werkgebied terug. Ook in de

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Drechterland

Demografische ontwikkeling Gemeente Drechterland Demografische ontwikkeling Gemeente Drechterland 211-225 Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners 1 1.2 Componenten van de groei 3 2. Jong en oud 6 3. Huishoudens 8 Uitgave I&O

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Romeinen

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Romeinen Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Ro Samenvatting door S. 1180 woorden 29 maart 2016 6,4 11 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Hoofdstuk 5 De Ro Paragraaf 1 t/m 7 1 Van dorp

Nadere informatie

2011/5 De (in)stabiliteit van huwelijken in België

2011/5 De (in)stabiliteit van huwelijken in België 2011/5 De (in)stabiliteit van huwelijken in België Martine Corijn D/2011/3241/020 Inleiding Het dalende aantal huwelijken en het stijgende aantal echtscheidingen maakt dat langdurende huwelijken soms minder

Nadere informatie

224 Across the North Sea

224 Across the North Sea Summary in Dutch Het dagelijkse leven in het Noordzeegebied in de vroegmoderne tijd werd grotendeels bepaald door internationale krachten. Internationale handel, effecten van oorlogen en nieuwe ideeën

Nadere informatie

Minder startende ondernemers

Minder startende ondernemers Starters ING Economisch Bureau Minder startende ondernemers in 2012 Aantal starters loopt in alle provincies terug Dit jaar zijn er tot en met september circa 95.000 mensen een onderneming gestart, ruim

Nadere informatie

Woningmarkt in eerste kwartaal verder onder druk door scherpe financieringseisen

Woningmarkt in eerste kwartaal verder onder druk door scherpe financieringseisen Laagste verkoopaantallen sinds dieptepunt crisis Woningmarkt in eerste kwartaal verder onder druk door scherpe financieringseisen NVM wil dialoog met banken over doorgeschoten hypotheekeisen Nieuwe werkelijkheid

Nadere informatie

Werkloosheid Redenen om niet actief te

Werkloosheid Redenen om niet actief te Sociaal Economische Trends 2013 Sociaaleconomische trends Werkloosheid Redenen 2004-2011 om niet actief te zijn Stromen op en duren de arbeidsmarkt Werkloosheidsduren op basis van de Enquête beroepsbevolking

Nadere informatie