Beknopte handleiding voor de concordancer WordSmith en WConcord

Transcriptie

1 Beknopte handleiding voor de concordancer WordSmith en WConcord Els Tobback, november 2009 Algemeen Wat? Een concordancer (of concordantiesoftware) wordt binnen de corpustaalkunde gebruikt om een gesorteerde lijst met taalkundige data uit een corpus te extraheren om daarna verder door de corpustaalkundige geanalyseerd te worden, bijvoorbeeld in een databank als Access of Filemaker. Binnen de verschillende vakgroepen taalkunde aan de Universiteit Gent is vooral expertise opgebouwd met betrekking tot de concordancers WConcord en WordSmith. Waar vind je ze? - WConcord: kun je downloaden van het internet: - WordSmith: een legale netwerkversie zal aangekocht worden (de handleiding heeft betrekking op versie 3.0, maar de nieuwe versie zal 5.0 zijn met meer opties) -> Je kunt de bestanden gewoon kopiëren op je schijf. Gebruik van de Concordancers Stap 1: gegevens verzamelen en opslaan in een tekstbestand Je vertrekt van een bestaand corpus met een aantal tekstbestanden, of je selecteert van een cd-rom of website een aantal teksten die je in één bestandsmap verzamelt. Veiligst:.txt bestand (+ een korte naam kiezen: maximum 8 karakters).rtf lijkt ook te werken, maar.txt is toch te verkiezen. Stap 2: document bewerken met Concordancer Gebruik van WordSmith 1. Open Wordsmith (CONCORD.EXE). Er verschijnen twee schermen: een scherm met helpfuncties (dat mag je sluiten) en 'WordSmith Tools Controller'. 1

2 2. Je kunt best aangeven in welke taal je gegevens zijn: Ga in het scherm 'WordSmith Tools Controller' naar 'Settings' en 'Adjust settings'. Klik daar onderaan het label 'Text' aan en kies de taal (hier 'French') onder 'Language'. Vink het hokje naast 'Save' aan en klik op 'OK'. 3. Het bestand opzoeken waarin je de concordancer wil laten werken: In het scherm 'WordSmith Tools Controller' ga je naar 'File' 'Choose texts'. Zoek het document dat je hebt opgeslagen. Klik op dat bestand en dan op OK. Je kan ook rustig meer dan één bestand tegelijkertijd openen. Er verschijnt nu normaal een scherm 'Concord'. Is dat niet het geval, dan klik je in het scherm 'WordSmith Tools Controller' op 'Tools' en op 'Concord' en dan krijg je het scherm 'Concord'. 4. Ga nu in het scherm 'Concord' naar 'Settings' en 'Search Word'. In het scherm 'Concordance Settings' voer je onder 'Search Word or Phrase' alle vormen van het woord in dat je zoekt. Je kunt op twee manieren werken: voor het werkwoord 'aimer', bv. je voert alle vormen in, gescheiden door een "/": aime/aimes/aiment/aime... Je kunt hier wel maar 15 alternatieven invoeren met een limiet van 80 karakters Belangrijk: WordSmith is gevoelig voor diakritische tekens: dus aanhalingstekens (+ "ç"...) gebruiken waar nodig. 2

3 Opmerking: zelfs dan krijg je soms nog problemen. Een oplossing: letters met diakritische tekens vervangen door een asterisk. je kunt met de asterisk werken: 'aim*'. WordSmith zoekt dan alle woorden die beginnen met 'aim'. Nadeel is dat je eventueel ook niet gewenste woorden als resultaat kunt krijgen (aimable, aimanter...). Als je naar een combinatie van woorden zoekt, typ je onder 'Context Word(s) & Context Search Horizons' het volgende woord van de combinatie. Je kunt bv. zoeken naar combinaties van "aimer" gevolgd door 'père/mère/parents/montagne/ montagnes/nature'. Je kunt hier ook nog eens aanduiden waar het tweede woord moet voorkomen: bv. binnen een bereik van 5 woorden links of 5 woorden rechts (tot 25 woorden aan weerszijden mogelijk). Dan klik je op 'Go Now!' 5. Als het resultaat verschijnt (met de gezochte vorm in de middelste kolom), kun je de context van de voorbeelden vergroten door op de derde rij van de taakbalk het eerste icoontje aan te klikken ('grow'). Dit kun je meerdere keren doen tot je de gewenste context hebt bereikt. Je kunt de context ook weer reduceren door op het tweede icoontje te klikken. Zorg er steeds voor dat onder 'View' 'spaces cut' niet is geselecteerd!! 3

4 6. Je kunt ook het volledige resultaat opslaan in een bestand (txt-bestand). Je moet eerst definiëren hoeveel karakters je wil behouden per voorbeeld. Daarvoor ga je in de tool 'Concord' naar 'Settings' en dan naar 'Horizons etc'. Onder 'Characters in 'save as text'' bepaal je het aantal karakters (spaties inbegrepen). 500 karakters is vaak geen luxe als je een minimale contextuele analyse wil uitvoeren. Je kunt maximaal 8000 karakters vragen. Je gaat nu naar 'File' en 'Save as text'. Je geeft een naam onder 'File name' en laat het punt en 'txt' staan. Verder hoef je niets te veranderen. Nog enkel op 'OK' klikken. 7. Om het resultaat te bekijken, en verder te bewerken, ga je nu naar Word, waar je het net opgeslagen document opent. Wordsmith creëert in principe een directory op de vaste schijf en slaat het document op onder c:\wsmith\concord\documentnaam.txt 8. In Word kun je best eerst het document opslaan als een Worddocument: ga naar 'Opslaan als' en kies onder 'opslaan als': 'word-document (.doc)'. Om het geheel overzichtelijker te maken, selecteer je het hele document ('bewerken' 'alles selecteren' ; of 'ctrl' + 'all'), ga je naar 'Tabel', dan naar 'converteren', dan naar 'Tekst naar tabel'. Onder 'lijstscheidingsteken' klik je op 'tab'. Het resultaat is dan normaal een tabel met 7 kolommen. De voorbeelden verschijnen in de tweede kolom. Als alternatief kun je de output ook opslaan als tekstbestand (.txt). Je kunt het tekstbestand vervolgens openen in een programma dat met tabellen werkt, zoals Excel of Access. Die programma s zullen je vragen wat het scheidingsteken is van de kolommen in het tekstbestand. Dat scheidingsteken (of delimiter in het Engels) kan je vooraf instellen in Wordsmith. Als resultaat krijg je de output van Wordsmith netjes in kolommen in Excel en Access. Alternatief voor WordSmith: WConcord Nadeel t.o.v. WordSmith: WConcord geeft als maximaal resultaat de zin weer waarin het gezochte woord of de gezochte combinatie voorkomt. Voor een contextuele analyse van de voorbeelden is deze tool dus niet voldoende. Voordeel t.o.v. WordSmith: Wconcord laat toe om combinaties van 5 woorden op te zoeken. Bij WordsSmith is deze mogelijkheid beperkt tot twee woorden (hoewel je wel kunt werken met de askerisk om dat te omzeilen, bv. aboutir * à * resultat met een horizon van 3). Je moet dus een beetje afwegen welke concordancer voor jou het nuttigst is. Concreet 4

5 1. Open Wconcord. Ga naar 'File' - 'New list' - 'Add list'. Duid in 'List files of type' 'All files' aan en zoek het document dat je zonet hebt opgeslagen. Klik op dat bestand en dan op OK. Klik nog eens OK. 2. Ga nu naar 'Tools' - 'Advanced word search'. In het eerste vakje naast 'Mask' voer je weer alle vormen in van het woord dat je zoekt: na elke vorm klik je op 'enter' ; zo verschijnt de vorm in de kolom onder het eerste vakje. Je kunt hier met de asterisk werken om alle vormen die dezelfde stam hebben, samen te nemen. In het vb. aimer, kun je dus gewoon 'aim*' typen ; in dat geval zal het programma uiteraard ook vormen als aimable(s) als resultaat geven. Je moet dus eens nadenken over de meest efficiënte manier van werken. Als je naar een combinatie zoekt van woorden (vb. tenir compte), typ je in de volgende vakjes naast 'Mask' de volgende woorden van de combinatie. Merk op dat je in Winconcord kunt gaan tot een combinatie van 5 woorden. Vervolgens bekijk je nog een aantal zaken: - 'In middle': je kunt zelf bepalen welk woord van de combinatie je in het resultaat van de opzoeking in het midden te zien wil krijgen - 'Words between': je duidt (net zoals bij het opzoeken in de CD-Rom) aan door hoeveel woorden de te zoeken occurrenties maximaal van elkaar gescheiden mogen worden. Je klikt op 'OK'. Winconcord gaat nu op zoek naar de occurrenties die je zoekt. 3. Als het resultaat verschijnt (met de gezochte vorm in de middelste kolom), kun je meteen de voorbeelden verwijderen die je niet nodig hebt. Dat doe je door te klikken op de rij van het vb. dat je wil verwijderen en daarna op 'delete' te klikken. Je kunt ook het volledige resultaat opslaan in een bestand, op de volgende manier: ga naar 'edit' - 'copy' ; in 'convert to format' laat je 'each sentence as one paragraphe' staan ; je klikt 'save to a file (instead of clipboard)', 'include source file name' en 'save with delimiters' aan en haalt 'copy selected rows only' weg. Klik op 'OK'. In het venster dat verschijnt, typ je een naam onder 'file name' (laat de extensie '.txt' staan, maar haal de asterisk weg) en je bepaalt waar je het document wil opslaan (onder 'Folders'). Klik op 'OK'. 4. Om het resultaat te bekijken, en (eventueel) verder te bewerken, ga je nu naar Word, waar je het net opgeslagen document opent. 5