Elk dorp zijn eigen kleur
|
|
- Jan Wauters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Elk dorp zijn eigen kleur
2
3 Elk dorp zijn eigen kleur Epiloog bij de tentoonstelling en debattenreeks Rafels, randen en routes over de herkenbaarheid en kracht van het Overijsselse dorpsgezicht. AtelierOverijssel, april 2008
4 Tentoonstelling Rafels, randen en routes was van 24 november 2007 tot en met 20 januari 2008 te bezichtigen in Kasteel Het Nijenhuis van Museum De Fundatie in Heino [foto s: Hans Westerink Fotografie]
5 Vrijdag was er een bijeenkomst van het Atelier Overijssel rond het project Rafels, Randen en Routes. Een project dat verkent hoe we omgaan met het organiseren en inrichten van de kwaliteit van onze ruimte. Mooi initiatief van Theo Rietkerk. Het project probeerde de ontwikkeling van een aantal dorpsranden te analyseren. De bedoeling is dan daar lessen voor de toekomst uit te trekken. Boeiend, maar ook nogal pijnlijk. Boeiend, omdat zichtbaar wordt dat nog altijd veel postzegelplannen gestuurd worden door initiatieven van ontwikkelaars. In een proces dat van die afzonderlijke plannetjes geen geheel kan maken. Vaak te klein om goede inhoudelijke procesbegeleiding voor te organiseren. Pijnlijk omdat al die plannetjes mede daardoor zo vreselijk op elkaar lijken. De simpele recht toe -recht aan filmbeelden vanuit een rijdende auto langs de dorpsranden konden overal gemaakt zijn. Niets onderscheidends, en geen rekening houdend met het specifieke karakter van het betreffende dorp. Zuchtend moesten de aanwezige deskundigen dit vaststellen. De analyses die op 5 dorpen waren losgelaten was zoveel...inspirerender. Wat zijn de bijzondere kenmerken van een dorp? Welke historische kenmerken zouden een rol kunnen spelen bij ruimtelijke ontwikkelingen? Wat zijn de sterke en zwakke structuurelementen in dorp en omgeving? Wat vinden bewoners waardevol en waarom? Hoe versterk je de aanwezige kwaliteit? Opeens kwam het dorp tot leven. Kreeg het een gezicht. Ontstonden discussies over de kernkwaliteiten. En, misschien wel het belangrijkst, ging het niet eerst over economische haalbaarheid, toevallig grondbezit, de wens om de bevolking te laten groeien, en om verborgen ambities van gemeenten en projectontwikkelaars. Het verschil in benadering werd pijnlijk zichtbaar toen, na een presentatie van een bureau dat als het ware de kwaliteiten van het dorp als bij een ui, laag na laag, afpelde en zichtbaar maakte, de gemeente aan de beurt was. De presentatie zoals we die kennen. Er is behoefte aan bouwen voor de eigen bevolking. Er wordt met een stichting Dorpsbelangen overlegd. Zoeklocaties worden met sterren aangegeven. Een ontwikkelaar en de gemeente hebben ergens een grondpositie opgebouwd. Daar moet het maar gebeuren. Een globale schets, ontsluitingswegen worden ingetekend, dichtheden bepaald, en dat moet het worden. Hier wordt pijnlijk zichtbaar hoe weinig wij, als bestuurders, bezig zijn met ruimtelijke kwaliteit. De vraag is hoe het dan wel moet. Het begint met bewustwording dat de huidige werkwijze tot meer van hetzelfde leidt. Dat Overijssel zich daarmee niet onderscheidt. Dat voor elke ruimtelijke uitbreiding eigenlijk een analyse nodig is waarmee gemeenten (en initiatiefnemers) zich laten voeden en inspireren met kennis van landschapsarchitecten, stedenbouwers en kunstenaars. Een onafhankelijke task-force die beschikbaar is en inwoners en gemeenten aan de hand neemt op hun zoektocht naar antwoorden op relevante vragen. Waarbij ook het antwoord mogelijk geacht wordt dat uitbreiding ongewenst is. Omdat dat de uitkomst van een gezamenlijk proces is dat laat zien dat het eigene van het dorp anders nog meer verloren gaat. Dat zou een mooie uitkomst zijn. Bewustwording die daadwerkelijk leidt tot een andere aanpak. Weblog Dick Buursink, gedeputeerde Provincie Overijssel Vrijdag 21 januari 2008
6
7 Inhoud Inleiding 9 Elk dorp zijn eigen kleur 15 Kansen voor kwaliteit 45 Aanbevelingen planproces 57 Aan de slag 69 Colofon 73
8
9 Inleiding Elk dorp zijn eigen kleur is de epiloog van de tentoonstelling Rafels, randen en routes over de kracht en herkenbaarheid van het Overijsselse dorpsgezicht. Vijf dorpen - Willemsoord, Zwartsluis, Heino, Goor en De Lutte - stonden hier even in het middelpunt. Ontwerpers, kunstenaars en historici presenteerden visies en plannen voor de ontwikkeling van de dorpen. Aan de hand hiervan werd in debat gegaan met bestuurders, ambtenaren, dorpsbewoners, ontwikkelaars en adviseurs. In deze epiloog worden de eerste conlusies getrokken.
10 laag 1 17e - 18e eeuw geleidelijke groei Overzicht onderzoek vijf dorpen Willemsoord Zwartsluis Heino Goor De Lutte historisch onderzoek Hildo van Engen Bosch Slabbers laag 2 rond 1900 omslag doen en denken laag 3 rond 1960 wederopbouwperiode laag 4 huidige situatie fotoreeks Hans van der Meer Joke Robaard Observatorium Wapke Feenstra kunstprojecten laag 5 toekomstvisie Artgineering Ton Matton NoordPeil Bosch Slabbers Urban Affairs ontwerpstudies 10
11 AtelierOverijssel, werkplaats voor ruimtelijke kwaliteit Elk dorp zijn eigen kleur is één van de projecten van AtelierOverijssel. Deze onafhankelijke werkplaats voor ruimtelijke kwaliteit is twee jaar geleden opgezet als een samenwerkingsverband van de Atelierpartners: Architectuurcentrum Twente, Dienst Landelijk Gebied, Landschap Overijssel, Kunst & Cultuur Overijssel en Het Oversticht. Het initiatief voor de oprichting is van de Provincie Overijssel. Zij herkent dat ruimtelijke kwaliteit - op schaal van regio s en provincies - een steeds belangrijker thema wordt. Allereerst omdat ruimtelijke kwaliteit een teken is van welvaart en culturele belangstelling. Maar ook omdat tegenwoordig, in de groeiende concurrentie tussen regio s, het regionale succes sterk afhangt van omgevingsfactoren. AtelierOverijssel heeft de ruimte om de Provincie hierover gevraagd en ongevraagd te adviseren. De afgelopen twee jaar is door het Atelier een aantal regionale thema s geagendeerd die op schaal van de provincie belangrijke ruimtelijke consequenties hebben. Zoals de ontwikkeling van voormalige - boerenerven, bedrijventerreinen, natuur- en waterprojecten, aanleg van zandwinplassen en rondwegen. Daarnaast is een gebiedsgerichte studie naar de toekomst van het Overijsselse Vechtdal uitgevoerd. Nu staat met Elk dorp zijn eigen kleur de ontwikkeling van de Overijsselse dorpen centraal. Doel van alle projecten is het maken van heldere analyses van ruimtelijke ontwikkelingen en het benoemen van de kansen voor kwaliteit voor specifieke plekken, gebieden en ontwikkelingen. AtelierOverijssel zoekt naar manieren waarop ruimtelijke kwaliteit een meer vanzelfsprekende plek kan krijgen in ontwikkelingsprocessen. Terugkerende vragen bij die zoektocht zijn: Wat is eigenlijk ruimtelijke kwaliteit? Welke kansen en bedreigingen brengt de dynamiek van de ontwikkelingen met zich mee? Welke interventies moeten door wie in gang worden gezet? En, op welke terreinen ligt de daadwerkelijke urgentie? Gezamenlijk zullen de uitkomsten van alle projecten een antwoord geven op de vraag hoe ruimtelijke kwaliteit op schaal van de provincie versterkt kan worden én waar de verantwoordelijkheden van diverse betrokken partijen liggen. Opzet project AtelierOverijssel stelt met Elk dorp zijn eigen kleur de ruimtelijke kwaliteit van het Overijsselse dorpsgezicht aan de orde: het is een verkennend onderzoek naar kansen om de kwaliteit van dorpsontwikkelingen te verhogen. Het doel is een impuls te geven aan de discussie over de verscheidenheid en kwaliteit van de verschillende dorpen, buurtschappen en kleine steden in de provincie Overijssel. Allereerst door bewustwording van het ruimtelijke kwaliteitsvraagstuk bij zowel een breed als vakmatig betrokken publiek; maar ook door het opsporen en benoemen van middelen voor de verbetering van ruimtelijke kwaliteit en het aanbieden van praktische oplossingen, alternatieve plannen en procesvoorstellen. Vijf dorpen Om de verkenning te concretiseren zijn uit de ruim 400 dorpen en gehuchten die Overijssel telt, uiteindelijk vijf dorpen geselecteerd: Willemsoord, De Lutte, Zwartsluis, Heino en het landstadje Goor. Bij de selectie hebben we ons laten leiden door de beschikbaarheid van aansprekende, mooi geschilderde dorpsgezichten uit de 17e, 18e en 19e eeuw. Daarbij wilden we graag een mooi boeket van dorpen, dat ondanks het beperkte aantal, de verscheidenheid aan dorpen in de provincie goed representeert. AtelierOverijssel hoopt zo, dat ook bestuurders, bewoners en anderszins betrokkenen uit niet geselecteerde dorpen, de resultaten van het project herkennen en gaan vertalen naar de situatie en ontwikkelingen in het eigen dorp. 11
12 Deelprojecten De eigen kleur van het dorp is het resultaat van intensieve samenwerking en kruisbestuivingen tussen ontwerpers, kunstenaars, historici, planeconomen, betrokken gemeentes en partners van het Atelier. Uiteengerafeld bestaat het onderzoek uit de volgende deelverkenningen, studies en projecten: historische ontwikkeling dorpen Allereerst is er een verkenning gemaakt van de historische ontwikkeling die de vijf dorpen hebben doorgemaakt. Hiervoor zijn uit verschillende tijdsperiodes schilderijen, tekeningen, foto s en topografische kaarten verzameld. Hieraan hebben verschillende musea, historische verenigingen, heemkundekringen en verzamelaars hun medewerking verleend. Op basis van dit beeldmateriaal is door Hildo van Engen cultuurhistorisch onderzoek uitgevoerd en zijn door Bosch Slabbers landschapsarchitecten ruimtelijke verkenningen gemaakt van de ontwikkeling die de vijf dorpen door de tijd hebben meegemaakt. Deze onderzoeken vormen de kennisbasis onder het project. kunstprojecten Vier kunstenaars[collectieven] hebben vervolgens op uiteenlopende wijzen, de beleving van het dorp door de ogen van bewoners, en de verandering van het dorpsgezicht zichtbaar en ervaarbaar gemaakt. Fotograaf Hans van der Meer maakte een fotoserie met actuele dorpsgezichten vanuit een ongewoon hoog standpunt. Deze foto s geven zowel een indruk van het alledaagse leven in de dorpsrand als de landschappelijke omgeving waarin het dorp is gesitueerd. Observatorium plaatste op een open weide in het centrum van Heino het schildersatelier van P. Visser, schilder van het historisch dorpsgezicht van Heino. Voor één keer is deze open ruimte toegankelijk gemaakt om in het hart van Heino het dorpspanorama van 2008 te kunnen observeren en vast te leggen op een schildersdoek. Joke Roobaards project Zigzag Zwartsluis resulteerde in een film waarin bewoners lopend over een kaart spreken over hun leven en de veranderingen in het dorp. Hun ideeën voor de toekomst zijn uiteindelijk vertaald in een groot wandtapijt voor Zwartsluis en zijn omgeving. Wapke Feenstra maakte in haar project Dorpscoulissen de twee werelden van de Lutte [het oude dorp] en Luttermolen [het gelegaliseerde recreatiepark] zichtbaar en bespreekbaar. Later zijn ook opnames van huidige uitbreidingswijken, die Jeroen van Westen in opdracht van Architectuurcentrum Twente maakte, toegevoegd, omdat deze de problematiek van de uniforme woonwijken op even nuchtere als indringende wijze duidelijk maakt. ontwerpstudies Voor de vijf dorpen zijn door architecten, landschapsarchitecten en stedenbouwkundigen visies ontwikkeld op de specifieke kwaliteit, identiteit en ontwikkelingsmogelijkheden van de dorpen. Aan Artgineering, Bosch Slabbers tuin- en landschapsarchitecten, NoordPeil Landschap & Stedenbouw, Ton Matton/Matton Office en Urban Affairs is de centrale vraag gesteld hoe de relatie tussen dorp en omliggend landschap in deze tijd opnieuw betekenis, functie en vorm kan krijgen. De belangrijkste lessen die hieruit getrokken kunnen worden, zijn toegelicht in hoofdstuk III Ruimtelijke aanbevelingen. tentoonstelling Alle studies, ontwerpen, onderzoek, beelden en schilderijen zijn in het museum De Fundatie te Heino twee maanden samengebracht in de publiekstentoonstelling Rafels, randen en routes. De tentoonstelling beoogde op een visueel aantrekkelijke en prikkelende wijze de aandacht 12
13 op de historische, huidige en toekomstige kwaliteit van dorpsgezichten te vestigen. Bij deze tentoonstelling is de zesdelige catalogus Rafels, randen en routes uitgegeven, waarin dieper op het onderzoek en de ontwikkelingsgeschiedenis van de afzonderlijke dorpen wordt ingegaan. debatten De tentoonstelling Rafels, randen en routes is afgesloten met een reeks van zes debatten over de praktijk van dorpsontwikkeling. Het startschot werd gegeven door een gesprek met leden van de Provinciale Staten over de urgentie van dit onderwerp. Vervolgens zijn er rond de vijf afzonderlijke dorpen met de betrokken bestuurders, medewerkers van overheden, bouwers, ontwikkelaars, ontwerpers, corporaties en bewoners debatten geweest. De vraagstelling voor deze debatten was: hoe kunnen de uitkomsten uit het verkennend onderzoek worden vertaald naar de praktijk van dorpsontwikkeling. Welke voorstellen spreken aan en welke middelen of instanties moeten op het realiseren daarvan aangesproken worden? Allereerst door thema s te benoemen en voorbeelden en ideeën te ontwikkelen, maar ook door de actoren in het planproces aan te spreken en te stimuleren. Dit vanuit de gedachte dat kwaliteit alleen kan ontstaan als aan vijf voorwaarden is voldaan. Allereerst door ruimtelijke kwaliteit als opgave te herkennen. Ten tweede door goed opdrachtgeverschap; een goed opdrachtgever geeft geen opdracht, maar heeft een opdracht. Verder een helder programma van eisen, waarin zowel de collectieve als de private belangen geformuleerd zijn. Het betrekken van goede ontwerpbureaus die betekenis en verbeeldingskracht incorporeren in het ontwerp. En, tenslotte een overzichtelijk, open planproces, waarbinnen alle spelers zich betrokkenen voelen bij het streven naar kwaliteit. Deze epiloog is een pleidooi voor het versterken van de eigen kleur van de overijsselse dorpen. Dit wordt toegelicht in hoofdstuk II. In de hoofdstukken III, IV en V worden vervolgens aanbevelingen gedaan voor het planproces. Allereerst door het benoemen van de kansen voor kwaliteit. Vervolgens door het geven van suggesties voor een ontwikkelingsproces en een verdeling van rollen en verantwoordelijkheden, waarin deze kwaliteit kan groeien en gedijen. De epiloog sluit af met het overdragen van het estafettestokje aan betrokken partijen. Opzet epiloog In deze slotpublicatie komen de belangrijkste bevindingen, voorstellen en conclusies uit de deelstudies samen. AtelierOverijssel geeft met het werk van de ontwerpers en kunstenaars die aan de tentoonstelling een bijdrage hebben geleverd als inspiratie een visie op de mogelijkheden voor de verbetering van de ruimtelijke kwaliteit van het dorpsgezicht. 13
14
15 Elk dorp zijn eigen kleur De verscheidenheid en eigen-aardigheid van de dorpen is een belangrijke kwaliteit van de provincie Overijssel. Met het versterken van de eigen kleur van de dorpen kan de kwaliteit en diversiteit aan dorpen en landschappen een impuls krijgen. Het pleidooi is op zoek te gaan naar de eigen identiteit, de eigen kleur van het dorp, om van hieruit het karakter van het dorp opnieuw uit te vinden en te vitaliseren.
16 Kok Jonnie Boer snijdt waterkers peperkruid in de sloten rond Giethoorn voor soep en sauzen Uit: Puurder, Jonnie Boer, restaurant de Librije, 2001
17 Tijd voor kwaliteit In 1989 ging officieel de Slow Food beweging van start. Hierin verenigde zich een groep mensen uit 15 landen, die zich inzetten voor lekker, puur en eerlijk eten. Ze riepen de consumenten op meer te genieten zonder haast én met aandacht voor smaak, milieu en gemeenschap. Hiermee zetten zij zich af tegen de Fast Food trend; een wereldwijde ontwikkeling gericht op steeds meer snelheid, effectiviteit en productiviteit. Slow Food had een klein curieus clubje kunnen zijn, dat zich inzette voor het recht op het nuttigen van soms wat bizarre streekgerechten. Bijna 20 jaar later blijken ze trendsettend te zijn geweest voor een steeds breder wordende aandacht voor de kwaliteit van het eten, bereidingswijzen, maar ook van productiemethoden. Pas sinds korte tijd realiseren we ons bijvoorbeeld dat de productieprocessen van lokale ingrediënten beter te controleren zijn en minder energie verbruiken. Door de vele culinaire bladen en boeken, kookprogramma s op televisie, en het beter beschikbaar komen van goede producten, is nu ook bij een breed publiek het tij aan het keren. rond Giethoorn, snoekbaarsen uit de Vecht en gebruikt hij allerlei streekproducten van boeren uit de buurt. De aandacht voor de kwaliteit van eten, mode en design leidt ook tot een vernieuwde moderne en eigentijdse aandacht voor de streek. Dit zal op verschillende manieren vorm krijgen, bijvoorbeeld door de ontwikkeling van kwaliteitsgebieden, waar lekker eten, duurzame en gezonde productiemethoden en mooie dorpen en landschappen elkaar overlappen en versterken. Zowel geïnitieerd door mensen die er het geld voor hebben om verantwoorde kwaliteitsproducten te kopen, als door mensen die veel meer zelfvoorzienend, binnen kleine controleerbare kringlopen, willen wonen, werken en produceren. Van onderaf ontstaat er een steeds grotere vraag naar meer kwaliteit in de breedste zin van het woord. Dit zal ook steeds meer een ruimtelijke weerslag moeten krijgen. De trendanalist Justien Marseille [volkskrant] schrijft dat goed eten een statussymbool is geworden, waar mensen zich mee kunnen onderscheiden. De slow food ontwikkeling ligt aan de basis van de huidige duurzaamheidstendens, die nu het hele mode- en designspectrum domineert. Door de reikwijdte hiervan, beginnen de economische ontwikkelingen die daarmee samenhangen, zich nu af te tekenen. Eind jaren 90 gingen koks zich bijvoorbeeld steeds meer toeleggen op de streekgerechten. Hiermee heeft een groep van lokale boeren een nieuwe impuls gekregen. In Overijssel is de sterkok Jonnie Boer, met zijn restaurant De Librije, een aansprekend voorbeeld. Hij zoekt zijn producten in zijn directe omgeving bij elkaar. Zo komen zijn wilde paddestoelen uit de Overijsselse bossen, allerlei kruiden en waterplanten uit de moerassen 17
18 Zwartsluis, begin van de woonwijkenbouw Uit: collectie Albert Greveling en Historische vereniging Zwartsluis De Lutte, beeld nieuwbouwijk eind jaren 60 Uit: collectie J.Poorthuis en Historische Vereniging De Dree Marken
19 Snelle stedenbouw Het voorbeeld van de Slow Food beweging is aangehaald, omdat het de steeds groter wordende aandacht voor kwaliteit illustreert, maar ook omdat er parallellen zijn met ontwikkelingen die veel dorpen hebben doorgemaakt. De laatste decennia heeft de ontwikkeling van woningen en bedrijven in het teken gestaan van groei, uitbreiding, rationalisatie van de bouwprocessen en normering van de publieke ruimte. Dit was het antwoord op grote bouwopgaven die er na de oorlog lagen. Om snel te kunnen bouwen én de kwaliteit van leven in de steden te verbeteren werd de wijkgedachte ontwikkeld. Bedrijvigheid en industrie werden gescheiden van wonen en ontspanning. Dit resulteerde in de planmatige uitleg van los van elkaar gelegen nieuwbouwwijken, bedrijventerreinen en recreatieparken: licht, lucht en ruimte werden in de woonomgeving gebracht. Sindsdien is de nieuwbouwwijk vrijwel de enige manier waarop dorpen en steden worden uitgebreid. Het bouw- en ontwikkelprincipe is daardoor in de loop van jaren steeds verder ontwikkeld, doordacht en uitgewerkt. Zo ver, dat nu aan het ontwerp van elke woonwijk een handboek voorafgaat met daarin precies beschreven de beoogde woningdichtheid, woningcategorieën, aantal parkeerplaatsen, de breedte van de wegen, de afstand tussen de verkeersdrempels, de hoogte van de verlichtingsarmaturen, de hoeveelheid groen per bewoner, speeltoestellen per kind, de afstand van de woning naar de speelplaats, hondenpoepplaats, afvalinzamelstraat, etc., etc.. Dit resulteert in nieuwbouwwijken waar in principe weinig mis mee is, maar die je ook overal in Nederland kunt tegenkomen. Deze wijken versterken - op z n zachtst gezegd - de specifieke karakters van dorpen, steden en gebieden niet. Ze zijn als hamburgers: niets mis mee, maar als je kunt kiezen neem je liever wat anders. Deze praktijk is ondertussen stevig ingebed in het hele planvormingsproces. Van de wet- en regelgeving, de besluitvormingstrajecten, de gronden planeconomie, de normering van de planvorming, de rolverdeling tussen overheid, ontwikkelaars en woonconsumenten, tot de advies- en ontwerppraktijk. Echter, de laatste decennia is te zien dat door het aanbod van veel goede, maar vrijwel identieke woningen in de nieuwbouwwijken, er paradoxaal genoeg weer interesse is ontstaan in meer individuele en karakteristieke woon- en leefomgevingen. De dorpshuizen en boerderijen die een halve eeuw geleden door de slechte bouwstaat werden afgeschreven, zijn nu bijna allemaal weer opgeknapt of gerestaureerd. Deze huizen bieden veel meer mogelijkheden voor individuele woonwensen en expressie. Ze beantwoorden aan de vraag naar grote bouwvolumes of juist een klein huis met een grote tuin, vrijheid om te tuinieren of klussen, een plek om wonen en werken te combineren, met meerdere gezinnen of ouders en kinderen samen te wonen, of om de woning aan te passen aan de wensen van de tijd. 19
20 Impressie nieuwbouwwijken in Overijssel wijk 1 Stills uit filmopnames van Jeroen van Westen i.o.v. ACT wijk 2 wijk 3 20
21 21
22 Luchtfoto recente uitbreidingswijk Heino [bron: Google Earth]
23 Overzicht actuele uitbreidingsplannen Mariënheem Hof van Twente Zwartewater - Rietsnit Tubbergen Haaksbergen Dalfsen Bornsche Maten eerste fase Steenwijkerland 23
24 Families van Dorpen Families van dorpen Esdorpen Wegdorpen Kanaaldorpen Land- en havenstadjes essenlandschap hoevenzwermlandschap jonge heideontginningen laagveen gebieden hoogveen rivierengebied laagveen hoogveen oude landschappen Overzicht van dorpsfamilies in samenhang met hun landschap 24
25 Palet van dorpen Terugkijkend op de geschiedenis, is de planmatige manier van woonwijken bouwen in de ontwikkeling van de dorpen een extreme omslag geweest. De eeuwen daarvoor ontwikkelden dorpen zich organisch en geleidelijk. Huis voor huis, kavel voor kavel, ontstond en groeide het dorp langs structuurdragers die veelal sterk verbonden waren met het omliggende landschap. Hier lag geen vooropgezet plan aan ten grondslag. In onderling overleg werd op een praktische en logische wijze ingespeeld op de condities van het gebied. Dit resulteerde in sets van eenvoudige, vaak ongeschreven spelregels, waarmee iedereen ongeveer hetzelfde deed, maar steeds net iets anders. Op schaal van het dorp, zijn daarmee veel specifi eke dorpse kenmerken en kwaliteiten verloren gegaan. De sterke binding met het landschap, het informele karakter en de rafeligheid, de mix aan functies en programma s en de ruimte voor individuele wensen zijn steeds minder geworden. Op schaal van de provincie heeft de omslag van dorpsontwikkeling naar dorpsuitleg geleid tot een sterke nivellering van de variatie aan landschappen, dorpen en woon- en werkmilieus. Het resultaat hiervan is niet mooi of lelijk te noemen. Visies over schoonheid hebben ook - bijna - nooit aan het ontstaan van de dorpen ten grondslag gelegen. Wel zijn de dorpen herkenbaar, eigen en sterk verbonden met het omliggende landschap, de economie en cultuur van het dorp en de streek. In Overijssel heeft dit geleid tot een rijk gevarieerd palet van verschillende dorpen, waarbij elk dorp anders is, maar er ook families van dorpen te onderscheiden zijn die vergelijkbare kenmerken hebben. Zo ontwikkelden zich in de zandgebieden es- en hoevenzwermdorpen, die de losse strooiing van erven langs kampen en essen delen, terwijl in de veengebieden lange lintdorpen langs sloten en kanalen zijn ontstaan. De aanleg van woonwijken en bedrijventerreinen heeft niet bijgedragen aan de eigen identiteit van de dorpen. Overal zijn vrijwel dezelfde woonwijken ontwikkeld, die meer zeggen over de tijd waarin ze zijn gerealiseerd, dan over de streek en het landschap waarin ze liggen. Vrijwel alle wijken zijn op zichzelf staand en liggen los van de structuren en kwaliteiten die de eeuwen daarvoor de ontwikkeling van het dorp richting gaven. Veel dorpen zijn daarmee letterlijk van hun kwaliteit en identiteit afgegroeid. 25
26 Families van dorpen Esdorpen Essen en kampenlandschappen in de zandgebieden... es of kamp als structuurdrager de korrels [de erven] liggen hier steeds op de flank van de es, op de rand van akkers en op de overgang van hoog naar laag Wegdorpen In verschillende landschappen de weg, dijk of de laan als dragende structuur de korrels [huizen en erven] rijgen zich aaneen tot lange linten 26
27 Kanaaldorpen in de hoog- en laagveenlandschappen vaarten en kanalen vormen de dragende structuren de korrels [huizen en boerderijen] staan georiënteerd op het water, de [oorspronkelijke] vervoersassen door de natte gebieden Land- en havenstadjes liggen op strategische plekken in de oude landschappen van Overijssel compacte stadjes, klein maar fijn bebouwingskern rond een centrale plek, vaak binnen een - voormalige - omwalling 27
28 Families van dorpen Esdorp in de zandlandschappen Wegdorp aan de voormalige ijsselmeerkust 28
29 Wegdorp in het laagveenlandschap 29
30 Dorpse kwaliteiten Veel kleine losse korrels [huizen met tuinen] langs een structuurdrager met een aantal grotere gebouwen - kerk, boerderij, bedrijf, fabriek - met een prop van beplantingen of een open groene plek tegen de achtergrond van een groene structuur langs een structuurlijn die het dorp met het omliggende landschap verbindt Geleidelijke groei Samenhang, herkenbaarheid en kwaliteit zijn in de dorpen vaak niet vooraf bedacht, maar het resultaat van een geleidelijk groeiproces, waarbij iedereen ongeveer hetzelfde doet, maar steeds net iets anders, naar eigen wensen en inzicht.
31
32 Structuurdrager Ontwikkeling vindt plaats langs een structuur die het dorp ruimtelijk en functioneel draagt. Dit kan een weg of een dijk zijn, maar ook een sloot, kanaal of bijvoorbeeld de flank van een es.
33 Straat als publieke ruimte Het leven in het dorp speelt zich af op de structuurdragers, de publieke ruimte is minimaal en multifunctioneel. Alles komt hier samen. [foto: Willemsoord, Artgineering]
34 Losse korrels [huizen of boerderijen met tuinen en erven] Het dorp is opgebouwd uit losse, individuele korrels die aan de structuurdragers staan. Elke korrel is uniek, maar toch lijken ze veel op de andere korrels uit het dorp.
35 Met elkaar vormen losse - landelijke- linten, compacte dorpskeren, of - zoals hier - afwisselende dorpsstraten.
36 Mix van functies Wonen, werken, recreatie, voorzieningen, hobby s zijn gemixt. Elk dorp kent zijn eigen programmatische mix, gericht op landbouw, landschap, natuur, recreatie, water of bijvoorbeeld scheepsbouw.
37 Voorbeeld van dorpsmix met groentetuinen, siertuinen, bosjes, weides voor hobbydieren en rommellandjes. 37
38 Rafeligheid Veel dorpen hebben een wat informeel karakter. De tuinen maken deel uit van de publieke ruimte, grenzen zijn niet hard, een privé pad kan naar de velden leiden, het dorp gaat geleidelijk over in het landschap.
39 Overlap tussen openbaar en privé De overlap tussen het private en het publieke domein zorgt voor een vanzelfsprekende betrokkenheid van bewoners bij hun omgeving.
40 40 Sterke binding met het landschap Via de structuurdragers zijn dorpen direct verbonden met het omliggende landschap. Vanuit de kern loop je via deze lijnen zo naar buiten.
41 Buiten in het dorp Via paden, routes, beplantingen en open ruimtes dringt het buiten diep het dorp binnen.
42 Elk dorp zijn eigen kleur Een aantal actuele ontwikkelingen vragen om de huidig, stevig ingebedde praktijk van snelle stedenbouw eens kritisch tegen het licht te houden. Een belangrijke ontwikkeling is dat de komende tijd rekening zal moeten worden gehouden met de krimp van de bevolkingsaantallen. Hierdoor zal de woningbouwopgave kwantitatief gaan afnemen en meer kwalitatief gestuurd worden. In de concurrentie tussen regio s zal daarmee de nadruk van groei, snelheid en effectiviteit steeds meer gaan verschuiven naar de kwaliteit en diversiteit van de aan te bieden woonmilieus. De verscheidenheid en eigen-aardigheid van de dorpen is een belangrijke kwaliteit van de provincie Overijssel. Nu leiden alle uitbreidingen tot overal dezelfde nieuwbouwwijken. Met het versterken van de eigen kleur van de dorpen kan de diversiteit en aantrekkelijkheid van dorpen en Overijsselse landschappen een impuls krijgen. Het pleidooi is op zoek te gaan naar de eigen identiteit, de eigen kleur van het dorp, om van hieruit het karakter van het dorp opnieuw uit te vinden en te vitaliseren. De provincie is aan zet om gemeente hiervoor uit te dagen en te inspireren. Als alle geplande uitbreidingsplannen gewoon doorgaan: nog meer van hetzelfde 42
43 Pleidooi: met de ontwikkeling van de dorpen geen wijken meer maken, maar voortbouwen aan de eigen kleur van het dorp 43
44
45 Kansen voor kwaliteit De vijf dorpen Willemsoord, Zwartsluis, Heino, Goor en De Lutte beslaan met elkaar een gevarieerd palet aan dorpen: zowel qua oorsprong, ruimtelijke structuur, omvang, cultuur en actuele dynamiek verschillen ze sterk. Vijf ontwerpbureaus hebben voor de dorpen vijf uiteenlopende voorstellen gemaakt. Door de oogharen naar de plannen kijkend, ontstaat een reeks van kansen voor de ontwikkeling van meer kwaliteit, identiteit en diversiteit. 1 laat dorpen weer ontstaan 2 bouw voort aan dorpse structuren 3 verbind dorp en landschap 4 herken infrastructuur als ontwerpopgave 5 organiseer zowel kernkracht als rafeligheid
46 46
47 Zwartsluis Het voorstel van Ton Matton voor Zwartsluis biedt vele aanknopingspunten om door te denken over dorpsontwikkeling. Naast een stimulans voor het bewustzijn dat ook gemeenten een antwoord zouden kunnen en moeten geven op mondiale vraagstukken als armoede, immigratie, milieuvervuiling of klimaatverandering, is het voorstel een pleidooi om meer ruimte te bieden aan individuele ontwikkeling, combinaties van wonen en werken, zelfvoorzienende systemen en lichte bouwvormen. Het roept daarbij de vraag op wat er precies ontworpen moet worden aan een dorp. Een dorp is niet een mooi plaatje, maar iets dat ontstaat, zich zelf ontwikkelt doordat ruimte wordt geboden aan mensen die iets willen, mensen die een droom hebben. Door deze mensen - onder de conditie bij te dragen aan collectieve kwaliteiten van het dorp meer ontwikkelruimte te geven, kan beter tegemoet gekomen worden aan de veelheid aan leefwensen. Ton Matton stelt voor om een nieuw type bestemmingsplan te ontwikkelen, op basis van redelijkheid in plaats van op basis van gelijkheid. Hiermee kan het palet aan dorpse leefmilieus enorm verrijkt worden, met veelkleurigheid als basis onder een echte, diep gewortelde identiteit. Laat dorpen weer ontstaan 47
Druten Commissie Ruimtelijke Kwaliteit. Druten! Jaarverslag Zorg voor een mooi. Druten
Jaarverslag Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Zorg voor een mooi! Wilt u meer weten? Contactpersoon Lucas Reijmer Functie adviseur ruimtelijke kwaliteit Telefoon 026 442 17 42 Email l.reijmer@geldersgenootschap.nl
Nadere informatieSamen werken aan ruimtelijke kwaliteit. Assen 27 oktober 2009. Aanleiding. Ruimte-voor-ruimte regeling in Drenthe
Samen werken aan ruimtelijke kwaliteit Assen 27 oktober 2009 Aanleiding Ruimte-voor-ruimte regeling in Drenthe Hoe draagt de werkwijze van het Atelier Overijssel bij aan Ruimtelijke kwaliteit? Kan de benadering
Nadere informatieNieuwe Kijk. Wegen. in het. Landschap. Ontwerponderzoek december 2011
Nieuwe Kijk op Wegen in het Landschap Ontwerponderzoek december 2011 14 1. Inleiding 15 16 1.1 AANLEIDING Infrastructuur is de ruggengraat van het landschap. De komende jaren wordt er veel geïnvesteerd
Nadere informatieProgramma Zelfbouw Rotterdam 2015-2018
Programma Zelfbouw Rotterdam 2015-2018 2 Programma Zelfbouw Rotterdam 2015-2018 pakjeruimte.nl zelfbouw@rotterdam.nl facebook.com/zb010 pinterest.com/pakjeruimte Programma zelfbouw rotterdam 2015-2018
Nadere informatieRuimtelijke kwaliteit in cultuurhistorisch perspectief. Masterclass Schipborg 21 juni 2011
Ruimtelijke kwaliteit in cultuurhistorisch perspectief Masterclass Schipborg 21 juni 2011 Drie thema s 1. Burgers aan de macht (over besluitvorming en sociale duurzaamheid vroeger en nu) 2. Nostalgie van
Nadere informatieBeter groen. naar een kwaliteitsimpuls voor recreatiegebieden in Zuid-Holland. provinciaal adviseur ruimtelijke kwaliteit in zuid-holland
Beter groen naar een kwaliteitsimpuls voor recreatiegebieden in Zuid-Holland provinciaal adviseur ruimtelijke kwaliteit in zuid-holland Beter groen. Naar een kwaliteitsimpuls voor recreatiegebieden in
Nadere informatieOntwerp woning en kantoor aan de Lagenheuvelstraat te Volkel In opdracht van M. de Groot datum 03 februari 2014. Toelichting en onderbouwing
Situatie plangebied, met omkaderd het boerderijvolume als hoofdgebouw en de kapschuur als bijgebouw Impressie bouwvolumes: boerderijvolume als hoofdgebouw en de kapschuur als bijgebouw TOELICHTING en ONDERBOUWING
Nadere informatieAlmelo Waterrijk >>>
Almelo Waterrijk >>> Masterplan Stedenbouwkundig plan Fase 1 HOSPER - ALMELO WATERRIJK p.2/8 Uitwerkingsplannen eerste twee buurten Almelo Waterrijk project masterplan stedenbouwkundig plan, bkp en landschappelijk
Nadere informatiegebiedsvisie beers-vianen Vernieuwd kampenlandschap waarborgt kwalitatieve transformatie van landelijk gebied
gebiedsvisie beers-vianen Vernieuwd kampenlandschap waarborgt kwalitatieve transformatie van landelijk gebied 4. beplanting 3. erven 2. ontsluiting 1. water en reliëf Gebiedsvisie Beers-Vianen Vernieuwd
Nadere informatiedorpspaspoort Beneden-Leeuwen deel B van Dorpskwaliteitsplan West Maas en Waal
dorpspaspoort Beneden-Leeuwen deel B van Dorpskwaliteitsplan West Maas en Waal Colofon Titel: Dorpspaspoort Beneden-Leeuwen Deel B van Dorpskwaliteitsplan West Maas en Waal Projectnummer: 150371 Datum:
Nadere informatieProvidentia als nieuw dorp: Burgerschap voor cliënten; woondroom voor betrokken burgers
Providentia als nieuw dorp: Burgerschap voor cliënten; woondroom voor betrokken burgers Providentia als nieuw dorp: Burgerschap voor cliënten woondroom voor betrokke Op Providentia in Sterksel wonen mensen
Nadere informatiePlanstudie Linden Erven. Uffelte
Planstudie Linden Erven Uffelte Nieuw dorps bouwplan De locatie in de omgeving. De locatie in het dorp. Uffelte Linden Erven - juni 2012 - la4sale Amsterdam 2 Inleiding 1 Woningbouwvereniging Actium heeft
Nadere informatieStructuurvisie Losser. Commissie Ruimte 24 april 2012
Structuurvisie Losser Commissie Ruimte 24 april 2012 Doel en status nwro verplicht gemeenten een structuurvisie op te stellen waarin het ruimtelijk beleid in hoofdzaak vastligt en de samenhang met andere
Nadere informatieStedenbouw en Landschap
Woonwijk De Bem Zevenaar Voormalig stedenbouwkundigplan Stedenbouwkundigplan TOPIA achtertuin woonpad voortuin parkeerhof achtertuin openbare ruimte voortuin achtertuin achterpad Voormalig prototype verkaveling
Nadere informatieILPENDAM - locatie Ilpenhof. concept mei 2012
ILPENDAM - locatie Ilpenhof concept mei 2012 Inhoud 1 Inleiding 2 De locatie 3 Historische & landschappelijke ontwikkeling 4 Schatkaart 5 Ontwikkelingsmodel 1 Inleiding Aanleiding Eerdere plannen om een
Nadere informatieINLEIDING EN LEESWIJZER
INHOUD BLZ INLEIDING EN LEESWIJZER De talenten van Oirschot...3 Wat is een structuurvisieplus?...3 Het planproces...5 Opbouw van de structuurvisieplus...7 028-252 gemeente Oirschot StructuurvisiePlus "Inleiding
Nadere informatieZuidlaren (gemeente Tynaarlo) (Bron:
Zuidlaren (gemeente Tynaarlo) (Bron: www.eropuit.nl) Introductie Zuidlaren maakt deel uit van de Drentse gemeente Tynaarlo, en is daarvan met 10.000 inwoners de op een na grootste kern. Zuidlaren is gesitueerd
Nadere informatieHERONTWIKKELING MOLENWAL
STARTNOTITIE HERONTWIKKELING MOLENWAL (VOORMALIGE BUSREMISE) Maart 2011 Gemeente Oudewater Sector REV 1 Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE... 2 1 INLEIDING... 3 2 PLANGEBIED... 4 2.1 HET PLANGEBIED... 4 2.2 PROGRAMMA...
Nadere informatieOnderwerp : Sweensstraat-West: klankbordgroep Datum : 14 maart 2011 Locatie : Locatie Westkant (Vossenbergselaan 72, Kaatsheuvel)
Gespreksverslag Onderwerp : Sweensstraat-West: klankbordgroep Datum : 14 maart 2011 Locatie : Locatie Westkant (Vossenbergselaan 72, Kaatsheuvel) Aanwezig namens - gemeente : Rick Dusée (projectleider)
Nadere informatieNaar een koers duurzaam Middag Humsterland Ruimtelijk scenario onderzoek duurzame energie opwekking. tbv informerende raadspresentatie 14 juni 2017
Naar een koers duurzaam Middag Humsterland Ruimtelijk scenario onderzoek duurzame energie opwekking tbv informerende raadspresentatie 14 juni 2017 INLEIDING SCENARIO ONDERZOEK BOERDERIJEN DORPSOMGEVING
Nadere informatieNieuwe kijk op. dorpsplannen
Nieuwe kijk op - juni 2008-17,- dorpsplannen Ontwikkelingskansen op basis van dorps-dna / Ruimtelijke kwaliteit voor groen, blauw, grijs en rood / Zes dorpen in Stadsregio Leeuwarden, Friesland 2 3 Actieve
Nadere informatieCentrum Zeist. Stedenbouwkundige verkenning. April 2019
Centrum Zeist Stedenbouwkundige verkenning April 2019 ar chitectuur en stedenbouw 2 Inhoud INLEIDING 05 ANALYSE 07 SCENARIO S 21 CONCLUSIE 49 BIJLAGEN 51 BIJLAGE 1: overige analysekaartjes 53 BIJLAGE 2:
Nadere informatieV e r s l a g A r e n a b i j e e n k o m s t V i s i e l a n d e l i j k g e b i e d I J s s e l s t e i n
V e r s l a g A r e n a b i j e e n k o m s t V i s i e l a n d e l i j k g e b i e d I J s s e l s t e i n Datum: 04-09-2018 A a n w e z i g e n Er is een gevarieerd gezelschap van circa 80 personen.
Nadere informaties t r u c t u u r v i s i e G o o r Goor 202
VISIEKAART 8 9 s t r u c t u u r v i s i e G o o r 2 0 2 5 structuu Goor 202 rvisie 5 1. Structuurvisie Goor 2025 2. Analyse 3. Visie en ambitie: Goor in 2025 4. Ruimtelijke kwaliteit 5. Wonen 6. Economie
Nadere informatieTransformatie Bunniklocatie Nieuwerbrug
Transformatie Bunniklocatie Nieuwerbrug 1 oktober 2014 Inhoudsopgave 1. Opgave 3. 2. Analyse 4. Provinciale en gemeentelijke ambities; Knelpunten plangebied; Kwaliteiten; Kansen. 3. Ontwikkelstrategie
Nadere informatieESSE ZOOM LAAG NIEUWERKERK AAN DEN IJSSEL GEMEENTE ZUIDPLAS
STEDENBOUWKUNDIG PLAN N Aan de zuidkant van Nieuwerkerk aan den IJssel, grenzend aan de Groene Zoom met Capelle aan den IJssel, ligt de toekomstige wijk Esse Zoom Laag. Hier worden de komende jaren 550
Nadere informatieAANPAK BINNENSTAD SCHIEDAM
AANPAK BINNENSTAD SCHIEDAM OPGAVE Tijdens het werken aan binnenstedelijke opgaven merken wij een grote betrokkenheid van inwoners en ondernemers. Zij spreken vaak vol passie over hun stad en komen met
Nadere informatieBijlage 1: Ambitie en kader
BIJLAGEN Bijlage 1: Ambitie en kader Provincie Fryslân In de provinciale Verordening Romte is aangegeven dat bij een ruimtelijk plan voor het landelijk gebied rekening moet worden gehouden met de herkenbaarheid
Nadere informatieRuimte voor Limburg. Limburg in VORm: Ruimtelijke ontwikkelingen in balans
Ruimte voor Limburg Limburg in VORm: Ruimtelijke ontwikkelingen in balans Colofon Uitgave: Provincie Limburg Postbus 5700 6202 MA Maastricht Tel.: +31 (0)43 389 99 99 Fax: +31 (0)43 361 80 99 E-mail: postbus@prvlimburg.nl
Nadere informatieTypisch gemert. Stedenbouwkundige hoofdstructuur en beeldkwaliteit geven Gemert een nieuwe impuls
Typisch gemert gemert Stedenbouwkundige hoofdstructuur en beeldkwaliteit geven Gemert een nieuwe impuls RUIJSCHENBERGH DE STROOM NAZARETH RUIJSCHENBERGH NAZARETH DE STROOM Typisch Gemert Stedenbouwkundige
Nadere informatieHeukelum. Zicht op de Linge
Heukelum Zicht op de Linge Het stadje Heukelum is een van de vijf kernen van de gemeente Lingewaal. Heukelum ligt in de Tielerwaard, aan de zuidoever van de rivier de Linge, in een van de meest westelijke
Nadere informatieSchetsontwerp Starterswoningen Achterweg 90 Voormalig Cultureel Centrum, Nieuwe Wetering.
Schetsontwerp Starterswoningen Achterweg 90 Voormalig Cultureel Centrum, Nieuwe Wetering. 1 September 2014 Schetsontwerp Starterswoningen Achterweg 90 Voormalig Cultureel Centrum, Nieuwe Wetering. Project:
Nadere informatieWelstandsparagraaf Locatie Voorweg
Welstandsparagraaf Locatie Voorweg concept november 2010 inhoudsopgave 1 Locatie en programma 2 Ruimtelijke structuur 3 Stedenbouwkundig uitgangspunt 4 Welstandsbeleid 5 Welstandscriteria Algemeen Hoofdvorm/Massavorm
Nadere informatieErven zijn vaak een combinatie van een woning + iets anders. Samen vormen de erven een groen eiland in de open broeklanden. Beemte.
Erven zijn vaak een combinatie van een woning + iets anders. Samen vormen de erven een groen eiland in de open broeklanden Beemte 146 Dorpsrecepten Beemte 147 Uddel / Radio Kootwijk / Hoog Soeren / Hoenderloo
Nadere informatieBeuningen Advisering Ruimtelijke Kwaliteit. Beuningen! Jaarverslag Zorg voor een mooi. Beuningen
Jaarverslag Advisering Ruimtelijke Kwaliteit Zorg voor een mooi! Wilt u meer weten? Contactpersoon Lucas Reijmer Functie adviseur ruimtelijke kwaliteit Telefoon 026 442 17 42 Email l.reijmer@geldersgenootschap.nl
Nadere informatieLeegstand agrarisch vastgoed
Leegstand agrarisch vastgoed Aard, omvang, duiding en oplossingsrichtingen 26 mei 2016, Edo Gies, Alterra Wageningen UR 2 Een stille revolutie op het platteland Dynamiek in de landbouw (1950 2016) 4 x
Nadere informatieachtergrond hoofdstuk 1 Structuurvisie 2020 keuzes van visie naar uitvoering inbreng samenleving achtergrond ruimtelijk en sociaal kader bijlagen
28 hoofdstuk 1 achtergrond Structuurvisie 2020 keuzes samenvatting achtergrond ruimtelijk en sociaal kader inbreng samenleving thematisch van visie naar uitvoering bijlagen zones 1 2 3 4 5 6 7 29 1.1 Inleiding
Nadere informatieZwembad De Vijf Heuvels Potdijk 5 te Markelo BEELDKWALITEITPLAN
Zwembad De Vijf Heuvels Potdijk 5 te Markelo BEELDKWALITEITPLAN colofon SAB Arnhem bezoekadres: Frombergdwarsstraat 54 6814 DZ Arnhem correspondentieadres: postbus 479 6800 AL Arnhem T (026) 3576911 F
Nadere informatieCultuurhistorisch Erfgoed Beleid in Heerenveen. Cultuurhistorisch Erfgoed in Heerenveen. Paulien van der Lely. Cultuurhistorisch Erfgoed in Heerenveen
Cultuurhistorisch Erfgoed Beleid in Heerenveen 12 12 12 Cultuurhistorisch Erfgoed in Heerenveen Paulien van der Lely Dienst Visie & Regie afd. Ruimtelijke Ontwikkeling beleidsadviseur stedenbouw o.a. cultuurhistorisch
Nadere informatieCULTUURHISTORISCHE WAARDENKAART TERNEUZEN
CULTUURHISTORISCHE WAARDENKAART TERNEUZEN Terneuzen Cultuurhistorische Waardenkaart Datum: februari 2013 Opgesteld door: Gemeente Terneuzen Gemeente Terneuzen Stadhuisplein 1 Postbus 35 4530 AA Terneuzen
Nadere informatieSTRUCTUURVISIE DEN HAAG ZUIDWEST
concept DECEMBER 2003 GEMEENTE DIENST STEDELIJKE ONTWIKKELING CONCEPT versie december 2003 1 Gemeente Den Haag, Dienst Stedelijke Ontwikkeling Met medewerking van: Dienst Stadsbeheer Ingenieursbureau Den
Nadere informatiePortfolio ErfGoed. De liefde voor het landschap en de verantwoordelijkheid om er zorgvuldig en duurzaam aan verder te bouwen staan bij ons bovenaan...
Portfolio ErfGoed De liefde voor het landschap en de verantwoordelijkheid om er zorgvuldig en duurzaam aan verder te bouwen staan bij ons bovenaan... Over ErfGoed Gelijkgestemden, mensen met dezelfde
Nadere informatieBeeldkwaliteitsplan Harinxmaland Fase 1 E
Beeldkwaliteitsplan Harinxmaland Fase 1 E Beeldkwaliteitsplan Fase 1 E Harinxmaland Vastgesteld door de gemeenteraad op Inhoud 1. Inleiding... 4 1.1 Achtergrond... 4 1.2 Plangebied... 5 2. Uitgangspunten...
Nadere informatiePortfolio ErfGoed. De liefde voor het landschap en de verantwoordelijkheid om er zorgvuldig en duurzaam aan verder te bouwen staan bij ons bovenaan...
Portfolio ErfGoed De liefde voor het landschap en de verantwoordelijkheid om er zorgvuldig en duurzaam aan verder te bouwen staan bij ons bovenaan... Over ErfGoed Gelijkgestemden, mensen met dezelfde
Nadere informatieBespreekpunt: Herkent het BORA de geformuleerde ambitie, kaders en vraagstelling voor de Dialoog Regioprofilering?
Agendapunt 2 Vergadering : BORA Datum : 28 juni 2018 Onderwerp : Startdocument Dialoog Regioprofilering Bijlagen : 1 Bespreekpunt: Herkent het BORA de geformuleerde ambitie, kaders en vraagstelling voor
Nadere informatieDe Delta Natuurlijk INHOUD - DE PLEK - STRUCTUREN - KANS + KWALITEIT - STRUCTUURVISIE - STEDENBOUWKUNDIG MODEL
INHOUD - DE PLEK - STRUCTUREN - KANS + KWALITEIT - STRUCTUURVISIE - STEDENBOUWKUNDIG MODEL - - UITVOERING EN STRATEGIE - IN VOGELVLUCHT.. DE PLEK IJsseldelta-zuid structuurvisie stedenbouw kundig plan
Nadere informatieHeerlijk wonen, werken, leven en recreëren? In Luchen, waar anders.
Heerlijk wonen, werken, leven en recreëren? In Luchen, waar anders. www.luchenwaaranders.nl Lekker leven. Het kan, gewoon hier! Als u straks door Luchen fietst, ziet u een mooie, groene wijk. Ruim opgezet.
Nadere informatieLandschap in de Omgevingsvisie Gelderland (dec 2015)
Landschap in de Omgevingsvisie Gelderland (dec 2015) 4.2 Natuur en landschap in Gelderland De provincie en haar partners streven samen naar een compact en hoogwaardig stelsel van onderling verbonden natuurgebieden
Nadere informatieAanleg Maas en Waalweg (N322) langs Puiflijk en Leeuwen
Aanleg Maas en Waalweg (N322) langs Puiflijk en Leeuwen Het Land van Maas en Waal is echt rivierenlandschap. Het is open, vlak en kent een rationele verkavelingsstructuur. Het is ook een waardevol weidevogelgebied.
Nadere informatieHandreiking herbestemming cultureel erfgoed
Handreiking herbestemming cultureel erfgoed Herbestemming en hergebruik staan in het centrum van de belangstelling. Meer en meer gaat overheidsbeleid er vanuit dat we eerst het gebruik van bestaand gebied
Nadere informatieBetekenisvol beleid voor een aantrekkelijke stad
Betekenisvol beleid voor een aantrekkelijke stad De stad als bevolkingsmagneet Koos van Dijken functie 29 januari 2013 1 Betekenisvol beleid voor een aantrekkelijke stad Wat maakt de stad aantrekkelijk
Nadere informatieAanvraag om afgifte van een ontheffing op grond van artikel 2.5 (Ruimtelijke Verordening Gelderland)
Aanvraag om afgifte van een ontheffing op grond van artikel 2.5 (Ruimtelijke Verordening Gelderland) De gemeente Berkelland vraagt voor het nieuwe bestemmingsplan Buitengebied, Kieftendijk Haaksbergseweg
Nadere informatieRol provincies bij burgerinitiatieven in het groen
Rol provincies bij burgerinitiatieven in het groen Bijeenkomst leernetwerk samenspel burgerinitiatieven en overheden Lelystad 25 maart 2015 Marrit Klompe : Provincie Overijssel Jessica Winter : Landschap
Nadere informatieDe gereserveerde 15 miljoen euro voor Maastricht Culturele Hoofdstad wordt over de hele provincie ingezet voor culturele doeleinden.
Limburg heeft een uniek en veelzijdig cultuuraanbod. Dit komt tot uitdrukking in een enorme verscheidenheid met talloze monumenten, cultureel erfgoed, musea, culturele organisaties, evenementen en een
Nadere informatieManifeste lokale woningbehoefte. Vraag zoekt locatie
Manifeste lokale woningbehoefte Vraag zoekt locatie 10-3-2015 Inleiding In de gemeentelijke Visie op Wonen en Leefbaarheid (2012) is uitgesproken dat de gemeente in principe in alle kernen ruimte wil zoeken
Nadere informatieKarakteristieke gebouwen
Karakteristieke gebouwen Pagina 1 Oud Gebouw, Nieuw Gebruik Brede Overleggroep Kleine Dorpen in Drenthe (BOKD) Steunpunt Dorpshuizen Drenthe (SDD) Kampsweg 4, 9418 PE WIJSTER tel.: 0592 31 51 21 / E. info@bokd.nl
Nadere informatieONEN IN NOORD-HOLLAND NOORD
ONEN IN NOORD-HOLLAND NOORD Hoe Noord-Holland Noord een rol kan spelen in de woningbehoefte voor de Amsterdamse regio 3 WAAROM oordolland oord HET GAAT GOED MET NOORD- HOLLAND NOORD. DE ECONOMIE IS KRACHTIG
Nadere informatieCULTUREEL ERFGOED EN DE VERTALING NAAR RUIMTELIJKE PLANNEN
CULTUREEL ERFGOED EN DE VERTALING NAAR RUIMTELIJKE PLANNEN Onderzoek naar cultuurhistorische structuren, landschappen en panden Aansluitend op Belvedere- (Behoud door ontwikkeling) en het MoMo-beleid (Modernisering
Nadere informatieIndustrieel erfgoed in Fryslân - een kansrijke opgave
1 Industrieel erfgoed in Fryslân - een kansrijke opgave initiatiefnemers Doel: Het Atelierpodium is een open podium voor debat en gesprek met vakgenoten, bestuurders en vertegenwoordigers van gemeenten,
Nadere informatieAanbouw en verbouw Veenweg 29d te Groningen
Aanbouw en verbouw Veenweg 29d te Groningen winkels en (voormalige) bedrijfs- of industriebebouwing. De nadruk ligt op de individuele uiting. De gevels zijn merendeels verticaal geleed. Naast de
Nadere informatieKlimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta)
Agenda Stad Concernstaf CSADV Stadhuis Grote Kerkplein 15 Postbus 538 8000 AM Zwolle Telefoon (038) 498 2092 www.zwolle.nl Klimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta) Hoe houden we onze delta leefbaar
Nadere informatieBIJ. Waar het economische en het sociale met elkaar wordt verenigd en waar vanuit kennis delen initiatieven duurzaam kunnen groeien en bloeien...
4 PIJLERS PRAKTIJK ACHTERGROND WIE ZIJN WIJ Waar het economische en het sociale met elkaar wordt verenigd en waar vanuit kennis delen initiatieven duurzaam kunnen groeien en bloeien... TOON geeft leegstaande
Nadere informatieAantal bijzondere woongebouwen. 76 (jaar 2011) (jaar 2011) 722 (jaar 2011) Dorpen (aantal 18) (bron: Tynaarlo in cijfers)
Bijlage 2B Tynaarlo Kernenbeleid uitwerking Uitwerking feitelijke gegevens team Fysiek Aantal woonruimten, gespecificeerd naar aantal woningen, wooneenheden, bijzondere woongebouwen en recreatiewoningen
Nadere informatieERFGOED, ERFBETER, ERFBEST. Cultuurhistorische waarden: inventariseren, vastleggen en ontwerpen Februari 2012
ERFGOED, ERFBETER, ERFBEST Cultuurhistorische waarden: inventariseren, vastleggen en ontwerpen Februari 2012 Cultureel Erfgoed Wat is er aan de hand De bescherming van het cultureel erfgoed koppelen aan
Nadere informatieDeBeekseBron gaat van start! Co-creation bijeenkomst in het 1 e kwartaal van 2014!
Nr 1 Nieuwsbrief Wij wensen u een groene Kerst en een gelukkig en duurzaam 2014! gaat van start! Co-creation bijeenkomst in het 1 e kwartaal van 2014! De start van, de meest duurzame wijk van Limburg,
Nadere informatieONEN IN NOORD-HOLLAND NOORD
ONEN IN NOORD-HOLLAND NOORD Hoe Noord-Holland Noord een rol kan spelen in de woningbehoefte voor de Amsterdamse regio 3 Wonen in Noord- Holland Noord Hoe Noord-Holland Noord een rol kan spelen in de woningbehoefte
Nadere informatieTien succesfactoren voor intergemeentelijke samenwerking
Tien succesfactoren voor intergemeentelijke samenwerking Tien succesfactoren voor intergemeentelijke samenwerking Intergemeentelijke samenwerking is van alle tijden, maar gemeenten lopen de laatste jaren
Nadere informatieCollege van gedeputeerde Staten. Provincie Overijssel. Postbus 10078, 8000 GB Zwolle. Geachte gedeputeerde,
College van gedeputeerde Staten Provincie Overijssel Postbus 10078, 8000 GB Zwolle Geachte gedeputeerde, Graag willen wij als inwoners en belangenorganisaties van Giethoorn middels deze brief reageren
Nadere informatieJonge Stedenbouwkundigen
herontwerp de stad Amsterdam Lesmateriaal VO Museum Het Grachtenhuis Lesmateriaal VO herontwerp de stad Amsterdam Lesmateriaal ter voorbereiding of verwerking van een bezoek aan museum Het Grachtenhuis
Nadere informatie#WVN2030. Omgevingsvisie Westvoorne maart 2015, 1 e discussiebijeenkomst team Gebiedsontwikkeling, Henk Jan Solle
Omgevingsvisie Westvoorne 2030 #WVN2030 Omgevingsvisie Westvoorne 2030 19 maart 2015, 1 e discussiebijeenkomst team Gebiedsontwikkeling, Henk Jan Solle Welkom en opening wethouder Bert van der Meij Inhoud
Nadere informatiehet plan in hoofdlijnen
an badhoevedorp het plan in hoofdlijnen vhet toekomstbeeld De A9 gaat om! Een langgekoesterde wens van de inwoners van Badhoevedorp en de gemeente Haarlemmermeer gaat in vervulling. Het nieuwe tracé van
Nadere informatieAdvies van de Stuurgroep Centrumgebied Groene Peelvallei voor de op te stellen structuurvisie
Centrumgebied Groene Peelvallei Advies van de Stuurgroep Centrumgebied Groene Peelvallei voor de op te stellen structuurvisie Kern van het advies van de Stuurgroep Centrumgebied Groene Peelvallei Centrumgebied
Nadere informatie*URWH %XLWHQGLMN +RIJHHVW
Velserbroek VOORWOORD De invulling van een nieuwe woonwijk is een bijzonder moeilijke exercitie. De finale invulling van Velserbroek vereist kennis en inzicht. Water, groen, dieren, woningen, infrastructuur,
Nadere informatieStartdocument Schuytgraaf Veld 17b. juni 2013
Startdocument Schuytgraaf Veld 17b juni 2013 1 Inleiding In mei 2012 heeft de gemeente Arnhem het project Schuytgraaf overgenomen van de GEM (Grondexploitatie maatschappij). De gemeente heeft nu de leiding
Nadere informatieMANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND
MANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND WERK ALS ÉÉN OVERHEID De fysieke en sociale leefomgeving van Nederland gaan de komende decennia ingrijpend veranderen. Transities in de energievoorziening, de landbouw,
Nadere informatieHoofdstuk 18 Bouwen aan organisatie met de netwerkmultiloog
Hoofdstuk 18 Bouwen aan organisatie met de netwerkmultiloog Anne-Marie Poorthuis en Sjanneke Werkhoven De netwerkmultiloog is een methode om veel mensen in een organisatie te betrekken bij een organisatiethema
Nadere informatievoor een aantal woonwijken zoals De Whee 1 en Tuindorp.
9. Recreatie en ontspanning 10. Groen en water 11. Milieu en duurzaamheid 12. Cultuurhistorie 13. Uitvoeringsparagraaf 14. Maatschappelijke haalbaarheid Ruimtelijke kwaliteit 4.1 HUIDIGE SITUATIE 4.2 RUIMTELIJKE
Nadere informatie(hoofdstuk uit Inspiratiegids Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit Provincie Utrecht)
Bijlage: Projecten in de provincie Utrecht (hoofdstuk uit Inspiratiegids Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit Provincie Utrecht) Inleiding In de Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie 2013-2028 en de Verordening
Nadere informatie1.6 SNELHEID MAKEN MET GLOBALE EINDPLANNEN
1.6 SNELHEID MAKEN MET GLOBALE EINDPLANNEN Mariël Gerritsen, planoloog / Commercieel directeur SAB Arnhem Tjakko Smit, directeur projecten Bouwfonds Ontwikkeling Bert Breedveld, manager grondgebiedzaken
Nadere informatiePROJECTPLAN CITY RANCH, LEEGHWATERKWARTIER, HOOFDDORP Tejo Remy & René Veenhuizen
PROJECTPLAN CITY RANCH, LEEGHWATERKWARTIER, HOOFDDORP Tejo Remy & René Veenhuizen Voor een klein, nieuw in te richten park in het Leeghwaterkwartier in Hoofddorp zochten woningcorporatie Ymere en Gemeente
Nadere informatieEindverslag Doetinchem. _Gemeente Doetinchem, najaar 2016
Eindverslag Doetinchem _Gemeente Doetinchem, najaar 2016 INHOUD 1. Introductie... 3 De vraag... 3 De aanpak... 3 Opbrengst... 3 2. Bevindingen... 4 _Co-creatie... 4 _Een regionale blik... 4 _De rol en
Nadere informatieSTEDENBOUWKUNDIGE VISIE
STEDENBOUWKUNDIGE VISIE Nieuwbouw Hoenderkamp Heteren 01-06 -2016 www.burostedenbouw.nl Inleiding De initiatiefnemer is voornemens drie vrijstaande woningen te realiseren op een inbreidingslocatie in Heteren,
Nadere informatieHET POORTJE; Toelichting stedenbouwkundige inpassing Datum:
HET POORTJE; Toelichting stedenbouwkundige inpassing Datum: 14-4-2009 Huidige situatie De locatie maakt deel uit van het ontwikkelingsgebied Heerenveen Noordoost; een langgerekt gebied tussen grofweg de
Nadere informatieWerkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg
Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg Op 11 september 2018 zijn zo n 80 medewerkers van verschillende Noord- en Midden-Limburgse gemeenten, het Waterschap, het Rijk, Provinciale Staten, andere
Nadere informatieDe begroting van de provincie Utrecht voor Een samenvatting
De begroting van de provincie Utrecht voor 2012 Een samenvatting Hoeveel gaat de provincie Utrecht in 2012 uitgeven? Waaraan en waarom? Dat leest u in deze samenvatting. U zult zien dat wij voor 2012 duidelijke
Nadere informatieErftransformatie Oostendorperstraatweg 22A Oostendorp Gemeente Elburg. Notitie Uitgangspunten en Randvoorwaarden Februari 2011
Erftransformatie Oostendorperstraatweg 22A Oostendorp Gemeente Elburg Notitie Uitgangspunten en Randvoorwaarden Februari 2011 Erftransformatie Oostendorperstraatweg 22A Oostendorp Gemeente Elburg COLOFON
Nadere informatieMenselijke maat in het landelijk gebied
Menselijke maat in het landelijk gebied Menselijke maat in het landelijk gebied Mensen maken het landelijk gebied. Het zijn juist de trotse en betrokken bewoners die zorgen voor een landelijk gebied dat
Nadere informatieDE STURING OP RUIMTELIJKE KWALITEIT IN DE ONTWIKKELING VAN NIEUWBOUWWIJKEN. 22 juni P5 - Roelof Achterveld
DE STURING OP RUIMTELIJKE KWALITEIT IN DE ONTWIKKELING VAN NIEUWBOUWWIJKEN 22 juni 2016 Inhoud 2 Aanleiding Probleemstelling Onderzoeksvragen Onderzoeksmethoden Beoogde resultaten Bevindingen Literatuurstudie
Nadere informatieAGENDA VOOR HET PROVINCIAAL CULTUURBELEID De provincie: belangrijk schakelpaneel in de culturele infrastructuur.
WOENSDAG 9 FEBRUARI 2011 DORDRECHT Bijdrage Ad 's-gravesande AGENDA VOOR HET PROVINCIAAL CULTUURBELEID De provincie: belangrijk schakelpaneel in de culturele infrastructuur. Cultuur leeft: er wordt op
Nadere informatieOntwikkelstrategie Lammenschansdriehoek, Gemeente Leiden (februari 2013) Ontwikkelstrategie
(februari 2013) Ontwikkelstrategie Lammenschans, Leiden in opdracht van: Gemeente Leiden februari 2013, Amsterdam Kerkstraat 204 1017 GV Amsterdam Postbus 15550 1001 NB Amsterdam Soeters Van Eldonk architecten
Nadere informatieAlmere 2.0. studieopdracht 3e jaar T&L (in teamverband)
Almere 2.0 studieopdracht 3e jaar T&L (in teamverband) Voor de derdejaarsopdracht Ecologie van de opleiding TenL stond de woningopgave van Almere centraal. Almere is in korte tijd uitgegroeid tot een stad
Nadere informatieAANVULLING BEELDKWALITEITSPLAN OLDEBROEK-WEST II (HOGEKAMP)
AANVULLING BEELDKWALITEITSPLAN OLDEBROEK-WEST II (HOGEKAMP) INLEIDING Aanvulling beeldkwaliteitsplan Oldebroek West II (Hogekamp) Bij het stedenbouwkundig plan voor Oldebroek- West in 2007 is destijds
Nadere informatie6 ROYALE VRIJE KAVELS Creëer
6 ROYALE VRIJE KAVELS Creëer ORANJEWOUD UW DROOMVILLA AAN DE RAND VAN PARKLANDSCHAP ORANJEWOUD villa UW DROOM IN HET GROEN Uw droomwoning bouwen in Oranjewoud? Dat kan! Aan de Koningin Julianaweg, bij
Nadere informatieBeleidsregel selectiecriteria gemeentelijke monumenten Gemeente Etten-Leur
Beleidsregel selectiecriteria gemeentelijke monumenten Gemeente Etten-Leur Het college van burgemeester en wethouders van de Gemeente Etten-Leur; gelet op de Erfgoedverordening Etten-Leur; gelet op de
Nadere informatiePROCEDUREBLAD BEHANDELING RAADSVOORSTEL
PROCEDUREBLAD BEHANDELING RAADSVOORSTEL HET COLLEGE VERZOEKT U DIT RAADSVOORSTEL TE BEHANDELEN ONDERWERP : De Raad op Pad in Broekland ZAAKNUMMER : 3398-2016 B&W VERGADERING : 17 mei 2016 AGENDACOMMISSIE
Nadere informatieOmgevingsvisie De Fryske Marren Parels 30 oktober 2017 Locatie Het Haske Joure
Omgevingsvisie De Fryske Marren Parels 30 oktober 2017 Locatie Het Haske Joure AGENDA 1. Stand van zaken omgevingsvisie 2. Wat is er ingebracht vanuit de samenleving? a. Terugkoppeling waarden uitwerking
Nadere informatieSamenvatting Omgevingsvisie Weststellingwerf
Samenvatting Omgevingsvisie Weststellingwerf Inleiding Weststellingwerf heeft het afgelopen jaar hard gewerkt aan een omgevingsvisie. De omgevingsvisie gaat over de toekomst van onze gemeente en is daarom
Nadere informatieVormingsaanbod voor universiteiten en hogescholen 2014/2015
Vormingsaanbod voor universiteiten en hogescholen 2014/2015 Inhoud 3 Vooraf 5 Een andere kijk op spijbelen 6 Over de diepere betekenis van kinderspel 7 Kinderen hebben zo hun kijk op quality time 8 Plan
Nadere informatieBOUWNETWERK. Kiezen en uitblinken. Bouwnetwerk is hét netwerk voor vrouwen die werken aan de gebouwde omgeving
BOUWNETWERK Kiezen en uitblinken Bouwnetwerk is hét netwerk voor vrouwen die werken aan de gebouwde omgeving Kiezen en uitblinken Aan mevrouw Schultz van Haegen, minister van infrastructuur en milieu,
Nadere informatieSTEDEBOUWKUNDIGE ANALYSE EN ADVIES LIEFHOVENDIJK 2, LINSCHOTEN
STEDEBOUWKUNDIGE ANALYSE EN ADVIES LIEFHOVENDIJK 2, LINSCHOTEN M A R I E K E V I S S E R G E M E E N T E M O N T F O O R T, V E R S I E 2, 8 S E P T E M B E R 2 0 1 6 Liefhovendijk Lange Linschoten De
Nadere informatie