Heemtijd inghen. A "I fcn,& J>

Transcriptie

1 Heemtijd inghen A "I fcn,& J>

2 Heerntijdingheri Orgaan van de STICHTS-HOLLANDSE HISTORISCHE VERENIGING Redactie: L.C1.M. Peters, 's-gravensloot 117, 3444 BJ Woerden, tel C.J.W. Gravendaal, Woerden, J.W.C, van Schaik, Utrecht. Verschijnt 4 keer per jaar. Verenigingsbestuur: N. Plomp F.A.L. de Goederen L.C1.M. Peters C.J.W. Gravendaal Mevr. G.J.A. Beerthuizenvan Kooten Mevr. E.E. van der Busse-Bruin J.W.C, van Schaik J.G.M. Veenboer Hoge Rijndijk 55, Nieuwerbrug Linschoten 's-gravensloot 117, 3444 BJ Woerden tel Marius Bauerstr. 16, 3443 HL Woerden Montfoort Kamerik Utrecht Woerden voorzitter vice-voorzitter secretaris penningmeester lid lid lid lid Gironummer penningmeester Bankrelatie: Rabo-bank Woerden, rek. no Voor het aanmelden van nieuwe leden en adreswijzigingen wende men zich tot Mevr. G.J.A. Beerthuizen-van Kooten, Lange Kerkstraat 4, 3417 HJ Montfoort, tel Voor bestellingen van boekwerken en losse nummers van Heemtijdinghen wende men zich tot Mevr. E. de Leeuw-Mielard, Marius Bauerstraat 30, 3443 HL Woerden, tel Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen zonder toestemming van de redactie is niet toegestaan.

3 Proefopgraving in de tuin van het voormalige Gereformeerd Weeshuis aan de Havenstraat te Woerden door Elly E. v.d. Busse-Bruin Inleiding De toestemming van het bestuur van het Dienstencentrum maakte het voor de archeologische werkgroep van de Stichts-Hoilandse Historische Vereniging mogelijk om inhet voorjaar van 1980 een proefgat te graven in de tuin van het voormalige Gereformeerd Weeshuis (Havenstraat 6) in Woerden. Aanleiding daartoe was, dat enige jaren geleden door de archeologische werkgroep Romeinse scherven e.d. werden gevonden bij een opgraving aan de Hooge Woerd, in de tuin van de oude pastorie aan de Groenendaalstraat en tijdens de opgraving bij het Pensionaat aan de Meulmansweg, die door het Instituut voor Oude Geschiedenis en Archeologie van de Katholieke Universiteit te Nijmegen werd uitgevoerd. De tuin van het Weeshuis bood de gelegenheid om na te gaan in hoeverre er Romeinse vondsten voorkomen in het oostelijke gedeelte van het centrum van Woerden. bro-rra-l a.j^s_rz- 2. %Uo-A 201-'/ooK.pot ~Z- u. v ei- - O* o "iv a L t" c2 i V. SX/ CK. rr ol ^'^-JL.T r A,oo~ 33

4 I, \ i : /t/b. /. Fo/o va«het uitgegraven proefgat (foto E. E. v.ci. B.) 34

5 Waarnemingen In de tuin van het voormalige Weeshuis, die met de achterzijde aan de Hooge Woerd grenst, werd in het proefgat (afb. 1) een dik pakket geroerde grond aangetroffen, dat ongetwijfeld in verband staat met ophogingen en bijbehorende veranderingen. Tot een diepte van 130 cm onder het loopniveau is een donker pakket aangetroffen met puin, fragmenten van Romeinse pakpannen (zie foto afb. 2), verspreide brandsporen en enkele Romeinse scherven (zie foto afb. 3). Deze scherven zijn te dateren ongeveer eind 2e eeuw. Onder deze laag ligt tussen 110 en 180 cm een kleilaag met fosfaatverkleuringen en verspreide oer en brandsporen. Daaronder tot een diepte van 230 cm bevindt zich gemengde grond, die bestaat uit klei en zand met brandsporen, metaalslakken en stukjes bot. Deze rust op een 20 cm dikke brandlaag, die aan de noord-westelijke zijde van het proefgat wat dunner wordt. Op een diepte van 230 tot 270 cm is een kleilaag met oer en brandsporen gevonden. Boringen, die tot een diepte van ca. 4 meter onder het maaiveld zijn gedaan hebben aangetoond, dat de ondergrond bestaat uit scherp zand en humus verkleuringen. Fig. I - Stukje glas van een geribde kom (lek. E. E. v.d. B.) i Ctf\ Z.W. wand De zuid-westelijke wand van deze proefopgraving (140 cm breed) geeft een enigszins veranderd beeld te zien ten aanzien van bovenstaande constateringen. Op een diepte van ongeveer 2 meter zijn afwisselend laagjes veen, donkere klei en zand van geringe dikte afgezet. In deze wand zijn bijna geen Romeinse scherven gevonden. Vondsten De vondsten zijn gering te noemen in vergelijking met vroeger opgedane ervaringen van de archeologische werkgroep in de binnenstad van Woerden. Opmerkelijk is, dat geen enkel fragment van het befaamde Romeinse rode aardewerk, terra sigillata, werd opgegraven. De opvallende vondsten zijn: tussen de brandlagen (afb. 1,1) bevinden zich aan elkaar passende fragmenten van een gladwandige witte kruik met een scherp geprofileerde standring en bolle buik (zie foto afb. 4), waarvan de grootste omvang ongeveer op het midden ligt. In de bodem zit een gat. Deze kruik kan vervaardigd zijn in het midden van de 1-ste eeuw. 35

6 Afb. 2. Fragmenten van o.m. Romeinse dakpannen (foto E. E. v.cl. B.J. Afb. J. Romeinse scherven uit donker pakket (Foto E. E. v.d. B). 36

7 eveneens in de brandlaag (afb. 1, 2) zijn een aantal wandscherven van een ruwwandige kookpot aangetroffen, Stuart 201, van licht-grijs-metaalachtig-glanzend-hard gebakken aardewerk (foto afb. 5). Naar waarschijnlijkheid is deze kookpot eveneens te dateren in het midden van de 1-ste eeuw. Verder zijn hier een aantal botten (o.a. van een vogel) en metaalslakken te voorschijn gekomen. Op verschillende andere plaatsen zijn de volgende voorwerpen gevonden: (afb. 1,3) een groen geoxydeerde munt. De op 19 april 1980 gevonden munt is een geplateerde denarius (koperen kern met zilverlaag eroverheen) van Augustus met op de keerzijde Gaius en Lucius Caesar. In het antwoord van het Koninklijk Kabinet van Munten, Penningen en Gesneden Stenen, waar de munt is gedetermineerd staat verder vermeld: Daar de overheid ook geplateerde stukken uit heeft gegeven, kunnen we hier niet helemaal spreken van een vervalsing uit de tijd. Het orginele stuk wordt gedateerd op 2 v. Chr n. Chr. en is geslagen te Lyon". (afb. 1,4) een wandfragment van een geribde kom van twee verschillende soorten gemarmerd glas met bruin, geel, blauw en witte adertjes (fig. I). (afb. 1,5) een randfragment van een met de hand gevormde inheemse pot, versierd met indrukken van een spatel (fig. II). Afb. 4. Fragmenten van een gladwandige witte kruik (Foto E.E. v.d. B.). r

8 c u _i A a 10 'I Cto Fig. II- Stukje rand van inheemse pol (tek. E. E. v.d. B.) i_ Slotopmerking Tijdens het onderzoek tussen de Havenstraat ende Hooge Woerd zijn aanwijzingen verkregen, dat ook dit gedeelte van de stad deel moet hebben uitgemaakt van het in de Romeinse tijd bewoonde gebied. Sporen van gebouwen zijn echter niet gezien en de hoeveelheid vondsten is zo gering, dat men zich moet afvragen of we ons met deze opgraving niet aan de rand bevinden van een Romeinse nederzetting. Voor het ogenblik ziet het er naar uit, dat de kern van de Romeinse versterking, het castellum van de cohors XV Voluntariorum, gelegen kan hebben in de omgeving van de Petrus kerk. Mogelijk biedt de restauratie van deze kerk in de komende jaren de gelegenheid tot een wat groter archeologisch onderzoek, dat een belangrijke bijdrage kan leveren tot een beter begrip van de geschiedenis van Woerden in de Romeinse tijd. Afb. 5. Scherven van een ruwwandige kookpol (Foto E.E. v.d. B.). 38

9 Fragment Genealogie De Vrankrijker door Mej. C.W.M. de Vrankrijker en dr. A.C.J, de Vrankrijker Inleiding Het onderhavige r.k. geslacht heeft de naam De Vrankrijker" in het begin van de 18e eeuw aangenomen. Daarvóór werd de naam Duys of Doys gevoerd. De oudst bekende voorvader is Gerrit Sandersz. Duys, in het begin van de 17e eeuw gegoed te Zevender, aid. van meermalen schepen en in 1624 burgemeester. Genealogie I. Arij de Vrankrijker. waarsch. geb. Schoonhoven, tr. Bergambacht 2 jan Aryaantje Jansdr. Versluijs. Uit dit huwelijk: 1. Gerrit de Vrankrijker, geb. Bergambacht, ged. Schoonhoven 22 febr. 1741, tr. Bergambacht 29 maart 1776 Marrigje de Groot, ged. aid. 2 april 1752, overl. aid. 23 juli 1805, dr. van Jan Ariensz. de Groot en Neeltje Cornelisdr. de Groot. 2. Arie, volgt II. II. Arie de Vrankrijker, geb. Bergambacht, tr. Gouda 18 juni 1765 Agnes van den Berg, geb. Flodorp (Duitsland). Uit dit huwelijk: 1. Anna Maria de Vrankrijker, ged. Gouda 19 mei Dirk de Vrankrijker, ged. Gouda 16 mei Nicolai, volgt III. 4. Hendrica de Vrankrijker, geb. Gouda, tr. Benschop 24 juli 1796 Gijsbertus de Jong, ged. Vleuten 16 april 1756, zn. van Cornelis de Jong en Maria van der Vuij. 5. Elisabeth de Vrankrijker, ged. Schoonhoven 20 dec lil. Nicolai de Vrankrijker, ged. Gouda 3 febr. 1769, slager en koopman te Hekendorp, overl. Haastrecht 26 juli 1836, tr. Hoenkoop 22 mei 1796 Aaltje Compier, geb. Rozendaal, ged. Haastrecht 25 april 1773, overl. aid. 16 okt. 1820, dr. van Nicolai Compier en Anna Straver. Uit dit huwelijk: 1. Anna de Vrankrijker, geb. Hekendorp, ged. Oudewater 8 okt. 1796, overl. Haastrecht 22 febr. 1876, tr. Hekendorp 22 nov Gerrit Vergeer, ged. Haastrecht 2 febr zn. van Härmen Vergeer en Marijtje Hogenboom. 2. Nicolaas, volgt IV. 3. Anna de Vrankrijker, geb. Hekendorp, ged. Oudewater 9 juni 1801, overl. Haastrecht 7 dec Adrianus de Vrankrijker, geb. Hekendorp, ged. Oudewater 10 mei 1805, waarsch. overl. voor 15 sept Adrianus de Vrankrijker. geb. Hekendorp, ged. Oudewater 15 sept. 1806, overl. Haastrecht 19 febr tr. aid. 26 april 1831 Elisabeth Lensen, ged. Haastrecht 5 nov. 1804, dr. van Caspar Lensen en Lena Bloemen. Hieruit nageslacht. 6. Henricus de Vrankrijker, geb. Hekendorp. ged. Oudewater 30 april i Gerardus de Vrankrijker. geb. Hekendorp, ged. Oudewater 9 sept. 1810, overl. Haastrecht 29 maart 1900, tr. aid. 28 okt Helena Jonker, tr. aid. 2e 23 juni 1868 Theodora Nobel, overl. aid. 21 febr IV Nicolaas de Vrankrijker, geb. Hekendorp. ged. Oudewater 31 aug. 1798, slager en koekkramer te Harmeien, overl. aid. 23 febr. 1853, tr. aid. 15 april 1826 Willemijntje Nieuwenhuizen, ged. Harmeien 15 juni overl. aid. 10 dec dr. van Barend Nieuwenhuizen en Joanna Wildschut. 39

10 WILLEMIJNTJE NIEUWENHUIZEN echtgenote van Nicolaas de Vrankrijker (IV) Foto, F. Harling, Gouda Uit dit huwelijk: 1. Martinus, volgt V. 2. Alida Henrica de Vrankrijker, geb. Harmelen 17 febr. 1827, overl. aid. 23 aug Adolphus Henricus de Vrankrijker, geb. Harmelen 13 sept. 1828, overl. 7 aug. 1884, tr. Gouda 20 mei 1863 Maria Gerarda Dongelmans, geb. Gouda 5 dec. 1828, overl. aid. 11 juni Hieruit nageslacht. 4. Johanna de Vrankrijker, geb. Harmelen 12 febr. 1830, overl. aid. 27 maart 1914, tr. Harmeien 1 nov Jan Gasse, geb. Harmelen 17mei 1831, timmerman en caféhouder te Harmelen, overl. aid. 14 jan. 1914, zn. van Joannes Gasse en Maria Berkestein. 5. Alida Henrica de Vrankrijker, geb. Harmelen 17 mei 1832, overl. aid. 26 mei Nicolaas Gerardus de Vrankrijker, geb. Harmelen 16 nov. 1838, overl. Veldhuizen 29 mei 1909, slager, tr. Antonetta Maria Koning, geb. Oudenrijn 17 maart 1842, overl. Veldhuizen 24dec Hieruit nageslacht. 7. Henricus de Vrankrijker, geb. Harmelen 29 dec. 1840, overl. aid. 22 mei Adrianus de Vrankrijker, geb. Harmelen 1 nov. 1842, schilder te Bussum, overl. aid. 24 juni 1877, tr. Bussum26nov Alida Klück, geb. aid. 18 febr. 1838, overl. aid. 15 febr Hieruit nageslacht. 40

11 Foto, F. Reissig, Breda, 1889 (post Mortem) MARTIN US DE VRANKRIJKER (V) Foto, F. Reissig, Breda, 1889 MARIA HERMINA HARDENBERG echtgenote van Martinus de Vrankrijker (V) V. Martinus de Vrankrijker, geb. Harmelen 24 febr. 1834, schilder, bode van de gemeente Harmelen, buitengewoon opzichter van het waterschap Amstelland, overl. Harmeien 20 maart 1876, tr. aid. 18 jan Maria Hermina Hardenberg, geb. Harmelen 14 maart 1826, overl. aid. 24 dec. 1898, dr. van Wilhelmus Hardenberg en Hendrina Westerman. Uit dit huwelijk: 1. Nicolaas Wilhelmus de Vrankrijker, geb. Harmelen 28 juni 1865, overl. aid. 27 febr Hendrica Willemijntje Maria de Vrankrijker, geb. Harmelen 15 aug. 1866, overl. aid. 22 sept Wilhelmus Nicolaas, volgt VI. VI. Wilhelmus Nicolaas de Vrankrijker, geb. Harmelen 14 febr. 1869, wethouder van Harmeien, directeur Stichtsche Brand-Herverzekering, mede-oprichter Coóp. Boerenleenbank Harmeien, secretaris-penningmeester van de waterschappen Breudijk, Oudeland en Indijk, Bijleveld en Reijerscop, overl. Utrecht 13 mei Î933, tr. Harmeien 1 sept Maria Adriana Mulder, geb. IJsselstein 5 juni 1864, overl. Utrecht 31 okt. 1930, dr. van Wilhelmus Mulder en Cornelia Koster. Uit dit huwelijk: 1. Martinus Wilhelmus Gerardus de Vrankrijker, geb. Harmelen 19 sept. 1894, accountant, bestuurslid Stichtsche Onderlinge Brand-Herverzekering en Onderlinge Brand Verzekering Harmeien, overl. Utrecht 28 nov Wilhelmus Jozefus de Vrankrijker, geb. Harmelen 19 maart 1896, directeur Stichtsche Onderlinge Verzekering en Stichtsche Ziekte-Verzekering, overl. Utrecht 30 dec Maria Cornelia de Vrankrijker, geb. Harmelen 25 sept. 1897, overl. Utrecht 18 jan

12 Foto, M.D. [Vessels, Gouda WILHELMUS NICOLA AS DE VRANKRUKER (VI) en zijn echtgenote MARIA ADRIANA MULDER Cornells Maria de Vrankrijker, geb. Harmelen 7 okt. 1899, overl. Utrecht 9 maart Cornelia Wilhelmina Maria de Vrankrijker. geb. Harmelen 26 jan. 1901, oud-secretarisadministrateur, thans adviseuse S.O.B.H. (Utrecht). 6. Wilhelmina Elisabeth de Vrankrijker, geb. Harmelen 7 febr. 1904, overl. Utrecht 24 april 1978, tr. Utrecht 30 aug Mr. Wilhelmus Werner Joannus Maassen, geb. Utrecht 1 nov. 1915, ouddirecteur N.V. Spaarkas voor kerkelijke leningen, zn. van Wilhelmus Johannes Josephus Maassen en Agatha Wilhelmina Catharina van Rest (Huis ter Heide). 42

13 't Gemak dient de mens... niet altijd, _.. _...,,. door G.j.A. Beertiiuizen-van Kooten Het verschijnsel stadsboer is in onze streken nagenoeg verdwenen. Misschien jammer uit een oogpunt van diversiteit aan inwoners van stadjes als bijvoorbeeld Montfoort, doch bepaald prettig als men bedenkt wat een boerderij in een dicht bewoonde wijk nu eenmaal aan mindere prettige zaken met zich meebrengt. Zo trekken een mestvaalt, een gierput en niet in de laatste plaats het vee toch op zijn minst een hoeveelheid vliegen aan. Dat er in het verleden ook wel problemen waren met boerderijen in de stad mag blijken uit de brief (1) die Anna, weduwe van Adam van der Storck in het voorjaar van 1698 richtte aan de Achtbaere Heeren Regeerders der Stede Montfoort. In deze brief herinnert ze het stadsbestuur er nog eens aan dat ene Dirck Bastiaensen al weer enige tijd geleden door de stad was geordonneert een put te graven om de gier of koemest op zijn erf of grond te houden, zodat de buren door deze vuylicheyt of stanck niet mochte worden geïncommodeert (= gehinderd). Maar Dirck gaat, aldus Anna, in verachtinge van Uwe achtbare ordres gewoon door met de vuiligheid in de goot te laten lopen. Nog erger zelfs, omdat de straat voor het huis van Dirck aan de Peperstraat lager ligt dan dat van zijn buren aan beide zijden en de drek in dit dieper gelegen gedeelte dus blijft staan drogen en stinken, vegen Dirck Bastiaensen of zijn bedienden om dit te voorkomen regelmatig de drek met geweld op het erf van Anna van der Storck. Een onhoudbare situatie vindt Anna, waarbij zij ook nog aanvoert dat behalve dat het sehe is streckende tot discieraedt van U achtbare Stede soo sou lichtelijck bijsonder in de somer tijdt siecktens door de voorz. stanck worden veroorsaeckt. Ze verzoekt dan ook de raad Dirck Bastiaensen op verbeurt verklaring van vijftig gulden te ordonneren: 1. dat hij de gier of koemest op zijn eigen grond houdt 2. dat hij zijn straat verhoogt, zodat ook het water gemakkelijk de goot passeren kan 3. dat hij of zijn bedienden de drek niet langer op het erf van Anna vegen Op 6 juni krijgen de beide burgemeesters en de oud-burgemeester Speijert van de raad de opdracht ter plaatse de toestand te inspecteren. We weten hiervan de uitslag en verdere afloop niet. Dat het Dirck Bastiaensen evenwel niet tot actie heeft gebracht blijkt ruim een jaar later, want op 6 november 1699 (2) lezen we dat Dirck Bastiaanz. van Linschoten ondanks herhaalde malen daartoe geordonneert nog steeds in gebreke blijft om achter zijn huis een put te maken tot voorkoming van incommoditeyten welke zijn buren daardoor zouden ondervinden. Hij krijgt dan van het stadsbestuur nog veertien dagen de tijd. Is het dan nog niet gebeurd, dan zal de maarschalk (3) opdracht worden gegeven een en ander in orde te laten brengen. De kosten zullen dan betaald worden uit het gewin van de derde penning. Deze minder frisse situatie staat niet alleen in de geschiedenis. Verscheidene keren moet het stadsbestuur zich met mest bezighouden. Zo hebben zij op 12 september 1701 (4) Jacob Bijlevelt ende zoon van Dirck Stevensz., poortier en hen die het verder mocht aangaan de opdracht gegeven omme hare vaalte messie, leggende tegens de stadsmuere ontrent de Heeswijcker poort binnen den tijd van veertien dagen te amoveren op straffe dat de magistraat de mestvaalt in bezit zal nemen tot haar eigen voordeel. De mestvaalt zal dan vervoerd worden naar de plaats welke de heren daarvoor geschikt achten. Gebeurde dit aan de rand van de stad, ook in het centrum kwamen zulke situaties voor. Op 1 mei 1702 (5) krijgt Steven van Stekeienburgh te horen dat hij een seeckere mestvaalt leggende op het kerckhoffdeser stede van daar te amoveren, binnen den tijt van tweemaal 24 uijren. Bovendien wordt hem verboden in de toekomst daar nog eens een mestvaalt te maken, waarbij hem zelfs een straf in het vooruitzicht wordt gesteld. Overigens is de slechte staat waarin de straat van Dirck Bastiaensen verkeert niet iets unieks. Ieder jaar omstreeks Sint Maarten (11 november) worden de straten en zandpaden van de stad geschouwd door een delegatie van het stadsbestuur. Elk jaar weer moeten inwoners gewaarschuwd worden de straat weer in behoorlijke staat te brengen of goten te graven. Op 9 oktober 1699 (6) besluit het stadsbestuur zelfs de bevolking te verplichten de goten welche haren drop op... straten in te trekken en in plaatse van dien gehouden sijn te maken hangende goten die haare ontlastinge vant water sullen hebben in öfter si/den hare stoepen. Zo trachtte het stadsbestuur de stad schoon te houden. Een moeilijke opgave in een stad zonder riolen en zonder vuilnismannen. Maar op 11 november 1702 (7) neemt de raad opnieuw maatregelen. Dan ontbiedt men de poortiers op het stadhuis en gelast hen om om den anderen dag in sijn wijck met een kruywagen om te rijden om den asch ende dreck van dïnwoonders af te halen. Voor elke poortier zal een ratel gekocht worden. Zo kunnen zij alle inwoners van hun komst verwittigen. Tevens wordt de route van de heren bepaald. De poortier van de Willeskopperpoort komt tot aan het Wed, de Lange Kerkstraat tot aan het kerkhof 43

14 . rv. ' i rs % V 'S.V,... ". I::...: '.':, '. V- '.. De Willeskopperpoort Tekening door J. Stellingwerf Coll.: Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België - Oude Kunst - Brussel cat. de Grez nr

15 en door de Oude Boomgaard. De poortier van de IJsselpoort van het Wed af tot aan de havenbrug, de Keizer- en Peperstraat tot aan de Kerkstraat. De poortier van de Heeswijkerpoort gaat van de poort af, het Hof om tot aan de Peperstraat en aan de andere zijde tot aan de havenbrug. Waarschijnlijk hebben ze met deze opdracht de hand gelicht, want op 3 november 1704 worden ze opnieuw geordonneert om alle twee dagen yder door sijn quartier met een ratel om te gaan om de vulnis van de borger s op te halen. Enkele jaren later, op 13 december 1706 (8) zijn er, ondanks de maatregelen van het stadsbestuur, weer klachten bij hen binnengekomen. Men publiceert dan het volgende: dat soo wanneer binnen dese stede secreeten of privaten geruymt ofgeleegt moeten worden de vuyligheit van dien niet in 't water geworpen, maar in diepe kuylen, daar toe expres te graven, sal gesmeeten, en die als dan weder toegedemt moeten worden, dat die geene die geene erven agter haare huysinge zijn hebbende, de vuylnis in een schouwe of praam zullen moeten brengen en vervoeren buyten dese slede ende vrijhei! van dien. Tevens vaardigen ze het bevel uit dat niemand omtrent de kerk, op 't kerkhof, ende op de straaten of steegen deser stede zijn gevoeg (^behoefte) sal mogen doen. De boete die in het vooruitzicht wordt gesteld op het ledigen van de sekreten is zes gulden en voor het plassen langs de openbare weg drie gulden. Extra wordt vermeld dat ook de ouders voor hunne kinderen de boete moeten betalen. Of hieruit geconcludeerd mag worden dat de poortiers van hun taak zijn ontheven is niet zeker, hoewel de volgende ordonnantie die veronderstelling ondersteunt. Vanaf 12 september 1707 (9) zullen de inwoners geen assche mogen gieten off storten op deser sleede straten en steegen, ofte op de wallen en cingels. Zij zullen dit moeten brengen of laten brengen in de asch-bakken buyten iedere poort expresselijk daer toe gemaakt. Enkele maanden daarvoor, op 6 juni (10), had men ook al gewaarschuwd tegen het vervuilen van de stad. Het stadsbestuur laat ter voorkoming van alle onordentelijkheden welke door verscheidene burgers en inwoners en in het bijzonder door de beendraayers worden gepleegd door het gooien van beenpuyn of steen op de straten in de nieuwe plantage een speciale kuil graven. Iedereen, wie het ook is is het nu verboden zijn afval van het knopendraaien op de straten te gooien. Men moet dit nu brengen in de kuil. Doet men dit niet, dan riskeert men een boete van drie gulden. Zoals reeds gebleken is, is niet alleen de reinheid van de straten een voortdurende zorg. Op 5 januari 1711 (11) besluit de raad, omdat Bevonden zijnde dat het schuytenhuysje staande agter de huysinge van Jan Geeresteijn de drift en stroom van 't water in de haven incommodeert, en dat de vuylnis daar tegens aandrijvende veeltijds daar voor blijft sitten, 't welck niet alleen ondiepte maar ook des somers groote stank komt te veroorsaaken Jan Geeresteijn opdracht te geven binnen 8 dagen dit botenhuis te slopen, waarna het water in de haven weer tot behoorlijke doorstroming kan komen. Al deze maatregelen zullen de volksgezondheid ten goede zijn gekomen. Mogelijk heeft op deze besluiten invloed uitgeoefend Carolus de Maats, de eerste stadsdokter van Montfoort, welke zijn benoeming op 14 oktober 1700(12) van het stadsbestuur kreeg, nadat men op 3 juni van dat jaar (13) tot de conclusie was gekomen dat het gewenst was dat dese stad van een goet doctor wierde voorsien. Noten 1) G.A. Montfoort inv.nr ) G.A. Montfoort inv.nr Notulen van de raad of de vroedschap p. 6. 3) De toenmalige maarschalk (zie hierover meer in Heemtijdinghen nr. 25, november 1969, p. 15 t/m 19) Claudius de Pool is tevens schout van de stad Montfoort 4) G.A. Montfoort inv.nr p ) Ibidem p ) Ibidem p 7) Ibidem p 8) Ibidem p 9) Ibidem p 10) Ibidem p 11) Ibidem p 12) Ibidem p 13) Ibidem p

16 Harddraverij te Montfoort door J.W.C, van Schaik Over het algemeen is het zeer moeilijk om op oude foto's de voorgestelde personen te indentificeren. Bij de hier afgedrukte foto gaf dat niet veel problemen omdat de opname niet zo oud bleek te zijn: plm De opname is gemaakt bij de opening van een harddraverij te Montfoort. De voorgestelden op de eerste rij zijn van links naar rechts: 1. Jan de Houdijker, afslager en gemeentebode te Montfoort ( ) 2. Theodoor Petrus Jan Eisen, burgemeester van Montfoort ( ). 3. Frederik Gerardus Maria Nicolaas Verheijden, huisarts te Montfoort ( ). 4. Marinus Anthonius Lenssinck, landbouwer te Linschoten ( ). 5. Antonius Kasbergen, kaashandelaar te Oudewater ( ). 6. Hermanus Johannes Lenssinck, rentenier te Linschoten ( ). 7. Petrus Joseph van Rossum, kastelein in de Zwaan te Montfoort ( ). 8. Adrianus Johannes de Wit, landbouwer te Linschoten ( ). 9. Leonardus Gerardus van Rossum, graanhandelaar te Montfoort ( ). 10. Onbekend. 11. Adrianus Johannes de Goey, lid der Ie Kamer, Montfoort ( ). 12. Onbekend. Collectie J.G. Vreeswijk, Montfoort 46

17 GEVELSTENEN door G.J.A. Beerthuizen-van Kooten De gevels van boerderijen vertonen vaak stenen, welke duidelijkheid kunnen verschaffen over de ouderdom van het gebouw of een vroegere situatie ter plaatse. Wel moet men oppassen dergelijke feiten klakkeloos aan te nemen. Om dit aan te tonen enkele voorbeelden: een steen en een uitgesneden houten bord in de gemeente Willeskop. ANNO JM^ * '' : ':;* Gevelbord boerderij,, WELGELEGEN" - Willeskop A79 (Foto: G.J.A. Beerthuizen-van Kooten) In boerderij WELGELEGEN" - Willeskop A79 treffen we geheel links in de voorgevel een zeer fraai houten bord aan met als datum Het gebouw is echter van veel latere datum, want direkt naast de voordeur leest men in een eenvoudige steen: De eerste steen gelegd J.H. de BRUIN en echtgenoote A. de BRUIN geb. BOS en kinderen L. de BRUIN J.J. de BRUIN T. de BRUIN J.H. de BRUIN F. de BRUIN (1). Bij de herbouw in 1903 heeft men het bord afkomstig van de oude boerderij geplaatst in de huidige gevel. Het vorige gebouw is door brand verwoest. Een ongeveer gelijke situatie treffen we aan bij boerderij KOOYLUST"- Willeskop A65. Daar treffen we naast de naam-gevelsteen nog een kleine steen rechts onder in de gevel aan met het opschrift: VERN = 1840 C.D.B. Hier hebben we te maken met een oude steen in een nieuwere gevel. Gevelsteen boerderij,,kooylust" - Willeskop A65 (Foto: G.J.A. Beerthuizen-van Kooten) Zoals de tweede steen aantoont is de boerderij vernieuwd in 1840, maar de naamsteen is ongetwijfeld veel ouder. De afkorting C.D.B, staat voor Charles Antoine baron de Bieberstein Rogalla Zawadsky (2), die met zijn echtgenote Jkvr. Henriette Josephine Jacqueline Bosch van Drakestein (3) op 24 juni 1840 de boerderij kocht van Arie van Vuuren c.s. (4) en in datzelfde jaar nog tot vernieuwing ervan overging. 47

18 De boerderij ontleent zijn naam aan de eendenkooi, welke voorheen in het weiland achter de boerderij heeft gelegen. De plaats van de kooi is nog duidelijk in het land waarneembaar. Naast deze boerderij, welke de herinnering aan de aanwezigheid van een eendenkooi levend houdt, is er ook in het aangrenzende buurtschap Blokland een boerderij met dezelfde naam. In de vorige eeuw waren er in deze contreien vele eendenkooien, waarvan er nog twee bewaard zijn, beiden in Blokland. Zij genieten thans de aandacht van Staatsbosbeheer. Noten 1. Jan Hendrik de Bruin, zoon van Floris en Elisabeth Bos, geb. Schalkwijk 11 februari 1851,overl. Willeskop 1 januari 1935, tr. aid. 8 juni 1881 Aaltje Bos, geb. Willeskop 13 maart 1852, overl. aid. 30 juli 1907, dochter van Jan Janse en Teuntje Verweij. Uit dit huwelijk: Elisabeth, geb. Willeskop 21 juni 1882, overl. aid. 8 oktober 1961, tr. aid. 27 april 1916 Cornells van der Vlist, geb. Harmelen 4 maart overl. Willeskop 6 maart 1949, zoon van Nicolaas en Cornelia Lekkerkerker. Jan Janse, geb. Willeskop 16 augustus 1883, overl. Linschoten 8 januari 1963, tr. Harmeien 17 april 1914 Jannetje Doornebal, geb. aid. 8 september 1880, overl. Woerden 4 januari 1953, dochter van Reijer en Margrietje Bos. Teuntje, geb. Willeskop 27 januari 1885, overl. Utrecht 19 mei 1938, tr. Willeskop 28 april 1919 Pieter Hoogendoorn, geb. Woerden 28 november 1878, overl. Zeist 12 november 1954, zoon van Cornells en Jannetje Op 't Landt. Johanna Flora, geb. Willeskop 19 november 1886, overl. Zeist 23 april 1950, tr. Willeskop 22 april 1921 Martinus Bos, geb. Benschop 2 januari 1891, overl. Zeist 9 september 1956, zoon van Jan Bos en Margaretha Kool. Floris, geb. Linschoten 21 maart 1888, overl. Amersfoort 15 februari Zoals uit bovenstaande gegevens blijkt zijn bij het Ie en het 4e kind niet de juiste voorletters in de steen gebeiteld. If ;»s -,,-.. :,.; ; Charles Antoine baron de Bieberstein Rogalla Zawadsky Coll.: van Rijckevorsel-Wamberg Foto: Iconografisch Bureau - 's-gravenhage 2. Charles Antoine baron de Bieberstein Rogalla Zawadsky, zoon van André Ignace Luc baron de Bieberstein Rogalla Zawadsky en Marie Barbe Eugénie van der Meer, geb. Tongeren 25 april 1796, lid 2e kamer. kolonel, overl. Maastricht 1 november 1880, tr. Utrecht 25 oktober Jkvr. Henriette Josephine Jacqueline Bosch van Drakestein, geb. Utrecht 9 september overl. Maastricht 25 september 1878, dochter van Jhr. Mr. Paulus Wilhelmus Bosch van Drakestein en Henriette Hoffmann. 4. Zie voor Arie van Vuuren: J.W.C van Schaik en G.J.A. van Kooten, Kwartierstaat A.C.A. van Vuuren. Heemtijdinghen, 14ejrg. no. 2, juni 1978, pag. 30 no

19

20