Triodos Bank is anders dan de meeste andere banken. Ons uitgangspunt is het verbeteren van de levenskwaliteit van mensen met behulp van het

Transcriptie

1 Triodos Bank is anders dan de meeste andere banken. Ons uitgangspunt is het verbeteren van de levenskwaliteit van mensen met behulp van het verstrekken van kredieten. En we kunnen alleen een duurzaam verschil maken met geld dat wordt gestort en belegd door mensen en instellingen overal in Europa; geld dat uitsluitend wordt uitgeleend aan en belegd in ondernemingen die ten goede komen aan mensen, het milieu en cultuur. Hieronder volgt een selectie van de dingen die we samen in 2011 hebben bereikt.

2 Het meten van de impact van onze activiteiten op mensen, milieu en cultuur is belangrijk omdat we willen dat onze stakeholders een transparant beeld hebben van wat de rol van Triodos Bank in de wereld concreet teweeg brengt. Het is lang niet altijd eenvoudig om die impact op een zinvolle manier te kwantificeren. Aan de meeste metingen van niet-financiële impact kleven voor- en nadelen: zo is het aantal mensen dat bijvoorbeeld een theateruitvoering bijwoont niet de enige (of noodzakelijkerwijs beste) manier om het positieve effect van die uitvoering te meten. Het is echter wel een indicatie van het bereik van de uitvoering, en daarmee van het belang van de financiering die die uitvoering mogelijk heeft gemaakt. Wij realiseren ons dat deze cijfers kunnen worden verfijnd en zullen hieraan werken. Voor nu willen we u een beeld geven van hoe wij tot de impactmetingen zijn gekomen die u in dit verslag kunt lezen. Hieronder vindt u een toelichting bij onze impactmeting per sector. Energie en klimaat De berekening van de vermindering van de CO 2 -uitstoot gebeurt aan de hand van omrekeningskoersen (kwh gram CO 2 ) van het Greenhouse Gas Protocol Initiative op basis van het Beoordelingsrapport 2007 van het internationale klimaatpanel IPCC. De omrekeningskoersen geven aan met hoeveel gram de CO 2 uitstoot is verminderd in de mix van alle energiecentrales in een land waar wij actief zijn voor elke kwh groene energie die in 2006 (de meest recente datum waarover wij beschikken) is geproduceerd. In deze mix is ook de opgestelde duurzame energiecapaciteit meegenomen die niet bespaard zou worden met andere groene energie. In werkelijkheid is de CO 2 -reductie dus iets hoger. Onze berekening is gebaseerd op het gemiddelde energiegebruik per kwh per huishouden om het tegenovergestelde cijfer te extrapoleren. We houden in ogenschouw dat sommige landen zoals het Verenigd Koninkrijk over andere methodes beschikken (zoals de Britse Windenergievereniging BWEA in het Verenigd Koninkrijk). De duurzame energieprojecten die wij financieren wekken schone groene energie op goed voor de stroomvoorziening aan huishoudens en een reductie van ton CO 2 -uitstoot. Kunst en cultuur Het door ons gebruikte kunst- en cultuurcijfer is gebaseerd op het aantal mensen dat in 2011 een bezoek heeft gebracht aan culturele evenementen of voorstellingen die werden aangeboden door instellingen die Triodos Bank vanuit haar vestigingen financiert. Waar dit cijfer niet beschikbaar was, hebben we het gemiddeld aantal mensen dat gedurende het jaar een bezoek heeft gebracht aan een evenement of voorstelling bij een specifiek project berekend en vermenigvuldigd met het aantal door dat project georganiseerde evenementen. Wij hebben ten minste 80% van de Kunst- en Cultuur -portefeuille van elk land gemeten en het resterende deel op basis van dit cijfer geëxtrapoleerd. Waar we niet in staat waren om 80% van de kredietportefeuille van een bepaald land te meten, hebben we alleen een cijfer opgenomen voor dat deel van de kredietportefeuille dat we wel hebben kunnen meten. Omdat het zeer ingewikkeld is om nauwkeurig aan te geven hoeveel personen daarmee worden bereikt, hebben we in dit cijfer geen individuele kunstenaars, musici en dergelijke opgenomen die door Triodos Bank worden gefinancierd. In 2011 hebben 6,8 miljoen mensen culturele evenementen en podia bezocht die door Triodos Bank zijn gefinancierd.

3 Wij erkennen dat een individueel project mogelijk niet uitsluitend door Triodos Bank is gefinancierd en dat het in zo n geval niet geheel aan de bank is toe te schrijven dat het project in kwestie de uitvoeringen kon organiseren. Omdat de financiering door Triodos Bank van kunst- en cultuurprojecten een centrale rol speelt bij de totale financiering ervan kunnen we deze meting in deze context niettemin legitiem gebruiken. Sociaal/Microfinanciering Het Duurzame Managementsysteem voor Opkomende Markten van Triodos Investment Management geeft een goed beeld van de impact van onze microfinancieringsactiviteiten; deze informatie is gebaseerd op gedetailleerde kwartaalrapportages van de microfinancieringsinstellingen in onze portefeuille, en op jaarlijkse beoordelingen. Triodos Microfinancieringsfondsen investeren in 43 landen en financieren 96 microfinancieringsbanken. Gezamenlijk bereiken ze 7,9 miljoen leningnemers. Ouderenzorg We hebben een berekening gemaakt van het aantal ouderen dat door projecten wordt bediend die per 31 december 2011 door Triodos Bank in heel ons Europese netwerk werd gefinancierd. Daarbij is ten minste 80% van de kredietportefeuille voor ouderenzorg in een vestiging gemeten, en het resterende deel op basis van dit cijfer geëxtrapoleerd. Waar we niet in staat waren om 80% van de kredietportefeuille van een bepaald land te meten, hebben we alleen een cijfer opgenomen voor dat deel van de kredietportefeuille dat we wel hebben kunnen meten. In 2011 hebben personen geprofiteerd van projecten op het gebied van ouderenzorg in 100 door Triodos Bank gefinancierde verzorgingstehuizen. Voedsel en landbouw De methodes die Triodos Bank hanteert voor het meten van de impact van voedsel en landbouw tonen onder andere de relatie tussen onze financieringsactiviteiten voor voedsel en landbouw en het aantal mensen dat duurzaam kan worden voorzien van voedsel dat afkomstig is van de biologisch beheerde grond op de biologische voedselproductiebedrijven in de vijf landen in Europa waar Triodos Bank actief is. Het is mogelijk dat de financieringsactiviteiten van Triodos Bank slechts een klein deel van het totale landbouwbedrijf betreffen. Wij hebben een inschatting gemaakt van het aantal mensen dat zou kunnen worden voorzien van duurzaam voedsel dat afkomstig is van het gehele landbouwbedrijf, aangezien dit de mogelijke impact van de voedselproductiebedrijven het beste weergeeft; bij de schatting wordt er vanuit gegaan dat de financieringsactiviteiten van Triodos Bank een belangrijk deel van de totale kredieten van een biologische onderneming uitmaken.

4 Met behulp van de door het Wereldnatuurfonds (WNF) ontwikkelde Ecologische Voetafdruk-methode is een inschatting gemaakt van het totaal aantal mensen dat van voedsel zou kunnen worden voorzien dat afkomstig is van de biologische landbouwgrond die wordt bewerkt met behulp van kredieten van Triodos Bank. Uit deze theoretische benadering blijkt het verband tussen het voedingspatroon van mensen en de landbouwgrond die hun voedsel voortbrengt. De Ecologische Voetafdruk (EV) is een meting van de global hectares (gha) die verband houden met economische activiteiten die een bepaalde bron verbruiken. Het WNF heeft, als onderdeel van het project WWF Living Planet, voor een groot aantal landen een schatting van de EV gemaakt. Het WNF schat dat er voor de hele EU gemiddeld 1,17 gha landbouwgrond en 0,19 gha weiland nodig is om iedereen in Europa en daarbuiten een jaar lang van voedsel te voorzien dat afkomstig is van de bewerkte grond. Het WNF heeft schattingen gemaakt van de EV voor elk van de vijf landen waar Triodos Bank de biologische landbouw financiert. Deze gegevens zijn gebruikt bij het maken van de schatting van het aantal mensen dat drie keer per dag van een maaltijd kan worden voorzien die afkomstig is van de totale bewerkte landbouwgrond van de Europese voedselproductiebedrijven die door Triodos Bank worden gefinancierd. Met de biologisch beheerde grond op de voedselproductiebedrijven die Triodos Bank financiert, kan in 2011 het equivalent worden geproduceerd van iets meer dan 18 miljoen maaltijden, hetgeen voldoende is om mensen gedurende het jaar van een duurzaam dieet te voorzien. Triodos Bank verstrekt kredieten aan biologische voedselproductiebedrijven die op biologische wijze hectare landbouwgrond beheren in de vijf landen waar de bank actief is; België, Duitsland, Nederland, Spanje en het Verenigd Koninkrijk. De berekening van het totaal aantal mensen dat kan worden gevoed (16.500) is afgeleid van de landspecifieke EV en is uitgedrukt in het totaal aantal maaltijden (18 miljoen). Daarbij wordt ervan uitgegaan dat mensen drie maaltijden per dag eten. De EV van het WNF betreft mede alle hectares grond die nodig zijn om het huidige niet-duurzame voedselpatroon te leveren. Als zodanig is het een worst-case scenario voor het grondoppervlak dat nodig is om iedereen van voedsel te voorzien. Duurzame diëten en biologische productiemethodes zouden leiden tot een heel ander voedingspatroon en heel andere productieniveaus van verschillende soorten voedsel, maar zouden er wel toe leiden dat van elke hectare grond veel meer mensen kunnen worden gevoed. Derhalve geeft de EV een lage schatting van het aantal mensen dat duurzaam kan worden gevoed, in die zin dat de EV ervan uitgaat dat de huidige consumptiepatronen (grote hoeveelheden vlees- en dierlijke producten) gepaard gaan met een grote vraag naar grond. Zo houdt de EV rekening met de productie van veevoeder voor intensief gehouden vee in niet-biologische productiesystemen. Deze schatting is theoretisch en is bedoeld om de lezer in staat te stellen het verband te visualiseren tussen landbouwgrond en het voedsel dat we eten. De schatting is geen realistische afspiegeling van de daadwerkelijke productie van gewassen en vee op de landbouwbedrijven die door Triodos Bank worden gefinancierd.

5 De stakeholders van Triodos Bank zijn geïnteresseerd in de thema s die de bank behandelt, waarom we ervoor kiezen deze gebieden te financieren, en het verschil dat onze activiteiten maken. Op de volgende pagina s worden de vier belangrijkste thema s van Triodos Bank uiteengezet. Het zijn niet de enige thema s, maar ze zijn wel van cruciaal belang voor de inspanningen die de organisatie levert om de levensomstandigheden van mensen op zinvolle wijze te verbeteren. Op de volgende pagina s treft u voorbeelden aan van het soort projecten dat Triodos Bank binnen deze thema s financiert, alsmede nadere gegevens van onze financiële en niet-financiële impact. In het Jaarverslag 2011 hebben we ons met name gericht op: Kunst en cultuur Energie en klimaat Voedsel en landbouw Microfinanciering

6 De kwestie Persoonlijke creatieve expressie is een fundamentele behoefte van mensen en kan menselijke waardigheid creëren en waarborgen. Met kunst kan men dingen uitdrukken die niet in woorden zijn te vatten. Er zijn veel krachtige voorbeelden van mensen die in moeilijke omstandigheden leven, wier vrijheid bijvoorbeeld is beperkt, en die andere vormen vinden om zich te uiten door middel van kunst en cultuur. In minder extreme omstandigheden is de functie van kunst en cultuur relatief basaal: zij komen ten goede aan personen en de samenleving. Op persoonlijk niveau kunnen kunst en cultuur inspireren en verandering bevorderen zowel voor de kunstenaars als voor het publiek. Op het niveau van de maatschappij als geheel kan kunst verschillen tussen verschillende groeperingen en personen overbruggen en die groeperingen en personen samenbinden. Er zijn veel voorbeelden van de economische voordelen van Kunst en Cultuur voor steden in het algemeen. De visie Triodos Bank Een levendige culturele sector mag niet volledig afhankelijk zijn van overheidssubsidies en moet diverse andere financieringsbronnen ontwikkelen. Triodos Bank wil een katalysator zijn voor deze vorm van cultureel ondernemerschap. Triodos Bank wil investeren in kunstenaars, instellingen en culturele ondernemers die belangrijke bruggen bouwen met de maatschappij. Hun werk moet toegankelijk, innovatief en uitdagend zijn. In de visie van Triodos Bank is het van essentieel belang dat instellingen artistieke standaarden koppelen aan brede toegankelijkheid. Zo wordt kunst een investering in de vitaliteit van de maatschappij als geheel, van landen tot grote en kleine steden en lokale buurten. Er kunnen op diverse manieren zinvolle verbanden met de maatschappij worden gelegd. Niet alleen door een breder publiek aan te spreken, maar ook doordat culturele instellingen relaties aangaan met derden, zoals bedrijven, maatschappelijke instellingen en banken. Verbanden kunnen ook op andere manieren worden gelegd; men kan hierbij denken aan beroepsartiesten die gaan samenwerken met hun amateurcollega s. Triodos Bank is een pionier op het gebied van financiering van kunst en cultuur. De bank investeert in innovatie en ontwikkeling. Zelfs ondernemers die slechts een beperkte relatie hebben met levenskwaliteit - het gebruikelijke criterium voor financiering door Triodos Bank maar die aantoonbaar serieus van plan zijn die relatie te versterken, komen in aanmerking voor financiering. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat Triodos Bank besluit samen te werken met een muziekgroep die zich allereerst richt op een klein, regulier publiek, maar die er tegelijkertijd serieus aan werkt om breed toegankelijk te worden. Dit kan ook betekenen dat zij een theater financiert dat het grootste deel van zijn inkomsten verdient met populaire producties en vervolgens een deel van die winsten aanwendt voor de productie van minder reguliere voorstellingen. Achter de bedoelingen van ondernemers komen is een gecompliceerd proces dat moeilijk in meetbare criteria kan worden geduid. Daarom blijft Triodos Bank voortdurend in gesprek over het beoordelingsproces en financieringsbeslissingen. Triodos Bank gaat duurzame, langdurige relaties aan met ondernemers. Het is dus belangrijk dat die ondernemers om andere dan financiële redenen voor Triodos Bank kiezen. Een langdurige relatie biedt de bank gelegenheid om echt zinnig bezig te zijn en om samen met die ondernemer ideeën uit te wisselen om hem te helpen zijn doelstellingen op lange termijn te behalen. In dat proces biedt het netwerk van Triodos Bank duidelijke toegevoegde waarde. Het netwerk brengt ondernemers samen in een klimaat van vertrouwen, zodat ze van elkaar kunnen leren. Het spreekt voor zich dat bij de besluitvorming of een project geschikt is voor financiering een beoordeling van kredietwaardigheid eveneens van cruciaal belang is. Uitsluitend ondernemers die zich vanuit financieel perspectief met verantwoorde beleggingen bezig houden komen voor financiering in aanmerking. Overwegingen over financiering en inhoud komen in de afwegingen van Triodos Bank echter samen. Dat is ook logisch, niet in de laatste plaats omdat een culturele onderneming die maatschappelijk relevant werk produceert meer kans heeft om de aandacht te trekken, en derhalve om een beter financieel resultaat te boeken.

7 Wat doet Triodos Bank daar aan? Triodos Bank investeert al jaren in de culturele sector. De afgelopen dertig jaar heeft zij een goede naam opgebouwd met het financieren van individuele kunstenaars, kunstenaarscollectieven en culturele instellingen. Voor veel banken vormen kunstenaars een te groot risico om een lening of krediet aan te verstrekken. Deze opvatting is in de ervaring van Triodos Bank echter niet gerechtvaardigd. Per ultimo 2011 financierde Triodos Bank 617 kunst- en cultuurprojecten. Het aantal mensen dat een evenement heeft bijgewoond is niet de enige graadmeter voor het nut hiervan, maar wel een aanwijzing van de omvang van de impact van de financiering door Triodos Bank van culturele projecten. In 2011 hebben 6,8 miljoen bezoekers (2010: 3,3 miljoen bezoekers), mede dankzij de financiering door Triodos Bank, kunnen genieten van theaters en musea in heel Europa. Cijfers 2011 Bedragen in duizenden euro s Kredietverlening kunst en cultuur Cultuurfonds Aantal projecten Totaalbedrag Bedragen in duizenden euro s Kredietverlening kunst en cultuur Cultuurfonds Aantal projecten Totaalbedrag

8 De kwestie Vóór de opkomst van de Industriële Revolutie halverwege de 18e eeuw was de gemiddelde temperatuur wereldwijd ongeveer 13,7 C. Op dit moment is dat bijna 14,5 C. Volgens het IPCC 1 (het klimaatorgaan van de VN) is deze stijging zeer waarschijnlijk het gevolg van de verbranding van fossiele brandstoffen sinds de industriële revolutie. Dit heeft geleid tot de uitstoot van broeikasgassen en een hogere CO 2 -concentratie in de atmosfeer. Er is consensus aan het ontstaan dat de stijging van de mondiale temperatuur zou moeten worden beperkt tot 2 C, omdat een hogere stijging door klimaatverandering kan leiden tot ernstige en blijvende problemen zoals klimaat vluchtelingen. Daar komt nog bij dat de belangrijkste bronnen van fossiele energie, die het merendeel leveren van de energie die we op dit moment gebruiken, zich in een beperkt aantal landen bevinden. Naarmate fossiele energie schaarser wordt en landen hun toekomstige energievoorziening veiligstellen, zal toegang tot energie tot grotere economische en politieke spanningen leiden. Deze problemen van klimaatverandering en het veiligstellen van de energie raken elkaar. Huidige patronen van energieproductie en verbruik zijn niet duurzaam en hebben steeds meer negatieve gevolgen voor mens en planeet. Maar er zijn oplossingen mogelijk. De omslag naar een veel koolstofarmere economie kan binnen een paar decennia werkelijkheid worden. Het geld en de technologie die nodig zijn voor deze grondige verandering zijn beschikbaar. Maar de daad bij het woord voegen vereist een enorme omschakeling van de manier waarop energie vandaag de dag wordt gebruikt. 1 Het IPCC is bekritiseerd vanwege de manier waarop het zijn rapportages verzorgt. Er zijn vergissingen aangetroffen, maar deze hadden geen grote gevolgen voor de algemene conclusies. De visie van Triodos Bank In een tijd van economisch herstel moeten klimaatverandering en de energiecrisis een belangrijk onderwerp blijven van het publieke debat. Het tegengaan van klimaatverandering, de energiezekerheid en de toegang tot energie in ontwikkelingslanden zullen de komende tientallen jaren grote uitdagingen bieden naast de wereldwijde voedsel- en watercrises. De omslag naar een koolstofarme economie is mogelijk, gezien de bestaande en opkomende technologieën en de beschikbaarheid van kapitaal, ondanks de recessie. Dit vraagt echter een gezamenlijke inspanning van een groot aantal organisaties, bedrijven, producenten en consumenten. De financiële sector is er hier één van en moet hierbij een centrale rol spelen. Beleggingsbeslissingen moeten niet langer worden geleid door korte-termijn financiële belangen. In plaats daarvan zouden we bij die beslissingen rekening moeten houden met financiële, milieu en maatschappelijke belangen op lange termijn. En ze moeten wortelen in een authentieke visie die weliswaar aansluit bij het overheidsbeleid, maar daar niet van afhankelijk is. De overgang naar een koolstofarme economische toekomst vereist een investeringsstrategie die is gestoeld op drie belangrijke pijlers, de Trias Energetica: Besparing Minder vraag naar en efficiënter gebruik van energie door efficiency van apparatuur en door verandering van menselijk gedrag zijn de goedkoopste en effectiefste manieren om dit te realiseren. Grootschalige omschakeling naar duurzame energie Meer gebruik van duurzame energiebronnen is cruciaal. Van zonne en hydro-energie tot wind- en getijdenenergie: duurzame energie kan worden opgewekt via grote krachtcentrales of via kleine gedecentraliseerde systemen voor dorpen of individuele huishoudens. In onze visie biedt zonne-energie de grootste mogelijkheden van alle duurzame energiebronnen: zonne-energie is overal op aarde beschikbaar.

9 Overstappen op koolstofarme brandstoffen Het verbruik van de resterende fossiele brandstoffen, die de huidige energieproductie domineren, kan worden verminderd door over te gaan op schonere brandstoffen zoals aardgas en door het gebruik van afvalwarmte (warmte- en krachtkoppeling, afgekort: WKK). Wat doet Triodos Bank daar aan? Triodos Bank is een expert op het gebied van duurzaam bankieren, met een bewezen staat van dienst op het gebied van financiering van projecten die actief ten goede komen aan het milieu. De bank beschikt over een brede financieringsportefeuille van duurzame energieprojecten, in de vorm van kredieten, beleggingen en projectfinancieringen. Nu de markt voor duurzame energie volwassen wordt, gaat Triodos Bank op zoek naar nieuwe ontwikkelingen waar leiderschap nodig is. De bank streeft ernaar deel te nemen in volwassen duurzame energieprojecten in Europa. Triodos Bank verleent kredieten aan en investeert in de opwekking van duurzame energie en in energiebesparingprojecten op lokaal niveau en grootschalig als deze projecten in evenwicht zijn met hun omgeving. Triodos Bank financiert of belegt niet in olie- of kolenprojecten gezien de negatieve impact daarvan op het milieu. Evenmin financiert Triodos Bank kernenergieprojecten vanwege kwesties als proliferatie, veiligheid en milieu. Eind 2011 financierden Triodos Bank en de Triodos beleggingsfondsen samen meer dan 361 projecten in heel Europa (306 in 2010) met een gezamenlijke opwekkingscapaciteit van MW (1.624 in 2010). Dit is voldoende energie om het gehele jaar in de elektriciteitsbehoefte te voorzien van het equivalent van Europese huishoudens. Cijfers 2011 Bedragen in duizenden euro s Kredietverlening Groenfonds Triodos Renewables Europe Fund Triodos Renewables PLC Ampere Equity Aantal projecten Totaalbedrag (tegen verkrijgings-prijs of nominaal) Bedragen in duizenden euro s Kredietverlening Groenfonds Triodos Renewables Europe Fund Triodos Renewables PLC Ampere Equity Aantal projecten Totaalbedrag (tegen verkrijgings-prijs of nominaal)

10 De kwestie De reguliere landbouw- en voedingsector is voor een belangrijk deel losgeraakt van zijn ecologische en sociale context. 1 De noodzakelijke verbindingen zijn verbroken. Los van ecologische context In ecologische zin is er sprake van een landbouwsysteem dat tegen de natuur in werkt in plaats van met de natuur mee. De reguliere landbouw is afhankelijk van externe en kunstmatige inbreng van pesticiden, (kunst)mest en diergeneesmiddelen. Zo is een productiesysteem ontstaan met maar weinig zelfregulerend vermogen. Het systeem bevindt zich in een wankel evenwicht, dat alleen kan worden gehandhaafd door voortdurende input van buitenaf. Los van sociale context In sociale zin is er sprake van een voeding- en landbouwsector waarin de relatie tussen consument en producent sterk is verwaterd. Er is sprake van vergaande anonimisering en vervreemding in de voedselketen. Enerzijds is de fysieke afstand tussen producent en consument groot en worden grondstoffen en landbouwproducten over grote afstanden aangevoerd. Samenhangend daarmee is ook de psychologische afstand enorm: de consument weet niet meer waar zijn eten vandaan komt. Losse schakels Niet alleen tussen producent en consument maar ook binnen de voedselketen zélf zijn de verbindingen voor een belangrijk deel verbroken. De verschillende schakels zijn van elkaar vervreemd en sterk gespecialiseerd. Er is gebrek aan kringloopdenken. Doorgeschoten specialisatie heeft tot een productieproces geleid dat in vergaande mate bestaat uit losse onderdelen met weinig onderlinge relatie of samenhang. Op de ene plek ontstaan overschotten en op de andere tekorten die vervolgens niet met elkaar worden verbonden. Groeiende markt Maar er is ook een andere kant. De geschetste problematiek rond de reguliere landbouw veroorzaakt in toenemende mate een krachtige, duurzame tegenbeweging. Steeds meer consumenten en producenten kiezen bewust voor biologische en duurzame producten. De markt voor biologische producten groeit sterk. De omvang van de Europese markt voor biologische producten bedroeg in miljard. Dat was een toename van 12% ten opzichte van het jaar eerder. De grootste afzetmarkten voor biologische producten in Europa zijn Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië en Italië. 2 Ongeveer 4% van al het landbouwareaal binnen de EU heeft een biologische bestemming. 1 RIDL&V, Naar een integrale bendering van duurzame en gezonde voeding 2 Soil Association Organic market report 2010 (PDF) De visie van Triodos Bank Triodos Bank streeft naar het herstel de verbinding tussen de landbouw- en voedingsector en zijn ecologische en sociale context. Stabiel evenwicht Herstellen van verbinding leidt ertoe dat Triodos Bank inzet op een landbouwsector die de natuur als partner ziet. Het wankele en kunstmatige evenwicht waar in de reguliere landbouw sprake van is, wordt vervangen door een stabiel evenwicht. De boer richt zich niet in eerste instantie op productieverhoging, maar op het versterken, handhaven en benutten van het zelfregulerende vermogen van de natuur. Het aantal externe inputs wordt op die manier geminimaliseerd. Een dergelijk stabiel systeem gaat primair uit van een gezonde, levenskrachtige en veerkrachtige bodem. Anders gezegd: een gezonde bodem is de belangrijkste voorwaarde voor een ecologisch evenwicht.

11 Circulaire keten Naast een stabiel evenwicht, streeft Triodos Bank naar een circulaire productieketen. Dat betekent enerzijds dat de verschillende schakels in de keten denken en handelen vanuit gedeelde verantwoordelijkheid. Anderzijds komt het neer op het verkleinen van de afstand tussen producent en consument. Voedsel wordt uit de anonimiteit gehaald. Voedsel wordt weer een verhaal. Transparantie is een kernwaarde bij deze bendering. Herstel van verbinding met de samenleving De functie van de landbouwsector is veel breder dan voedselproductie alleen. Triodos Bank vindt het daarom van belang dat landbouwbedrijven de verbinding met de samenleving herstellen en waar mogelijk andere taken op zich nemen, zoals zorg en educatie. Wat doet Triodos Bank daar aan? Het streven naar een stabiel evenwicht en een circulaire keten, betekent in de praktijk dat Triodos Bank zich richt in eerste instantie op het financieren van gecertificeerde biologische bedrijven. Triodos Bank is al 30 jaar actief op het gebied van biologische landbouw. De bank financieert ondernemers in de gehele voedselketen. Triodos Bank had in 2011 een kredietportefeuille van 100 miljoen en financierde daarmee in totaal ruim 800 projecten. In totaal werd hectare landbouwgrond gefinancierd. De bank is actief in verschillende Europese landen. Investeren in vernieuwing Naast gecertificeerde bedrijven, financiert Triodos Bank expliciet ook bedrijven die willen omschakelen naar biologische landbouw. Voor die ondersteuning heeft de bank het zogenaamde omschakelkrediet ontwikkeld. De bank brengt ondernemers uit haar netwerk samen om elkaar te ondersteunen en te inspireren. Multifunctionele bedrijven Landbouw is meer dan alleen voedselproductie. Triodos Bank steunt daarom ondernemers bij het uitbreiden van hun activiteiten en het nemen van meer maatschappelijke verantwoordelijkheid, bijvoorbeeld in onderwijs, gezondheidszorg en ecologische ontwikkeling. Zo ontstaan multifunctionele landbouwbedrijven die daadwerkelijk vormgeven aan de verbinding tussen producent en consument, en die de voedselproductie inbedden in een brede sociale context. Retail en horeca Triodos Bank financiert ondernemers in de hele voedselketen. De bank is daarom niet alleen betrokken bij producenten, maar is ook financier van detailhandel en horecaondernemingen. Deze ondernemers bieden niet alleen gezonde producten aan, ze versterken ook het bewustzijn bij hun klanten. Ze zijn transparante intermediairs tussen producent en consument. Gebruik van lokale seizoensproducten wordt gestimuleerd.

12 De kwestie Naar schatting 2,7 miljard mensen, ofwel bijna de helft van de wereldbevolking, heeft geen toegang tot formele financiële diensten. Zij kunnen geen bankrekening openen, geen lening sluiten om een bedrijf te starten en geen verzekering afsluiten. Toegang tot deze financiële diensten heeft een enorme impact op de levens van miljoenen mensen. Hierdoor kunnen ze hun bezittingen geleidelijk opbouwen, micro-ondernemingen ontwikkelen en hun mogelijkheden om inkomen te verwerven vergroten, zodat ze kunnen sparen voor schoolgelden en een financiële buffer kunnen vormen voor de toekomst. Er is nog een lange weg te gaan voordat iedereen overal toegang heeft tot diverse financiële diensten. De laatste tien jaar heeft echter een enorme groei laten zien in het aanbod van allerlei financiële diensten voor armere mensen door een toenemend aantal financiële instellingen. De sector heeft aangetoond dat mensen met een laag inkomen bankabel zijn en op duurzame wijze van financiële diensten kunnen worden voorzien. Meeliftend op het succes van de microfinancieringssector hebben commerciële banken in ontwikkelingslanden de samenwerking gezocht met microfinancieringsinstellingen om klanten met een lager inkomen te bereiken. In sommige markten hebben microfinancieringsinstellingen zich getransformeerd tot vergunninghoudende banken waardoor ze hun dienstverlening aan het MKB verder kunnen uitbouwen of hypotheken kunnen verstrekken. Er moet echter aan nog heel wat uitdagingen het hoofd geboden worden, niet in de laatste plaats omdat miljoenen mensen nog steeds zijn uitgesloten. Hoe verder de microfinancieringssector geïntegreerd wordt in de reguliere financiële systemen, hoe meer huidige problemen van de sector zij erft. De laatste jaren hebben de honger van nieuwe investeerders naar winst op korte termijn, een agressieve groei en meer concurrentie geleid tot oververhitting van het financiële systeem, een te grote schuldenlast bij klanten en sluiting van een aantal instellingen. Groei en winstgevendheid werden belangrijker geacht dan de belangen van microfinancieringsklanten, en men begint zich nu af te vragen of het wel verstandig was om de voorkeur te geven aan financieel gewin boven duurzame ontwikkeling. Naarmate de sector volwassener wordt moet zij de uitdagingen op evenwichtige wijze aanpakken om vorm te geven aan een inclusieve financiële dienstverleningssector die de belangen van haar klanten met lage inkomens centraal blijft stellen. De visie Triodos Bank Triodos Bank is een belangrijke investeerder in de microfinancieringssector vanaf het moment dat zij in 1994 voor het eerst in deze sector heeft geïnvesteerd. We onderkenden dat duurzame ontwikkeling, en met name het aanpakken van het armoedeprobleem, een wereldwijde kwestie was en hebben sindsdien onze bankexpertise ingezet voor de microfinancieringsbeweging. De laatste tien jaar hebben we gezien hoe microfinanciering zich snel heeft ontwikkeld en uitgebreid. Veel nationale overheden overal ter wereld zijn het belang in gaan zien van de ontwikkeling van inclusieve financiële sectoren, waarbij het merendeel van de mensen toegang heeft tot financiële diensten. Het hiaat van de financiële inclusiviteit is op de agenda van de Verenigde Naties en de G20 gekomen. Investeerders zijn de laatste jaren in toenemende mate de mogelijkheden gaan inzien van de maatschappelijke en financiële rendementen van microfinanciering en sluizen steeds meer geld naar deze sector. Als investeerder kan Triodos Bank invloed uitoefenen op de richting die de sector opgaat. We delen onze visie met iedereen die bij de keten betrokken is investeerders, microfinancieringsinstellingen en andere stakeholders om het belang van de klanten te begrijpen, voor ogen te houden en daarnaar te handelen. Dit zijn doorgaans klanten met een laag inkomen, beperkte financiële kennis en weinig macht en invloed. Aandacht voor de belangen van deze mensen en hun gezinnen is de enige manier om duurzame financiële resultaten op lange termijn te bereiken.

13 Om een sector van inclusieve financiële dienstverlening te helpen vormen waarbij de belangen van de klant voorop staan hebben de Speciaal VN-adviseur voor Inclusieve Financiering, Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Máxima der Nederlanden en een aantal investeerders, waaronder Triodos Investment Management Principles for Investors in Incluive Finance opgesteld. Deze investeerders zijn van mening dat specifieke beginselen voor investeerders in inclusieve financiering, waartoe microfinanciering behoort, de beweging in de richting van verantwoorde financiering zal stimuleren. De beginselen zijn ontwikkeld met een brede groep stakeholders waaronder UNPRI (United Nations Principles for Responsible Investment Initiative) en zijn in januari 2011 gelanceerd. Per ultimo 2011 hadden 55 investeerders wereldwijd deze beginselen onderschreven. Marilou van Golstein Brouwers, Directeur Triodos Investment Management, is voorzitter van de stuurcommissie voor de Principles for Investors in Inclusive Finance. Triodos Bank steunt de sector ook op andere manieren; de Bank onderkent dat we in een onderling verbonden wereld leven, waar veranderingen in het ene land zoals economische crises een grote impact kunnen hebben aan de andere kant van de wereld. Deze onderlinge verbondenheid biedt ook enorme mogelijkheden. Daarom was Triodos Bank in 2009 mede-oprichter van de Global Alliance for Banking on Values, een netwerk van banken dat het gebruik van financiën stimuleert om duurzame ontwikkeling te bewerkstelligen voor mensen en gemeenschappen die niet bereikt worden en het milieu. Wat doet Triodos Bank daar aan? Sinds 1994 is ons beheerd vermogen in de microfinancieringssector gegroeid tot EUR 360 miljoen, waardoor we een van de belangrijkste investeerders in de sector zijn. We richten ons op langdurige relaties op basis van transparantie en eerlijkheid, met microfinancieringsinstellingen die hun voortdurende inzet tonen voor sociale en milieuprestaties. Erkenning voor onze activiteiten als waardegedreven investeerder in de microfinancieringssector kwam in 2010, toen CGAP (Consultative Group to Assist the Poor) Triodos Investment Management uitriep tot een van de drie beste vermogensbeheerders op het gebied van microfinanciering. Via gespecialiseerde microfinancieringsfondsen 1 Triodos-Doen, Hivos-Triodos Fund, Triodos Fair Share Fund en Triodos Sicav II-Triodos Microfinance Fund financieren we 95 verschillende opkomende en gevestigde microfinancieringsinstellingen in 43 landen. We hebben aandelenbelangen in 19 microfinancieringsinstellingen en -banken en spelen een actieve rol in hun Raad van Bestuur waar we onze kennis en expertise op het gebied van duurzaam bankieren kunnen delen. Elke microfinancieringsinstelling in onze portefeuille hanteert een duurzame aanpak van financiële dienstverlening aan klantengroepen die onderbediend zijn. We hebben een Sustainability Management Systeem ontwikkeld. Dit systeem volgt onder meer de standaarden en richtlijnen die opgesteld zijn door de CGAP Social Performance Task Force, een groep waarin we een actieve rol spelen. Zo kunnen we de niet-financiële prestaties van de microfinancieringsinstellingen in onze portefeuille effectief analyseren, bewaken en daarover verslag uitbrengen. MFI s worden beoordeeld op vier dimensies: producten en diensten, verantwoord bankieren, milieu en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Samen met onze klanten geven we richting aan de sector om belangrijke strategische uitdagingen het hoofd te bieden, zoals het verstrekken van financieringen voor duurzame energieprojecten of duurzame landbouwpraktijken. Dit is een belangrijk onderdeel van de strategie voor Triodos-Doen en Hivos-Triodos Fund in het bijzonder. De microfinancieringsinstellingen die we financieren bereiken 7,9 miljoen kredietnemers, van wie 66% vrouw is en 46% in plattelandsgebieden woont. Een korte beschrijving van alle MFI s in onze portefeuille en een aantal belangrijke indicators vindt u op Weet Wie We Financieren. 1 De fondsen worden beheerd door Triodos Investment Management, een volledige dochtermaatschappij van Triodos Bank.

14 Cijfers 2011 Bedragen in duizenden euro s Hivos Triodos Fund Triodos Doen Fund Triodos Fair Share Fund Triodos SICAV II Triodos Microfinance Fund Beheerd vermogen Aantal gefinancierde instellingen Bedragen in duizenden euro s Hivos Triodos Fund Triodos Doen Fund Triodos Fair Share Fund Triodos SICAV II Triodos Microfinance Fund Beheerd vermogen Aantal gefinancierde instellingen

15 Mensen staan centraal bij alles wat Triodos Bank doet. Van de families die profiteren van kredieten die worden verstrekt door de microfinancieringsinstellingen waarin zij investeren, in circa 50 landen overal ter wereld, tot de ondernemers in heel Europa aan wie zij leningen verstrekken. Net zo belangrijk zijn de mensen die bij Triodos Bank zelf werken. Van initiatieven voor de ontwikkeling van medewerkers op verschillende niveaus in de hele organisatie tot de aanpak van Triodos Bank bij de verankering van haar waarden in de mensen die in de organisatie werken: in dit verslag wordt het sociaal beleid van Triodos Bank in het algemeen en het personeelsbeleid in het bijzonder behandeld. Het sociaal beleid van Triodos Bank is gebaseerd op de overtuiging dat een organisatie zich alleen krachtig kan ontwikkelen als de medewerkers de ruimte en gelegenheid krijgen om zich zowel professioneel als persoonlijk te ontwikkelen. Belangrijke aspecten in deze visie zijn authenticiteit, samenwerking, ondernemerschap en een professionele, zakelijke instelling. In de landen waar Triodos Bank actief is zijn er verschillen in het Human Resources (HR)-beleid. Dit komt door de ontwikkelingsfase waarin vestigingen zich bevinden, de omvang van de kantoren, maar ook door de verschillen in cultuur en lokale wetgeving. In dit verslag wordt gerapporteerd over het sociaal beleid dat geldt voor de hele bank. Het sociaal jaarverslag heeft betrekking op alle medewerkers die in dienst zijn van Triodos Bank. Medewerkers van de joint venture Triodos MeesPierson zijn niet in de cijfers opgenomen. De cijfers in het sociaal jaarverslag zijn onderverdeeld per business unit en niet per land. Sociale kerncijfers* Aantal medewerkers ultimo Aantal fte s gemiddeld** gedurende het jaar Aantal fte's** ultimo Verzuim 2,2% 1,9% 2,6% 2,4% 1,9% 2,4% 3,1% * Het sociaal jaarverslag heeft betrekking op alle medewerkers in dienst van Triodos Bank. Medewerkers van de joint venture Triodos MeesPierson zijn niet opgenomen. ** Fte staat voor fulltime equivalent en is het aantal medewerkers berekend op voltijdsbasis per week. Dit is voor Triodos Bank Nederland 40 uur, Triodos Bank België 37 uur, Triodos Bank Verenigd Koninkrijk 37,5 uur, Triodos Bank Spanje 37 uur en voor Triodos Bank Duitsland 40 uur).

16 In tegenstelling tot een groot deel van de financiële sector bleef Triodos Bank in 2011 groei vertonen. In totaal heeft Triodos Bank, verspreid over haar vestigingen en business units, 161 medewerkers aangenomen. Dit is een bruto getal, rekeninghoudend met de vervanging van vertrekkende collega s en de werving voor korte termijn opdrachten. Hieronder volgt een selectie uit de hoogtepunten van het jaar: In België is een programma geïmplementeerd voor het ontwikkelen van een cocreatieve cultuur en het opleiden van deskundige en persoonlijke competenties. De Spaanse vestiging bleef snel groeien en telt thans 132 medewerkers (2010: 97). De vestiging heeft vijf commerciële kantoren geopend en met succes medewerkers voor die kantoren geworven. Nieuwe medewerkers hebben een intensief inwerkprogramma gevolgd op het kantoor te Madrid. De Spaanse vestiging bleef aanzienlijke groei vertonen. In Nederland is onder de 370 medewerkers een onderzoek gehouden, resulterend in een goed totaalresultaat en duidelijke aandachtspunten, zoals heldere rollen, efficiency en processen. Elke afdeling is met de uitkomsten van het onderzoek aan de slag gegaan. Als jongste vestiging van Triodos Bank werkt Duitsland er hard aan om succesvol te worden, op één lijn met de Groep en klaar voor de toekomst. Een kleine vestiging stelt aanzienlijke eisen aan de medewerkers die veel verschillende taken hebben en onder grote druk werken. In Nederland is de salaristabel zodanig aangepast dat deze aansluit bij de functiegroepmatrix die in 2010 is ingevoerd. Er zijn uitgebreide voorbereidingen getroffen voor de verhuizing van de Britse vestiging in Het Verenigd Koninkrijk heeft tevens een betrokkenheidsonderzoek uitgevoerd. De respons was gunstig in vergelijking met het gemiddelde voor de Britse financiële dienstverleningssector. Kernzaken waarop men zich moet richten zijn mensen, beloning en erkenning en carrièreontwikkeling. Al deze zaken zullen worden behandeld in het werkplan voor Ondanks de spanning op de financiële markt was het niet eenvoudiger om de vacatures te vervullen. De combinatie van vaardigheden die Triodos Bank nodig had was een andere dan die op de markt algemeen beschikbaar waren. Bovendien moeten medewerkers helemaal achter de missie en waarden van Triodos Bank staan. Alle business units en medewerkers waren gericht op de ontwikkeling van een driejaren strategieplan.

17 HR-Beleid en de Code Banken De Code Banken is opgesteld door de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) naar aanleiding van het rapport Naar herstel van vertrouwen dat in april 2009 door de Adviescommissie Toekomst Banken is gepubliceerd. Wij maken u erop attent dat de Code Banken geldt voor alle banken in Nederland. Bij Triodos Bank wordt de organisatie bij de uitvoering van haar missie geleid door haar business principles. Triodos Bank heeft de business principles in het licht van deze code derhalve zorgvuldig bestudeerd en aangepast. Alle medewerkers houden zich aan deze principes, die deel uitmaken van hun arbeidscontract dat in 2010 is geüpdatet. Eerlijke beloning en de regeling inzake een passende beloning Triodos Bank hecht veel waarde aan een goede en passende beloning voor alle medewerkers. De verschillen in beloning ten opzichte van de medewerkers onderling, ten opzichte van de markt en ook internationaal gezien worden zorgvuldig bewaakt. In 2011 is de Regeling beheerst beloningsbeleid Wft 2011 ingevoerd. Het doel van deze regeling is er zeker van te zijn dat het beleid voor beloning van medewerkers met posities in het senior management en met controle- of risiconemende posities een passend en effectief risicobeheer bevordert en het nemen van risico s die het risicotolerantieniveau van de financiële instelling overschrijden niet stimuleert. Triodos Bank staat volledig achter dit beleid, maar moet om er volledig aan te kunnen voldoen formele en soms zelfs bureaucratische processen, controles en procedures ontwerpen en uitvoeren. Dit kan leiden tot meer controles en procedures waardoor het risico ontstaat dat er eerder naar de letter dan naar de geest van de regeling wordt gehandeld. Triodos Bank is van mening dat een gematigd beloningsbeleid zonder bonussen tot een gezond en eenvoudig systeem leidt waarbij slechts beperkte controle nodig is. Met dit in het achterhoofd heeft de bank een internationaal beloningsbeleid opgesteld. Kernelementen van dit beleid zijn: geen bonussen of optieregelingen aan te bieden aan de leden van de Directie of aan haar medewerkers. Financiële prikkels worden niet als een passende manier beschouwd om medewerkers te motiveren en te belonen. Duurzaamheid is. naar haar aard, het resultaat van een gezamenlijke inspanning van teamleden gericht op zowel de korte als lange termijn. Dit wordt ondersteund door de conclusies en aanbevelingen van het Sustainable Finance Lab, een denktank van vooraanstaande wetenschappers en academici uit verschillende vakgebieden in Nederland. Het Sustainable Finance Lab verwoordt een en ander als volgt: Geen bonussen in de financiële sector Binnen op de reële georiënteerde banken hoort geen beloningsstructuur die gerelateerd is aan puur financiële criteria. Deze zijn in een ondoorzichtige en door informatieasymmetrie gekenmerkte sector als de financiële een slechte proxy voor het klantbelang (d.w.z. van beleggers, geldnemers en spaarders), waar het om draait. Hetzelfde geldt voor tussenpersonen die hypotheken en verzekeringen aan de man brengen en toezichthouders als accountants en adviseurs als juristen. De resultaat- en volumegerelateerde beloningssystematiek is nu een bron van wantrouwen tussen sector en publiek. Schaf daarom in de financiële sector de bonussen af (waaronder dus ook die van de Directie). Het niveau van de vaste salarissen in de sector is ruim voldoende om de concurrentie met andere sectoren aan te kunnen. Het schrappen van bonussen hoeft dan ook niet gecompenseerd te worden met een hoger vast salaris.

18 De sector is in deze aan zet. Een dergelijk gebaar, mits vrijwillig gemaakt, kan het vertrouwen herstellen. Triodos Bank kan medewerkers een extra individuele beloning toekennen van maximaal twee maandsalarissen. Deze bijdragen zijn voor buitengewone prestaties ter beoordeling van het management in overleg met Human Resources. Bijdragen zijn niet gebaseerd op vooraf vastgestelde doelstellingen en worden altijd achteraf aangeboden. Eens per jaar kan een collectieve financiële beloning worden betaald voor de totale prestaties en bijdragen van alle medewerkers. Dit zeer bescheiden bedrag is hetzelfde voor alle medewerkers en varieert van rond EUR 300 tot EUR 500 per medewerker. Medewerkers kunnen kiezen tussen betaling in contanten of in certificaten van aandelen Triodos Bank. Triodos Bank heeft, net als vorig jaar, aan elke medewerker een collectieve beloning van EUR 300 of drie certificaten van aandelen toegekend als beloning voor hun bijdrage aan de gezamenlijke prestaties van de groep in De vaste salarissen dienen ruwweg marktconform te zijn om de juiste kwaliteit medewerkers aan te trekken en te behouden. Aangezien Triodos Bank op de financiële markt opereert, moet zij bij haar bezoldigingsbeleid de rest van de sector in gedachten houden om te zorgen voor een gezonde in- en uitstroom van medewerkers. Als relatief kleine en snel groeiende speler op de markt moet Triodos Bank in staat zijn om op elk niveau uitstekende medewerkers te werven. Hoewel Triodos Bank streeft naar aansluiting bij de markt hanteert zij een relatief vlakke beloningsstructuur. Dit kan een probleem vormen bij de werving van mensen voor hogere functies, waar salarissen op de markt hoger en bonussen gebruikelijker zijn. De factor waarmee het maximumsalaris in de laagste schaal en het maximumsalaris voor het seniormanagement in elk land verschilt, wordt zorgvuldig in de gaten gehouden om ervoor te zorgen dat het verschil tussen de hoogste en laagste salarissen niet buitensporig is. In Nederland was het verhoudingscijfer 9,8 (2010: 8,5). In de andere landen was deze verhouding lager door de kleinere omvang van de vestigingen en omdat de Directie van Triodos Bank vanuit het hoofdkantoor in Nederland werkt. De stijging ten opzichte van vorig jaar was het gevolg van een nieuwe lagere inschaling van jonge medewerkers. Ontslagvergoedingen moeten bescheiden zijn. Eventuele wetgeving of algemeen aanvaarde normen in een land dienen te worden nageleefd. Onderprestaties mogen in geen geval worden beloond met een ontslagvergoeding. Bedragen in euro's Gemiddeld aantal medewerkers 2011 Gemiddeld salaris 2011 Max. salaris 2011 Min. salaris Gemiddelde 2011 salaris-verhoging Max. salarisverhoging Medewerkers met een individuele gratif icatie Gemiddelde individuele gratif icatie(2011) Maximale individuele gratif icatie(2011) Directieleden ,4% 8,2% 0 0,0% 0,0% Senior management ,3% 5,3% 0 0,0% 0,0% Verantwoordelijk voor controlefuncties ,3% 22,7% 7 3,0% 8,3% Beloningschaal van directie en senior management ,4% 14,3% 6 5,5% 21,6% Overige risiconemers ,7% 4,0% 1 5,4% 5,4% Alle medewerkers ontvangen een collectieve gratificatie van EUR 300. In totaal werd voor 8 medewerkers EUR aan ontslagpremies betaald. De maximale uitkering is EUR Ondernemingsraad De vestiging in Nederland heeft een ondernemingsraad (OR). In België, Duitsland, Spanje en het Verenigd Koninkrijk is een ondernemingsraad op dit moment niet verplicht. In Spanje liep de zittingstermijn van de ondernemingsraad in december 2010 af; er hebben zich sindsdien geen mensen kandidaat gesteld. De leiding van de vestiging bestudeert of het mogelijk is een niet-officieel organisme in het leven te roepen dat de belangen van medewerkers behartigt. In Nederland bestaat de OR uit vijf leden en een benoemde secretaris. De ondernemingsraad was betrokken bij het onderzoek onder medewerkers, de introductie van de nieuwe salaristabel, enkele organisatorische wijzigingen in het Emerging Markets-team en het arbeidsvoorwaardenbeleid. In België zijn ondernemingsraden sterk gereguleerd en gekoppeld aan de vakbonden. Het verkiezingsproces voor het instellen van een ondernemingsraad is eind 2011 bij de Belgische vestiging gestart en in 2012 zal een ondernemingsraad worden ingesteld als er kandidaten vanuit de vakbonden zijn. In 2011 heeft de Britse vestiging een Medewerkersforum opgezet, het eerste formele adviesoverlegorgaan in het Verenigd Koninkrijk. De Duitse vestiging heeft geen formele ondernemingsraad. Zij heeft een team benoemd als sparringpartner voor het management en de medewerkers en enkele werkgroepen met onderwerpen als: balans tussen werk en privé, processen in zakelijk bankieren en innovatie om medewerkers meer aan Triodos Bank te binden.

19 Voor Triodos Bank is de verbondenheid van haar medewerkers met de missie van de bank en de wijze waarop zij de waarden van Triodos Bank uitdragen in hun dagelijkse werk van cruciaal belang. Dit komt onder andere tot uiting in de wekelijkse maandagochtendbijeenkomsten en bij het inwerken van nieuwe medewerkers. Ook bij de ontwikkeling van het HR-beleid speelt de verbondenheid met de missie een zeer belangrijke rol. Ter ondersteuning van de organisatorische groei van Triodos Bank en ter stimulering van de betrokkenheid van medewerkers organiseert Triodos Bank twee bijeenkomsten per jaar: een jaarlijkse bijeenkomst met het Extended International Management Council waar in 2011 het driejaren strategieplan voor op de agenda stond, en daarnaast een jaarlijkse Co-worker Conference voor 110 medewerkers die door de Spaanse vestiging werd georganiseerd. In 2011 richtte de Co-worker Conference zich op het verband tussen professional banking, de gezamenlijke missie en authentieke relaties. Er werden met name jonge medewerkers uitgenodigd om met hun visie en energie een bijdrage te leveren aan dit evenement.

20 De Triodos Academy organiseert verschillende trainingen en opleidingen met zowel een internationale als lokale focus. In 2011 is een pilot voor een visionair leiderschapsprogramma met succes afgerond, evenals een nieuw management development-programma. In 2011 is twee keer een Values Seminar gehouden, dat de waarden van Triodos Bank relateert aan de dagelijkse gang van zaken. 49 medewerkers hebben aan dit seminar deelgenomen. Binnen de verschillende business units werden ook andere opleidingen op maat georganiseerd, zoals teamleideren zelfmanagementtraining. Ook is een aantal trainingsmodules verzorgd door het Institute for Social Banking, waaronder rondetafeldiscussies over specifieke vakgebieden en een zomercursus, die dit jaar werd gehouden in Canterbury, Verenigd Koninkrijk. De ontwikkelingskosten per medewerker zijn met 6,5% gestegen, van EUR tot EUR Dit komt neer op gemiddeld 3,3 cursusdagen per medewerker (2010: 2,5 dag) en weerspiegelt het belang dat Triodos Bank hecht aan de ontwikkeling van haar medewerkers. Opleidingskosten per medewerker Bedragen in euro's Nederland België Verenigd Koninkrijk Spanje Duitsland Private Banking NL Triodos Investment Management Hoofdkantoor Gemiddeld Stijging 6,5% 43,9% 6,3% De cijfers over 2010 zijn aangepast. In vorige jaren werd Private Banking niet weergegeven als een afzonderlijke business unit, maar opgenomen in de cijfers van de Nederlandse vestiging.

21 Het totaal aantal medewerkers is in 2011 met 13% gestegen, van 636 tot 720. De verhouding man/vrouw is nagenoeg gelijk gebleven. In 2011 had Triodos Bank 371 vrouwen (51,5%) en 349 mannen (48,5%) in dienst. Het aantal vrouwen op managementposities bleef stabiel op 37,4% ( ,0%). Triodos Bank streeft ernaar meer vrouwen te benoemen op managementposities, in de Raad van Commissarissen en de International Management Council. Triodos Bank is er sterk van overtuigd dat een gevarieerder management zal leiden tot een gezondere cultuur en een positief effect zal hebben op haar prestaties. Het ziekteverzuim is in 2011 gestegen tot 2,2% (2010: 1,9%), als gevolg van enkele gevallen van langdurig ziekteverzuim, met name op het hoofdkantoor. Triodos Bank streeft ernaar om het ziekteverzuimpercentage onder de 3% te houden. Bedragen in euro's Business Unit Nederland 2,5% 2,2% 3,5% België 1,9% 1,8% 4,0% Verenigd Koninkrijk 0,8% 1,2% 1,5% Spanje 1,7% 1,7% 1,4% Duitsland 3,1% 1,5% 1,9% Private Banking NL 0,7% 1,1% 2,9% Triodos Investment Management 1,5% 1,3% 2,5% Hoofdkantoor 3,9% 3,0% 3,4% Totaal 2,2% 1,9% 2,6% Het aantal tijdelijke medewerkers bleef stabiel op 31,8 fte s (2010: 29,6 fte s), ofwel 4,4% van het gemiddeld aantal medewerkers. De meeste tijdelijke medewerkers werken aan projecten op het hoofdkantoor en de ICT-afdelingen. Aantal FTE s (per ultimo) groei FTE s gemiddeld Aantal medewerkers Aantal FTE s (per ultimo) FTE s gemiddeld Aantal medewerkers Aantal FTE s (per ultimo) FTE s gemiddeld Aantal medewerkers Business Unit Nederland 125,4 124, ,4 115, ,7% 8,0% 7,4% België 81,3 77, ,9 69, ,5% 11,4% 14,3% Verenigd Koninkrijk 76,8 75, ,9 72,0 74 9,9% 4,9% 8,1% Spanje 129,5 114, ,3 81, ,3% 41,8% 36,1% Duitsland 28,2 27, ,7 23,3 30 9,7% 18,5% 6,7% Private Banking NL 8,3 8,0 9 7,2 7,2 8 15,3% 11,7% 12,5% Triodos Investment Management 92,9 90, ,5 82, ,5% 10,0% 11,8% Hoofdkantoor 117,7 117, ,4 105, ,6% 10,9% 6,6% Totaal 659,9 635, ,2 556, ,3% 14,3% 13,2% Het verloop is licht gedaald tot 8,8% (2010: 10,9%). In het Verenigd Koninkrijk daalde het verloop licht tot 14,9%, (2010: 15,6%), maar blijft relatief hoog.

22 Verloop % uit dienst getreden ten opzichte van het begin van het jaar Nederland 7,4% 9,8% 10,1% 12,5% België 5,2% 8,8% 5,7% 18,2% Verenigd Koninkrijk 14,9% 15,6% 14,1% 18,2% Spanje 5,2% 10,3% 6,6% 14,3% Duitsland 6,7% 9,1% 10,0% 14,3% Private Banking NL 0,0% 0,0% 0,0% 16,7% Triodos Investment Management 11,8% 11,4% 14,9% 15,1% Hoofdkantoor 10,7% 10,8% 6,5% 8,2% Totaal 8,8% 10,9% 9,9% 14,1% Aantal tijdelijke (ingehuurde) medewerkers in fte's op basis van werkuren per fte, per jaar Nederland 10,0 8,0 11,5 18,6 België 0,5 1,9 0,5 2,0 Verenigd Koninkrijk 2,8 0,6 0,3 1,0 Spanje Duitsland 0,3 1,1 0,6 0,6 Private Banking NL 0,0 0,0 0,0 0,0 Triodos Investment Management 3,5 1,2 2,0 1,1 Hoofdkantoor 14,7 16,9 19,0 19,4 Totaal 31,8 29,6 33,9 42,7 % van totaal aantal fte s 4,8% 5,1% 6,6% 9,6% Leeftijdscategorieën medewerkers van Triodos Bank per ultimo Leeftijd Aantal % Aantal % Aantal % < 28 jaar 69 9,6% 63 9,9% 64 11,1% jaar ,0% ,3% ,4% jaar ,3% ,7% ,8% jaar ,8% ,0% ,3% jaar 69 9,6% 66 10,4% 60 10,4% >= 56 jaar 48 6,7% 36 5,7% 29 5,0% Totaal % % % De leeftijdscategorieën zijn gewijzigd in perioden van zeven jaar om meer inzicht te verschaffen in de verschillen tussen de categorieën op lange termijn.

23 Dienstjaren medewerkers van Triodos Bank per ultimo Dienstjaren Aantal % Aantal % Aantal % 0 1 jaar ,7% ,0% ,3% 1 3 jaar ,4% ,7% ,0% 3 5 jaar ,0% ,2% 90 15,6% 5 10 jaar ,4% ,4% 93 16,1% jaar 60 8,3% 51 8,0% 38 6,6% > 15 jaar 23 3,2% 17 2,7% 14 2,4% Totaal % % %

24 In tegenstelling tot de algemene situatie op de financiële markt verwacht Triodos Bank dat het aantal nieuwe medewerkers in 2012 met ongeveer hetzelfde aantal zal blijven toenemen. Triodos Bank streeft ernaar het verloop op 10% en het ziekteverzuim op het huidige niveau te houden. Teneinde de komende jaren eersteklas medewerkers te kunnen werven en te kunnen behouden, zal Triodos Bank een strategie ontwikkelen om doorgroei binnen de organisatie te stimuleren. Als gevolg hiervan zal de bank verandering van functie binnen Triodos Bank stimuleren en carrièreontwikkeling systematischer gaan benaderen. Ook zal Triodos Bank uitkijken naar mogelijkheden om samen te werken met banken binnen de Global Alliance for Banking on Values, een netwerk van pionierende duurzame banken. In oktober 2011 kwamen diverse HR-managers van de deelnemende banken bijeen. Zij hebben ervaringen uitgewisseld op het gebied van HR-management bij op waarde gebaseerd bankieren en afgesproken manieren voor nauwere samenwerking te onderzoeken. In 2012 zal Triodos de Academy blijven uitbreiden om haar medewerkers op elk niveau een passend programma te kunnen bieden. Dit betreft onder andere het volgende visionair leiderschapsprogramma, een opleidingsprogramma voor commerciële dienstverleners en de ontwikkeling van een vervolg op het Values Seminar. Zij zal nauw samenwerken met het Institute of Social Banking en in juli 2012 een zomercursus in Nederland organiseren. Het komende jaar zullen er in alle vestigingen functiegroepen worden uitgerold met transparantie op het gebied van functievereisten en beloningen in alle landen - behalve Nederland waar dit reeds het geval is. Triodos Bank zal ook werken aan een soepel proces voor tijdelijke uitwisseling van medewerkers tussen de verschillende landen. Op het hoofdkantoor zal de organisatie steeds meer internationale medewerkers werven om haar Europese positie te weerspiegelen. De werktaal van Triodos Bank zal geleidelijk verschuiven van Nederlands naar Engels, zowel in de officiële als in de informele communicatie, zodat Triodos een warm welkom kan bieden aan medewerkers van alle nationaliteiten. Als gevolg van de financiële crisis en de wijdverbreide onrust in de maatschappij over de financiële sector scherpen wetgevers, in het bijzonder die in Nederland, hun wet- en regelgeving aan. Triodos Bank zal ernaar streven om zich aan die wet- en regelgeving te houden. Dat zal haar zeker lukken, gezien het gematigde beloningsbeleid van de bank op grond waarvan geen bonussen worden uitgekeerd. Triodos Bank zal de nadruk blijven leggen op persoonlijke verantwoordelijkheid en haar meningen baseren op principes en niet afhankelijk zijn van checklists en controles.

25 De grootste positieve impact van Triodos Bank op het milieu is de financiering van ondernemers en ondernemingen die innovatieve manieren ontwikkelen om klimaatverandering tegen te gaan. Maar de organisatie is natuurlijk ook verantwoordelijk voor haar eigen impact als instelling op het milieu. Dit hoofdstuk beschrijft het interne milieubeleid, de milieumanagementstrategie en de milieuprestaties van Triodos Bank in Milieubeheersysteem Milieuoverwegingen vormen een belangrijk onderdeel van alles wat Triodos Bank doet. Met een actief Milieumanagementsysteem (EMS) worden de negatieve milieueffecten van alle activiteiten van Triodos Bank in kaart gebracht en verminderd. De afdeling interne audit controleert de EMS-procedures aan de hand van een risicogebaseerde auditplanning om er zeker van te zijn dat het systeem zinvolle verbeteringen blijft leveren. Hoewel de daadwerkelijke toepassing van het milieubeleid van Triodos Bank de verantwoordelijkheid is van elke individuele medewerker, zijn bij elke vestiging een algemene milieubeheerder en lokale milieubeheerders aangesteld om het EMS binnen de organisatie te verankeren. De lokale milieubeheerders voorzien alle medewerkers ten minste twee maal per jaar van actuele informatie over de milieuprestaties en -voortgang van hun vestiging om bewustzijn rond milieukwesties die intern spelen op peil te houden. Milieukerncijfers absolute hoeveelheden/fte's* Energieverbruik Elektriciteit in kwh/fte Gas in m 3 /fte Zakelijk verkeer Per vliegtuig in km/fte Per auto in km/fte Per openbaar vervoer in km/fte Woon-werkverkeer Per auto in km/fte ** Carpoolen in km/fte Per openbaar vervoer in km/fte Per fiets of lopend in km/fte Papierverbruik Totaal papierverbruik in kg/fte Kantoorpapier in kg/fte 25 32*** Bedrukt papier in kg/fte *** Bedrukt papier in kg/klant**** 0,60 0,56 Medewerkers Fte s Externe, tijdelijke medewerkers Gebouwen (absolute cijfers) Oppervlakte in m Volume in m 3 ***** * Fte s: gemiddeld aantal fulltime medewerkers gedurende het jaar. ** Het woon-werkverkeer per auto in km/fte in 2010 is aangepast ( 203km/fte) *** Papierverbruik in 2010 is aangepast (+5kg/fte) **** De stijging per klant is deels verklaren doordat we in 2012 zijn gestart met het gebruik van gerecycled papier in plaats van FSC-papier ter verbetering van de kwaliteit ervan. Dit gerecyclede papier is echter zwaarder en heeft dus gevolgen voor de cijfers. ***** De daling van m 3 ten opzichte van de stijging van m 2 is het gevolg van een nauwkeuriger berekening van dit cijfer

26 Kerncijfers en grondslag opmerkingen daarbij De milieukerncijfers tonen het totale cijfer van de vijf vestigingen van Triodos, uitgedrukt per fte. Tijdelijke werknemers van Triodos Bank zijn meegeteld in de berekening van de milieucijfers. Dit geeft een realistischer beeld van de feitelijke milieu-impact van de organisatie. De medewerkers in dienst van Triodos MeesPierson zijn niet opgenomen in deze berekening, omdat zij geen gebruik maken van de gebouwen van Triodos Bank. De energiecijfers tonen het elektriciteits- en gasverbruik per fte. De cijfers zijn ontleend aan facturen en meterstanden. Zakelijk verkeer toont het aantal kilometers per fte dat medewerkers hebben afgelegd per openbaar vervoer, vliegtuig of auto (hetzij met de eigen auto of taxi op basis van kilometerdeclaraties, hetzij met een bedrijfsauto op basis van kilometerstand). De berekening van het vliegverkeer en het gebruik van het openbaar vervoer vindt plaats aan de hand van vervoersbewijzen. De berekening van de afgelegde afstand woon-werkverkeer per fte vindt plaats op basis van de afstand tussen woon- en werkadres en op basis van gegevens uit gesprekken met of vragenlijsten van medewerkers waarin het gebruikte vervoermiddel is vermeld. Een carpooler wordt gedefinieerd als een medewerker die per auto naar het werk reist, samen met een collega. De belangrijkste doelstelling van Triodos Bank echter is om CO 2 -neutraal te opereren. Zij kiest er derhalve voor om de CO 2 -uitstoot verder te compenseren dan misschien in theorie verplicht is. Bovendien heeft Triodos Bank ervoor gekozen om al haar emissies te compenseren, ongeacht of deze reeds door de leveranciers van Triodos Bank zijn gecompenseerd. Het papiergebruik wordt vastgesteld aan de hand van de inkoopfacturen en door berekening van het soortelijk gewicht van de verschillende papiersoorten die in elke vestiging worden gebruikt, of aan de hand van door leverancier verstrekte cijfers. Om beter te kunnen bepalen welke maatregelen er moeten worden genomen om het papiergebruik terug te dringen, maakt Triodos Bank voor wat betreft haar papiergebruik onderscheid tussen kantoorpapier en bedrukt papier. Kantoorpapier toont het gewicht in kilogrammen van gebruikt papier per fte en bedrukt papier toont het gewicht in kilogrammen van gebruikt papier per klant. Uitstoot van CO 2 (equivalenten) in duizenden kilogrammen Elektriciteit Gasverbruik (verwarming) Papier Openbaar vervoer Auto Vluchten Totaal Af: Compensatie voor CO 2 credits (2.885) (2.800) (2.604) CO 2 -saldo (neutraal) CO 2-compensatiekosten per ton (EUR) 12,50 12,50 12,50 * 100% van de CO 2 -uitstoot is gecompenseerd door emissiereductieprojecten, die een waarde vertegenwoordigen van EUR 12,50 per ton CO 2, in lijn met de Gold Standard.

27 Triodos Bank heeft zich voor haar milieuprestaties een aantal doelen gesteld en meet de voortgang daarvan jaarlijks: Belangrijkste prioriteiten Dit jaar lag de focus van Triodos Bank wederom op het verminderen van het papiergebruik, het terugdringen van het energieverbruik en het ontwikkelen van een nieuwe EMS-handleiding. Zo ontvangen klanten in Spanje hun rekeninggegevens nu via internet in plaats van per post. De vestiging schat dat het papierverbruik in 2012 hierdoor met ongeveer 80% zal afnemen. In het Verenigd Koninkrijk en Nederland werden in 2011 nieuwe, milieuvriendelijke printers getest, die in januari 2012 printers in die landen zullen vervangen. In België is in 2011 een Employee Self Service System (een papierloos HR-communicatiesysteem) ingevoerd. Medewerkers kunnen nu alle HR-informatie, zoals salarisstroken en vakantieformulieren, elektronisch ontvangen en beheren. In de loop van 2011 is een nieuwe EMS-handleiding ontwikkeld om op het werk van de internationale groep voort te bouwen en om het Milieubeheersysteem effectiever te laten functioneren.

28 Energieverbruik en afname nieuwe technologie Triodos Bank wil al haar kantoren voorzien van groene stroom. Als zij een nieuw kantoor in gebruik neemt dat nog geen gebruik maakt van groene stroom, stapt zij daar zo snel mogelijk op over. Om het energieverbruik van haar datacentrum en IT-activiteiten omlaag te brengen is Triodos Bank een pilot gestart met thin clients om haar energieverbruik terug te dringen. Met deze nieuwe technologie wordt 90% minder energie verbruikt dan met conventionele computers. De vestiging in het Verenigd Koninkrijk zal deze nieuwe technologie gaan gebruiken als zij begin 2012 naar een nieuw gebouw verhuist. Gas- en stroomverbruik In 2011 is het gasverbruik per fte gestegen met 34%. Het gasverbruik per kubieke meter (m 3 ) kantoorruimte is gedaald met 20% ten opzichte van Het elektriciteitsverbruik per fte is met 12% gedaald, evenals het elektriciteitsverbruik per vierkante meter (m 2 ) (met 2%). Het elektriciteitsverbruik is meer een kwestie van individueel verbruik, bijvoorbeeld door het gebruik van computers, terwijl het gasverbruik meer een kwestie is van energieverbruik van een heel gebouw. Groene stroom Triodos Bank wil dat al haar kantoren groene stroom gaan gebruiken. Bij de vestigingen in Nederland, het Verenigd Koninkrijk, België en Duitsland is dit reeds het geval. De Spaanse vestiging heeft in 2011 nog eens vijf zakelijke kantoren geopend die alle, op drie na, zijn overgestapt op groene stroom uit duurzame bronnen. De overige drie kantoren zullen in 2012 overstappen op groene stroom. Dit betekent dat in % van de kantoorruimte in Spanje gebruik maakte van groene stroom. De vestiging in het Verenigd Koninkrijk zal in januari 2012 naar een nieuw gebouw verhuizen. Bij de bouw van het gebouw in Bristol is reeds rekening gehouden met hoge milieuspecificaties. Om het gebouw aan nog hogere eisen te laten voldoen heeft Triodos Bank zonnepanelen geïnstalleerd die naar verwachting in 10% van de energiebehoefte van de vestiging kunnen voorzien (ten opzichte van het gebruik in het vorige gebouw). De vestiging wil na de verhuizing nog verdere verbeteringen aanbrengen. Vervoer Zakelijk verkeer De vestigingen maken zoveel mogelijk gebruik van het openbaar vervoer, maar als er noodzakelijk per auto gereisd moet worden, koopt Triodos Bank bedrijfsauto s met de beste milieuprestaties. Triodos Bank Nederland beschikt over een elektrische auto voor de noodzakelijke reizen tot 70 km. Daarnaast least zij twee elektrische auto s en heeft zij oplaadpunten voor bezoekers en medewerkers aangebracht. In 2011 is het aantal vliegkilometers per fte gedaald met 9% (tegenover een stijging met 3% in 2010). Woon-werkverkeer Het totale aantal kilometers woon-werkverkeer per medewerker is in 2011 met 3,6% gestegen. Medewerkers van Triodos Bank hebben 40% van de totale reisafstand woon-werkverkeer met het openbaar vervoer gereisd, tegen 38% in Het gebruik van de auto voor woon-werkverkeer is met 12% per fte gedaald, Beleid van Triodos Bank is de medewerkers te stimuleren op een zo milieuvriendelijk mogelijke manier van en naar het werk te reizen.

29 In Duitsland ging een derde van de medewerkers in 2011 regelmatig met de fiets naar het werk. Het aantal kilometers dat per fiets naar het werk werd gereisd is ten opzichte van 2010 met 70% gestegen, hetgeen neerkomt op km in Papierverbruik Triodos Bank streeft naar verkleining van de milieuvoetafdruk van haar papierverbruik en prints. Waar mogelijk maakt Triodos Bank gebruik van kringlooppapier en milieuvriendelijke printprocessen en materialen, zoals waterbesparend printen en plantaardige inkten. In 2011 werd er per fte 13% meer papier gebruikt dan in Het gebruik van kantoorpapier daalde met 20% per fte, maar het gebruik van bedrukt papier zoals reclamemateriaal voor klanten steeg met 17% per fte. Dit is deels het gevolg van het stijgende aantal klanten. Triodos Bank stimuleert haar klanten echter om zoveel mogelijk op milieuvriendelijke manier met de bank te communiceren (via telefoon, en internet). Uitbreiding van het online productaanbod en verbetering van de efficiency van het online openen van rekeningen zijn hier slechts twee voorbeelden van. Biodiversiteit Triodos Bank erkent dat zij, via de indirecte effecten van haar beleggingen en kredieten, onbedoeld schade kan toebrengen aan de wereldbiodiversiteit. Daarom hanteert Triodos Bank criteria voor kredietverlening aan ondernemingen die actief zijn in bedrijfstakken die een groot risico lopen negatieve effecten te hebben op de biodiversiteit. Volgens deze criteria dienen ondernemingen een beleid te hanteren waarmee deze risico s in kaart worden gebracht en problemen worden aangepakt zodra ze zich voordoen. Tegelijkertijd richt Triodos Bank zich op het financieren van ondernemingen die biodiversiteit beschermen en bevorderen. Afval Triodos Bank bewaakt het afvalinzamelingsproces zeer zorgvuldig en neemt glas, papier, plastic en GFT-afval gescheiden in. Ook bevordert de bank proactief hergebruik. Water Triodos Bank bewaakt ook haar waterverbruik en gaat zo zuinig mogelijk met water om. Het hoofdkantoor benut grondwater voor verwarming en koeling van het gebouw en regenwater voor het doorspoelen van de toiletten. Dit is de grootste beperking van watergebruik door één partij.

30 Nadat zij haar milieuvoetafdruk tot een minimum heeft beperkt, compenseert Triodos Bank 100% van de resterende CO 2 -uitstoot. Het milieubeleid van Triodos Bank is erop gericht de uitstoot van broeikasgassen omlaag te brengen in drie duidelijke stappen. Ten eerste streeft Triodos Bank ernaar zoveel mogelijk energiebesparende maatregelen te nemen. Ten tweede wordt het resterende noodzakelijke energieverbruik waar mogelijk verkregen uit duurzame bronnen. Ten slotte wordt onvermijdbare CO 2 -uitstoot gecompenseerd door CO 2 -credits te kopen via de Klimaat Neutraal Groep. In 2011 werd de CO 2 -uitstoot gecompenseerd door emissiereductieprojecten met het keurmerk van The Gold Standard. Binnen Triodos Bank wordt het gebruik van vluchtige organische stoffen en stoffen die de ozonlaag afbreken zoveel mogelijk vermeden. De Britse vestiging staat samen met 100 andere ondernemingen achter de WECC (West of England Carbon Challenge) om haar CO 2 -uitstoot vóór 2014 met minimaal 10% terug te dringen.

31 Triodos Bank hecht eraan dat de gebouwen waarin zij is gehuisvest een aangename, stimulerende omgeving bieden aan haar medewerkers en dat de invloed van de gebouwen op het milieu zo klein mogelijk is. Dit geldt voor al haar vestigingen. Materialen en producten die in al haar kantoren worden gebruikt moeten aan strenge milieu/eisen voldoen. Het totale vloeroppervlak van de gebouwen in gebruik bij Triodos Bank is in 2011 met 2% gestegen als gevolg van de opening van vijf nieuwe kantoren in Spanje.

32 Externe leveranciers worden beoordeeld op sociale en milieuaspecten, waaronder de eigen duurzaamheidscriteria van Triodos Bank en beproefde milieupraktijken. Alle leveranciers van Triodos Bank, van catering tot gebouwbeheer, wordt gevraagd om gegevens te verstrekken over hun duurzaamheidsbeleid en -praktijken, arbeidsomstandigheden voor hun werknemers, de vereiste vergunningen en of ze milieuvriendelijke bronnen en productieprocessen gebruiken. Triodos Bank wil vooral maximaal gebruik maken van de diensten van ondernemingen die met mensen met een beperking werken. Indien mogelijk schakelt Triodos Bank leveranciers in de directe omgeving van de vestigingen in. Indien nodig vraagt de bank om maatwerk met betrekking tot duurzaamheid, zoals het gebruik van duurzame grondstoffen, en neemt zij in ruil daarvoor producten van lokale leveranciers af. In Duitsland neemt Triodos Bank deel aan een initiatief met meer dan 20 ondernemingen om duurzame inkoop te bespreken, best practices uit te wisselen en duurzame inkoop te bevorderen. Bij de aanschaf van kantoorinventaris en andere producten wordt rekening gehouden met de energie-efficiënte en de milieueffecten ervan. Door deze producten in te kopen stimuleert Triodos Bank haar leveranciers om de sociale en milieuproblematiek bewuster en duurzamer aan te pakken.

33 In het kader van het kredietverleningsproces worden potentiële kredietnemers beoordeeld op hun ecologische, sociale en culturele impact om er zeker van te zijn dat zij passen bij de kernwaarden van Triodos Bank. Voor de beleggingsfondsen voert Triodos Bank eigen duurzaamheidsanalyses uit. Deze dienen als criterium voor opname in de beleggingsportefeuille. Uitsluitingscriteria zijn onder andere bedreiging van de biodiversiteit, overtredingen van milieuwetgeving en kernenergie. De producten van Triodos Bank weerspiegelen haar waarden. Zo heeft Triodos in Spanje zes jaar geleden een Triodos Bank-bos ontwikkeld, dat ruimte biedt aan meer dan bomen. Als klanten een spaarrekening openen, worden er nieuwe bomen geplant in een duurzame plantage met een biologisch keurmerk.

34 Milieubeleidsverklaring Triodos Bank Milieuoverwegingen vormen een integraal onderdeel van alle activiteiten van Triodos Bank; zij ondersteunt duurzame ontwikkeling waar mogelijk op actieve wijze. Eindverantwoordelijkheid voor het milieubeleid ligt bij de Directie. De uitvoering ervan behoort tot de verantwoordelijkheid van iedere individuele medewerker. De kernelementen van het milieubeleid van Triodos Bank zijn als volgt: Triodos Bank richt zich bij haar (bancaire) financieringsbeleid op activiteiten die een duurzame ontwikkeling beogen; Triodos Bank streeft bij haar eigen activiteiten naar het voorkomen en/of verminderen van milieubelasting door milieuoverwegingen integraal onderdeel van haar activiteiten te maken; Triodos Bank leeft alle relevante wettelijke bepalingen na, alsmede alle bijbehorende regels en afspraken; Triodos informeert en schoolt haar medewerkers voor een effectieve uitvoering van het milieubeleid; Triodos Bank streeft naar een open dialoog met al haar stakeholders. In het jaarverslag worden de resultaten van haar milieubeleid gerapporteerd en doelen gesteld voor volgende jaren; Triodos Bank streeft naar voortdurende verbetering en ontwikkeling van het milieumanagementsysteem; Triodos Bank hanteert een periodieke beoordeling van de implementatie van haar milieubeleid. Naleving Er zijn over 2011 geen milieu-incidenten of overtredingen van de milieuwet- en regelgeving te melden.

35 De belangrijkste doelen van het milieuzorgprogramma 2012 zijn: definiëren van duurzaamheidsstandaarden om een sociaal en ecologisch gezond inkoopbeleid te voeren; voorbereiden en afronden van een EMS-onderzoek onder medewerkers; definiëren van drie KPI s waarmee de verhouding tussen het klantengroeipercentages en het percentage groei of afname van CO 2 -uitstoot kan worden bewaakt.

36 Het succes van Triodos Bank hangt mede af van haar kennis van en haar reacties op de wereld om haar heen. De bank onderhoudt goede relaties en voert een actieve dialoog met al haar stakeholders zoals uiteenlopende groepen en personen die haar impact beïnvloeden. Een goede stakeholderdialoog speelt het hele jaar door een belangrijke rol bij de activiteiten van Triodos Bank. U kunt hier vinden wie de stakeholders van Triodos Bank zijn, wat Triodos Bank in 2011 op dat gebied heeft gedaan, en waarom dat zo belangrijk is. Triodos Bank onderhoudt goede relaties met al haar stakeholders, waaronder aandeelhouders (certificaathouders), klanten, medewerkers, maatschappelijke organisaties (NGO's) en de overheid. Triodos Bank werkt nauw samen met organisaties die zich inzetten voor het milieu, biologische landbouw, duurzame energie, kunst en cultuur, onderwijs, mensenrechten en ontwikkelingssamenwerking. Onder stakeholders verstaat Triodos Bank alle mensen, groepen en organisaties waarmee zij een (werk)relatie heeft. De dialoog met al deze stakeholders is een belangrijke bron van inspiratie en nieuwe ideeën.

37 Triodos Bank onderscheidt drie specifieke groepen stakeholders: Klanten, certificaathouders, medewerkers en leveranciers Maatschappelijke organisaties en overheid Adviseurs en inspiratoren. Klanten, certificaathouders, medewerkers en leveranciers De dialoog met deze groep draait vooral om economische belangenafweging. Elke stakeholder - of het nu een spaarder, belegger, kredietnemer, leverancier of medewerker is - heeft in financieel-economisch opzicht wat te winnen of te verliezen in zijn relatie met Triodos Bank. De afweging tussen korte- en langetermijnbelangen en het eigen belang tegenover het algemeen belang zijn de inzet van de dialoog. Triodos Bank houdt jaarlijks een enquête onder haar certificaathouders om meer te weten te komen over hun visie op de bank zelf en op haar rol in de wereld als geheel. Maatschappelijke organisaties en overheid De dialoog die Triodos Bank voert, richt zich vooral op de maatschappelijke, milieu- en culturele context waarin Triodos Bank opereert. Deze stakeholders hebben geen financieel belang, maar ze hebben wel een duidelijk belang bij de ontwikkeling van Triodos Bank. Adviseurs en inspiratoren Deze gevarieerde groep mensen draagt bij aan de verdere ontwikkeling van de visie en missie van Triodos Bank. De groep bestaat uit externe adviseurs die gevraagd en ongevraagd innovatieve ideeën aandragen en uit individuen en inspiratoren met nieuwe visies en inzichten. Deze mensen zijn van groot belang, juist bij de ontwikkeling van duurzaamheidstrategieën.

38 Sinds haar oprichting is transparantie een van de belangrijkste doelstellingen van Triodos Bank. Triodos Bank vindt het van cruciaal belang dat spaarders en beleggers weten wat er met hun geld gebeurt. Het hele jaar worden er bijeenkomsten met haar klanten en certificaathouders gehouden als onderdeel van dit streven naar transparantie. Tijdens deze bijeenkomsten is er ruimte voor een open discussie over de strategie en het beleid van Triodos Bank. In 2011 hebben we wederom op verschillende locaties klantendagen georganiseerd, waarbij klanten rechtstreeks in contact konden treden met medewerkers uit de hele organisatie. In België, het Verenigd Koninkrijk, Spanje en Nederland heeft Triodos Bank op certificaathouders gerichte evenementen georganiseerd. Medewerkers van Triodos Bank wonen regelmatig verschillende evenementen bij om stakeholders van Triodos Bank te ontmoeten en met hen te praten. Onze vestiging in Spanje alleen trok in 2011 meer dan mensen naar 150 openbare congressen, terwijl we in Duitsland meer dan 30 evenementen hebben medegeorganiseerd of bijgewoond. In het Verenigd Koninkrijk werden persoonlijke klanten uitgenodigd om gedurende een aantal evenementen een bezoek te brengen aan de organisaties die Triodos Bank financiert, zodat ze zelf konden zien wat de impact van hun spaargeld was. Regelmatig treedt Triodos Investment Management op als organisator van en deelnemer aan congressen om ideeën over impact investing uit te wisselen. In 2011 was Triodos Investment Management hoofdsponsor van en deelnemer aan het eerste Europese Sociale Kapitaalmarkt congres te Amsterdam, waar veel duurzame ondernemers, investeerders en particulieren aanwezig waren. Verder maakt Triodos Bank steeds meer gebruik van sociale media om contacten te onderhouden met duizenden mensen en groepen, en met steeds meer succes. Per ultimo had de Spaanse vestiging meer dan volgers op Facebook en waren er mensen geabonneerd op haar YouTube-kanaal. In juni 2011 lanceerde Triodos Bank haar eerste actieve Twitterprofiel in het Verenigd Koninkrijk; per ultimo had de bank meer dan volgers. Triodos Bank Duitsland nam het initiatief tot een dialooggroep van klanten, die bestond uit particuliere en zakelijke bankklanten en uit medewerkers van de vestiging met diverse functies. In twee door Triodos Bank geleide bijeenkomsten van twee dagen werden waardevolle inzichten van belangrijke stakeholders verkregen.

39 On- en offline communicatie Triodos Bank geeft in haar schriftelijke en online publicaties heldere informatie over de bedrijfstakken waarin ze actief is. Met het kwartaaltijdschrift van Triodos Bank, het jaarverslag, het halfjaarbericht en de websites informeert Triodos Bank haar stakeholders over de concrete projecten en bedrijven die zij financiert. Het tijdschrift is een van de belangrijke middelen waarmee Triodos Bank haar streven naar transparantie uitdraagt, en dit wordt door klanten zeer gewaardeerd. Een onderzoek in 2011 heeft aangetoond dat de overgrote meerderheid van de respondenten achter de aanzienlijke vernieuwing van het tijdschrift in 2010 stond. De huidige websites bieden de bezoeker informatie over drie thema s: productinformatie, beschrijvingen van de bedrijven en projecten die zij financiert, en algemene informatie over Triodos Bank, zoals haar missie, geschiedenis, kerncijfers en organogram. De websites worden steeds belangrijker als communicatiemiddel voor Triodos Bank en trekken steeds meer bezoekers aan. Het gemiddeld aantal bezoekers aan onze website per maand in 2011 bedroeg Interne communicatie Interne communicatie bij Triodos Bank vindt met name plaats op de wekelijkse bijeenkomst voor medewerkers die op alle vestigingen worden gehouden. Dit stimuleert medewerkers bij te dragen aan het beleidsvormingsproces en hun betrokkenheid bij alle activiteiten van Triodos Bank. Sommige afdelingen en kantoren maken tevens gebruik van interne tijdschriften om medewerkers van de ontwikkelingen op de hoogte te houden.

40 Via de schenkingsfondsen die binnen de Triodos Bank Groep opereren, ondersteunen we vernieuwende initiatieven op het gebied van biologische landbouw, duurzame energie en economische ontwikkeling in ontwikkelingslanden. In totaal hebben deze fondsen in 2011 schenkingen gedaan voor EUR 1,48 miljoen (2010: EUR 1,21 miljoen).

41 In 2011 is Triodos Bank blijven werken aan de ontwikkeling van haar rapportages inzake de impact van haar kredieten en beleggingen. Naar aanleiding van een pilotproject om de niet-financiële impact van de Britse kredietportefeuille te meten is een aantal niet-financiële maatregelen voor de impact van Triodos Bank als vaste rubriek opgenomen in haar jaarverslag en andere publicaties. Statistische meetinstrumenten vertellen slechts een deel van het verhaal en Triodos Bank waakt ertegen om deze te veel aan te halen. De cijfers, welke zijn vermeld op Methodologie, geven echter wel een belangrijke indicatie van de impact van Triodos Bank in de praktijk. In 2011 heeft Triodos Bank ook een nieuw meetinstrument voor voedsel en landbouw ontwikkeld. Hiervoor had zij een extern adviseur ingeschakeld om een rigoureuze methode te ontwikkelen om deze informatie te verzamelen. Een van de fondsen van Triodos Investment Management heeft zijn eerste impactverslag in 2011 gepubliceerd. Het Impactverslag 2010 van Triodos Sustainable Trade Fund is een eerste poging tot het documenteren van haar resultaten bij het realiseren van haar missie om de levens van kleine boeren te verbeteren en duurzame landbouw in ontwikkelingslanden te stimuleren. Op dit moment zijn meer dan 100 ondernemingen aangesloten bij De Groene Zaak. Deze nieuwe lobbyorganisatie van duurzame ondernemingen, waarvan Triodos Bank een van de initiatiefnemers is, had in 2011 een invloedrijke stem in de politiek en de media.

42 Begin 2009 was Triodos Bank medeoprichter van de Global Alliance for Banking on Values, dat vooraanstaande duurzame banken over heel de wereld samenbrengt om een duurzamer economie te helpen bewerkstelligen. Per ultimo 2011 waren 14 banken aangesloten bij het groeiende netwerk. Het stelt senior professionals van baanbrekende duurzame banken over heel de wereld in staat expertise en inspiratie te delen en effectieve projecten te ontwikkelen om de duurzame bankbeweging op te bouwen. In 2011 organiseerde het netwerk een bijeenkomst van HR-directeuren van aangesloten banken, die heeft geleid tot de ontwikkeling van een fellowshipprogramma voor detachering van getalenteerde personen bij andere aangesloten instellingen. In het najaar van 2011 heeft Triodos Investment Management een tweedaagse workshop voor haar investeringspartners georganiseerd. Tijdens deze jaarlijkse workshop komen de ontwikkelingen en uitdagingen van de microfinancieringssector aan de orde. Dit jaar hebben directie- en bestuursleden van microfinancieringspartners in Laos, Tanzania, Oeganda, Ecuador, Kyrgyzstan, Sri Lanka, Peru, Colombia, Paraguay en Mongolië debatten gevoerd over De rol van microfinancieringsinstellingen in de toekomst en Outreach op het platteland en duurzame landbouw. Begin 2011 heeft een groep investeerders, waaronder Triodos Investment Management en Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Máxima der Nederlanden in haar hoedanigheid als Speciaal VN-adviseur voor Inclusieve Financiering de gezamenlijk ontwikkelde Principles for Investors in Inclusive Finance gelanceerd. De Principles zijn onderdeel geworden van de Principes voor Verantwoord Beleggen van de Verenigde Naties en zijn bedoeld om de belangen van de eindklant van microfinancieringsdiensten bij microfinanciering centraal te stellen. Triodos Bank is medeoprichter en lid van Social Venture Network Europe, lid van European Social Investment Forum (Eurosif) en de International Association of Investors in the Social Economy (INAISE). Daarnaast is de bank lid van het Global Reporting Initiative (GRI), het Clinton Global Initiative, het Carbon Disclosure Project (CDP) en het United Nations Environmental Programme Finance Initiative (UNEP FI). Het grotere plaatje Hoewel Triodos Bank niet direct door de financiële crisis is geraakt en zelfs een positieve en duurzame groei heeft vertoond, ondervindt zij toch, net als veel van haar klanten in de reële economie, indirect de gevolgen van de aanhoudende economische recessie. Triodos Bank stimuleert het publieke debat over kwesties die verband houden met haar werkzaamheden en neemt daar regelmatig via de media aan deel.

43 In 2011 waren Triodos Bank en het Utrecht Sustainability Institute van de Universiteit van Utrecht gezamenlijk de initiatiefnemers van het Sustainable Finance Lab, een denktank van wetenschappers en academici uit verschillende disciplines. Dit nieuwe lichaam ontwikkelt ideeën die een bijdrage moeten leveren aan een sterke en stabiele financiële sector die op zijn beurt bijdraagt aan een economie die in dienst staat van de mensheid en die het milieu niet uitput. In het najaar van 2011 nodigde het SFL de sector, beleidsmakers en het publiek uit om ideeën uit te wisselen en fundamentele oplossingen te bespreken in een reeks van vijf bijeenkomsten in het Auditorium van de Universiteit van Utrecht. Dit heeft geleid tot het voorstel en de publicatie van een negenpuntenplan om een bijdrage te leveren aan een duurzamer banksysteem in Nederland. Triodos Bank bleef haar stakeholders op de hoogte houden van haar visie op de crisis als onderdeel van haar inspanningen om aan een positievere toekomst te bouwen. Plannen voor het produceren van een internationale, Engelstalige versie van Het nieuwe bankieren, een Nederlandstalig boek van Peter Blom, CEO van Triodos Bank, zijn uitgesteld tot Het boek moet een vervolg worden op het origineel en geen kopie. Marcos Eguiguren, lid van de Raad van Commissarissen van Triodos Bank, heeft samen met Esteban Barroso, Directeur van Triodos Bank Spanje, in 2011 een essay gepubliceerd genaamd Organization 3.0 Corporate values and policies in a sustainable corporate culture. In 2012 wil Triodos Bank haar platform als referentiepunt voor duurzaam bankieren op invloedrijke internationale platforms en fora verder uitbouwen om zo een actieve bijdrage te leveren aan het debat over de maatschappelijke, milieu- en culturele rol van banken in de toekomst. Dit vraagt om daden bij woorden en om het delen van de kennis en ervaring van Triodos Bank met duurzaam bankieren. De werkzaamheden van Triodos Bank bestaan onder andere uit het onderzoeken hoe het Sustainable Finance Lab als inspiratiebron kan functioneren voor andere gelijkgestemde initiatieven in andere delen van de wereld.

44 Triodos Bank heeft bij het opstellen van het verslag over 2011 voor de vierde keer gebruik gemaakt van de derde generatie richtlijnen (GRI 3.1) van het Global Reporting Initiative (GRI) zoals die in oktober 2006 zijn gepubliceerd (aangepast in 2011). Voor de derde keer zullen we gebruik maken van GRI Financiële Sector Supplementen die in 2008 zijn bijgewerkt. Door gebruik van deze richtlijnen streeft Triodos Bank naar een hoge mate van vergelijkbaarheid van haar verslag met dat van andere ondernemingen die GRI volgen. De bank streeft ernaar dit te doen op A+ niveau. Dit is door de GRI gecontroleerd en bevestigd. GRI overzicht (Engelse versie)

45