Rechtsbescherming tegen overheidsoptreden inzake de wapenwet. Nico DEMEYERE, ondervoorzitter

Transcriptie

1 Rechtsbescherming tegen overheidsoptreden inzake de wapenwet Nico DEMEYERE, ondervoorzitter

2 Overzicht Probleemstelling Georganiseerd administratief beroep Federale Wapendienst Annulatieberoep Raad van State Burgerlijke procedures Strafprocedures 2 Nico DEMEYERE 22 februari 2013

3 Probleemstelling Doel wetgever Er moet worden vastgesteld dat er zoveel houdingen inzake het verlenen van een vergunning tot voorhanden hebben van een verweervuurwapen bestaan als er politiezones zijn, te weten 196. De rol van de provinciegouverneurs inzake het verlenen van vergunningen tot het voorhanden hebben van een oorlogsvuurwapen of tot het dragen van verweerwapens leidt tot dezelfde moeilijkheden. Regelmatig wordt vastgesteld dat zowel de provinciegouverneurs als de politiezones initiatieven nemen die leiden tot een verruiming van de voorwaarden waaronder een vergunning om een wapen voorhanden te hebben of te dragen kan worden verleend, zulks naar gelang van hun eigen opvatting of zelfs louter willekeurig. Tot dusver wordt enkel op grond van een circulaire van 1995 van de minister van Justitie geprobeerd om de aangelegenheid te regelen, maar die circulaire wordt slechts gebrekkig toegepast. Er moet dan ook werk worden gemaakt van een harmonisatie om deze divergenties weg te werken. Deze doelstelling die strekt tot billijkheid vormt de tweede prioriteit van het ontwerp. Gedr. St. Kamer, , stuk 2263/1, p. 8 3 Nico DEMEYERE 22 februari 2013

4 Probleemstelling (Vlaamse) Praktijk Gouverneur West-Vlaanderen voert strijd tegen LEGAAL wapenbezit (Het Nieuwsblad, 9 mei 2012) Praktijk gouverneur Antwerpen tegen korte handvuurwapens Praktijk gouverneur Oost-Vlaanderen tegen lange automatische wapens Overleg Vlaamse gouverneurs Geen transparantie Eigen beleid / normen Toevoegen voorwaarden aan de wet Subjectieve voorwaarden willekeur Dergelijke administratieve sabotage en hardnekkigheid is nooit eerder gezien 4 Nico DEMEYERE 22 februari 2013

5 Probleemstelling Gevolgen Na bijna 7 jaar nog 1 wapen op 5 niet geregistreerd Zeer veel foute registraties in CWR (verantwoordelijkheid gouverneurs) Rechtsonzekerheid wapenhandel en burgers Belangrijke economische schade Oorzaken Versnippering bevoegdheden FOD Biza / FOD Justitie Tuchtstatuut personeel provinciale wapendiensten gebrek aan controle Gebrek aan kennis personeel (selectieprocedure) Politieke desinteresse Vooroordelen / politieke overtuigingen sommige ambtenaren, al niet invloed anti wapen NGO s 5 Nico DEMEYERE 22 februari 2013

6 Probleemstelling veel interpretatie mogelijk dure / trage procedures rechtsbescherming rechtsonzekerheid gebrek aan controle 6 Nico DEMEYERE 22 februari 2013

7 Beroep Federale Wapendienst Artikel 30 ww: Beroep Federale Wapendienst is een georganiseerd administratief beroep Artikel 14 RvSt-W: enkel administratieve beslissingen in laatste aanleg zijn vatbaar voor vernietigingsberoep Arrest van 4 februari 2010, zie ook bv van 4 januari 2011 Artikel 30 van de wet van 8 juni 2006 houdende regeling van economische en individuele activiteiten met wapens stelt bij de minister van Justitie of zijn gemachtigde een administratief beroep open tegen beslissingen van de gouverneur tot intrekking van een vergunning. Beslissingen waartegen een georganiseerd administratief beroep openstaat, zijn niet vatbaar voor een annulatieberoep. Alleen tegen een in laatste aanleg genomen beslissing kan een vernietigingsberoep worden ingesteld. Vermits de in de huidige procedure bestreden beslissing geen in laatste aanleg genomen beslissing is, is het annulatieberoep niet ontvankelijk. De argumentatie van verzoeker dat verwerende partij haar in haar brief van 4 december 2007 verkeerd heeft ingelicht over de beroepsmogelijkheden tegen de bestreden beslissing, doet hieraan geen afbreuk. Wel heeft die misleidende informatie gevolgen voor de veroordeling tot betaling van de kosten. 7 Nico DEMEYERE 22 februari 2013

8 Beroep Federale Wapendienst Artikel 30 ww: toevoegen van kopie bestreden beslissing als ontvankelijkheidsvoorwaarden? Arrest van 4 maart 2010: Niet duidelijk of dit een ontvankelijkheidsvereiste is Normdoel is bereikt als Federale Wapendienst de beslissing waartegen het beroep werd ingesteld kan identificeren 8. De bepaling is er niet duidelijk over of het voorschrift dat het verzoekschrift vergezeld moet zijn van een kopie van de bestreden beslissing mee [o]p straffe van onontvankelijkheid is gesteld. Dat de zinsnede vergezeld van een kopie van de bestreden beslissing door een komma van de rest van de zin gescheiden is, kan niet als een doorslaggevend argument worden beschouwd om te stellen dat de verplichting om een kopie van de bestreden beslissing bij het verzoekschrift te voegen geen ontvankelijkheidsvereiste is. Omgekeerd echter is de redactie geenszins zodanig dat het zeker is dat het voorschrift op straffe van onontvankelijkheid wordt voorgeschreven. Op te merken is dat het tweede lid van het artikel 30 ook geldt wanneer een (tijdige) beslissing van de gouverneur achterwege blijft, in welk geval het per definitie uitgesloten is dat een kopie van de bestreden beslissing zelfs maar kán worden meegestuurd. 9. Tenminste gelet op die omstandigheden is er geen reden toe om het beroep bij de federale wapendienst wegens gemis aan een kopie van de bestreden beslissing onontvankelijk te verklaren, wanneer het doel van de zogezegd op straffe van onontvankelijkheid voorgeschreven vormvereiste onbetwistbaar is bereikt. 8 Nico DEMEYERE 22 februari 2013

9 Beroep Federale Wapendienst Administratief beroep bij Federale Wapendienst heeft devolutieve werking Procedurefouten gemaakt door de gouverneur kunnen niet meer worden ingeroepen bij de Raad van State: Zie bv arrest van 10 februari De beroepsmogelijkheid, voorzien in artikel 30 van dewapenwet, is een georganiseerd administratief beroep met devolutieve werking. Dit betekent dat de minister van Justitie zich een eigen oordeel moet vormen over de zaak en de zaak definitief beslecht waarbij zijn beslissing in de plaats komt van de beslissing van de gouverneur zodat deze geen rechtsgevolgen meer heeft. Er moet dan ook geen acht meer geslagen worden op mogelijke onregelmatigheden waarmee de procedure in eerste aanleg zou zijn behept, aangezien eventuele onregelmatigheden in de procedure in eerste aanleg worden gedekt door de beslissing in graad van beroep. De verzoeker kon trouwens op grond van artikel 30 van de wapenwet een beroep instellen bij de minister van Justitie wegens het uitblijven van een beslissing, van zodra de beslissingstermijn door de gouverneur werd overschreden. Hij heeft echter van deze beroepsmogelijkheid geen gebruik gemaakt. 9 Nico DEMEYERE 22 februari 2013

10 Beroep Federale Wapendienst Motivering van de beslissing in beroep: Minister van Justitie moet NIET op alle argumenten antwoorden Zie bv arrest van 10 februari [ ] Wanneer een administratieve overheid, zoals te dezen, een beslissing neemt als beroepsorgaan, houdt de formele motiveringsverplichting in dat de beslissing van het beroepsorgaan er blijk van geeft dat de argumentatie van de betrokkene daadwerkelijk in de besluitvorming betrokken is. Evenwel is het niet vereist dat de administratieve overheid, in tegenstelling tot een jurisdictioneel orgaan, alle door de beroeper opgeworpen argumenten beantwoordt. Het is noodzakelijk, doch voldoende, dat de beslissing duidelijk en omstandig de redenen doet kennen die haar verantwoorden en waaruit kan worden afgeleid waarom de in beroep verdedigde stellingen niet worden aangenomen. Zoals de verwerende partij terecht opwerpt, heeft het administratief beroep, dat wordt ingesteld bij de minister van Justitie tegen de beslissing van de gouverneur over een wapenvergunning, devolutieve werking. De mogelijke onregelmatigheden waarmee de procedure in eerste aanleg behept zou kunnen zijn geweest, hebben geen invloed op de inhoudelijke beoordeling van de aanvraag door de minister van Justitie. Het besluit van de minister van Justitie moet inhoudelijk gemotiveerd zijn met betrekking tot de criteria die hij heeft gebruikt om tot zijn beslissing te komen. De minister van Justitie hoeft zich echter niet uit te spreken over de eventuele onregelmatigheden van de procedure in eerste aanleg. 10 Nico DEMEYERE 22 februari 2013

11 Beroep Federale Wapendienst Federale wapendienst is geen administratief rechtscollege Beginselen behoorlijke rechtsbedeling niet van toepassing (bv geen openbare zittingen, publicatie beslissingen, ) Geen kracht van gewijsde: nieuwe bindende beslissing door hiërarchisch hogere overheid is bindend voor ondergeschikte besturen Geen cassatievoorziening bij Raad van State tegen beslissing federale wapendienst Administratieve rechtscolleges worden ingesteld bij wet in de zin van de artikelen 146 en 161 van de Grondwet. Bij afwezigheid van enige wilsuiting van de wetgever is de beslissing van de minister van Justitie geen jurisdictionele uitspraak, zodat in tegenstelling tot wat de verwerende partij in haar laatste memorie argumenteert, de minister van Justitie wanneer hij in beroep uitspraak doet over een vergunningsaanvraag niet als administratief rechtscollege optreedt, maar als orgaan van het actief bestuur. De beslissing van 17 mei 2010 is aldus geen beslissing van een administratief rechtscollege, zodat het arrest van het Hof van Cassatie waarnaar de verwerende partij verwijst te dezen niet relevant is. De beslissingen van administratieve overheden zijn niet met enig gezag van gewijsde bekleed en geen rechtsregel belet een administratieve overheid om een tweede vergunningsaanvraag, met een identiek voorwerp als een eerder afgewezen aanvraag, te ontvangen en te beoordelen. RvSt arrest nr dd. 20 december Nico DEMEYERE 22 februari 2013

12 Beroep Federale Wapendienst Minister meent dat hij ten allen tijde, ook tijdens procedure voor de Raad van State, beslissing intrekken of wijzigen: Corrigeren vormfouten Corrigeren inhoudelijke motieven Substitutie van motieven onbeperkt mogelijk, bv in anticipatie op negatief auditoraatsadvies Dit standpunt kan niet worden gedeeld: Indien echt administratief beroep, met devolutieve werking: minister is niet regelmatig gevat Tweede beslissing is laattijdig in het licht van art. 30 WW en dus per definitie nietig Allicht is in dergelijk geval burgerlijke procedure tegen minister mogelijk Kortged. Brussel, 29 juni 2012 (rolnr. 12/789/C) 12 Nico DEMEYERE 22 februari 2013

13 Beroep Federale Wapendienst Evaluatie - pluspunten Volle bevoegdheid om in de plaats te treden van de gouverneur: volledige nieuwe appreciatie van de feiten Nieuw en grondig onderzoek van de feiten Correcte toepassing wapenwet geen politieke overwegingen Uitvoerig gemotiveerde beslissingen Onmiddellijk rechtsherstel mogelijk door nieuwe beslissing Evaluatie aandachtspunten Uitvoering beslissingen: nog sabotage door gouverneurs mogelijk (bv nieuwe vergunning 3 maanden laten liggen ) Soms vreemde motiveringen in beslissing als het op technische aspecten aankomt 13 Nico DEMEYERE 22 februari 2013

14 Annulatieberoep Raad van State Toenemend aantal zaken inzake wapendossiers, bijna uitsluitend uit Vlaanderen Toenemende kennis over de materie bij het auditoraat / staatsraden Weinig achterstand Gezag van gewijsde arresten Raad van State (o.a. bewijs fout) Minpunten: Enkel annulatie beslissing minister mogelijk, vaak geen volledig rechtsherstel (b.v. bij vernietiging onterechte weigeringsbeslissing) Meestal bijkomende beslissing minister van Justitie nodig Gouverneur moet niet opdraaien voor gevolgen initiële foute beslissing 14 Nico DEMEYERE 22 februari 2013

15 Burgerlijke procedures Overheidsaansprakelijkheid art BW Fout Overtreding wet Overtreding zorgvuldigheidsnorm: handelen als een normaal voorzichtige overheid in gelijkaardige omstandigheden Schending beginselen behoorlijk bestuur (bv onzorgvuldigheid bij intrekkingsbeslissing, betrokkene niet of later informeren over maatregel) Schending instructies hogere overheden Niet-respecteren arresten Raad van State of beslissingen hiërarchische overheid Weigeren uitwerking te geven aan beslissingen hogere overheden Onderzoeksmaatregelen nemen die niet in de wet zijn opgenomen of kennelijk geen verband houden met toetsing openbare orde 15 Nico DEMEYERE 22 februari 2013

16 Burgerlijke procedures Oorzakelijk verband Schade Economische schade handel (bv niet kunnen verkopen wapens waarover onzekerheid gecreëerd wordt) Schending eigendomsrecht Morele schade (b.v. reputatieschade n.a.v. onterechte intrekkingsbeslissing) Belemmering grondrecht recht op maatschappelijke ontplooiing (culturele en sociale grondrechten art. 23 GW) Gewone procedure Kortgeding (evt. veroordeling tot dwangsom om bestuur tot wetsconform gedrag te verplichtgen moeilijke voorwaarden ontvankelijkheid 16 Nico DEMEYERE 22 februari 2013

17 Strafprocedure Wapenwet is strafwet (art. 23 WW), ook voor de overheid Ook overtreding uitvoeringsbesluiten is strafbaar gesteld Geen uitzondering voor bijzondere personen Diverse verplichtingen waar gouverneur inbreuk kan op plegen Art. 11, 1 en 13 WW (intrekken enkel indien gevaar openbare orde) Art. 31 WW (overtreden behandelingstermijn zonder verlenging met gemotiveerde beslissing) Art. 32 WW (niet uitvoeren vijfjaarlijkse controles) Art. 9bis KB uitvoering WW (opleggen proeven als niet nodig) Art. 9 KB uitvoering WW (opleggen bijkomende vermeldingen in aanvraag) Art KB uitvoering WW (afgifte beide luiken vergunning) Etc 17 Nico DEMEYERE 22 februari 2013

18 Strafprocedure Gewoon opzet vereist: wetens en willens strafbare daad stellen Gouverneur en ambtenaren worden geacht de wet te kennen Oogmerk om de wet te overtreden (bv opleggen van voorwaarden waarvan eerder gezegd is dat ze de wapenwet schenden) Andere mogelijke gronden strafrechtelijke aansprakelijkheid: Art. 151 SW: bevelen of daden die door de Grondwet gewaarborgde rechten en vrijheden beperken (bv eigendomsrecht op wapens) Art. 233 SW: samenspanning van ambtenaren: Maatregelen in strijd met de wetten of de Koninklijke Besluiten beramen (bijvoorbeeld onderling overleg tussen Vlaamse gouverneurs om het vergunnen van sommige vergunningsplichtige wapens afhankelijk te maken van bijkomende voorwaarden) Gericht op niet uitvoeren van wetten of KB s Op een bijeenkomst van personen, door zenden van mededelingen aan elkaar of zenden van afgevaardigden naar bijeenkomsten waar samenspanning beraamd wordt 18 Nico DEMEYERE 22 februari 2013

19 Strafprocedure Art. 237 SW: substitutie in de wetgevende macht Doel: ambtenaren moeten de democratisch door het parlement gestemde wetten uitvoeren, zij mogen zich niet in de plaats van de wetgever stellen Materieel bestanddeel Inmenging in uitvoering wetgevende macht (bv lobbywerk); of Zelf wetgeving maken en richtlijnen met verordenend karakter uitvaardigen (bv eigen instructies aan politie); of Uitvoering van één of meer wetten stuiten of schorsen; of Beraadslagen over de vraag of de wet al dan niet wordt uitgevoerd. Art. 239 SW: specifiek misdrijf voor provinciegouverneurs, arrondissementscommissarissen, burgemeesters en leden van bestuurslichamen 19 Nico DEMEYERE 22 februari 2013

20 Strafprocedure Procedure Burgerlijke partijstelling Rechtstreekse dagvaarding betrokken ambtenaren voor correctionele rechtbank Gouverneur: Praktijk voorrang van rechtsmacht (art. 474 Sv.) restrictieve toepassing (geldt niet voor arrondissementscommissarissen en mededaders, medeplichtigen) Enkel klachtneerlegging bij Procureur-Generaal mogelijk 20 Nico DEMEYERE 22 februari 2013

21 Besluit Evenveel wapenwetten als provinciegouverneurs en uitvoerende ambtenaren Nooit eerder vertoond in andere rechtsdomeinen Samenwerking tussen Vlaamse gouverneurs maakt strafbare samenspanning van ambtenaren uit Voorstel om bevoegdheden te centraliseren bij FOD Justitie Meeste taken (nakijken moraliteit, proeven, onderzoek vergunningsvoorwaardne) gebeuren toch door lokale politie Centralisatie bij FOD Justitie leidt tot schaalvoordelen en betere specialisatie bij ambtenaren Uniforme toepassing van de wet Administratief beroep overbodig vermits er meer controle is op de FOD Justitie dan op de gouverneurs Hervorming annulatieberoep RvSt kan verdwijnen administratief beroep ondervangen 21 Nico DEMEYERE 22 februari 2013