Wie of wat bepaalt sportgedrag? Willem van Afdeling Sociale geneeskunde VU medisch centrum, Amsterdam, the Netherlands

Transcriptie

1 Wie of wat bepaalt sportgedrag? Willem van Afdeling Sociale geneeskunde VU medisch centrum, Amsterdam, the Netherlands

2 Inhoud presentatie Conceptuele overpeinzingen? Determinanten van beweeggedrag Rol van genen Slotopmerkingen

3 Determinanten beweeggedrag sexe leeftijd SES etc. attitude sociale invloed persoonlijke effectiviteit barrières gedrag De Vries, OU, 1993

4 Determinanten van gedrag (Aarts et al., 1997) Externe factoren bewustzijn cognitie (A/S/E) gewoontes gedrag Gedragsintentie Gedragsbarrières Sociale en fysieke omgeving

5

6

7 David Laibson Exercising today involves immediate sweat and effort, with the benefits being realised in the long term we are therefore less inclined to exercise as much as we should. By contrast, the idea of exercising tomorrow looks very attractive. Hence we intend, quite sincerely, always to exercise tomorrow. Laibson D (1998) Self control and saving for retirement. Brookings Papers on Economic Activity 1:

8 lichamelijke inactiviteit abnormaal gedrag in een normale omgeving? normaal gedrag in een abnormale omgeving?

9

10 De omgeving Individueel gedrag

11 .verschillende invloeden Individueel gedrag fysieke omgeving Economische omgeving Socio-culturele omgeving Macro omgeving Micro omgeving BMJ, Egger& Swinburn, 1997

12 Social Ecological Model of Physical Activity Organizational PA policies ENVIRONMENTAL/ POLICY Area-level SES Active transport policies Aesthetics of environment Seasonality Topography Urban planning policies Ethnicity Social norms Cultural norms Social capital Access to recreational facilities Physician influence Social support friends Access to parks/ playgrounds Education level Gender DIETARY HABITS Enjoyment Peer & sibling interactions c SOCIOCULTURAL INDIVIDUAL PHYSICAL ACTIVITY Barriers Walking/cycling tracks Self-efficacy Children same age live nearby c Age Social support family SES SEDENTARY BEHAVIOR Beliefs Social isolation Time spent outdoors c Sibling PA c Family rules PA c Someone to be active with Parental PA c Connectivity of streets Perceptions of safety Living in cul-de-sac c Crime rates & neighborhood safety Traffic (volume/speed) Stranger danger c (Adapted from Davison & Birch 2001)

13

14 Ecologisch model voor determinanten van beweeggedrag Bauman et al (Lancet 2012)

15 Uijtdewilligen et al (BJSM. 2011)

16 Uijtdewilligen et al (BJSM. 2011)

17 Determinanten van bewegen resultaten review Bij kinderen: 41 determinanten beschreven 1 met matige associatie met bewegen: intentie Bij adolescenten: 39 determinanten beschreven 4 met matige associatie met bewegen: Leeftijd Etniciteit (afro-americans bewegen minder) Planning Beweging in het verleden Uijtdewilligen et al (BJSM. 2011)

18

19 Bauman et al. (Lancet 2012) Overzicht van reviews over voorspellers van beweeg gedrag bij volwassenen

20

21

22

23 Determinanten van beweeggedrag volwassenen Duidelijke voorspellers: Gezondheid Self-efficacy Consistent bewijs voor: Geschiedenis beweeggedrag (tijdens volwassen leven) Intentie om te bewegen stress Bauman et al (Lancet 2012)

24 Relatie met beweeggedrag volwassenen Correlate Geslacht Opleidingsniveau Etniciteit inverse Leeftijd Overgewicht Ervaren inspanning Social support Bauman et al (Lancet 2012)

25 Tracking coëfficiënten nemen af als de tijd tussen meet momenten toe neemt Bauman et al (Lancet 2012)

26 Determinanten beweeggedrag sexe leeftijd SES etc. attitude sociale invloed persoonlijke effectiviteit barrières gedrag De Vries, OU, 1993

27

28 tested a conceptual model (TPB) integrating past behavior, relevant environmental-level and individuallevel factors and their associations with adolescent PA Adolescents (n=221; 60% girls), validated questionnaires. PA assessed May 2003 and November TPB-cognitions regarding PA & environmental factors were assessed November Confirmatory Factor Analyses and path analyses

29

30 Significant path Non-significant path Underlined value is % explained variance

31

32 Determinanten van bewegen na een dwarslaesie 25 studies geïncludeerd 21 van lage methodologische kwaliteit 1 met hoge methodologische kwaliteit

33 Voorspellers van bewegen na een dwarslaesie (1) Relatie tussen functies van het lichaam en bewegen Categorie associatie Aantal studies Pijn -/Demotiveert 3 Relatie tussen activity and participation en bewegen Categorie associatie Aantal studies Gewichtsbeheersing +/Motiveert 2 Competitie tijdens sport +/Motiveert 3 Sociale contacten Motiveert 2 Fekete & Rauch (Disabil Health J. 2012)

34 Voorspellers van bewegen na een dwarslaesie (2) Relatie tussen omgeving en bewegen Categorie associatie Aantal studies Prijs van sport uitrusting Drempel 2 Slechte bereikbaarheid faciliteiten Drempel 6 Slechte bereikbaarheid gebouw Drempel 2 Support Stimuleert tot lichte activiteit 3 familie Stimuleert 2 vrienden Stimuleert 3 Problemen met transport Drempel 4 Counseling tijdens revalidatie stimuleert 2 Fekete & Rauch (Disabil Health J. 2012)

35 Voorspellers van bewegen na een dwarslaesie (3) Relatie tussen persoonlijke factoren en bewegen Negatief Geen/tegenstrijdig bewijs Positief Schaamte Leeftijd Doelen stellen Gevoel van incompleetheid Geslacht zelfbeeld Ontevredenheid met lichaam Huwelijksstatus Gezondheid (zelf rapport) Angst voor letsel Self-efficacy Gebrek aan kennis Intentie tot bewegen Gebrek aan motivatie Voormalig beweeggedrag Gebrek aan tijd Laesie niveau Ernst van handicap Compleetheid laesie Versterken tijd sinds laesie depressie Fekete & Rauch (Disabil Health J. 2012)

36

37 lichamelijke activiteit en aerobe fitheid

38

39 Bouchard et al. (1999) 481 sedentaire volwassenen: 98 gezinnen (2 generaties) 4 steden in de VS Een trainingsprogramma van 20 weken

40 Trainingseffect per individu in 4 steden Bouchard et al. (Am Phys Soc 1999)

41 Trainbaarheid binnen families Bouchard et al. (Am Phys Soc 1999)

42

43 ~58% van variantie in trainingseffect werd genetisch verklaard High responders Low responders Timmons et al. (Am Phys Soc 2010)

44

45 Bouchard et al. (2012) Proefpersonen: completers uit 6 verschillende trainingsstudies

46 Het effect van een beweegprogramma Bouchard et al (PLoS one 2012)

47 Aantal adverse-responders binnen 6 verschillende cohorten Bouchard et al (PLoS one 2012)

48 additive genetic (A) shared environmental (C) unique environmental (E)

49 CONCLUSIES SPORTGEDRAG IS COMPLEX MULTIFACTORIEEL CLUSTER AAN DETERMINANTEN ONBEREDENEERD, GEWOONTEGEDRAG OMGEVING STUURT GEDRAG DEELS GENETISCH BEPAALD

50