5.2 Verslag landelijke inspectieprojecten Voedingsmiddelen, Dranken en Tabak BIK 15 Cluster 1

Transcriptie

1 Verslag landelijke inspectieprojecten Voedingsmiddelen, Dranken en Tabak pagina 1 van Verslag landelijke inspectieprojecten Voedingsmiddelen, Dranken en Tabak BIK 15 Cluster 1 Inhoud 1. Inleiding 2. Samenvatting 2.1 Projectopzet/meerjarenstrategie 2.2 Doelstelling 2.3 Doelgroep 2.4 Uitvoering 3. Uitvoering 3.1 Voortraject 3.2 Uniforme bedrijfsbenadering 3.3 Beleidsinformatie 3.4 Politiek relevante informatie 3.5 Branche afspraken/convenanten 3.6 Externe communicatie 4. Resultaten 4.1 Interventies/naleving wetgeving (zie bijlage 1) 4.2 Klachten per sector (zie bijlage 2) 4.3 Ongevallen per sector (zie bijlage 3) 4.4 Mate van zelfwerkzaamheid 4.5 Activiteiten brancheorganisaties 5. Conclusies 6. Aanbevelingen 7. Bijlagen Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Kolofon 1. Inleiding In 1996 is een meerjarenstrategie opgesteld voor de bedrijfstak Voedingsmiddelen, Dranken en Tabak. Deze behelste de periode 1996 t/m De projecten van voor 1997, te weten de projecten met de nummers 604 (Voeding en Genot algemeen) en 262 (Voeding en Genot algemeen) zijn eerder afgesloten met een eindverslag of er is een tussentijds verslag gemaakt (Projectnummer 478, Broodfabrieken en Bakkerijen). De projecten die in 1997, 1998 en 1999 zijn gestart of afgerond, te weten: Projectnummer 478, Broodfabrieken en Bakkers; Projectnummer 050, Voeding Algemeen; Projectnummer 073, Broodfabrieken en Bakkers;

2 Verslag landelijke inspectieprojecten Voedingsmiddelen, Dranken en Tabak pagina 2 van 9 Projectnummer A015, Broodfabrieken en Bakkers; Projectnummer A016, Vlees en Vis; Projectnummer A160, Groodhandel Vlees en Vis; Projectnummer A194, Broodfabrieken en Bakkers en Projectnummer 3217, Mosselhandel en mosselverwerking(regionaal project), zijn samengevat in dit totaal verslag. Voor deze samenvoeging is gekozen omdat daardoor de samenhang van de uitgevoerde projecten met de meerjarenstrategie zichtbaar gemaakt kan worden en verschillende sectoren in de voeding onderling vergeleken kunnen worden. 2. Samenvatting 2.1 Projectopzet/meerjarenstrategie De coördinatie van de bedrijfstak Voedingsmiddelen, Dranken en Tabak lag in regio Oost. Uitvoering in de projecten heeft plaats gevonden in alle regio s. Verder zijn een aantal regioprojecten uitgevoerd in bedrijven die behoren tot deze bedrijfstak. Bijvoorbeeld werden in regio Zuid-West in het kader van vlees en vis ook inspecties uitgevoerd welke toegespitst zijn op de mosselverwerkende bedrijven. De diverse projectresultaten zijn terug te vinden in hoofdstuk Doelstelling De doelstelling in de projecten betreft het verbeteren van het nalevingsniveau van wet en regelgeving met betrekking tot arbeidsomstandigheden en werk- en rusttijden in de bedrijven. Voor het bereiken van de doelstelling worden de brancheorganisaties ingeschakeld, waardoor de zelfwerkzaamheid van de bedrijven wordt bevorderd. Aan deze doelstelling is voldaan. De aangetroffen tekortkomingen zijn via het handhavingstraject in orde gemaakt. 2.3 Doelgroep De doelgroepen zijn broodfabrieken en bakkerijen uit bedrijfsindeling Kamers van Koophandel en Fabrieken 1995 (BIK-code) 158 in project A015 en industriële bedrijven in de vlees en vis uit BIK-code 151 en 152 in project A016, Vlees en Vis. Omdat een groot aantal bedrijven in deze sectoren ingeschreven zijn onder groothandel, zijn door de landelijke projectleider Groothandel ook 180 bedrijven geselecteerd. Deze zijn meegenomen in het project A160, Groothandel Vlees en Vis. Met de bedrijfstakcoördinator (BTC) en de landelijke projectleider (LPL) Groothandel is overlegd om de relevante onderwerpen uit het project A016, Vlees en Vis in het project A160, Groothandel Vlees en Vis mee te nemen. Dit is ook gebeurd. 2.4 Uitvoering De bedrijfsbezoeken zijn deels onaangekondigd en deels op afspraak verricht. In de bakkerijen hebben de onaangekondigde bezoeken overwegend s nachts plaats gevonden voor het verkrijgen van een realistisch beeld van het bedrijf. Vervolgens is een afspraak gemaakt met de leiding van het bedrijf. Dit, omdat het van belang was dat de leiding van een bedrijf rechtstreeks in kennis

3 Verslag landelijke inspectieprojecten Voedingsmiddelen, Dranken en Tabak pagina 3 van 9 gesteld diende te worden van de geconstateerde tekortkomingen. De risico-inventarisatie en - evaluatie was een belangrijk aandachtspunt, die kon s nachts niet goed aan de orde worden gesteld door tijdsdruk bij de bakker. Daarna zijn bezoeken op afspraak uitgevoerd om het 1 e fase bezoek te completeren. 3. Uitvoering 3.1 Voortraject Vlees en Vis: In de aanloop naar de bedrijfsinspecties die vanaf 1 september 1998 konden worden uitgevoerd heeft er in het najaar van 1997 vooroverleg met Produktschappen voor Vee, Vlees en Eieren en voor Vis plaats gevonden. Door deze beide Produktschappen zijn de onder deze Produktschappen resorterende bedrijven via een aankondigingsbrief op de hoogte gesteld van het komende project en de inhoud daarvan. De bedrijven kregen daardoor ruim de tijd om, vooruitlopend op de bedrijfsinspecties, in overleg met hun arbodienst eventuele tekortkomingen op te heffen. Daarnaast is er een werkgroep RSI opgezet die een voorstel voor het aanpakken van RSI in deze sectoren heeft voorbereid. Lopende dit proces is vervolgens aangehaakt bij de mogelijkheden tot het sluiten van een Convenant over dit onderwerp in overleg met de Beleidsdirectie Arbo/ATB (Afdeling Arbeidstaken/Arbeidsbelasting). Broodfabrieken en Bakkerijen: Hier is sprake van een voortschrijdend proces, doorbordurend op de strategie in 1996 en 1997.Overleg met Georganiseerd Overleg van Werkgevers- en Werknemersorganisaties in het bakkersbedrijf heeft regelmatig plaatsgevonden. De installatie van de Arbeidstijdenbegeleidingscommissie (ABC) heeft in 1997 plaats gevonden en hier konden een aantal bakkerijen met hardnekkige problematiek rond nachtarbeid aankloppen voor hulp. Er is over de problematiek en de strategie door de Arbeidsinspectie gepubliceerd in vakbladen. In het project is het politieke belangrijke onderwerp "bakkersallergie" ingebracht. Ook over dit onderwerp heeft vooroverleg met de branche plaats gehad. Uitgevoerde inspecties Overzicht van totaal aantal bedrijven bezocht per project, waarover in dit verslag wordt gerapporteerd. Projectnummer 478 Broodfabrieken en Bakkers Voeding Algemeen Broodfabrieken en Bakkers 526 A015 Broodfabrieken en Bakkers 323 A016 Vlees en Vis 452 A160 Groothandel Vlees en Vis 167 A194 Broodfabrieken en Bakkers 358 Aantal bezochte bedrijven (totaal)

4 Verslag landelijke inspectieprojecten Voedingsmiddelen, Dranken en Tabak pagina 4 van Uniforme bedrijfsbenadering Uniforme bedrijfsbenadering is een belangrijk uitgangspunt bij het uitvoeren van inspecties. Door de bedrijfsinspecties projectmatig uit te voeren en goede projectafspraken te maken, wordt voor een belangrijk deel voorkomen dat de Arbeidsinspectie met meerdere maten meet. 3.3 Beleidsinformatie Arbodiensten kunnen niet snel genoeg aan de verzoeken voldoen om een risicoinventarisatie en -evaluatie (RI&E) te maken of te toetsen. 80 % van de bakkers zijn aangesloten bij de BEON (Bescherming en Ondersteuning), een niet gecertificeerde aanbieder van arbodienstverlening, hetgeen in de loop van het project stof tot discussie deed opwaaien. Inmiddels heeft BEON een branche risico-inventarisatie model ontwikkeld, inclusief plan van aanpak, waardoor iedere bakker sneller en effectiever bediend kan worden. BEON werkt onder verantwoordelijkheid van de arbodienst ArboNed. De financiële positie van veel bedrijven veroorzaakt vertraging en is een complicerende factor om het handhavingstraject per bedrijf binnen de projectafspraken af te werken, zeker als van de inspecteur ook verwacht wordt dat hij het redelijkerwijs principe toepast. Bij de installatie van de ABC (Arbeidstijdenbegeleidingscommissie) was een van de argumenten, naast het ondersteunen van de individuele bedrijven die onvoldoende kennis in huis hadden, het bevorderen van de zelfwerkzaamheid in de branche. De afspraken met de ABC werden in het najaar van 1997 herzien ten aanzien van de eindtermijn van aanmelding bij deze commissie. Gebleken is dat 90 % van de bedrijven die zich voor hulp tot de ABC hadden gewend, dit eerst deden nadat men een inspectie kreeg. Slechts 10 % had zich spontaan gemeld met problematiek rondom nachtarbeid. De aanmeldingstermijn voor deze commissie sloot op 30 april Na deze datum wordt elke bakker, die niet reeds is ingeschreven door de bedrijfstak bij de ABC, via het handhavingsbeleid direct gedwongen worden de Arbeidstijdenwet ook ten aanzien van het totaal aantal nachturen na te leven. Op 30 april 1999, toen de aanmeldingstermijn van de ABC werd gesloten, hadden zich 266 bakkerijen aangemeld. 3.4 Politiek relevante informatie Jeugdige personen in opleiding moeten module "Groot Brood" halen. Dit is alleen mogelijk indien zij 's nachts werken, terwijl er een verbod op nachtarbeid voor jeugdigen is. Dit probleem is reeds gemeld bij de beleidsafdeling AV/VR (Afdeling Rechtspositionele Vraagstukken) en bij de landelijk projectleider Onderwijs. Aanpak bakkersallergie: bij aanvang van de discussie over bakkersallergie werd dit probleem door de sector niet onderkend. Inmiddels zijn er al meerdere voorbeelden geweest dat bakkers (werkgevers) zelf hun werkzaamheden moesten aanpassen vanwege bakkersallergie, tot zelfs gedwongen bedrijfssluiting aan toe. Inmiddels is een intentieverklaring getekend. In de vleessector is bij de loonslagerijen geconstateerd dat, in verband met de varkenspest en de tijdelijke inzinking in de sector, werknemers van deze loonslagerijen ander werk hebben gezocht in de bouw. Nadat er weer voldoende werk is gekomen worden er meer en meer loonslagers die voornamelijk uit Duitsland komen aangetroffen in de slachterijen en

5 Verslag landelijke inspectieprojecten Voedingsmiddelen, Dranken en Tabak pagina 5 van 9 vleesverwerkende bedrijven. Dit soort signalen zijn een aanleiding om WAV controles (Wet Arbeid Vreemdelingen) uit te voeren. 3.5 Branche afspraken/convenanten Met het Georganiseerd Overleg van Werkgevers- en Werknemersorganisaties in het Bakkersbedrijf zijn brancheafspraken gemaakt over de aanpak van nachtarbeidproblematiek door de branche zelf. Door de FOOM (Federeatief Overleg Orgaan Mengvoederindustrie) is een plan van aanpak ten aanzien van arbeidsomstandigheden opgesteld dat als een inspanningsverplichting van de branche kan worden beschouwd. Er wordt op dit moment door Ministerie SZW met een aantal branche-organisaties overleg gevoerd over de mogelijkheden om convenanten af te sluiten. Dit overleg wordt onder regie van de directie Arbo, samen met de Arbeidsinspectie, met branche-organisaties gevoerd. 3.6 Externe communicatie De externe communicatie verloopt via de contactpersonen van de brancheorganisaties, vakverenigingen en produktschappen. Er is regelmatig overleg met het Georganiseerd Overleg van Werkgevers- en Werknemersorganisaties in het bakkersbedrijf. Hierbij worden projectresultaten besproken en afspraken over het vervolg zonodig bijgesteld. Bij de voorbereiding van het inspectieproject Vlees en Vis hebben de betrokken produktschappen een aankondigingsbrief over het komende project naar de onder het produktschap resulterende bedrijven gestuurd. Het effect van deze vooraankondiging is marginaal: de zelfwerkzaamheid in de meeste bedrijven is nog onvoldoende ontwikkeld. Dit blijkt o.a. doordat bij de bedrijfsbezoeken veelal geen actie was ondernomen om een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) te laten maken of te laten toetsen door een arbodienst. 4. Resultaten 4.1 Interventies/naleving wetgeving Zie bijlage Overzicht klachten 1995 t/m 3 e kwartaal 1999 in alle sectoren Zie bijlage Overzicht ongevallen 1995 t/m 3 e kwartaal 1999 in alle sectoren Zie bijlage Mate van zelfwerkzaamheid De zelfwerkzaamheid in de individuele bedrijven is nog onvoldoende ontwikkeld. Dit blijkt uit het grote aantal tekortkomingen per bedrijfsbezoek. Hierbij moet ook nog rekening gehouden worden met het feit dat slechts op een beperkt aantal onderwerpen is geïnspecteerd. Ook bij bedrijven die wel een risico-inventarisatie hebben uitgevoerd maar nog geen plan van aanpak hebben opgesteld valt waar te nemen dat, ondanks het feit dat de risico s bekend zijn, men in het bedrijf niet tot aktie over gaat. Dit is teleurstellend.

6 Verslag landelijke inspectieprojecten Voedingsmiddelen, Dranken en Tabak pagina 6 van Activiteiten brancheorganisaties Er is een Arbeidstijdenbegeleidingscommissie (ABC) opgericht waar bakkers zich tot en met 30 april 1999 konden melden als zij problemen hadden t.a.v. nachtarbeid. Op 30 april 1999 hadden zich 266 bakkers aangemeld bij de ABC. Indien de bakkers het niet voor elkaar kregen om binnen de wettelijke normen voor nachtarbeid bakkers te blijven konden ze zich hier aanmelden en zou de ABC samen met de bakker naar een oplossing zoeken. Dit proces is voor een aantal bakkerijen nog niet afgerond. Afhankelijk van de op te lossen problematiek kan een redelijk tijdspad gekozen worden. Uiterlijk in 2001 moeten naar verwachting ook de laatste problemen opgelost zijn. De produktschappen Vee, Vlees en Eieren en Vis zijn betrokken geweest bij de opzet van het projectplan in de Vlees en Vis. Tevens is het produktschap vlees betrokken bij overleg m.b.t. RSI convenant in de vleessector. Inmiddels is er een intentieverklaring getekend op In de vissector verloopt deze discussie helaas beduidend moeizamer ondanks het feit dat er ook in die sector veel medewerkers risico s lopen RSI gerelateerde klachten te ontwikkelen en in de WAO terecht te komen. Bedrijfschap Frisdranken en Waters en de produktschappen Wijn, en Gedistilleerde Dranken hebben overleg gehad met de Arbeidsinspectie over het opstellen van een standaard RI&E en arbo werkboek. Deze is inmiddels aangeboden aan het Centraal Kantoor, aan de Algemeen Directeur. Beon is een arbodienst die veel RI&E s opstelt voor de bakkerijsector en heeft ook in samenspraak met Arbeidsinspectie en Nederlandse Brood- en Banketbakkers Ondernemers Vereniging (NBOV) een standaard RI&E opgesteld. Hiermee wordt op dit moment een pilot uitgevoerd bij een aantal bakkerijen. De RI&E wordt uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van de gecertificeerde arbodienst ArboNed. Overleg met Federatief Overleg Orgaan Mengvoederindustrie (FOOM) over arbeidsomstandigheden in deze sector. Met name zal men aan stofexplosie en geluid aandacht besteden. Er is een inspanningsverplichting door de branche aangegaan om arbeidsomstandigheden te verbeteren. Aan de produktschappen in de sectoren Groente, Fruit, Dranken en Zuivel is een aankondiging van het nieuwe project in het jaar 2000 in deze sector uitgegaan. Ministerie SZW heeft overleg met Produktschap Granen, Zaden en Peulvruchten om een convenant meelstofproblematiek (gericht op bakkersallergie) af te sluiten. Inmiddels is op een intentieverklaring getekend. 5. Conclusies Het arbobeleid is in de meeste geïnspecteerde bedrijven nog steeds onvoldoende. In een groot aantal bedrijven was nog geen RI&E gemaakt. Als de RI&E wel was opgesteld ontbrak het plan van aanpak in veel gevallen. Arbeidsomstandighedenproblematiek wordt veelal nog ad-hoc opgelost. In het algemeen zien bedrijven nog onvoldoende kans het arbobeleid te integreren in het totale bedrijfsbeleid. De arboproblematiek zoals geïnventariseerd in de meerjarenstrategie voor de bedrijfstak Voedingsmiddelen, Dranken en Tabak is nog steeds actueel. Ook de problematiek rondom werken rusttijden is onverminderd groot. Onder druk van de situatie op de arbeidsmarkt zal die problematiek in de naaste toekomst nog toe kunnen nemen.

7 Verslag landelijke inspectieprojecten Voedingsmiddelen, Dranken en Tabak pagina 7 van 9 De netwerkbenadering via de lijn van de produkt- en bedrijfschappen werpt steeds meer vruchten af. Vooral de coördinerende rol bij het tot stand komen van convenanten en het geven van voorlichting aan de bedrijven welke door de produktschappen wordt vervuld is zeer belangrijk en werkt uitstekend. Bij bedrijfsbezoeken valt waar te nemen dat de voorlichting vanuit branche-organisaties de bedrijven aanzet tot het nemen van akties. 6. Aanbevelingen De conclusies leiden ertoe dat het betrekken van branche-organisatie bij het verbeteren van arbeidsomstandigheden doorgezet moet worden. Door het opzetten van een Help Desk door de landelijk projectleider kan de inspecteur in de regio zo nodig informatie uit de eerste hand ontvangen, waardoor er minder kans op interpretatieverschillen ontstaan. Bijlage Interventies/naleving wetgeving Resultaten Broodfabrieken en Bakkers Projectnummers: 478, 073, A015 en A194 Aantal bezochten bedrijven in bovenstaande projecten 1601 Aantal bakkers aangemeld bij ABC commissie Aantal bakkers ingeschreven bij ABC commissie waarvan knelpunten inmiddels zijn opgeheven Aantal keren instrument waarschuwing gehanteerd Aantal processen-verbaal (ATW/Arbo) n.a.v. de projecten Aantal processen-verbaal n.a.v. ongevallen Aantal processen-verbaal n.a.v. klachten Aantal processen-verbaal illegale tewerkstelling 266 bedrijven 128 bedrijven 1485 x 34 processen-verbaal 15 processen-verbaal 4 processen-verbaal 30 processen-verbaal Resultaten project Vlees en Vis Projectnummers A016 + A160 Aantal bezochte bedrijven Aantal zaken in orde Aantal zaken niet in orde 619 bedrijven 274 zaken 185 zaken

8 Verslag landelijke inspectieprojecten Voedingsmiddelen, Dranken en Tabak pagina 8 van 9 Overig (buiten project, geen personeel, gestaakt enz.) Aantal processen-verbaal n.a.v. project Aantal processen-verbaal n.a.v. ongeval Aantal keren waarschuwingsinstrument gehanteerd bij inspectiepunten 160 zaken 12 processen-verbaal 42 processen-verbaal 367 x Resultaten project overige voeding en klachten en ongevallen overige voeding van afgelopen 4 jaar Aantal bezochte bedrijven project 50 Aantal zaken in orde Aantal zaken niet in orde Overig (buiten project, geen personeel, gestaakt enz.) Aantal processen-verbaal in overige voeding n.a.v. ongeval. Een belangrijke oorzaak is gelegen in het schoonmaken of afstellen van machines. Aantal processen-verbaal in overige voeding n.a.v. klachten 186 bedrijven 71 zaken 14 zaken 101 zaken 63 processen-verbaal 2 processen-verbaal Resultaten regionaal project mosselhandel & mosselverwerking, projectnummer 3217 Aantal geplande bedrijven Aantal bezochte bedrijven Aantal pr ocessen-verbaal 22 bedrijven 26 bedrijven 6 processen-verbaal Bijlage Overzicht klachten 1995 t/m 3e kwartaal 1999 in alle sectoren Bestand is niet leverbaar; het is namelijk opgemaakt in Powerplay wat nog niet kan worden omgezet in HTML Bijlage Overzicht ongevallen 1995 t/m 3e kwartaal 1999 in alle sectoren Bestand is niet leverbaar; het is namelijk opgemaakt in Powerplay wat nog niet kan worden omgezet in HTML Kolofon 20 januari 2000

9 Verslag landelijke inspectieprojecten Voedingsmiddelen, Dranken en Tabak pagina 9 van 9 Landelijk Projectsecretaris: mw C.A.J. de Caluwé Arbeidsinspectie regio Oost Janspoort 2 Postbus DX Arnhem Telefoon (026)