INHOUD. Algemene handleiding. I. Gebruiksaanwijzing. Maatschappelijke, juridische, professionele en deontologische situering

Transcriptie

1 INHOUD Algemene handleiding I. Gebruiksaanwijzing Opbouw van het Handboek 1 Juridische verwijzingen en afkortingen 2 1. Wettelijke referenties 2 2. Verwijzingen naar rechtspraak 2 3. Verwijzingen naar rechtsleer 4 Inhoud en gebruiksaanwijzing cd-rom 5 1. Inhoud 5 2. Gebruiksaanwijzing 5 Wetteksten 6 Overzicht van de Modellen op de cd-rom 9 II. Maatschappelijke, juridische, professionele en deontologische situering Hoofdstuk 1: Algemene situering 1 Hoofdstuk 2: Maatschappelijke context 3 1. (Over)leven in een complexe consumptiemaatschappij Veel mensen in de problemen Diverse oorzaken Kerncijfers consumentenkrediet en hypotheken Cijfers kredietcentrale Nationale Bank Niet-bancaire kredietverstrekkers handelen soms zeer lichtzinnig Schulden op alle levensdomeinen Koken kost geld Bestaansonzekerheid en armoede Op de rand van betaalcapaciteit Steeds meer incasso Virtueel geld Laaggeletterd Sociale gevolgen De overheid reageert De Europese overheid Europese richtlijnen inzake het consumentenkrediet 12 Aflevering 26 december 2008 Inhoud algemene handleiding / 1

2 2.3. De Raad van Europa en de schuldenproblematiek Situering van de aandacht van de Raad van Europa Voor de eerste keer Kroniek van een aanbeveling En in België De aanbevelingen aan de lidstaten Begripsomschrijving schuldoverlast Aanbevelingen ter preventie van schuldoverlast van personen en families Aanbevelingen die de gevolgen van schuldinvordering verlichten Aanbevelingen die de rehabilitatie van personen en families met schuldoverlast vergemakkelijken en die hun sociale inclusie in de maatschappij bevorderen De implementatie van de aanbevelingen De federale overheid De Vlaamse overheid Opvattingen en belangenverhoudingen Tussen vrijheid en beperking Verantwoordelijkheid Reclame Consumentenverenigingen 25 Hoofdstuk 3: Juridische context Verschillende vormen van schuldhulpverlening Budgetbegeleiding Budgetbeheer Schuldbemiddeling voor consumentenkredieten en de Vlaamse regelgeving inzake de instellingen voor schuldbemiddeling Schuldbemiddeling: door wie? Aanpassingen van de Wet Consumentenkrediet van 12 juni De Wet Santkin De Wet van 24 maart Meer aandacht voor de organisatie van de sector van de erkende instellingen schuldbemiddeling Van een projectmatige financiering naar een structurele financiering van het Vlaams Centrum Schuldbemiddeling Naar een onderbouwd Vlaams beleid inzake schuldoverlast Naar een financiering van de erkende instellingen schuldbemiddeling en van het Vlaams Centrum Schuldenlast 37 2 / Inhoud algemene handleiding Aflevering 26 december 2008

3 1.4. Collectieve schuldenregeling Een belangrijk curatief hulpmiddel in de strijd tegen schuldenlast Fonds ter Bestrijding van de Overmatige Schuldenlast Schuldbemiddeling voor energieschulden: het Energiefonds Kroniek van de aangekondigde strijd tegen overmatige schuldenlast sinds Centrale voor Kredieten aan Particulieren Reglementering van de minnelijke invorderingen 45 Hoofdstuk 4: Professionele context Een nieuwe dimensie binnen budgethulpverlening De keuze van de wetgever: met twee op de tandem Grote verschillen in de praktijk Een volwaardige en specifieke taak Een gespecialiseerde tweedelijnsdienst Meervoudige deskundigheid en expertise Duurzame schuldbemiddeling Op een continuüm tussen consumentenkrediet en collectieve schuldenregeling Tussen begeleiden en beheren Wezenlijk veranderende rol en positie bij collectieve schuldenregeling Aansprakelijkheid Bemiddelen, onderhandelen of een specifieke positie? 52 Hoofdstuk 5: Deontologische context Voorbij het schulddenken Een evenwicht tussen schulden betalen en menswaardig leven Sociaal vitale minima Beroepsgeheim en privacy Inleiding Onderscheid beroepsgeheim vs. privacybescherming Wettelijke grondslag en doelstelling van het beroepsgeheim Wat valt onder het beroepsgeheim? Uit hoofde van hun staat of beroep Toevertrouwen Geheimen Wanneer is het beroepsgeheim geschonden? Opzettelijk Bekendmaking Wettelijke uitzonderingen op het beroepsgeheim Getuigenis in rechte of voor een parlementaire onderzoekscommissie Wettelijke verplichting tot bekendmaken 64 Aflevering 26 december 2008 Inhoud algemene handleiding / 3

4 4.7. Andere uitzonderingen op het beroepsgeheim Noodtoestand Cliënt is slachtoffer Verdediging in rechte Dwaling Is een ontheffing van het beroepsgeheim mogelijk? Het gedeeld beroepsgeheim Privacybescherming en de Wet Verwerking Persoonsgegevens Begrip privacy De Wet Verwerking Persoonsgegevens Toepassingsgebied van de Wet Verwerking Persoonsgegevens Enkele belangrijke principes uit de Wet Verwerking Persoonsgegevens De verwerking van gevoelige persoonsgegevens Rechten van de betrokken persoon Verschillen met het beroepsgeheim Rolverwarring vermijden 74 Hoofdstuk 6: Besluit 75 III. Methodiek Hoofdstuk 1: Inleiding 1 Hoofdstuk 2: Algemeen 2 1. Belang van het methodisch handelen 2 2. Schuldbemiddeling verloopt langs twee sporen 2 3. Vragen bij de positie van de schuldbemiddelaar 4 4. Vragen bij het methodisch handelen van de schuldbemiddelaar 4 5. Stappenplan in de schuldbemiddeling 5 Hoofdstuk 3: Het handelingskader van de schuldbemiddelaar 6 1. Algemeen 6 2. Een specifieke tussenpositie Een specifieke positie Diverse definities Onderhandelaar Beroepshouding aanpassen Tussenpersoon Erkenning machtsposities Onpartijdigheid is moeilijk 9 3. Zorg voor menswaardigheid en kwaliteit Algemeen De plichten Grondbeginselen Beroepsgeheim 11 4 / Inhoud algemene handleiding Aflevering 26 december 2008

5 Enkel inlichtingen i.v.m. de financiële toestand Inlichtingen i.v.m. de gezondheid Teamwerk Uitwisselen informatie Rechten en voorrechten Meerdere rollen Middenpositie Meervoudige partijdigheid Tolk tussen de partijen Werken op korte en lange termijn Gemandateerd Besluit 15 Hoofdstuk 4: Een systeemtheoretische benadering van schuldbemiddeling met concrete interventietechnieken Waarom het systeemtheoretisch model? Uitgangspunten voor de schuldbemiddeling Vijf basisbehoeften voor welzijn Over communicatiemechanismen en hoe deze te hanteren Mensen beïnvloeden elkaar continu Het beïnvloeden verloopt via twee taalsystemen, nl. digitaal en analoog Digitaal of (af)gesproken taal Analoge taal of lichaamstaal Interpunctie of "mijn waarheid is niet noodzakelijk de waarheid van een ander" Gelaagdheid van de communicatie Gesprekstechnieken Eerste gesprek met open en circulaire vragen Open vragen Context schuldenaar kennen Referentiekader schuldenaar erkennen Belang eerste gesprek Inhoud en soorten vragen eerste gesprek Verloop van het gesprek Voordelen en belang van bevragingsgesprekken Tolken 30 Hoofdstuk 5: Diversiteit van cliënten in de schuldbemiddeling en enkele handvatten om te werken op maat Balanceren op de as tussen handhaven autonomie en verbondenheid/afhankelijkheid Autonomie en verbondenheid Verschillende typen cliënten Schuldbemiddeling op maat van het type cliënt 34 Aflevering 26 december 2008 Inhoud algemene handleiding / 5

6 2. Competenties en aandachtsgebieden Leefomstandigheden en mogelijkheden van mensen verschillen Gevolgen naar de praktijk van de schuldbemiddeling Verschillende oorzaken en achtergronden van schulden Van overleving tot overbesteding Exploreren en signaleren Besluit 41 Hoofdstuk 6: Onderhandelings- en bemiddelingstechnieken Het Harvard Negotiation Project (HNP) Terminologie Uitgangspunten voor de (schuld)bemiddelaar Wat is onderhandelen? De onderhandelaar als probleemoplosser Stapsgewijs denken omvat vier stappen Stap 1: Wat is het probleem? Wat wil je dat er verder gebeurt en wat wil je vermijden? Stap 2: Wat zit er fout? Hoe groot is de kloof tussen wat jij wil en wat is? Stap 3: Wat zijn de oplossingen in theorie? Stap 4: Wat is de concrete oplossing in deze specifieke situatie rekening houdend met de eigenheid van elk der partijen? De vier basisstappen in een cirkel om creatief oplossingen te vinden Vijf maal zeven vuistregels Zeven elementen om succesvol te onderhandelen Zeven redenen van mislukte onderhandelingen en mogelijke oplossing Zeven richtlijnen om rollen te verwisselen Zeven manieren om relaties te verbeteren Zeven vuistregels om te komen tot een schriftelijke overeenkomst 52 Hoofdstuk 7: Een stappenplan Inleiding Schuldbemiddeling staat niet op zich Begripsafbakening Twee interfererende sporen Stapsgewijs werken De context waarmee mensen aankloppen bij schuldbemiddeling Intake Inventariseren Plannen en contracteren Uitvoeren Doorlopend evalueren Afbouwen en afsluiten 66 6 / Inhoud algemene handleiding Aflevering 26 december 2008

7 6. Besluit Schema Stappenplan in de schuldbemiddeling 67 IV. Draaiboek Hoofdstuk 1: Inleiding 1 1. Situering 1 2. Waarom dit draaiboek volgen? 2 Hoofdstuk 2: Verloop van een dossier schuldbemiddeling 4 1. Fase 1: intakefase 4 2. Fase 2: analysefase 5 3. Fase 3: keuzefase Algemeen Keuze 1: stopzetting zonder gevolg Keuze 2: beslag vermijden Keuze 3: budgetbegeleiding of budgetbeheer Aanvang proefperiode Einde proefperiode Negatief Positief Eigenlijke periode van budgetbeheer Keuze 4: collectieve schuldenregeling 13 V. Nuttige info* * Zal deel uitmaken van een volgende bijwerking. Aflevering 26 december 2008 Inhoud algemene handleiding / 7