Passend Onderwijs in het mbo en samenwerking met PrO en v(s)o Van vraagtekens naar nieuwe kansen en mogelijkheden

Transcriptie

1 Passend Onderwijs in het mbo en samenwerking met PrO en v(s)o Van vraagtekens naar nieuwe kansen en mogelijkheden Inleiding Passend Onderwijs komt eraan! Voor sommigen een toekomst getekend door nog veel vraagtekens, anderen zien mogelijkheden en uitdagingen. Hoe dan ook; er gaan dingen veranderen en binnen het mbo zullen de gevolgen van Passend Onderwijs anders zijn dan in het basis- en voortgezet onderwijs. Het mbo kent namelijk geen speciaal onderwijs en kent ook geen samenwerkingsverbanden. Dit betekent dat de verantwoordelijkheid voor het bieden van maatwerk aan studenten met diverse achtergronden en problematiek bij de docenten en de mbo-instelling ligt. En dat is een hele klus! Daarom heeft de MBO Raad Themabijeenkomsten georganiseerd om de mensen binnen het mbo te ondersteunen bij hun vragen rondom Passend Onderwijs en samen een slag te maken richting de uitvoering van Passend Onderwijs. Één van deze bijeenkomsten stond in het teken van de (toekomstige) samenwerking met Praktijkonderwijs (PrO) en Voortgezet (Speciaal) Onderwijs (v[s]o). Samenwerking met deze partners vergroot de kansen van studenten binnen het mbo doordat expertise wordt overgedragen en er een doorlopende aanpak ontstaat op pedagogisch-didactisch gebied: Waarom het wiel opnieuw uitvinden als er mensen zijn die al jaren met een leerling hebben gewerkt? De samenwerking tussen het mbo en PrO/v(s)o biedt echter meer mogelijkheden dan alleen een gedegen overdracht en het blijkt dat er in de praktijk al sprake is van allerlei samenwerkingsvormen. De MBO Raad heeft een aantal jaren geleden een rondgang gemaakt samen met de WEC-Raad en het REA-College Nederland, om in gezamenlijkheid met de roc s te spreken over een sluitende aanpak voor jongeren met een beperking (zie: draaiboek sluitende aanpak met doorzettingsmacht, Radar advies, 2009). In de recente themabijeenkomsten zijn de resultaten van de huidige samenwerkingsvormen in beeld gebracht (successen en zorgen), zijn creatieve samenwerkingsmogelijkheden besproken en is er vooruit gekeken naar de toekomst van Passend Onderwijs: Wat moet er nog gedaan worden op het gebied van samenwerking om het succes van studenten met beperkingen binnen het mbo te vergroten? Deze brochure geeft de inhoud van de Themabijeenkomsten weer, met als doel een beeld te geven van nieuwe kansen en mogelijkheden voor studenten uit het PrO/v(s)o Huidige samenwerking mbo-pro/v(s)o: Successen Er is al volop succes in de huidige samenwerking tussen mbo en PrO/v(s)o. We kunnen hierbij onderscheid maken in de successen vóór de start in het mbo, en successen tijdens de mbo-periode.

2 Successen vóór de start Het juiste verhaal bij de leerling. Een gedegen en bij voorkeur warme overdracht blijkt succesvol te zijn. Sommige scholen spreken toekomstige studenten meerdere malen met de school van herkomst door: Wie is er in beeld om door te stromen naar het mbo (begin schooljaar), wie gaat er naar verwachting naar het mbo (halverwege schooljaar), welke leerlingen gaan zeker naar het mbo en welke ondersteuningsbehoeften hebben deze leerlingen (einde schooljaar overgang nieuwe schooljaar)? Andere scholen richten zich met name op deze laatste fase en dragen de ondersteuningsbehoeften van leerlingen nauwgezet over aan de hand van het gehanteerde handelingsplan. Op welke wijze het ook wordt vormgegeven; wanneer een leerling in alle rust wordt doorgesproken en overgedragen, kan het mbo beter de ingezette koers voortzetten. Doorlopende begeleidingslijnen kunnen zo meer gegarandeerd worden. Ook op organisatorisch gebied zijn er voorbereidende activiteiten te onderscheiden. Zo is het bijvoorbeeld nuttig om vo-leerlingen een snuffelstage te laten volgen in het examenjaar, om gemotiveerd te blijven richting het eindexamen en een gerichte keuze te maken wat betreft de opleiding die ze willen gaan volgen. Successen tijdens het MBO PrO/vso-leerlingen die goed gemotiveerd zijn: daar raken docenten enthousiast van! Wanneer een leerling uiteindelijk gestart is blijkt de beschikbaarheid van relevante expertise bij te dragen aan succes. Aanwezige experts die mbo-docenten ondersteunen door het geven van snelle en laagdrempelige tips en adviezen, die voorlichting verzorgen over specifieke studenten en die over creatieve oplossingen meedenken als docenten met een student vast dreigen te lopen. Op deze wijze worden de studenten zo goed mogelijk bediend bij datgene wat ze (extra) nodig hebben, wat leidt tot gemotiveerde studenten. Door de gemotiveerdheid van de studenten lukt het de docenten beter om met plezier te werken, wat uiteraard een positieve weerslag heeft op de studenten zelf. Ook organisatorische oplossingen in de vorm van symbioseonderwijs blijken succesvol, bijvoorbeeld: - PrO of vso leerlingen volgen één dag per week onderwijs binnen het mbo. Óf - Moeilijk lerende leerlingen volgen een BBL-traject in samenwerking met het PrO, bekostigd vanuit de WAJONG. Op deze manieren kunnen leerlingen langzaam ingroeien in het mbo-systeem, mbo-docenten kunnen de leerlingen leren kennen en bij vragen gemakkelijk contact leggen met de docenten die de leerlingen de andere dagen van de week lesgeven. Huidige samenwerking mbo-pro/v(s)o: Wat kan beter? Evenals successen in de huidige samenwerking tussen het mbo en PrO/vso, zijn er ook zorgen en zaken te verbeteren. Om deze zorgen op termijn om te kunnen zetten in successen vinden we het belangrijk u hiervan een overzicht te geven. Wat kan beter vóór de start Organisatorisch is overdragen niet zo gemakkelijk als het lijkt. Hoewel het grootste succes van samenwerking mbo-pro/v(s) o voor de start op het niveau van de overdracht ligt, is dit tevens een aandachtspunt. Het is soms moeilijk contact te leggen met mbo-opleidingen om een overdracht te realiseren en binnen de opleidingen krijgt men vaak te maken met wisselende contactpersonen wat het leggen van contact niet gemakkelijker maakt. Tijdens de overdracht is het verschil merkbaar tussen speciaal (PrO/vso) en regulier onderwijs (mbo), waardoor de betrokkenen elkaar niet altijd even goed verstaan. De doorverwijzende school heeft weinig zicht op de overkant : beroepsprofielen en mogelijkheden tot ondersteuning, waardoor de verwachtingen naar elkaar niet duidelijk zijn. Ook de inhoud van overdrachtsinformatie is niet altijd volledig (ADHD en ADHD kan nog wel eens verschillen), informatie wordt soms achtergehouden en/of wordt te positief gebracht.

3 Wat kan beter tijdens het mbo Maar hier ben ik niet voor opgeleid! Na de overdracht blijft de informatie vaak steken : de ene docent past de gewenste aanpak wél toe, de andere niet. Het is nog niet voor elke docent vanzelfsprekend dat er studenten met extra ondersteuningsbehoeften in de klas zitten. Professionalisering van docenten is een must, evenals de aanwezigheid van iemand die de ondersteuning nauwgezet volgt en coördineert. Studenten gaan nu vaak op in de grote groep en worden pas weer gezien als er problemen ontstaan. De inzet van aanwezige experts gebeurt dan achteraf en naar aanleiding van incidenten. Preventief werken en het gedrag van een student op een positieve manier reguleren werkt echter effectiever (liever belonen dan straffen). Extra tips en adviezen op dit gebied voor docenten zijn dan ook welkom. Welke stappen kunnen gezet worden om Passend Onderwijs (beter) mogelijk te maken? Passend Onderwijs heeft invloed op drie niveaus: uitvoerend niveau, organisatorisch niveau, bestuur- en beleidsniveau. Op elk niveau zijn interventies te onderscheiden op het gebied van samenwerking, die ondersteunend kunnen zijn bij de ontwikkelingen rondom Passend Onderwijs, om het succes van leerlingen binnen het MBO te vergroten. Het volgende overzicht is ontstaan vanuit de gegeven input van deelnemers tijdens de themabijeenkomsten. Wat kan beter tijdens het MBO Maar hier ben ik niet voor opgeleid! Na de overdracht blijft de informatie vaak steken : de ene docent past de gewenste aanpak wél toe, de andere niet. Het is nog niet voor elke docent vanzelfsprekend dat er leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften in de klas zitten. Professionalisering van docenten is dus een must, evenals de aanwezigheid van iemand die de leerlingenzorg nauwgezet volgt en coördineert. Leerlingen gaan nu vaak op in de grote meute, en worden pas weer gezien als het fout gaat. De inzet van aanwezige experts gebeurt dan achteraf en is vaak negatief. Preventief werken en het gedrag van een leerling op een positieve manier reguleren werkt echter veel effectiever (liever belonen dan straffen). Extra tips en adviezen op dit gebied voor docenten zijn meer dan welkom

4 Uitvoerend niveau Extra begeleiding op de plek waar de studenten zijn. Zoals omschreven bij de successen rondom de huidige samenwerking tussen mbo en PrO/v(s)o, is het belangrijk dat er experts binnen school aanwezig zijn om snel en laagdrempelig docenten van adviezen te voorzien. Van belang is wel dat er niet teveel tijd worden gestoken in bureaucratie, maar snel, duidelijk, doelgericht meedenken en adviseren bij allerlei vragen omtrent de leerlingen helpt. Heldere afstemming tussen verschillende begeleiders is van groot belang voor de effectiviteit. Wat goed is voor zorgleerlingen, is ook goed voor andere leerlingen. Passend Onderwijs geeft het mbo meer ruimte om zélf maatwerk te leveren. Dit is een positieve ontwikkeling. Het biedt kansen om af en toe even over grenzen heen te gaan en een nieuwe aanpak uit te proberen. Bijvoorbeeld: aanpassen van het lesprogramma of zelfs de leslocatie, projecten ontwikkelen met verschillende sectoren (bijv. vier dagen werken in de wegenbouw, één dag naar school) of kleinschalige oplossingen bedenken voor één of enkele studenten (structuurklas bijv.). Door zo n nieuwe aanpak ontstaan er nieuwe mogelijkheden voor docenten te leren omgaan met PrO-vso jongeren (of jongeren met beperkingen in het algemeen). Het mooie hiervan, is dat andere studenten hier ook profijt van hebben. De meeste structuurklassen bijvoorbeeld, bestaan niet meer alleen uit zorgleerlingen, maar ook uit studenten die gewoon extra structuur en rust nodig hebben. En wanneer een docent beter in staat is orde in de klas te handhaven ten behoeve van leerlingen met een beperkte concentratie, hebben andere studenten hier ook veel baat bij. Aanpassingen en veranderingen voor studenten met speciale ondersteuningsvragen, bieden tegelijkertijd extra kansen en mogelijkheden voor de gewone student. Organisatie niveau Oplossingen samen bedenken en samen durven aangaan! Wanneer we praten over samenwerking, hebben we het tegelijkertijd over organisaties en het organiseren van samenwerking. Het blijkt dat er op het gebied van organisatie interessante mogelijkheden zijn ter ondersteuning van Passend Onderwijs. Graag delen we met u een aantal nuttige acties om direct in de praktijk te brengen: Nodig mentoren van scholen uit voor een kijkje in de keuken van het MBO. Op deze wijze kan het MBO verduidelijken wat de verwachtingen zijn naar toekomstige leerlingen (verantwoordelijkheid, zelfstandigheid). Ontdek wat de mogelijkheden tot symbiose onderwijs zijn: bijv. VSO leerlingen proef laten draaien binnen het MBO (met gesloten beurzen) of leerjaar 1 en 2 MBO integreren in het VMBO. Hierbij is het van belang dat initiatieven en plannen op samenwerkingsgebied geborgd worden. Goede samenwerking is nu vaak afhankelijk van individuele initiatieven die nauwelijks bekend zijn bij collega s.

5 Ga eens stage lopen op een andere school (MBO <> VMBO/PRO/AKA/VSO) om kennis te maken met deze vorm van onderwijs, tips en adviezen te verkrijgen over specifieke leerlingen en verwachtingen naar elkaar uit te kunnen spreken. Wellicht kunt u als MBO docent delen van de opleiding binnen het VSO en PRO vormgeven. Op deze wijze ontwikkelt u extra knowhow, maken leerlingen kennis met het MBO en krijgt het VSO/PRO meer weet van het MBO zodat ze meer vakgericht kunnen gaan werken. Bestuur- en beleidsniveau Als je vanuit leerlingen redeneert is er heel veel mogelijk. Er is goed nieuws voor de collega s op bestuur- en beleidsniveau. In alle onduidelijkheid omtrent Passend Onderwijs en de financiële gevolgen daarvan, blijken er experts te zijn die op een duidelijke manier helderheid kunnen verschaffen over de invulling van geldstromen en wenselijke invulling van ondersteuning. Ten eerste: de leerling zelf. Vraag leerlingen van een AKA opleiding wat ze doen en wat de opleiding hen heeft opgeleverd, en u zult een enthousiast betoog krijgen. Ten tweede: de vertegenwoordigers van de leerlingen: de docenten. Zij zijn uitstekend in staat collega s op bestuuren beleidsniveau te adviseren betreffende mogelijkheden en zorgen rondom Passend Onderwijs. Wij nodigen u daarom van harte uit de conversatie met elkaar aan te gaan over (de toekomst van) Passend Onderwijs. Er ontstaat een krachtige samenwerking wanneer de denkers en de doeners de neuzen dezelfde kant op krijgen. Van belang hierbij is uiteraard wel dat we hiertoe elkaars klas of kantoor binnen mogen en kunnen stappen.

6 Passend Onderwijs: Hoe nu aan de slag? In feite maken bovenstaande tips en aanwijzingen één ding helder: laten we in gezamenlijkheid eens kijken naar de verschillende doelgroepen. Laten we vervolgens elk vanuit onze eigen ervaring en expertise eens kijken, wat we in gezamenlijkheid voor deze doelgroepen zouden kunnen doen. Vooral het buiten de doos denken zal hierbij van belang zijn er is veelal meer mogelijk buiten de bestaande organisaties, dan we op het oog denken. De meest essentiële stap, die voorligt, is het elkaar opzoeken in de diverse regio s. en start dus het overleg op de 3 niveaus met docenten, leerlingen, AB ers en ouders met zorgcoördinatoren, teamleiders, behandelcoördinatoren en (mogelijk als eerste) met bestuurders uit het MBO, de clusterscholen en praktijkonderwijs in de regio en als het aan de leerlingen ligt: begin vandaag Verder lijkt het van belang, om landelijk de resultaten te inventariseren en te verspreiden van deze overlegsessies: de doelgroepen zullen niet erg verschillende zijn, de oplossingen zijn wellicht breder in te zetten. Belangrijkste ingrediënten voor zo n afstemmingsoverleg zijn: vertel elkaar over de eigen opleidingen, de inhouden, de mogelijkheden, de specifieke inzet vertel elkaar over de eigen expertise: inhoudelijk, pedagogisch/didactisch, qua begeleidingsvaardigheden, zorg-systeem vertel elkaar over de eigen doelgroepen en hoe er mee om te gaan bepaal de vragen van de jongeren: wat is er nodig? waar liggen de specifieke vraagpunten probeer in gezamenlijkheid tot arrangementen te komen voor die jongeren spreek af, hoe e.e.a. qua organisatie, deskundigheid, locatie, bekostiging en formeel toezicht geregeld kan worden. M&O Groep juni 2013 Bart van Kessel M&O-groep Oranje Nassaulaan AX s-hertogenbosch t: f: e: info@meno-groep.nl