NIEUWSBRIEF. Hoogspanningsverbinding Noordring. De stand van zaken. november 2010

Transcriptie

1 NIEUWSBRIEF november 2010 Hoogspanningsverbinding Noordring De stand van zaken In deze nieuwsbrief leest u alles over de huidige stand van zaken rondom het voorlopige tracé van de nieuwe 380 kv-hoogspanningsverbinding tussen Bleiswijk en Beverwijk (de Noordring). De ontwikkelingen rondom het tracé Caroline van Dalen van het ministerie van Economi sche Zaken, Landbouw & Innovatie legt uit welke be slissingen er genomen zijn of genomen gaan worden. zie pagina 6 en 7. Onderzoek naar de bodem Op alle locaties waar een mast komt, wordt de bodem onderzocht. Op sommige plaatsen vindt er archeo logisch onderzoek plaats om te kijken of er iets van archeologische waarde ligt. zie pagina 8 en 9. Wintrackmast TenneT ontwikkelde een innovatieve mast voor dit traject. Hoe ziet die mast eruit? zie pagina 12 en 13. EN VERDER: prof. Lou van der Sluis over ondergronds bekabelen, pagina 14 en 15

2 RANDSTAD 380 kv stand van zaken een complexe taak Ruim een jaar geleden werd het voorlopige tracé voor de Noordring van de Randstad 380 kv-verbinding vastgesteld door de ministers van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en Infrastructuur en Milieu. Sindsdien hebt u niets meer gehoord over het project Randstad 380 kv. Met deze nieuwsbrief willen we u op de hoogte houden van de laatste ontwikkelingen van de hoogspanningsverbinding tussen Bleiswijk en Beverwijk (de Noordring). TenneT heeft als taak de veiligheid en de leveringszekerheid Het afgelopen jaar waren het Rijk en TenneT volop in gesprek met partijen die betrokken zijn bij de noordkant van Hoofddorp, zoals de gemeente Haarlemmermeer, Schiphol en de Stichting Mainport en Groen. mische Zaken, Landbouw en Innovatie bepaalt samen met Samen met Schiphol hebben we gekeken naar de veiligheidsaspecten van de hoogspanningsverbinding. Een onafhankelijk bureau onderzoekt, na overleg met Schiphol, de veiligheidsaspecten van hoogspanningslijnen in de nabijheid van de luchthaven. Het rapport wordt binnenkort opgeleverd en dan informeren we u hierover. We willen u graag laten weten hoe ver we zijn en wat er gaat gebeuren, zodat u een duidelijk beeld krijgt van wat u en ons te wachten staat. Mocht u toch nog vragen hebben, bel dan gerust het informatienummer: wie: ministeries en TenneT hebben Randstad 380 kv november 2010 van ons elektriciteitsnet te waarborgen, nu en in de toe- wat: Vijfentachtig kilometer nieuwe verbinding komst. Het licht moet immers blijven branden, 7 dagen per De week, 24 uur per dag. De elektriciteit die hiervoor nodig is, gen transporteren 380 kilo- wordt vervoerd via het hoogspanningsnet. Op diverse plaat- volt. Via verdeelstations wordt sen in het land, is dit net echter niet meer toegerust om de het voltage steeds verder toekomstige vraag en hoeveelheid aan te kunnen. Om de komende 50 jaar de continuïteit van elektriciteit te kunnen blijven garanderen, wordt daarom nu geïnvesteerd in een up to date hoogspanningsnet. Het ministerie van Econo- hoogspanningsverbindin- naar beneden gebracht naar uiteindelijk 230 volt (laagspanning). Hiervoor zijn ook nieuwe hoogspanningsstations nodig, het ministerie van Infrastructuur en Milieu het tracé van de zoals bij Bleiswijk, Vijhuizen en hoogspanningsverbinding. TenneT zorgt voor de realisatie Wateringen. Het verdeelsta- ervan. Alle partijen willen het traject zo transparant mo- tion Bleiswijk vormt straks de gelijk laten verlopen en hechten daarom veel waarde aan schakel tussen de Noordring overleg, zodat begrip ontstaat voor de diverse noodzake- en de Zuidring van de nieuwe lijke stappen bij de aanleg van een nieuw hoogspannings- 380 kv-verbinding. In zo n ver - verbinding. deelstation staan grote transformatoren die de 380 kv om- waarom: Zekerheid tot 2030 Het project Randstad 380 kv is nodig om te kunnen voldoen aan de grotere vraag naar elektriciteit. Het hoogspanningsnet wordt steeds zwaarder belast, met name in de Randstad. Hoogspanning wordt gebruikt voor het transport van grote hoeveelheden elektriciteit. Er zijn hoogspanningsverbindingen van 380, 220, 150 en 110 kv. Net als het echte wegennet, bestaat het hoogspanningsnet uit snelwegen en kleinere wegen, met op- en afritten. De snelwegen zijn de 380 kv-verbindingen. Die kunnen 380 kilovolt ( volt) tegelijk vervoeren. Om klaar te zijn voor de hoeveelheid energie die nodig is in de toekomst, is er in de Randstad een compleet hoogspanningsnet van 380 kv gewenst. Het nieuwe tra- ject moet samen met al bestaande hoogspanningsverbindingen twee ringen gaan vormen. Om de leveringszekerheid te kunnen garanderen vormen de verbindingen een ring. Een ringstructuur is noodzakelijk, want dan kan bij een storing de elektriciteit via de andere kant worden omgeleid. De afnemer heeft dan geen last van de storing. Deze ringen worden Noorden Zuidring genoemd. Om de ringen te sluiten moeten er nieuwe verbindingen worden verbouwd tussen Wateringen en Bleiswijk, en tussen Bleiswijk en Beverwijk. De komende jaren zullen de ringen worden gedicht, zodat een solide hoogspanningsnet ontstaat en TenneT de continuïteit van de energievoorziening kan blijven garanderen. vormen naar een lager spanningsniveau. In de Zuidring moet over 20 kilometer een nieuwe 380 kvverbinding worden gemaakt, in de Noordring over 65 kilometer. Het grootste deel hiervan is in principe bovengronds. Een klein deel van het nieuwe traject zal bestaan uit bekabeling onder de grond, in totaal is dit in de Noord- en Zuidring samen 20 kilometer. Langer is niet mogelijk, want dan wordt het risico op storingen te groot. hoe: 85 kilometer over en onder de grond van iemand anders Om het tracé van de Noordring en Zuidring vast te stellen, moet een lang en ingewikkeld voorbereidingstraject worden gevolgd. Het nieuwe tracé sluit zoveel mogelijk aan bij de bestaande hoogspanningsverbindingen van 150 kv in de Randstad. De 150 kv-lijnen komen dan samen met de 380 kv-lijnen op nieuwe masten. Is er geen 150 kv-tracé op bepaalde stukken, dan wordt gekeken naar het beste alternatief: aansluiting bij de infrastructuur (bijvoorbeeld snelwegen en spoorlijnen), milieueffecten, technische uitvoerbaarheid, rea lisatietijd en kosten. Bij alle stappen moet men over of door de grond van een particulier, ge- meente of bedrijf. Dat betekent overleg met betrokken partijen, vergunningen aanvragen bij diverse overheden en inspraakrondes met bewoners. Met als uiteindelijk doel dat het optimale tracé kan worden gekozen en aangelegd. Om dit te vereenvoudigen is de Rijkscoördinatieregeling ingevoerd. Dit is een model waarbij het Rijk regisseur en coördinator is. De ministers van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie en Infrastructuur en Milieu stellen het tracé vast in een inpassingsplan. De aanvraag voor vergunningen wordt op deze manier geclusterd maar het democratisch proces wordt intact gelaten. Randstad 380 kv november

3 Projectmanager Isidoor Hermans over vergoedingen Wel schade, geen schande Door de aanleg van het Noordringtracé rond de Haarlemmermeer kan er schade ontstaan, bijvoorbeeld doordat er hoogspanningsmasten komen te staan op de grond van iemand. Isidoor Hermans, projectmanager Randstad 380 kv, legt uit welke schade er bij de aanleg van de nieuwe hoogspanningsverbinding valt te verwachten. Gederfde inkomsten Nog een component is schade met betrekking tot het grondgebruik. Soms kan een perceel niet meer gebruikt worden zoals oorspronkelijk de bedoeling was, dan wel zoals men in de toekomst van plan was. Dat geldt bijvoorbeeld voor agrarische gebieden. Door de komst van masten kunnen agrariërs bijvoorbeeld niet meer met hoog materieel onder de masten werken, legt Hermans uit. Maar het kan ook zijn dat er een bedrijventerrein gepland is, dat door de komst van de boven- of ondergrondse hoogspanningsverbinding niet meer alles kan ontwikkelen. Met andere woorden: er kunnen minder vierkante meters uitgegeven worden dan gepland. Dat kan leiden tot gederfde inkomsten. Tijdelijke schade Daarnaast is er soms sprake van schade vanwege tijdelijke werkzaamheden. Bouwactiviteiten kunnen de grond kapotmaken, of een bouwweg zorgt ervoor dat gebruik van de grond tijdelijk niet kan plaatsvinden. Dergelijke schade wordt hersteld en vergoed door TenneT. Alle soorten schades worden benoemd in een schadegids. Rentmeesters, onafhankelijke vastgoedadviseurs, nemen de schadegids mee als ze grondeigenaren op de hoogte stellen van de schadeprocedures die TenneT hanteert. Bedrijfsontwikkeling Er kan schade ontstaan op terreinen waar met name bedrijfsontwikkeling staat gepland, of als grondeigenaren hun grond niet meer kunnen gebruiken zoals ze gewend waren of zoals ze gepland hadden voor de toekomst. Een voorbeeld hiervan zou zich kunnen voordoen in de buurt van Schiphol. Een normale windtrackmast is vijftig meter hoog, maar rondom Schiphol hebben we te maken met een hoogtebeperking van vijfentwintig meter. Vooral in de buurt van de Polderbaan en de vijfde baan moeten we laag blijven. Lage masten, de zogenaamde portaalmasten, kennen een veel groter grondgebruik dan windtrackmasten. Daarom hebben ze een grotere impact op het gebruik van de omgeving. We houden zo veel mogelijk rekening met omwonenden en grondeigenaren. Door de aanleg van de nieuwe hoogspanningsverbinding doorkruisen we een heleboel percelen waar woningen op staan of bedrijven, of percelen waarvan de grond in gebruik is, zegt Isidoor Hermans. Dat geldt niet alleen nu, maar ook in de toekomst. We houden zo veel mogelijk rekening met omwonenden en grondeigenaren, maar enige schade is onvermijdelijk. Eenmalige en jaarlijkse vergoedingen TenneT betaalt indien relevant verschillende vergoedingen uit in verband met schadeclaims. Grondeigenaren wiens grond in waarde vermindert omdat er een hoogspanningsmast komt te staan, kunnen recht hebben op vergoeding. Zij krijgen een eenmalige vergoeding, vooropgesteld dat er een Zakelijk Recht Overeenkomst wordt afgesloten. Hermans: Zo n overeenkomst ziet erop toe dat wij de verbinding op die plek kunnen aansluiten. We spreken af dat we tegen vergoeding van de waarvermindering van de percelen een mast op het terrein mogen zetten. Daarnaast zijn er vergoedingen, die grondgebruikers jaarlijks krijgen uitgekeerd. Verschillende componenten Het Zakelijk Recht is maar één van de verschillende componenten waaruit schade door realisatie van de hoogspanningsverbinding kan bestaan. Soms doen we eigenaren van woningen een aanbieding, omdat de woningen in de magneetveldzone van de toekomstige hoogspanningsver- binding staan, zegt Hermans. Wij bieden de mensen die er wonen dan de mogelijkheid om te verhuizen. 4 Randstad 380 kv november 2010 Randstad 380 kv november

4 RANDSTAD 380 kv Caroline van Dalen, projectleider Randstad 380 kv Hoe staat het met de ontwikkelingen van de Noordring? Caroline van Dalen is projectleider Randstad 380 kv bij het ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie. Ze kent alle ins en outs van het Noordringtracé. Zoals de planning er nu uitziet, zullen we voor de zomer naar buiten komen met een ontwerp inpassingsplan waarin het tracé is vastgesteld. hun land krijgen is dat heel vervelend. Ook moeten we een deel van de verbinding onder de grond aanleggen. Dat is een nadeel, want we kunnen maar een beperkt aantal kilometers ondergronds aanleggen, en die zetten we liever in op plekken waar veel mensen wonen dan op een bedrijventerrein. Momenteel zijn we bezig met een onderzoek naar de gevolgen voor de veiligheid rondom Schiphol. Dat alles maakt dat er nog geen besluit is genomen. Stand van zaken We zitten in de afrondende fase van het optimaliseren van het tracé. Een jaar geleden hebben de ministers een voorbereidingsbesluit genomen. Daarin stond het tracé globaal aangegeven. Afgelopen jaar zijn de ministers als het ware van grof naar fijn gegaan bij het vaststellen van het traject. Ze moesten bijvoorbeeld bepalen of we door het Recreatieschap Spaarnwoude zouden gaan of langs de snelweg. Het werd het eerste. Zo zijn er nog een aantal punten waarover discussie was. De ministers hopen voor het einde van het jaar een nieuw voorbereidingsbesluit te kunnen nemen, ditmaal met een geoptimaliseerd tracé. Het Rottezoom tracé Vorig jaar, tijdens de informatieavonden, hebben bewoners ons verzocht om het tracé bij de Rottezoom te heroverwegen. De ministers hielden rekening met de ontwikkeling van het Rottezoomgebied tot recreatiegebied, maar die ontwikkeling was door de provincie in de ijskast gezet. Bewoners van het Molenlint vroegen ons of het tracé niet wat verder van ze af kon komen te liggen. De ministers zijn nu aan het bekijken of er een andere route mogelijk is, meer in het midden van het gebied. Iedere verschuiving van het tracé heeft echter gevolgen voor andere delen van het tracé. Iets verderop ligt het Bentwoud, ook een recreatiegebied. Ook daar moeten de ministers kijken wat de gevolgen zijn voor de omgeving. Uiteindelijk is het aan de ministers van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie en Infrastructuur en Milieu om een keuze te maken. Oostelijk of westelijk langs de Haarlemmermeer De ministers moeten kiezen of de gemeente Haarlemmermeer oostelijk of westelijk wordt gepaseerd. Ze hebben vorig jaar uitgesproken dat ze langs de oostkant zouden gaan vanwege het Randstad Urgent Westflankproject. Dat is een ambitieus project voor de ontwikkeling van een grootschalige woningbouwlocatie in combinatie met natuur en water. Het lijkt logisch om de hoogspanningsverbinding met de oostkant te combineren, maar dat betekent wel dat je te maken hebt met partijen als Schiphol. Het is best ingewikkeld om een tracé te vinden in dat gebied. Ons tracé liep dwars door parken van de Stichting Mainport en Groen. De stichting wilde liever dat we wat dichter naar de rand gingen. Daar zit je echter wel tussen de grenzen van wat Schiphol toelaat. Dat betekent dat je vast zit aan een hoogtebeperking van vijfentwintig meter. Daardoor moet je werken met lage portaalmasten, die meer ruimte in beslag nemen. Voor de agrariërs die de masten op De Plesmanhoek In het voorbereidingsbesluit van vorig jaar lag het tracé aan de rand van de Plesmanhoek, omdat daar een park komt met educatieve doeleinden. Daardoor kwamen we met onze lage masten wel schuin over alle kavels van agrariërs in het gebied. Op hun verzoek hebben we een ander tracé onderzocht. Onderzocht wordt of de verbinding aan de andere rand van de Plesmanhoek kan worden gelegd, dichter tegen de Geniedijk aan. Zoals de planning er nu uitziet, zullen de ministers voor de zomer van 2011 naar buiten komen met een ontwerp inpassingsplan waarin het tracé is vastgelegd. Dat is ook het moment dat mensen nog iets over het tracé kunnen zeggen. In het najaar van 2011 kan het inpassingsplan dan definitief worden vastgesteld. 6 Randstad 380 kv november 2010 Randstad 380 kv november

5 RANDSTAD 380 kv Oude schatten in de aarde Voor de aanleg van de Noordring vinden er eerst diverse grondonderzoeken plaats. De bodemkwaliteit wordt onderzocht, net als de sterkte van de grond. Daarnaast controleert een archeologisch team een aantal locaties op (pre)historische schatten. Voor het noordelijke deel van de Noordring, van Beverwijk tot Vijfhuizen, is een groot deel van het milieukundig onderzoek al achter de rug, zegt Wenda van Dijk, vergunningencoördinator van TenneT. Ook in het zuidelijke deel zijn al een aantal percelen aan de beurt geweest. Milieukundig onderzoek is niet erg ingrijpend: om de bodem- en grondwaterkwaliteit te beoordelen, komt iemand langs om met een handboor wat aarde uit de grond te halen. De aarde wordt onderzocht in een laboratorium. Het onderzoek op het land duurt ongeveer een half uur en brengt volgens Van Dijk geen schade toe aan de grond. Sonderingsonderzoek Sonderingsonderzoek is iets ingrijpender. De sterkte en de draagkracht van de bodem wordt gemeten, zodat de aannemer een gedetailleerd ontwerp kan maken van de fundaties waarop de hoogspanningsmasten komen te staan. Daarvoor moet hij bijvoorbeeld weten hoe diep er geheid moet worden. Er komt een sondeerwagen langs die een lans de bodem in schiet, om de diepere grondlagen te meten. Het sonderingsonderzoek neemt een paar uur in beslag. Van Dijk: Voor bewoners valt er weinig overlast te verwachten. Grondeigenaren kunnen mogelijk wat schade verwachten aan de ondergrond door het sonderingsonderzoek. Uiteraard wordt die gerepareerd of vergoed. Bodemonderzoek Bij alle honderdtweeënzeventig mastlocaties vindt een bodemonderzoek plaats, net als het gebied waar de verbinding ondergronds loopt. In de loop van 2011 (tweede en derde kwartaal) zullen naar verwachting alle bodemonderzoeken worden uitgevoerd. Daarnaast zijn er een aantal locaties geselecteerd voor archeologisch onderzoek. Lauren Bruning van Adviesbureau Hazenberg Archeologie vertelt over de plannen. We gaan beginnen in de gemeente Velsen. Dat is voor de archeologie een bekende plek, want daar is een grote havenvesting uit de vroeg Romeinse tijd opgegraven. Er zijn kades gevonden, pieren, scheepsonderkomens et cetera. De Noord ring loopt daar vlak langs, dus onze verwachtingen zijn redelijk hooggespannen. Proefsleuvenonderzoek We gaan daar over een week of twee drie aan de gang, in eerste instantie met een proefsleuvenonderzoek. Daarbij wordt een klein gedeelte uitgegraven om te zien wat voor archeologische waarden we daar aantreffen. Mocht het zo zijn dat er van alles in de bodem zit, dan gaan we het onderzoek uitbreiden en zal er een opgraving plaatsvinden. Metaaldetectoren Het tweede archeologische onderzoek speelt zich af in de buurt van Huigsloot. Rond 1920 is daar de grootste muntschat uit de Romeinse tijd in Nederland aangetroffen, zegt Bruning enthousiast. We gaan er proefsleuven graven en met metaaldetectoren de grond onderzoeken om te kijken of we sporen kunnen terugvinden die aan die muntschat gerelateerd zijn. Opgravingen Wanneer het tweede onder - zoek plaatsvindt is nog niet bekend. Dat geldt ook voor het derde onderzoek, in de Hondsdijkse Polder bij Koudekerk aan de IJssel. Daar gaan we opgravingen verrichten op een terrein waar eerder bewoningsresten zijn aangetroffen vanaf het midden tot laat neolithicum, zegt Bruning. Dat is de nieuwe steentijd, die in 5300 voor Christus begon. Op diverse plaatsen worden daarnaast archeologische boringen verricht. Komt daar archeologisch interessante informatie uit voort, dan breidt het onderzoek zich uit en wordt ook daar gegraven. Archeologische schat Wat als er een historische schat ligt? Bruning: Als er vondsten worden aangetroffen, dan zijn er archeologen en specialisten ter plekke om het verder te onderzoeken. In dit geval is het niet mogelijk dat zaken blijven liggen, tenzij het echt iets heel bijzonders is. De vondsten worden weggehaald en bewaard in depots. Daar blijven ze beschikbaar voor nader onderzoek of tentoonstellingen. Vroeg in het traject Tegenwoordig zijn bedrijven als TenneT wettelijk verplicht om onderzoek te laten doen naar archeologische waarden voordat ze de bodem omgooien. Bruning is er blij mee. Vanwege de nieuwe wetgeving zitten we heel vroeg in het traject. Daarom zal het onderzoek, ook als het moet worden uitgebreid, geen vertraging voor de Noordring betekenen. Wij kunnen ons werk doen zonder dat aannemers in onze nek staan te hijgen. Geen hinder Voor het proefsleuvenonderzoek is maar één graafmachine nodig en er hoeven geen wegen te worden afgesloten. Eventuele schade voor grondeigenaren wordt vergoed. Bewoners zullen weinig merken van de archeologische onderzoeken, ook omdat de opgravingen zich niet dicht bij bewoning afspelen. Tenzij we mooie dingen vinden, want die proberen we natuurlijk te laten zien, lacht Bruning. 8 Randstad 380 kv november 2010 Randstad 380 kv november

6 RANDSTAD 380 kv Onderzoek van het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium Rekening houden met alles NLR-ATSI, het Air Transport Safety Institute binnen het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium, doet in opdracht van TenneT onderzoek naar de veiligheidseffecten die de komst van een nieuwe hoogspanningsverbinding in de buurt van Schiphol met zich meebrengt. Het NLR is een onderzoeksinstituut voor de luchten ruimtevaart. NLR-ATSI houdt zich specifiek bezig met luchtverkeersveiligheid. Gerben van Baren, senior consultant: We onderzoeken de effecten van de nieuwe voorgestelde hoogspanningsverbinding op de vliegveiligheid van Schiphol. Daarvoor kijken we naar het verschil tussen de 150 kv-hoogspanningsverbinding die nu in de buurt van Schiphol staat en de geplande 380 kvverbinding. Drie mogelijke effecten Niet alleen is de spanning van de nieuwe verbinding hoger, hij volgt op sommige punten ook een ander tracé, dat dichterbij de Polderbaan van Schiphol komt. Daarnaast worden sommige masten hoger dan in de bestaande situatie. Het is dus heel belangrijk om te weten wat het effect is van de geplande 380 kv-verbinding. We kijken naar drie soorten effecten, vertelt Van Baren. De nieuwe verbinding zou in de eerste plaats effect kunnen hebben op hoe de vogels in de buurt van Schiphol vliegen. Als ze anders gaan vliegen, zou dat invloed kunnen hebben op het risico dat een vogel in aanvaring komt met een vliegtuig. Normaliter blijven vliegtuigen op voldoende afstand van hoogspanningsverbindingen, ook van de geplande nieuwe lijn. Maar als een vliegtuig ernstig in de problemen is, bijvoorbeeld door een combinatie van factoren als een motorstoring of harde wind, zou het er misschien wel in de buurt kunnen komen. Daarbij speelt een rol dat de nieuwe masten hoger zijn en dichterbij de baan komen te staan. We onderzoeken daarom onder andere de kans dat het vliegtuig botst met de hoogspanningsverbinding. Grijze strepen Het derde onderzoeksgebied is het effect op de EMC, elektromagnetische compatibiliteit. Net zo goed als dat je vroeger als het onweerde nog wel eens grijze strepen over de tv zag trekken, kunnen hoogspanningsverbindingen systemen in de buurt verstoren, legt Van Baren uit. We willen graag weten welk effect de nieuwe verbinding zal hebben op de systemen van Schiphol, zowel op de grond als aan boord van de vliegtuigen. Als die verstoord worden, kan ook de veiligheid in het geding komen. We onderzoeken welke effecten kunnen optreden, of die acceptabel zijn en, zo nee, in hoeverre ze verminderd kunnen worden door aanpassingen. Natuurlijk zijn de systemen ontworpen volgens strenge eisen, zodat ze bestand zijn tegen allerlei invloeden. Maar sommige effecten van een 380 kv-verbinding zijn nog onbekend. In het onderzoek worden deze ontwerpeisen dan ook gecheckt. Kunnen de systemen inderdaad de velden die door de 380 kv-verbinding worden geproduceerd weerstaan? Als dat niet zo is, hoe groot is dan de invloed van de verbinding, en wat voor risico brengt die invloed met zich mee? Niet dramatisch Dat klinkt allemaal best heftig, maar volgens Van Baren hoeft het niet dramatisch te zijn. Dat zijn we nu juist aan het onderzoeken. We bekijken of er effecten zijn. Het ene effect hoeft bovendien niet zo sterk te zijn als het andere. Het is niet meteen zo dat de verbinding niet kan worden aangelegd als er een effect bestaat. Het onderzoek is medio augustus 2010 van start gegaan. Van Baren verwacht dat het in november wordt afgerond. Deze tijd is nodig omdat er veel partijen bij betrokken zijn en er veel informatie moet worden verzameld en geanalyseerd. We hebben informatie nodig over de hoogspanningsverbinding, de systemen die eventueel verstoord kunnen worden en over het gedrag van vogels. NLR voert het onderzoekt uit, maar we krijgen informatie van heel veel partijen: van Schiphol, de luchtverkeersleiding, verschillende vliegmaatschappijen, TenneT, maar ook van biologen. Vervolgens moet die informatie geïnterpreteerd worden om tot een goed oordeel te komen. Dat kost allemaal tijd. Computersimulaties Echte metingen kunnen natuurlijk niet worden verricht, omdat de verbinding er nog niet staat. Er worden inschattingen gemaakt om te berekenen hoe sterk de velden van de 380 kv-verbinding zijn en wat dat betekent voor de vliegoperatie op Schiphol, in het bijzonder de Polderbaan, die zich op zevenhonderd à achthonderd meter afstand van de verbinding bevindt. De huidige 150 kv-verbinding staat op ongeveer dezelfde afstand, dus die informatie hebben we al. Van Baren: We proberen zo goed mogelijk een inschatting te maken. Daarmee hopen we de gestelde vragen voldoende te kunnen beantwoorden. We kijken naar het verschil tussen de 150 kv-hoogspanningsverbinding die nu in de buurt van Schiphol staat en de geplande 380 kv-verbinding. 10 Randstad 380 kv november 2010 Randstad 380 kv november

7 Impressie van de Wintrackmast 1 TenneT ontwikkelde een magneetveldarme mast voor de toekomst, gericht op een betere (landschappelijke) inpassing. 4De masten zijn gemiddeld ongeveer 50 meter hoog, lokaal worden ook lagere of hogere masten toegepast. De masten staan altijd met z n 2 tweeën bij elkaar, zodat de draden ertussen kunnen hangen en het magneetveld gedempt wordt. Zo krijg je bovendien een slank silhouet. 5De mast wordt geschilderd in de kleur van de meest voorkomende luchten in Nederland: lichtgrijs! 3Er is veel belangstelling voor dit innovatieve mastontwerp. Niet alleen vanwege de vormgeving maar met name vanwege de beperking van het magneetveld omdat de geleiders aan de binnenzijde van de mast hangen in plaats van aan de buitenzijde, zoals bij de bestaande vakwerkmasten. 12 Randstad 380 kv november 2010 Randstad 380 kv november

8 bovengronds/ondergronds Professor Lou van der Sluis over ondergrondse bekabeling Met die lengte is Nederland koploper Ruim twintig kilometer van Randstad 380 kv gaat in de grond. Hoe die kabels zich daar gaan gedragen, is onderwerp van langdurig onderzoek. De Technische Universiteit Delft voert dit uit. Nederland is koploper, stelt professor elektriciteitsvoorziening Lou van der Sluis. Wisselstroom / gelijkstroom: Wisselstroom, de elektriciteit uit het stopcontact, wisselt continu tussen de plus en de min. Gelijkstroom, dat in de accu van een auto zit, is daarentegen lineair en constant. Omdat het twee verschillende principes zijn, kun je je waterkoker niet op de accu aansluiten. Wisselstroom verliest onderweg aan sterkte, gelijkstroom nauwelijks. Toch komen er in Europa weinig gelijkstroomverbindingen voor. Bij het omzetten van wisselstroom in gelijkstroom gaat er namelijk veel energie verloren. Ook is er een groot converteerstation nodig. Daarnaast zou je het de hele tijd moeten bijstellen, afhankelijk van de vraag naar stroom. Een gelijkstroomverbinding is alleen voordelig over een grotere afstand. Daarom koos men wel voor gelijkstroom bij de verbinding tussen Noorwegen en Nederland. Bij verbindingen over zee is er het voordeel dat er geen vertakkingen zijn, zoals op het land. Ook daarom wordt in Nederland voor wisselstroom gekozen: zo kan een nieuw dorp meteen van stroom worden voorzien. Laat één ding duidelijk zijn, zegt Van der Sluis: de betrouwbaarste manier om een hoogspanningsverbinding te maken is bovengronds. Lucht isoleert uitstekend en eventuele problemen, zoals draadbreuk, kun je zien vanaf de grond. Toch zal zo n twintig kilometer van Randstad 380 kv ondergronds gaan. Bijvoorbeeld bij waterkruisingen en daar waar een combinatie van factoren zoals recreatie, natuur en bebouwing speelt. Olifant Wereldwijd liggen er honderden kilometers elektriciteitskabels in de grond. Maar de spanning erop is meestal niet hoger dan 220 kv. Met ondergrondse hoogspanning van 380 kv en meer is weinig ervaring opgedaan. De kennis erover is daarom beperkt. Terwijl zich juist bij hoogspanning specifieke problemen aandienen. Je kunt lagere spanningen namelijk niet één op één vergroten. Dat is een natuurverschijnsel. Als je een olifant ontwerpt ter grootte van een muis en je schaalt deze op, dan zakt het beest door zijn poten. Simpelweg omdat sommige dingen met de tweede macht en de derde macht gaan. Iets vergelijkbaars ontstaat als je de spanning opvoert naar bijvoorbeeld 380 kv. Kabels ontwikkelen warmte Van der Sluis: Laat me even college geven. Stroom gaat niet door een draadje, maar door het elektromagnetische veld eromheen. Bij hoogspanningsmasten zie je constructies met drie, vier draden en bundels van kabels. Daartussen zit het elektrische veld. In een ondergrondse kabel zit het veld ingepakt met kunststof. Dat levert bij 380 kv een omvang op van 25 centimeter. Als er ondergronds iets mis is, moet je eerst de fout opzoeken en de kabel uitgraven. Daarna pas kun je gaan repareren. Een ander probleem is dat je stukken kabel met elkaar moet verbinden. Dat gebeurt met moffen. Jammer genoeg zijn die storingsgevoelig. Ten slotte ontwikkelen kabels warmte. Deze warmte wordt door de lucht beter afgevoerd dan in de grond. Natuurkundig verschijnsel Kabels in de grond betekent ook: spanningsverhoging aan de uiteinden. Een onvermijdbaar natuurkundig verschijnsel als elektriciteit door een goed geïsoleerde kabel zoeft. Bij kabels met lagere spanningen kan die verhoging transportverliezen goedmaken. Maar bij 380 kv loopt het verschil te hoog op. Bovendien is deze spanningsverhoging moeilijk te beheersen. Dat is de belangrijkste reden voor grootschalige uitval van hoogspanningsnetten. Slagader Al deze problemen en risico s bij elkaar dwingen TenneT ertoe behoedzaam om te gaan met 380 kv-kabels in de grond. Beschouw Nederland als een menselijk lichaam. Dan is die 380 kv-verbinding een slagader. Daar kun je niet voorzichtig en beheerst genoeg mee zijn. Daarom is het verstandig met zo n twintig kilometer ondergronds te beginnen. En dat is al ongekend lang. Door die slagader gaat namelijk een enorm vermogen. Daarom ben je er niet met één kabel. Nee, daar liggen twaalf kabels, mede vanwege dubbelingen. Dat betekent twaalf keer twintig kilometer. Dat is 240 kilometer. Met die lengte is Nederland koploper. 14 Randstad 380 kv november 2010 Randstad 380 kv november

9 Achtergrond bij het voorbereidingsbesluit Een nieuw voorbereidingsbesluit Het eerste voorbereidingsbesluit, de grove schets die aangeeft waar het tracé voor de Noordring komt te liggen, is in het afgelopen jaar verder ingekleurd. Op basis van de uitgewerkte optimalisaties wordt een nieuw voorbereidingsbesluit genomen. Het is de bedoeling dat er daarin ook een beslissing valt over punten waar discussie over is, zoals de Plesmanhoek en het Rottezoomgebied. Het nieuwe voorbereidingsbesluit komt uiteraard ter inzage te liggen voor het publiek. Dat zal op de gebruikelijke plaatsen zijn. Dit wordt aangekondigd in de lokale weekbladen en is te zien op de website van Bureau Energieprojecten: Ook zullen voor het tracé rond Haarlemmermeer en het Rottezoom/Bentwoud gebied twee informatieavonden worden georganiseerd over de uitkomsten van de discussies. Geef uw mening over het Rijksinpassingsplan Volgens de planning wordt het ontwerp inpassingsplan voor het tracé voor de zomer van 2011 naar buiten gebracht, samen met de ontwerpbesluiten. Dat is het moment waarop bewoners en grondeigenaren hun mening over het tracé kunnen geven. Ze hebben daarvoor zes weken de tijd. Een zienswijze kenbaar maken kan per mail, telefonisch of schriftelijk. Alle zienswijzen worden verzameld en bekeken. Daarop volgt een reactie, waarin staat of de zienswijze wel of niet wordt overgenomen. In het najaar van 2011 kan het tracé definitief worden vastgesteld. Ook de vergunningen en het definitieve inpassingplan worden ter inzage gelegd. Wie ergens bezwaar tegen heeft, kan zes weken lang beroep instellen bij de Raad van State. Is de uitspraak van de Raad van State positief voor degene die bezwaar maakt, dan moet een deel van de procedure opnieuw. Zegt de rechter echter dat de procedure goed doorlopen is, dan gaat TenneT ook direct aan de slag. Dan is er geen ruimte meer om de procedure nog aan te passen. Structuurvisie De Wilck Natura 2000 gebieden zijn natuurparken met een speciale beschermde status. In zulke gebieden mag natuurlijk niet te veel overlast ontstaan door de aanleg van een hoogspanningsverbinding. De Wilck is zo n gebied. In de planologische kernbeslissing voor het zoekgebied stond ten aanzien van dit gebied dat er niet meer dan verwaarloosbare effecten voor de omgeving mochten optreden als de hoogspanningsverbinding zou zijn aangelegd. Dit is echter strenger dan het regime van de Natuurbeschermingswet. Deze wet zegt namelijk dat er geen significante veranderingen mogen optreden. Een en ander had tot gevolg dat de nieuwe 380 kv-verbinding mogelijk ondergronds door het gebied moest worden aangelegd terwijl de wet dit niet voorschrijft. Om die reden is de structuurvisie aangepast en zal De Wilck toch bovengronds worden doorsneden. De Tweede Kamer is eerder akkoord gegaan met deze verandering. Wel wil men graag nog een nota-overleg met de minister. Dat betekent dat de vaste Kamercommissie over de verandering een debat wil voeren met de minister. Dit debat vindt naar alle waarschijnlijkheid plaats op 1 november. Het transformatorstation bij Vijfhuizen Voor de Noordring van Randstad 380 kv is een extra transformatiestation nodig. Een deel van de verbinding wordt ondergronds aangelegd en dat betekent dat er compensatiespoelen nodig zijn. Daarvoor is ruimte nodig. Momenteel ligt er bij Vijfhuizen een 150 kv-station, waarmee een koppeling wordt gemaakt. Het transformatiestation voor de 380 kv-verbinding komt naast het huidige station te liggen. Daar wordt een apart inpassingplan voor gemaakt. Het is de bedoeling dat het station enkele maanden eerder gereed is dan de 380 kvverbinding. Dat is nodig zodat alles direct in werking kan treden op het moment dat de verbinding klaar is. In de planning loopt het station daarom een aantal maanden vooruit op het tracé. Naar verwachting gaat het ontwerp inpassingsplan voor het eind van het jaar ter inzage. Binnenkort komt er een informatieavond voor omwonenden. 16 Randstad 380 kv november 2010 Randstad 380 kv november

10 RANDSTAD 380 kv Maar hoe zit het met de gezondheid? Hoogspanningsverbindingen veroorzaken elektrische en magnetische velden. Daarover bestaat veel onrust. Kan het kwaad voor de gezondheid? Wat zijn elektrische en magnetische velden? Elektrische, magnetische en elektromagnetische velden komen van nature overal in de omgeving van mensen voor. UVstraling van de zon bijvoorbeeld is een elektromagnetisch veld, net als zichtbaar licht. Elektromagnetische velden worden ook kunstmatig opgewekt door bijvoorbeeld zonnebanken, magnetrons en door zendmasten voor radio, televisie en telefonie. Wat zijn de magnetische velden rond hoogspanningslijnen en hoe ontstaan ze? Als elektrische stroom door een draad loopt, ontstaat er rondom de draad een magnetisch veld. Dit is ook het geval bij hoogspanningslijnen. Hoe sterker de stroom, hoe sterker het magnetische veld. Is er sprake van straling? Het woord straling wordt vaak gebruikt, maar in feite gaat het om velden (of golven) en niet om straling. Heeft de aanwezigheid van hoogspanningslijnen effect op de gezondheid? Onderzoekers bekijken al tientallen jaren of het ongezond is om in de buurt van hoogspanningslijnen te wonen of te verblijven. Er is gekeken naar verschillende vormen van kanker, Alzheimer en andere ziektes. Op één uitzondering na, is er geen invloed gevonden op de gezondheid. De uitzondering is leukemie bij kinderen tot vijftien jaar. Er is een verhoging van de kans op deze ziekte gevonden bij kinderen die in de buurt wonen van hoogspanningslijnen, daar waar het magnetische veld hoger is dan ongeveer 0,4 microtesla. De onderzoekers kunnen, op basis van de gedane onderzoeken, niet zeggen wat de oorzaak is van de geringe verhoogde kans op de ziekte. Onderzoek heeft niet geleid tot aanwijzingen over hoe magnetische velden invloed hebben op lichaamscellen. Er is dus geen biologische verklaring voor de gevonden verhoogde kans op leukemie. De verhoogde kans kan dus ook te maken heb- ben met één of meer andere (omgevings)factoren. Wat vormt de basis voor het beleid voor hoogspanningslijnen? De Europese Unie heeft aanbevelingen en adviezen opgesteld voor hoogspanningslijnen. Nederland heeft deze aanbevelingen en adviezen overgenomen, net als bijna alle Europese landen. Daarnaast heeft de toenmalige staatssecretaris van VROM in oktober 2005 gemeenten, provincies en netbeheerders geadviseerd om zoveel mogelijk te vermijden dat er nieuwe situaties ontstaan waarbij kinderen langdurig verblijven in de directe omgeving van hoogspanningslijnen. Het advies heeft betrekking op plekken waar kinderen normaal gesproken langdurig verblijven, zoals woningen, scholen, crèches en kinderopvangplaatsen. Deze plekken worden ook wel gevoelige bestemmingen genoemd. Gemeenten kunnen rekening houden met dit advies in hun bestemmingsplannen, waarin staat waarvoor bepaalde ge- bieden binnen de gemeente gebruikt mogen worden. Omgekeerd geldt ook dat er bij de bouw van nieuwe hoogspanningslijnen rekening gehouden kan worden met al bestaande woningen, scholen, crèches en kinderopvangplaatsen. Waarom legt de overheid geen verplichtingen op met betrekking tot dit advies en mogen bestaande woningen, scholen, crèches en kinderopvangplaatsen gewoon blijven staan? De reden hiervoor is dat er geen sluitend bewijs is voor de effecten van hoogspanningslijnen op de gezondheid en omdat men geen dwingende regels wil opleggen als daar geen duidelijke aanleiding toe is. Als het advies verplicht zou worden gemaakt voor bestaande situaties (woningen, scholen, crèches en kinderopvangplaatsen) zou dit betekenen dat vele duizenden mensen hun woningen uit zouden moeten, een proces dat grote negatieve consequenties zou hebben voor een grote groep mensen. Het onder de grond brengen van alle hoogspanningslijnen is technisch gezien niet mogelijk. Daarbij hebben ondergrondse hoogspanningslijnen ook een magnetisch veld. Er is voor gekozen om deze vergaande maatregelen niet te treffen zolang niet zeker is dat hoogspanningslijnen een nadelige invloed op de gezondheid hebben.. Wat wordt er verstaan onder de term langdurig verblijf? Langdurig verblijf wordt beschouwd als een verblijf van tenminste 14 tot 18 uur per dag, voor een periode van minimaal één jaar. Hoe wordt het voorzorgsbeginsel uitgelegd in relatie tot hoogspanningslijnen? Maatregelen ter bescherming van milieu en gezondheid kunnen meestal worden genomen mede op basis van voldoende wetenschappelijke gegevens, waarmee een volledige risicoanalyse kan worden uitgevoerd. Het kan echter voorkomen dat de beschikbare gegevens zich niet lenen voor een volledige risicoanalyse, maar dat er op grond van voorlopige evaluaties aanwijzingen zijn voor een mogelijk risico voor de gezondheid en/of Magnetische velden in μt het milieu. In dit soort gevallen geldt het voorzorgsbeginsel als strategie. Om een goede invulling te kunnen blijven geven aan het voorzorgsbeginsel, wordt de rijksoverheid op de hoogte gehouden van de relevante wetenschappelijke ontwikkelingen. Voorzorg is niet hetzelfde als preventie. Preventieve maatregelen worden genomen indien het risico volledig is aangetoond aan de hand van (wetenschappelijk) bewijs. Maatregelen uit voorzorg, zoals dat het geval is bij hoogspanningslijnen, worden genomen bij situaties waarin de omvang en de gevolgen van de mogelijke risico s niet volledig kunnen worden aangetoond wegens onvoldoende of onzekere wetenschappelijke gegevens. Met betrekking tot hoogspanningslijnen wordt het voorzorgsbeginsel als volgt ingevuld: De rijksoverheid adviseert gemeenten om zoveel als redelijkerwijs mogelijk is te voorkomen dat er nieuwe situaties ontstaan waar kinderen langdurig aan velden hoger dan 0,4 microtesla worden blootgesteld. (afstanden) 3cm 30cm 100cm Elektrisch scheer- 10 tot 200 0,1 tot 5 < 0,3 apparaat, tondeuse, haardroger Magnetron 10 tot tot 10 < 1 Boor, cirkelzaag, 10 tot 100 0,5 tot 5 < 0,5 schuurmachine, stofzuiger, mixer TV 0,2 tot 2 < 0,5 < 0,1 (aan de voorkant) 18 Randstad 380 kv november 2010 Randstad 380 kv november

11 planning 2e week november 2010 start archeologisch onderzoek (zie pagina 8-9) J 2010 Voorbereidingsbesluit Noordring ligt ter inzage Informatieavond over het voorbereidingsbesluit Noording in Hazerswoude-dorp en in Hoofddorp Het ontwerp Rijksinpassingsplan Vijfhuizen en vergunningen ligt ter inzage (inspraakperiode 6 weken) Informatieavond over het ontwerp Rijksinpassingsplan Vijhuizen en vergunningen f m a 2011 definitief Rijksinpassingsplan Vijfhuizen en vergunningen beroepsperiode: 6 weken ontwerp Rijksinpassingsplan Noordring en ontwerp vergunningen Beverwijk-Vijfhuizen inspraakperiode: 6 weken definitief Rijksinpassingsplan Noordring en vergunningen Beverwijk-Vijfhuizen beroepsperiode: 6 weken 2012 ontwerp vergunningen Vijfhuizen-Bleiswijk m J J a s o n d Contact info@randstad380kv.nl Informatienummer: Randstad 380kV november 2010