Methodiek voor het volgen van de kostenontwikkelingen in het openbaar vervoer. Update 2012

Transcriptie

1 Methodiek het volgen van de kostenontwikkelingen in het openbaar vervoer Update

2 Methodiek het volgen van de kostenontwikkelingen in het openbaar vervoer Update J.H.M. van Beijeren ir. M.R.J. Kindt ir. M.W.J. Bus Dit rapport is uitgebracht aan FMN Kenmerk R0152/ /BUS/LEU Zoetermeer, augustus Het gebruik van cijfers en/of tekst uit dit rapport is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van NEA.

3 Inhoudsopgave 1 INLEIDING 4 2 METHODIEK VAN HET ONDERZOEK 5 3 KOSTENAANDELEN 7 4 VOORBEELDBEREKENING VAN WERKING NIEUWE INDEXATIEMETHODIEK VANAF. 9 5 INDEXATIEOVERZICHTEN PER TECHNIEK EN ENERGIEBRON RAMING 11 6 OVERGANGSMAATREGEL BIJ INVOERING IN 12 R0152.doc 3

4 1 Inleiding In de financiële relatie tussen opdrachtgevers (overheden) en opdrachtnemers (vervoerbedrijven) in het openbaar vervoer worden verschillende indexen gebruikt die vrijwel nergens overeenkomen met de kostenstructuur van de vervoerbedrijven. Indien er een kostenontwikkeling wordt overeengekomen die is afgestemd op de kostenstructuur van de openbaar vervoerbedrijven zal dit zowel de opdrachtgevers als opdrachtnemers delen opleveren, namelijk: De opdrachtnemer weet dat hij reëel kan inschrijven daar hij de verdere jaren geen risico s loopt op onziene kostenstijgingen; De opdrachtgever kan de laagste inschrijving verwachten daar hier geen risico s onverwachte kostenstijgingen zijn inbegrepen. In 2006 heeft NEA eenmalig in opdracht van het toenmalige Mobis een dergelijke kostenontwikkeling opgesteld. Naar aanleiding hiervan hebben er tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers gesprekken plaatsgevonden. Daar het belang van een juiste kostenontwikkeling zowel de vervoerbedrijven als de aanbestedende diensten geldt, hebben deze een werkgroep gevormd (FMN en overheid) om alle partijen een acceptabele methodiek op te zetten en toe te passen. NEA is door deze werkgroep gevraagd een stel in te dienen, waarbij op transparante wijze de methodiek wordt vastgesteld. Het resultaat van dit stel is verwoord in deze rapportage. De opbouw van de rapportage is als volgt: In hoofdstuk 2 wordt eerst de methodiek van het onderzoek beschreven ten aanzien van de prognose en de aanpassingen in het daarop volgende. In hoofdstuk 3 zal worden ingegaan op de basis kostenindeling van de aangetroffen kostenaandelen bij de bedrijven. In hoofdstuk 4 wordt het beeld van de indexatie gepresenteerd waarbij in dit beeld 2009 op 100 is gesteld. Tot slot worden in hoofdstuk 5 de ramingen per techniek vermeld. Indexatie bij tenders Bij aanbestedingen in het Openbaar Vervoer worden de offertes uitgevraagd op basis van het prijspeil van het afgaand aan de bestekdatum, tenzij deze datum na 1 oktober ligt. In dat laatste geval moet geoffreerd worden op het prijspeil van het huidige. De naam van de nieuw ontwikkelde indexatiemethodiek is LBI (Landelijke Bijdrage Index). R0152.doc 4

5 2 METHODIEK VAN HET ONDERZOEK De onderzoekmethode van NEA bij het volgen van de kostenontwikkelingen in het openbaar vervoer is als volgt: Vooraf is de kostenstructuur per techniek (bus of trein) en energieverbruik (diesel, aardgas of elektriciteit) van de bedrijfstak gewogen vastgesteld. Deze kostenstructuur wordt bij normale kostenontwikkelingen één keer per drie opnieuw geijkt. Indien zich bijzondere omstandigheden doen, waarbij grote verschuivingen in de kostenaandelen aannemelijk zijn, zal tussentijds een herijking plaatsvinden. Er is een periode van drie gekozen om alleen de structurele effecten mee te nemen en geen jojo-effect te verkrijgen. De berekeningen van de ontwikkelingen zullen worden beperkt tot twee technieken bus en trein. Voor bus wordt een apart indexcijfer berekend materieel tbewogen door diesel of door aardgas. Voor trein wordt een apart indexcijfer berekend materieel tbewogen door diesel of door elektriciteit. Afhankelijk van het soort vervoer binnen een gemengde concessie kan dan een mix van de percentages worden genomen. Deze mix dient af in het bestek te worden vastgelegd. Indien andere soorten voertuigen dan bus en trein worden ingezet dienen nadere afspraken te worden gemaakt; Het kostenniveau per kostensoort wordt in 2010 op 100 vastgesteld; In oktober 2010 worden, na het bekend worden van de MEV, de kostenontwikkelingen het komende () per kostensoort vastgesteld. De kostensoorten die het volgen van de MEV in aanmerking komen zullen verderop nader worden genoemd; op basis van gewogen gemiddelden wordt een kostenontwikkelingspercentage het komende () berekend (indexatie af ); in april van het volgend op het geraamde (april ) worden de werkelijke kostenontwikkelingen verrekend ten opzichte van de in oktober 2010 het geraamde kostenontwikkelingen. Dit betreft dan een afrekening van het. Deze werkelijke kostenontwikkelingen kunnen leiden tot een aanpassing van de indexatie het volgende (in dit geval ).Bij grote afwijkingen tussen de calculatie en de werkelijke vaststelling in april kan worden afgesproken dat het lopende de bijdragen worden aangepast; Deze cyclus herhaalt zich elk waarbij de raming in oktober als een schot moet worden beschouwd. De berekeningen zoals hierboven vermeld worden uitgevoerd door het Landelijke Tarievenbureau dat de uitkomsten er van ter controle aanbiedt aan de vervoerders, waarna de indexaties worden vastgesteld. R0152.doc 5

6 Afgesproken is om de volgende methodiek te volgen: De kostenaandelen van de Openbaar vervoerbedrijven worden gesplitst in drie kostencategorieën namelijk: Loonkosten Onder deze post worden alle kosten verzameld die een relatie hebben met het personeel (loon, sociale lasten, pensioen en overige personeelskosten). Bij deze kostenpost zal de verwachte ontwikkeling Loonsom per arbeids marktsector worden gevolgd (inclusief toename sociale lasten). Energiekosten Deze post is onderverdeeld in Diesel, Aardgas en Elektriciteit. Diesel Voor de werkelijke ontwikkelingen van de diesel worden de betreffende CBS cijfers gebruikt (CBS code 07222). CBS publiceert deze cijfers elke maand en baseert zich op het gemiddelde van de dagprijzen van de diesel. De berekening is gebaseerd op de stijging of de daling van de gemiddelde prijs van de afgelopen 12 maanden.. Aangezien een prognose van de toekomstige ontwikkeling van de brandstofprijzen erg lastig en arbitrair is, wordt bij de calculatie deze prognose gebaseerd op het gewogen gemiddelde van de loonvoet marktsector en CPI (zie loonkosten en overige kosten). Aardgas Voor de werkelijke ontwikkelingen van deze post wordt de CBS index van gas (code 4520) gevolgd. De prognose van deze post geschiedt op dezelfde wijze als beschreven onder de post diesel. Elektriciteit Voor de werkelijke ontwikkelingen van deze post wordt de CBS index van elektriciteit (code 4510) gevolgd. De prognose van deze post geschiedt op dezelfde wijze als beschreven onder de post diesel. Overige kosten Voor alle niet eerder genoemde kosten wordt de ontwikkeling van de consumentenprijsindex gevolgd. Een uitzondering hierop vormen de reparatieen onderhoudskosten en de doorberekende overheadkosten. Hierop zal in het volgende hoofdstuk nader worden ingegaan. In het verleden werd het volgen van de kostenontwikkeling in het OV de ontwikkeling van het IMOC gevolgd. Het verschil tussen de CPI en het IMOC is dat bij het IMOC al de kostenontwikkelingen worden gevolgd die bij de overheden plaatsvinden. Daar de OV bedrijven private bedrijven zijn ligt het volgen van de CPI het meest de hand. Daarnaast wordt hier meer uniformiteit verkregen, omdat bij het prognosticeren van alle drie de kostensoorten zoveel mogelijk het CPI wordt gevolgd. R0152.doc 6

7 3 Kostenaandelen NEA heeft bij drie bedrijven (Arriva, Connexxion en Veolia) de bedrijfsgegevens over 2009 geanalyseerd en deze uniform gewogen de kostenontwikkeling opgesteld. Daar ieder bedrijf een eigen rekeningschema hanteert zijn de aangetroffen kostenaandelen niet zonder correcties opneembaar. De belangrijkste uitgevoerde correcties waren: De inhuur of verhuur van personeel zijn gecorrigeerd op de loonkosten; Bij concessies waarbij reparaties en onderhoud extern worden uitbesteed is 40% van deze kosten toegerekend aan de loonkosten; Bij concessies waarbij overheadkosten vanuit de holding zijn doorberekend is rekening gehouden met het aandeel loonkosten in de holding. Dit aandeel is bij de berekening bij de loonkosten gevoegd; In de kosten is geen rekening gehouden met onderaanneming. Hierbij is er van uit gegaan dat de kostenstructuur van onderaanneming globaal gelijk is aan deze van de concessiehouder. Uitkomsten vaststelling kostenaandelen Na uitvoering van de eerder genoemde correcties zijn de kostenaandelen bepaald volgens de in hoofdstuk 2 genoemde onderdelen. Gezien het beperkt aantal deelnemers lijkt het onverstandig om hier anoniem gegevens per bedrijf te vermelden daar herkenbaarheid niet kan worden uitgesloten. Wel kan worden vermeld dat de structuur van de kosten van de drie bedrijven niet veel van elkaar afwijkt. De individuele kostenaandelen zijn wel naar elk bedrijf afzonderlijk verstuurd. Uit de verstrekte gegevens zijn drie verschillende kostenaandelen berekend. In de onderstaande tabel zijn deze kostenaandelen vermeld. Tabel 3.1 Kostenaandelen per kostensoort bus diesel (2009) Kostensoort Kostenaandeel Loonkosten 62,48 Overige kosten 27,43 Brandstofkosten 10,09 Bron: NEA R0152.doc 7

8 Tabel 3.2 Kostenaandelen per kostensoort bus aardgas (2009) Kostensoort Kostenaandeel Loonkosten 63,73 Overige kosten 29,96 Brandstofkosten 6,31 Bron: NEA Tabel 3.3 Kostenaandelen per kostensoort trein (2009) Kostensoort Kostenaandeel Loonkosten 31,30 Overige kosten 60,24 Energiekosten 8,46 Geen onderscheid in kostenaandelen tussen trein diesel of trein elektriciteit Gezien het beperkt aantal waarnemingen wordt er qua kostenaandelen geen onderscheid gemaakt tussen treinmaterieel tbewogen door diesel of treinmaterieel tgedreven door elektriciteit. Wel zal bij de post energie rekening worden gehouden met de ontwikkeling van de desbetreffende post. Indexcijfer bus (diesel of aardgas) of trein (diesel of elektriciteit) Bij concessies waarbij zowel bussen als treinen worden ingezet zal, afhankelijk van de verhouding van deze inzet, een gemiddelde van de twee berekende kostenontwikkelingen moeten worden genomen. R0152.doc 8

9 4 Voorbeeldberekening van werking nieuwe indexatiemethodiek vanaf Stel bijdrage 2010 = 100 Tabel 4.1 Voorlopig vaststelling bijdrage Kosten Voorcalc. Indexatie Werk.index Nacalc. Effect Definitieve aandeel okt-10 calc. index bijdrage apr-12 apr-12 nacalc. nabetaling bijdrage NEA okt-10 tbv apr-12 lopig over Lonen 62,48 3,00% 1,87 2,50% 1,56 Diesel 10,09 2,54% 0,26 1,00% 0,10 Overig 27,43 1,50% 0,41 1,50% 0,41 100,00 2,54% 2,54% 102,54 2,07% -0,47% 0,47-102,07 Voorlopig vaststelling bijdrage is 102,54: na afloop van het worden de werkelijke indexcijfers berekend; resultaat: bijdrage is 0,47% te hoog vastgesteld; definitieve bijdrage wordt 1,0207 x 100 = 102,07. Tabel 4.2 Voorlopig vaststelling bijdrage Kosten Voorcalc. Indexatie Werk.index Nacalc. Effect Definitieve aandeel okt-11 calc index bijdrage apr-13 apr-13 nacalc. nabetaling bijdrage NEA okt-11 tbv apr-13 lopig over Lonen 62,48 1,00% 0,62% 2,00% 1,25 Diesel 10,09 1,61% 0,16% 2,00% 0,20 Overig 27,43 3,00% 0,82% 2,00% 0,55 100,00 1,61% 1,61% 104,19 2,00% 0,39% 0,08-104,12 Voorlopig vaststelling bijdrage is 102,54 x 101,61 = 104,19; na afloop van het worden de werkelijke indexcijfers berekend; resultaat: bijdrage is 0,39% te laag vastgesteld; definitieve bijdrage wordt 1,02 x 102,07 = 104,12. Het feit dat hier toch door de vervoerder moet worden terugbetaald is een gevolg van het feit dat de lopige bijdrage het is gebaseerd op de lopige bijdrage. De definitieve bijdrage is gebaseerd op de definitieve bijdrage. R0152.doc 9

10 Tabel 4.3 beeld van de indexatie Kosten Voorcalc. Indexatie Werk.index Nacalc. Effect Definitieve aandeel okt-12 cal. index bijdrage apr-14 apr-14 nacalc. nabetaling bijdrage NEA okt-12 tbv apr-14 over lopig Lonen 62,48 2,00% 1,25 2,50% 1,56 Diesel 10,09 1,69% 0,17 4,00% 0,40 Overig 27,43 1,00% 0,27 1,00% 0,27 100,00 1,69% 1,69% 105,96 2,24% 0,55% 0,97 106,45 Het bovenstaande betreft een beeld van de indexatie. Ieder wordt door NEA opnieuw een percentage vastgesteld waarmee de bijdrage wordt verhoogd. R0152.doc 10

11 5 Indexatieoverzichten per techniek en energiebron raming Tabel 5.1 Kostenraming bus diesel Kosten Kostenaandeel Raming Ontwikkeling Lonen 62,48 103,0 1,87 % Diesel 10,09 102,54 0,26 % Overig 27,43 101,5 0,41 % Indexering 102,54 2,54 % Tabel 5.2 Kostenraming bus aardgas Kosten Kostenaandeel Raming Ontwikkeling Lonen 63,73 103,0 1,91 % Aardgas 6,31 102,52 0,16 % Overig 29,96 101,5 0,45% Indexering 102,52 2,52 % Tabel 5.3 Kostenraming trein diesel Kosten Kostenaandeel Raming Ontwikkeling Lonen 31,3 103,0 0,94 % Diesel 8,46 102,54 0,17 % Overig 60,24 101,5 0,90 % Indexering 102,05 2,01 % Tabel.5.4 Kostenraming trein elektriciteit Kosten Kostenaandeel Raming Ontwikkeling Lonen 31,3 103,0 0,94 % Elektriciteit 8,46 102,54 0,17 % Overig 60,24 101,5 0,90 % Indexering 102,05 2,01 % R0152.doc 11

12 6 Overgangsmaatregel bij invoering in Voor de start van de nieuwe methodiek van indexatie gelden de volgende afspraken: 1. Voor alle concessies wordt eind 2010 de calculatie toegepast zoals in hoofdstuk 5 is beschreven (beeld: bus diesel 2,54% ten opzichte van de bijdrage 2010); 2. Voor concessies die zijn gestart geldt dat bij de nacalculatie in april de basis de dieselprijs het gemiddelde is van de jaren 2009 en 2010; 3. Voor concessie die vanaf eind 2010 c.q. zijn ingegaan is de indexatie in afhankelijk van het prijspeil waarop is geoffreerd. Als de offerte op prijspeil 2010 is gemaakt wordt de nieuwe indexatie toegepast met als uitzondering de nacalculatie van de dieselprijs, waar het gemiddelde van 2010 wordt genomen. Als de offerte op prijspeil is ingediend, wordt er uiteraard niet geïndexeerd over. R0152.doc 12