Labboekje. Medische Microbiologie. Parasitologie (LKP) Serologie. Materiaal. Parasiet

Transcriptie

1 Labboekje Medische Microbiologie Parasitologie () Serologie Materiaal Parasiet 1

2 Inhoudsopgave Serologie SEROLOGIE...6 Amoeben serologie...6 Entamoeba histolytica serologie...6 Cysticercose serologie... 7 Taenia spp. serologie...7 Lintworm serologie...7 Echinococcen serologie...8 Fasciola serologie...9 Filaria serologie W. bancrofti serologie B. malayi serologie...10 L. loa serologie...10 O. volvulus serologie...10 D. streprocerca serologie...10 M. ozzardi serologie...10 M. perstans serologie...10 Leishia serologie...11 Viscerale Leishia serologie...11 Microsporidium serologie...12 Schistosoma serologie Bilharzia serologie...13 S. soni serologie S. haematobium serologie...13 Strongyloides serologie Strongyloides stercoralis serologie...14 Toxocara serologie...15 Hondenspoelworm...15 Toxocara canis...15 Kattenspoelworm Toxocara cati...15 Toxocara spp Toxoplasma serologie Congenitale toxoplasmose...16 Oog-toxoplasmose...16 Toxoplasmose gondii...16 Lymfklier toxoplasmose Toxoplasmose bij immuun suppressie...16 Cerebrale toxoplasmose...16 Trichinellosis...18 Trypanosoma serologie...19 Afrikaanse typanosomiasis serologie Slaapziekte serologie

3 Inhoudsopgave Materiaal MATERIAAL Beenmerg Bloed uit vingerprik...23 Dikke druppel...23 Malaria Borrelia...23 Trypanosoma...23 Darmbiopten...24 Duodenum biopt...24 Dunne darm biopt Colon biopt...24 Rectum biopt...24 Jejunum biopt...24 Echinokokken cystenmateriaal...25 Echinococcose...25 Echinococcus spp...25 E. granulosis E. miltilocularis...25 Echinococcus-cyste Feces in TFT...26 Defaecatie...26 Ontlasting...26 Poep...26 Feces (vers)...27 Defaecatie (vers)...27 Ontlasting (vers)...27 Poep (vers)...27 Huidbiopten...28 Skin snips...28 Cutane Leishia...28 Huidlaesies...28 Jejunumvocht...29 Liquor...30 CSF...30 Toxoplasmose...30 Trypanosomiasis...30 Oogschraapsel Cornea Contactlenzen...31 Keratitis Saponine...32 Microfilariae...32 Sputum Urine Schistosoma haematobium uurs urine Microsporidia spp Bilharzia

4 Inhoudsopgave Parasiet PARASIET...36 Acanthamoeba Acanthamoeba keratitis Vrijlevende amoeben Amoeben Amoebiasis...37 E. histolytica...37 Amoebendysenterie...37 Haematofage amoeben Amoeben abces...37 Ascaris...39 Spoelworm Babesiosis Cryptosporidium Cryptosporidiose...41 Cyclospora...42 Cysticercose...43 Taenia spp Lintworm...43 Proglottiden...43 Darmparasieten...44 Protozoaire cysten Vegetatieve stadia Coccoïden...44 Wormeieren...44 Microsporidia...44 Cryptosporidia...44 Dirofilariasis Echinokokken Echinococcus granuloseus...46 Echinococcus multilocularis...46 Blaaswormen Enterobius...47 Aarsmade...47 Enterobius vermiculairs...47 Oxyuren...47 Pinworm Plakbandpreparaat...47 Fasciola Fasciola hepatica...48 Fasciola gigantica Fasciola eieren...48 Leverbot Filaria...49 Microfilaria...49 Wurchereria bancrofti...49 Loa loa Dipetalonema perstans...49 Ochocerca volvulus

5 Mansonella ozzardi...49 Brugia malyi Onchocerca-knobbels...49 Calabar zwellingen...49 Draadwormen...49 Giardia lamblia...50 Leishia Vicerale Leishia...51 Cutane Leishia...51 Muco-cutane Leishia...51 Kala azar Malaria...52 Plasmodium falciparum...52 Plasmodium ovale...52 Plasmodium vivax...52 Plasmodium malariae Malaria tropica...52 Cerebrale malaria Dikke druppel...52 Microsporidium Sputum, urine, verse feces, TFT, jejunum en duodenumbiopt...53 Schistosoma...54 Bilharzia Katayama syndroom...54 Strongyloides...55 Baern...55 Toxocara...56 Toxocara spp Toxocara canis...56 Honden spoelworm...56 Toxocara cati...56 Katten spoelworm Toxoplasma...57 Congenitale toxoplasmose...57 Oog-toxoplasmose...57 Toxoplasmose gondii...57 Lymfklier toxoplasmose Toxoplasmose bij immuunsuppressie...57 Cerebrale toxoplasmose...57 Trypanosoma...58 Chagas, ziekte van Slaapziekte...58 Amerikaanse trypanosomiasis...58 Afrikaanse trypanosomiasis

6 SEROLOGIE Velden Amoeben serologie condities Duur van onderzoek Entamoeba histolytica serologie Stolbloed STX5 5 ml 2-8 C Ook altijd TFT inleveren Minimaal 1 maal per week, op donderdag/vrijdag onder voorbehoud. Latex agglutinatietest, amoeben dipsticktest, CAP-test Positieve serologie: Aanwijzing voor weefselamoebiasis of, na geven van therapie, doorgemaakte weefselamoebiasis. In overleg met (toestel/sein: of toestel/sein: 65728) Koorts (o.a.) en leverafwijkingen Negatief De Amoeben LatexTest kan cito worden aangevraagd (toestel/sein: 65719) 6

7 Velden Serologie Cysticercose serologie Taenia spp. serologie Lintworm serologie Stolbloed STX5 condities 5 ml 1 maal per week (indien aanwezig) Duur van onderzoek 2-8 C Ook altijd TFT-test inleveren Immunoblot Positieve serologie: aanwijzing voor cysticercose of, na het geven van therapie, doorgemaakte cysticercose Epilepsie, focale neurologische uitvalsverschijnselen, intracraniale drukverhoging Negatief 7

8 Velden Serologie condities Duur van onderzoek Echinococcen serologie stolbloed STX5 5 ml 1 maal per week (indien aanwezig) 2-8 C Indirecte hemagglutinatie test < 1:80 1:320 Serologisch aanwijzing voor een echinococceninfectie, of na geven van therapie, doorgemaakte echinococceninfectie. 1:160 Serologisch mogelijk aanwijzing voor een echinococceninfectie. < 1:160 Serologisch geen aanwijzing voor een echinococcus infectie. Leverafwijkingen, ruimte innemende processen in de lever en hersenen, eosinofilie 8

9 Velden Serologie condities Duur van onderzoek Fasciola serologie Stolbloed Liquor STX5 5 ml 1 maal per week (indien aanwezig) 2-8 C Indirecte haemagglutinatie test 1:80 1:320 Serologisch aanwijzing voor een fasciola-infectie. 1:160 Serologisch mogelijk aanwijzing voor een fasciola-infectie. 1:80 Serologisch geen aanwijzing voor een fasciola-infectie. Leverafwijkingen, eosinofilie 9

10 Velden Serologie Filaria serologie W. bancrofti serologie B. malayi serologie L. loa serologie O. volvulus serologie condities Duur van onderzoek D. streprocerca serologie M. ozzardi serologie M. perstans serologie Stolbloed STX5 5 ml 1 maal per week (indien aanwezig) 2-8 C ELISA (IgG) ELISA OD > OD cut off: serologisch aanwijzing voor een filaria-infectie of, na geven van therapie, doorgemaakte filaria-infectie Huidafwijkingen lymfadenopathie, lymfadenitis, oogafwijkingen, eosinofilie, gewrichtszwelling, hydrocèle OD< OD cut off 10

11 Velden Serologie Leishia serologie condities Duur van onderzoek Viscerale Leishia serologie Stolbloed STX5 5 ml 1 maal per week (indien aanwezig) 2-8 C Directe agglutinatietest (DAT), K39 dipstick K39: positief: aanwijzing voor viscerale leishiasis of, na het geven van therapie, aanwijzing voor doorgemaakte infectie DAT: Positieve serologie: 1:3200: aanwijzing voor viscerale Leishia-infectie Negatieve serologie: < 1:3200 serologisch geen aanwijzing voor viscerale Leishia-infectie o.a. Pancytopenie, koorts, lever en miltafwijkingen K39-dipstick: negatief DAT test 1:

12 Velden Serologie Stolbloed STX5 condities 5 ml 1 maal per week (indien aanwezig) Duur van onderzoek 2-8 C IFAT en Western blotting Bij titer 1:80 of hoger is de interpretatie afhankelijk van het gevonden patroon o.a. diverse afwijkingen bij ernstige immuunsuppressie (HIV of non- HIV:, encephalitis, keratitis, diarree, pneumonie) IFAT <1:80 Microsporidium serologie Western Blotting negatief 12

13 Velden Serologie Schistosoma serologie Bilharzia serologie S. soni serologie condities Duur van onderzoek S. haematobium serologie Stolbloed STX5 5 ml 1 maal per week (indien aanwezig) 2-8 C ELISA (IgG) en indirecte haemagglutinatie test ELISA OD 222 Positief, serologisch aanwijzing voor een schistosomainfectie of, na geven van therapie, doorgemaakte schistosoma-infectie OD < 222 Negatief serologisch geen aanwijzing voor een schistosoma-infectie IHA Positief is titer 1:160, serologisch aanwijzing voor een schistosomainfectie of, na geven van therapie, doorgemaakte schistosoma-infectie Grenswaarde titer is 1:80, serologisch mogelijk aanwijzing voor een schistosoma-infectie of, na geven van therapie, doorgemaakte schistosoma-infectie Negatief is titer 1:80 serologisch geen aanwijzing voor een schistosoma-infectie of, na geven van therapie, doorgemaakte schistosoma-infectie o.a. Lever-/ miltafwijkingen, haematurie, blaasafwijkingen, Katayamasyndroom ELISA OD<222 IHA 1:80 13

14 Velden Serologie Strongyloides serologie condities Duur van onderzoek Strongyloides stercoralis serologie Stolbloed STX5 5ml 1 maal per week (indien aanwezig) 2-8 C Eventueel Baern onderzoek laten doen ELISA OD 220 Serologisch aanwijzing voor een strongyloides infectie of, na geven van therapie, doorgemaakte strongyloidesinfectie OD 180 en < 219 Serologisch mogelijk aanwijzing voor een strongyloidesinfectie OD < 180 Serologisch geen aanwijzing voor een strongyloidesinfectie Eosinofilie, buikpijn, misselijkheid, diarree, larva currens, anemie, 14

15 Velden Serologie Toxocara serologie Hondenspoelworm Toxocara canis Kattenspoelworm Toxocara cati Toxocara spp. Stolbloed STX5 condities 5ml 1 maal per week Duur van onderzoek 2-8 C ELISA (IgG) OD>OD cut off: serologisch aanwijzing voor een toxocara-infectie o.a. Leverafwijkingen en eosinofilie bij met name eren.. Tevens mogelijk oogafwijkingen OD<OD cut off 15

16 Velden Serologie Toxoplasma serologie Congenitale toxoplasmose Oog-toxoplasmose Toxoplasmose gondii Lymfklier toxoplasmose condities Duur van onderzoek Toxoplasmose bij immuun suppressie Cerebrale toxoplasmose Stolbloed Liquor STX5 5ml 2 maal per week op woensdag en vrijdag (onder voorbehoud) 2-8 C Liquor altijd steriel afnemen AxSYM IgG (MEIA), AxSYM IgM (MEIA), Sabin Feld, Avidity IgG, Western blotting, ISAGA IgA en ISAGA IgM Interpretatie is afhankelijk van het gevonden patroon en immuunstatus HIV, immuunsuppressie, lymfadenitis, oculaire afwijkingen, orgaantransplantatie AxSYM IgG: negatief <2.0, 2.0 grijze zone 2.9, positief 2.9 AxSYM IgM: negatief <0.500, grijze zone 0.599, positief Sabin Feld titer 1:2 is positief Avidity IgG: 0,200 index <0,300 intermediaire aviditeit IgG, Index 0,300 Hoge aviditeit IgG Western Blotting ISAGA IgA volwassenen: Positief: > 7 +, Grenswaarde (het "grijze" gebied): 6-7 +, Negatief: < 6 + ISAGA IgM volwassenen: Positief: 9 +, Grenswaarde (het "grijze" gebied): 6-8 +, Negatief: < 6 + Western Blotting ISAGA IgA pasgeborenen: Positief 6 + (10 dagen later herhalen), Grenswaarde: (10 dagen later herhalen), Negatief < 3 + ISAGA IgM pasgeborenen: Positief 3 + (10 dagen later herhalen en 16

17 vergelijken met serum van moeder), negatief <

18 Velden Serologie condities Duur van onderzoek Trichinellosis Stolbloed STX5 5 ml Wordt opgestuurd. 2-8 C 18

19 Velden Serologie Trypanosoma serologie Afrikaanse typanosomiasis serologie Slaapziekte serologie stolbloed STX5 condities 5ml 1 maal per week indien aanwezig Duur van onderzoek 2-8 C IFAT-test, Directe Agglutinatie Test Positieve serologie: aanwijzing voor trypanosoma-infectie IFAT: afhankelijk van de gebruikte antigeen batch DAT: negatief 19

20 Labboekje Medische Microbiologie Parasitologie () - MATERIAAL Zoeken op basis van ingestuurd materiaal 20

21 MATERIAAL Velden Materiaal condities Beenmerg Beenmerg Bacteriologie: Kweekflessen: groen en zwarte dop Schimmels: 3x containers (nr.300) NNN-buizen EDTA EDT7 1 à 2 buizen Het materiaal moet zo steriel mogelijk afgenomen en geënt worden. Maximaal 3 druppels aan 1x of 2x NNN-buizen (nr 121 voor Leishia), Minimaal 0,5 ml toevoegen aan buisje met EDTA (voor PCR) 1x preparaat (gemaakt door speciële hematologie) 1x Aanvraagformulier voor voor parasitologie 0,5 ml-1,0 ml beenmerg per kweekfles Enkele druppels voor schimmelkweek NNN-buizen: maximaal 3 druppels EDTA bloed (PCR techniek): minimaal 1 ml beenmerg Enkele druppels voor preparaten Dagelijks tijdens kantoortijden Duur onderzoek afhankelijk overleg met Parasitologie (tst 65719/ sein 65728) Giemsapreparaat 1 dag PCR voor Leishia 2-5 dagen Duur van onderzoek Leishia: maximaal 4 weken Schimmel: maximaal 4 weken Mycobacteriën: 8 weken Banale kweek: minimaal 2, maximaal 7 dagen C Alle voedingsbodems een half uur voor gebruik op kamertemperatuur brengen, na afname afgeven op laboratorium L Beenmergset aanvragen en ophalen bij LKB, L1-205, tel Geen grote stickers op de kweekflessen plakken! Microscopie, kweek en PCR Bij afname van beenmerg voor leishia altijd contact opnemen met Parasitologie: tst 65719/ sein Naam van patiënt, geboortedatum en afnamedatum op het materiaal vermelden. 21

22 De beenmergset na enten zo snel mogelijk terug brengen naar het LKB, L

23 Velden Materiaal Bloed uit vingerprik Dikke druppel Malaria Borrelia condities Duur van onderzoek Trypanosoma Vingerprik (dikke druppel, uitstrijk, QBC) n.v.t. wordt door de analist van het zelf gedaan. Vooraf contact opnemen met Parasitologie: tst of sein Dagelijks, buiten kantoortijden in overleg met de tropenarts Malaria: 2 uur na afname Borrelia: 2 uur na afname Trypanosoma: 2 uur na afname N.v.t. Microscopie, antigeen testen en PCR Koorts na verblijf in de tropen 23

24 Velden Materiaal Darmbiopten Duodenum biopt Dunne darm biopt Colon biopt Rectum biopt Jejunum biopt Dunne darm en colonbiopten Giardia lamblia, Cryptosporidium spp., Cyclospora spp., Microsporidium spp. Strongyloides Rectumbiopt Schistosoma spp. E. histolytica Jejunumbiopt byouxbottle met 2 ml gebufferde 0,9% NaCl 1 maal condities Biopt opvangen in byouxbottle met 2 ml gebufferde 0,9% NaCl, na afname direct op het laboratorium afgeven. (Niet in de koelkast zetten). +/- 1 mm Dagelijks tijdens kantoortijden (op indicatie) Duur van onderzoek 1 dag Kamertemperatuur, niet in de koelkast Ook feces in TFT inleveren LKBP Microscopie Bij darmbiopten met verdenking op darmparasieten (zoals G. lamblia, Schistosoma spp etc) Bij verdenking op darmparasieten verdient degelijk fecesonderzoek, o.a met de TFT, de voorkeur. Naam van patiënt, geboortedatum en afnamedatum op het materiaal vermelden. 24

25 Velden Materiaal Echinokokken cystenmateriaal Echinococcose Echinococcus spp E. granulosis condities Duur van onderzoek E. miltilocularis Echinococcus-cyste Cystevocht uit echinococcen cyste voor onderzoek op Echinococcus spp. Indien vitaliteit bepaald moet worden, materiaal direct na afname afgeven op het laboratorium Parasitologie L1-247 (niet in de koelkast). Dagelijks tijdens kantoortijden 1 dag N.v.t. Microscopie Man Naam van patiënt, geboortedatum en afnamedatum op het materiaal vermelden. 25

26 Velden Materiaal Feces in TFT Defaecatie Ontlasting Poep Feces in TFT (Potjes en protocol) met fixatief verkrijgbaar bij L1-205). TFT 3 buizen Drie dagen achter elkaar feces verzamelen, feces dag 1 en 3 in SAF condities fixatief en feces van dag 2 in lege container. Op dag 3, na productie van het derde monster alles inleveren. Zie bijgesloten protocol Dagelijks tijdens kantoortijden Duur van onderzoek Minimaal 2 dagen 2-8 C of kamertemperatuur Microscopie Maag/darmklachten, diarree, bloed/slijm etc. Naam van patiënt, geboortedatum en afnamedatum op het materiaal vermelden. 26

27 Velden Materiaal Feces (vers) Defaecatie (vers) Ontlasting (vers) Poep (vers) Verse (warme) feces, maximaal 2 uur na produktie (moet buiten koelkast blijven), direct afgeven aan analisten afd. Parasitologie! Container condities Potje feces moet buiten de koelkast blijven Strongyloides: minimaal 2 pingpongballen feces Voor alle andere onderzoeken minimaal 1 pingpongbal feces Dagelijks tijdens kantoortijden Amoeben: binnen 1 dag Vegetatieve protozoa: binnen 2 dag Duur van onderzoek Protozoaire cysten: minimaal 2 dagen Microsporidia: minimaal 2 dagen Wormen: minimaal 2 dagen N.v.t. Feces direct op het laboratorium afgeven, niet in koelkast plaatsen. Tevens is het ook goed om een TFT in te sturen. Microscopie Bloed bij ontlasting (met name verdenking E. histolytica infectie) en verdenking Strongyloidiasis. Bij dit fecesonderzoek ook altijd serologisch onderzoek naar deze infecties verrichten!! Klachten oa. maag/darmklachten, diarree, soms diaree met bloed/slijm etc. Mogelijk om cito aan te vragen. Naam van patiënt, geboortedatum en afnamedatum op het materiaal vermelden. 27

28 Velden Materiaal Huidbiopten Skin snips Cutane Leishia Huidlaesies Skin snip voor onderzoek op Filaria spp. Huidbiopten voor onderzoek op Leishia spp condities STX 5 Leishia spp.:nnn-buizen Skin snip behoort zo oppervlakkig te worden afgenomen dat de wond slechts wat wondvocht, maar geen bloed afgeeft. De huid mag slecht oppervlakkig worden schoongemaakt: te grondig ontsmetten van de huid kan er toe leiden dat de microfilaria zich uit dat deel van de huid terugtrekt. Skin snip dient te worden afgenomen van schouders, lendenen en kuiten. Huidbiopten behoren in de rand van de ulcus afgenomen worden. Skin snips 6x biopten Huidbiopten 2x biopten Dagelijks tijdens kantoortijden op indicatie Filaria spp minimaal 2 dagen Leishia microscopie van biopt: 1werkdag Duur van onderzoek PCR-Leishia: 2-4 werkdagen Kweek Leishia: van 1 tot 4 weken. Stolbloed: zie ook Filaria serologie Kamertemperatuur Analist dient bij afname aanwezig te zijn, materiaal wordt direct na afname verwerkt. Voor afname altijd contact opnemen met Parasitologie: tst of sein Microscopie, kweek en PCR verdenking Onchocerca infectie (o.a. jeuk, andere huidafwijkingen, oogafwijking) Leishia spp: diverse huidafwijkingen Bij onderzoek op Filaria tevens stolbloed insturen. Zie ook Filaria serologie Naam van patiënt, geboortedatum en afnamedatum op het materiaal vermelden. 28

29 Velden Materiaal condities Duur van onderzoek Jejunumvocht Jejunumvocht voor onderzoek op vegetatieve stadia van Giardia lamblia Container 1 maal Materiaal moet direct na afname worden afgegeven op het laboratorium van afdeling Parasitologie L1-247 (niet in de koelkast). Dagelijks tijdens kantoortijden 1 dag N.v.t. Microscopie Maag/darmklachten Naam van patiënt, geboortedatum en afnamedatum op het materiaal vermelden. 29

30 Velden Materiaal Liquor CSF Toxoplasmose condities Duur van onderzoek Trypanosomiasis Liquor Container Microscopie, serologie, PCR Vooraf contact opnemen met Parasitologie: tst of sein Dagelijks, buiten kantoortijden in overleg met parasitoloog of tropenarts Toxoplasma: minimaal 1-3 dagen Trypanosoma: 2 uur na ontvangst Direct na afname afgeven op het laboratorium. Naam van patiënt, geboortedatum en afnamedatum op het materiaal vermelden. 30

31 Velden Materiaal Oogschraapsel Cornea Contactlenzen condities Keratitis Oogschraapsel/contactlenzen/cornea voor onderzoek op Acanthamoeben Analist dient bij afname aanwezig te zijn, materiaal wordt direct na afname verwerkt Voor afname contact opnemen met Parasitologie tst of sein Dagelijks, buitenkantoortijden in overleg met artsmicrobioloog/parasitoloog en/of tropenarts Duur van onderzoek Maximaal 4 weken N.v.t. De öse/spatel na eenmalig gebruik desinfecteren, de voedingsbodem waarop het schraapsel wordt geënt is gecoat met bacteriën Microscopie, kweek en PCR Indien positief, zeer waarschijnlijk oorzaak keratitis. Verder overleg met afd. parasitologie (65719 of 65728) Keratitis en/of meningo-encephalitis In overleg met parasitoloog 31

32 Velden Materiaal Saponine condities Microfilariae Stolbloed STX5 Analist dient bij afname aanwezig te zijn voor directe verwerking van het materiaal. Vooraf contact opnemen met Parasitologie: tst of sein ml Dagelijks tijdens kantoortijden Duur van onderzoek 1 dag 2-8 C Neem voor afname saponine eerst contact op met de parasitologie (65719) Microscopie 32

33 Velden Materiaal condities Duur van onderzoek Sputum Microsporidium in sputum, sputum onderzoek op parasieten Wormen (Paragonimus spp, Ascaris lumbricoides, Strongyloides stercoralis larven, Protoscolices van Echinococcus granulosis) Protozoa (Cryptosporidiën oöcysten, Vegetatieve stadia van Entamoeba histolytica): Na afname direct op laboratorium Parasitologie L1-247 afgeven Dagelijks tijdens kantoortijden Minimaal1 dag N.v.t Microscopie en PCR Bij patiënten met AIDS en andere vormen van immuunsuppressie. Naam van patiënt, geboortedatum en afnamedatum op het materiaal vermelden. 33

34 Velden Materiaal Urine Schistosoma haematobium 24 uurs urine Microsporidia spp. Bilharzia Schistosoma haematobium: 24 uurs urine Microsporidia spp.: 3 porties urine 2 liter bokaal Urine verzameld in 24 uur. Voor Schistosomiasis: In grote verzamelbeker 24-uurs volume urine inleveren voor onderzoek op Schistosoma haematobium. condities Voor Microsporidiosis: 3 dagen achtereen urine in plastic beker met goed sluitende deksel inleveren voor onderzoek op Microsporidia spp. N.v.t. Dagelijks tijdens kantoortijden (op indicatie) Schistosoma haematobium: minimaal 2 dagen Duur van onderzoek Microsporidia spp.: minimaal 2 dagen 2-8 C Microscopie Schistosoma: haematurie, nierafwijkingen, positieve schistosoma serolgie en zoetwater contact in de tropen. Microspridia spp: bij patiënten met AIDS en andere vormen van immuunsuppressie. Naam van patiënt, geboortedatum en afnamedatum op het materiaal vermelden. 34

35 Labboekje Medische Microbiologie Parasitologie () - parasiet Zoeken op basis van naam van de parasiet 35

36 PARASIET Velden Parasiet Acanthamoeba condities Acanthamoeba keratitis Vrijlevende amoeben Cornea Oogschraapsel Contactlenzen N.v.t. Analist dient bij afname aanwezig te zijn (tst. nr / sein 65728): materiaal wordt direct na afname verwerkt Indien positief, zeer waarschijnlijk oorzaak keratitis. Verder overleg met afd. parasitologie (nr of 65728) Keratitis en/of meningo-encephalitis Dagelijks, buitenkantoortijden in overleg met artsmicrobioloog/parasitoloog Duur van onderzoek Maximaal 4 weken N.v.t. De öse/spatel na eenmalig gebruik desinfecteren, de voedingsbodem waarop het schraapsel wordt geënt is gecoat met bacteriën Microscopie, kweek, PCR In overleg met parasitoloog (sein: 65728) 36

37 Velden Parasiet Amoeben Amoebiasis E. histolytica Amoebendysenterie condities Duur van onderzoek Haematofage amoeben Amoeben abces Verse feces (direct op het laboratorium afgeven), TFT, pus, abces (lever), rectum of sigmoid biopt, sputum, stolbloed Container, TFT of stolbloed STX5 Verse feces in afgesloten potje Feces in TFT-set Abcesvocht in afgesloten potje Rectum of sigmoid biopt: biopt opvangen in byouxbottle met 2 ml gebufferde 0,9% NaCl, na afname direct op het laboratorium afgeven (niet in koelkast!!) Sputum: in afgesloten bekertje Stolbloed: zie ook amoeben serologie Stolbloed: 5 ml Dagelijks tijdens kantoortijden Stolbloed: Minimaal eenmaal per week, op donderdag/vrijdag onder voorbehoud. Verse feces: binnen 0.5 dag TFT: minimaal 2 dagen Abces: binnen 0.5 dag Biopt: minimaal 1 dag Sputum: minimaal 0.5 dag Stolbloed: zie ook amoeben serologie Verse feces: binnen 2 uur na productie op laboratorium (L1-247) afgeven, niet in de koelkast. Abcesvocht: direct na afname op laboratorium (L1-247) afgeven, niet in de koelkast. TFT: kamertemperatuur of 2-8 C Biopt: direct na afname op laboratorium (L1-247) afgeven (niet in koelkast!) Sputum: 2-8 C Stolbloed: 2-8 C Voorkeur gaat uit naar TFT i.p.v. verse feces Indien bloed bij feces dan het eerste en tweede buisje van de TFT-set vullen met feces en bloed. Dit direct naar het lab brengen (L1-247). Tevens stolbuis afnemen voor serologisch onderzoek. Na overleg kan het gehele onderzoek in dag afgerond worden. 37

38 Microscopie en serologische technieken, concentratie methode en bevestiging m.b.v. PCR Weefselamoebiasis bij aanwezigheid van amoeben in leverabces Verdenking weefselamoebiasis/amoebendysenterie Mogelijk cito-aanvraag: Amoeben Latex Test (in overleg met parasitoloog). Verse feces voor levende amoeben 38

39 Velden Parasiet Ascaris condities Spoelworm Verse feces (direct op het laboratorium afgeven), TFT, hele worm, sputum Verse feces in afgesloten potje. Feces in TFT-set Hele worm: worm in afgesloten potje met fysiologisch zout of water Sputum: sputum in afgesloten bekertje Dagelijks tijdens kantoortijden Verse feces: minimaal 1dag TFT: minimaal 2 dagen Duur van onderzoek Hele worm: 0.5-1dag Sputum: dag Biopt: minimaal 1 dag Verse feces: binnen 2 uur na productie op laboratorium afgeven. TFT: 2-8 of kamertemperatuur Hele worm: 2-8 C Sputum: 2-8 C Microscopie Worminfectie Darmklachten Aanwezigheid van wormen in het materiaal 39

40 Velden Parasiet Babesiosis Bloed: Dikke druppel, QBC en uitstrijk preparaten condities Analist van het neemt het materiaal zelf af (telnr: 65719) N.v.t. Dagelijks, buitenkantoortijden in overleg met parasitoloog en/of tropenarts Duur van onderzoek Binnen 2 uur na afname N.v.t. Microscopie Babesiosis Tekenbeet, koorts, koude rillingen, zweten, alg. malaise, vergroting van milt, haemolytische anemie, trombocytopenie In overleg met de tropenarts cito aan te vragen 40

41 Velden Parasiet Cryptosporidium condities Cryptosporidiose Verse feces, TFT, jejunum of duodenum biopt, sputum TFT, Container Verse feces in afgesloten potje. Feces in TFT-set Sputum: sputum in afgesloten bekertje Jejunum/ duodenum biopt: Biopt opvangen in byouxbottle met 2 ml gebufferde 0,9% NaCl, na afname direct op het laboratorium afgeven. Dagelijks tijdens kantoortijden Verse feces: minimaal 1dag TFT: minimaal 2 dagen Duur van onderzoek Sputum: minimaal 1 dag Biopt: minimaal 1 dag Verse feces: binnen 2 uur na productie op laboratorium afgeven. TFT: 2-8 of kamertemperatuur Sputum: 2-8 C Biopt: na afname op laboratorium afgeven Diverse microscopische technieken Cryptosporidiose Diarree (vooral bij immuunsuppressieve patiënten) 41

42 Velden Parasiet condities Cyclospora Verse feces, TFT Jejunum- of duodenum biopt Verse feces in afgesloten potje. Feces in TFT-set Jejunum, duodenum biopt: Biopt opvangen in byouxbottle met 2 ml gebufferde 0,9% NaCl, na afname direct op het laboratorium afgeven. Dagelijks tijdens kantoortijden Verse feces: minimaal 1dag Duur van onderzoek TFT: minimaal 2 dagen Biopt: minimaal 1 dag Verse feces: binnen 2 uur na productie op laboratorium afgeven. TFT: 2-8 of kamertemperatuur Biopt: na afname op laboratorium afgeven Diverse microscopische technieken Diarree 42

43 Velden Parasiet Cysticercose Taenia spp Lintworm condities Proglottiden Verse feces (direct op het laboratorium afgeven) TFT Hele worm Proglottiden Stolbloed Liquor TFT, STX5 Verse feces in afgesloten potje. Feces in TFT-set Hele worm: worm in afgesloten potje met fysiologisch zout of water Proglottide(n) met fysiologisch zout of water Stolbloed: zie ook cysticercose serologie Dagelijks tijdens kantoortijden Stolbloed: Eenmaal per week Verse feces: minimaal 1dag TFT: minimaal 2 dagen Duur van onderzoek Hele worm: minimaal 1 dag Stolbloed: zie ook cysticercose serologie Verse feces: binnen 2 uur na productie op laboratorium afgeven. TFT: 2-8 of kamertemperatuur Hele worm/proglottide: 2-8 Stolbloed: 2-8 C Diverse microscopische technieken en serologische technieken en macroscopie Epilepsie, focale neurologische uitvalsverschijnselen en tekenen van intracraniële drukverhoging 43

44 Velden Parasiet Darmparasieten Protozoaire cysten Vegetatieve stadia Coccoïden Wormeieren condities Microsporidia Cryptosporidia Feces in TFT (protocol en potjes met fixatief verkrijgbaar bij L1-205). Drie dagen achter elkaar feces verzamelen, feces dag 1 en 3 in SAF fixatief en feces van dag 2 in lege container. Daarna alles inleveren TFT 3 potjes Dagelijks tijdens kantoortijden Duur van onderzoek Minimaal 2 dagen 2-8 C kamertemperatuur Microscopie, concentratie methode en bevestiging m.b.v. PCR Darmklachten 44

45 Velden Parasiet condities Dirofilariasis Biopt Weefsel Dagelijks tijdens kantoortijden Duur van onderzoek 1 dag 2-8 C Microscopie Pijnlijke migrerende subcutane noduli of ontstekingsreactie met veel eosinofiele cellen 45

46 Velden Parasiet Echinokokken Echinococcus granuloseus Echinococcus multilocularis condities Blaaswormen Cystevocht (uit echinokokkencyste) Sputum Stolboed Cystevocht uit echinokokkencyste in afgesloten potje Sputum in afgesloten potje Stolbloed: zie ook Echinokokken serologie Dagelijks tijdens kantoortijden Stolbloed minimaal eenmaal per week (indien aanwezig) Cystevocht: binnen 1 dag (inclusief vitaliteit) Duur van onderzoek Sputum: minimaal 1 dag Stolbloed: zie ook Echinokokken serologie 2-8 C, indien vitaliteit bepaald moet worden moet het materiaal binnen 1 uur na afname op het laboratorium afgegeven worden. Sputum en stolbloed: 2-8 C Diverse microscopische technieken en serologische technieken Echinococcose Symptomen zijn vrij aspecifiek: o.a. aangetaste lever/ruimteinnemend proces in lever en pijn in bovenbuik In overleg met de afdeling parasitologie 46

47 Velden Parasiet Enterobius Aarsmade Enterobius vermiculairs Oxyuren condities Pinworm Plakbandpreparaat Plakband preparaat: s ochtends van de ongewassen perianale huid Worm Plakbandpreparaat Plakbandmethode: Helder en doorzichtig plakband s ochtends tegen de ongewassen perianale huid drukken (op verschillende plaatsen) en daarna zonder plooien op een schoon objectglas plakken N.v.t. Dagelijks tijdens kantoortijden Duur van onderzoek 1 dag Kamertemperatuur Er moet geheel doorzichtig plakband (cellotape) worden gebruikt, geen gerasterd Scotch tape Microscopische onderzoek Perianale jeuk, wormpjes in ontlasting 47

48 Velden Parasiet Fasciola Fasciola hepatica Fasciola gigantica Fasciola eieren condities Leverbot Verse feces (direct op het laboratorium afgeven) TFT hele worm stolbloed TFT, STX5 Verse feces in afgesloten potje. Feces in TFT-set Hele worm: worm in afgesloten potje met fysiologisch zout Stolbloed: zie ook Fasciola serologie Feces: Dagelijks tijdens kantoortijden Stolbloed: Eenmaal per week Verse feces: minimaal 1dag TFT: minimaal 2 dagen Duur van onderzoek Hele worm: minimaal 1 dag Stolbloed: zie ook Fasciola serologie Verse feces: binnen 2 uur na productie op laboratorium afgeven. TFT: 2-8 C of kamertemperatuur Hele worm: 2-8 C Stolbloed: 2-8 C Diverse microscopische technieken en serologische technieken en macroscopie Fasciola-infectie Pijn in leverstreek, misselijkheid en koorts Vergroting, drukgevoelige lever, soms hepatitis die kan leiden tot levercirrose 48

49 Velden Parasiet Filaria Microfilaria Wurchereria bancrofti Loa loa Dipetalonema perstans Ochocerca volvulus Mansonella ozzardi Brugia malyi Onchocerca-knobbels Calabar zwellingen Draadwormen Huidbiopten (skin snips) Saponine Stolbloed STX5 5 ml Huidbiopten: analist dient bij afname aanwezig te zijn voor directe verwerking van het materiaal (tel: 65719) condities Saponine: analist dient bij afname aanwezig te zijn voor directe verwerking van het materiaal (tel: 65719) Stolbloed: zie ook Filaria serologie Dagelijks tijdens kantoortijden Huidbiopten: binnen 2 dagen Duur van onderzoek Saponine: minimaal 1 dag Stolbloed: zie ook Filaria serologie 2-8 C Neem voor afname huidbiopten en saponine eerst contact op met de parasitologie (tst 65719) Diverse microscopische technieken en serologische technieken Filariasis, elefantiasis, rivierblindheid Eosinofilie, recidiverende lymfangitis, elefantiasis, hydrocèle, worm onder conjuctiva, blindheid, onchocercomen 49

50 Velden Parasiet condities Giardia lamblia Verse feces in afgesloten potje Feces in TFT-set Jejunum of duodenum biopt: Biopt opvangen in byouxbottle met 2 ml gebufferde 0,9% NaCl, na afname direct op het laboratorium afgeven Dagelijks tijdens kantoortijden Verse feces: binnen 1 dag Duur van onderzoek TFT: gemiddeld 3 dagen Biopt: minimaal 1 dag Verse feces: binnen 2 uur na productie op laboratorium afgeven. TFT: kamertemperatuur of 2-8 C Biopt: direct na afname op laboratorium afgeven Voorkeur gaat uit naar TFT i.p.v. verse feces of biopten Diverse microscopische technieken Giardiasis Diarree, darmklachten Bleke en vettige ontlasting. 50

51 Velden Parasiet Leishia Vicerale Leishia Cutane Leishia Muco-cutane Leishia Kala azar Beenmerg Huidbiopt (huidlaesies) Stolbloed EDTA bloed Analist dient bij afname van huidbiopt aanwezig te zijn (tel ), condities materiaal wordt direct na afname verwerkt Beenmerg: zie ook beenmerg Huidbiopt:zie ook huidbiopten Stolbloed: zie ook Leishia serologie Dagelijks tijdens kantoortijden Duur van onderzoek Minimaal 1 dag 2-8 C Diverse microscopische technieken en serologische technieken, kweek en PCR Viscerale leishiasis (kala-azar) Cutana leishiasis Muco-cutane leishiasis Viscerale leishiasis: lever- en miltvergroting, hoge koortspieken, Pancytopenie Cutana leishiasis: primaire huidlaesies, grote zweren, satellietlaesies Muco-cutane leishiasis: Aangetaste mond en neus slijmvliezen en/of kraakbeen Analist dient bij afname van huidbiopt aanwezig te zijn (tel ), materiaal wordt direct na afname verwerkt 51

52 Velden Parasiet Malaria Plasmodium falciparum Plasmodium ovale Plasmodium vivax Plasmodium malariae condities Malaria tropica Cerebrale malaria Dikke druppel Bloed (dikke druppel, QBC en uitstrijk) verkregen uit een vingerprik wordt door de analist van het zelf gedaan. Voor afname contact met afdeling parasitologie: tst 65719/sein N.v.t. Dagelijks, buiten kantoortijden in overleg met de tropenarts Duur van onderzoek 1-2 uur na afname N.v.t. Diverse microscopische technieken en antigeen testen Malaria infectie Koorts na verblijf in de tropen Griepachtige verschijnselen, zoals hoofdpijn, spierpijn, misselijkheid, braken of diarree In overleg met de tropenarts cito aan te vragen 52

53 Velden Parasiet Microsporidium condities Sputum, urine, verse feces, TFT, jejunum en duodenumbiopt Sputum Urine verse feces TFT Jejunum en duodenumbiopt TFT Sputum: in afgesloten bekertje Urine: 3 achtereen volgende dagen urine in plastic beker met goed sluitende deksel. Verse feces in afgesloten potje. Feces in TFT-set Jejunum, duodenum biopt: biopt opvangen in byouxbottle met 2 ml gebufferde 0,9% NaCl, na afname direct op het laboratorium afgeven Dagelijks tijdens kantoortijden Sputum:minimaal 1 dag Urine: Minimaal 1 dag Duur van onderzoek Verse feces: Minimaal 1 dag. TFT: Minimaal 2 dagen Biopt: minimaal 1 dag Sputum:2-8 C Urine: 2-8 C Verse feces: binnen 2 uur na productie op laboratorium afgeven. TFT: 2-8 C of kamertemperatuur Biopt: na afname direct op het laboratorium afgeven Diverse microscopische technieken en PCR Kan keratitis, pneumonie en myositis veroorzaken Patiënten met AIDS en andere vormen van immuunsuppressie 53

54 Velden Parasiet Schistosoma condities Bilharzia Katayama syndroom Verse feces TFT Urine Rectum of sigmoid biopt Stolbloed Verse feces in afgesloten potje. Feces in TFT-set Urine: 24-uurs urine Biopt opvangen in byouxbottle met 2 ml gebufferde 0,9% NaCl, na afname direct op het laboratorium afgeven Stolbloed: zie ook Schistosoma serologie Verse feces, TFT en biopt: dagelijks tijdens kantoortijden Stolbloed: 1 maal per week (indien aanwezig) Verse feces: minimaal 1 dag TFT: minimaal 2 dagen Duur van onderzoek Urine:Minimaal 1 dag Biopt: minimaal 1 dag Stolbloed: zie ook Schistosoma serologie Verse feces: binnen 2 uur na productie op laboratorium afgeven. TFT: 2-8 of kamertemperatuur Urine: 2-8 C Biopt: na afname op laboratorium afgeven. Stolbloed: 2-8 C Diverse microscopische technieken en serologische technieken Katayama-syndroom, chronische schistosomiasis (portale hypertensie en hepatolienale schistosomiasis), hematurie, Bilharzia S. soni: Katayama syndroom, hoge eosinofilie, algehele malaise, vermoeidheid en koorts, dermatitis, S. haematobium: hematurie en nierafwijkingen 54

55 Velden Parasiet Strongyloides condities Baern Feces Jejenum en duodenumbiopt Sputum Stolbloed 2 pingpongballen verse feces Sputum: sputum in afgesloten bekertje Biopt opvangen in byouxbottle met 2 ml gebufferde 0,9% NaCl, na afname direct op het laboratorium afgeven. Stolbloed: eenmaal per week indien aanwezig, zie ook Strongyloides serologie Dagelijks tijdens kantoortijden Verse feces: minimaal 1dag Sputum: minimaal 1 dag Duur van onderzoek Biopt: minimaal 1 dag Stolbloed: zie ook Strongyloides serologie Verse feces: binnen 2 uur na productie op laboratorium afgeven. Sputum: 2-8 C Biopt: na afname op laboratorium afgeven Stolbloed: 2-8 C Diverse microscopische technieken en serologische technieken Strongyloides-infecties, Syndroom van Loeffler Auto-infecties Hyperinfectie (massale auto-infectie), larven kunnen dan overal in het lichaam worden gevonden. Als complicatie kan sepsis (met bacteriën) ontstaan Bezoek aan de tropen en/of subtropen: Hoge eosinofilie Hoest en soms koorts (Syndroom van Loeffler, longpassage) Maag-darmklachten en diarree 55

56 Velden Parasiet Toxocara Toxocara spp. Toxocara canis Honden spoelworm Toxocara cati Katten spoelworm Stolbloed: zie ook toxocara serologie STX5 5 ml condities Duur van onderzoek 2-8 C Viscerale-larva-migrans (VLM) syndroom Alg. malaise, vaak met koorts, hepatosplenomegalie 56

57 Velden Parasiet Toxoplasma Congenitale toxoplasmose Oog-toxoplasmose Toxoplasmose gondii Lymfklier toxoplasmose condities Toxoplasmose bij immuunsuppressie Cerebrale toxoplasmose Liquor Biopt klier Stolbloed Liquor en biopt: Dagelijks in overleg met arts-microbioloog en/of tropenarts Stolbloed: zie ook toxoplasma serologie Dagelijks in overleg met arts-microbioloog en/of tropenarts Stolbloed: hyperlink naar toxoplasma serologie Liquor: Minimaal 1 dag Duur van onderzoek Klier biopt:: Minimaal 1 dag Stolbloed: zie ook toxoplasma serologie 2-8 C Diverse microscopische technieken en serologische technieken, en PCR Congenitale toxoplasmose Postnatale infecties Oog-toxoplasmose lymfekliertoxoplasmose Weefselcysten, Vroeggeboorte Dysmaturiuritas 57

58 Velden Parasiet Trypanosoma Chagas, ziekte van Slaapziekte Amerikaanse trypanosomiasis condities Afrikaanse trypanosomiasis Liquor Bloed (dikke druppel, uitstrijk, QBC) verkregen m.b.v. vingerprik Stolbloed Bloed: Bloedafname wordt door analist van zelf gedaan Liquor: dagelijks in overleg met arts-microbioloog en/of tropenarts Stolbloed: zie ook trypanosoma serologie Dagelijks, buiten kantoortijden in overleg met de tropenarts Liquor: binnen 2 uur na ontvangst Duur van onderzoek Bloed binnen 2 uur na afname Stolbloed: zie ook trypanosoma serologie Liquor: direct na afname afgeven op het laboratorium. Bloedafname wordt door analist van zelf gedaan. Stolbloed: 2-8 C Diverse microscopische technieken, serologische en moleculaire technieken Zwelling van de halslymfklieren Kan meningo-encephalitis veroorzaken Verdenking trypanosomiasis 58