DOELSTELLINGEN. VAN HET LEREN OVER EN DOOR KUNST en CULTUUR. 2012, M. T. A. van de Kamp, MA, MSc EXPERTISECENTRUM-KUNSTTHEORIE/ILO-UvA

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "DOELSTELLINGEN. VAN HET LEREN OVER EN DOOR KUNST en CULTUUR. 2012, M. T. A. van de Kamp, MA, MSc EXPERTISECENTRUM-KUNSTTHEORIE/ILO-UvA"

Transcriptie

1 DOELSTELLINGEN VAN HET LEREN OVER EN DOOR KUNST en CULTUUR 2012, M. T. A. van de Kamp, MA, MSc EXPERTISECENTRUM-KUNSTTHEORIE/ILO-UvA 1

2 WAT IS LEREN? Het ontstaan of tot stand brengen, door middel van het selecteren, opnemen, verwerken, integreren, vastleggen en gebruiken van en het betekenis geven aan informatie door individuen, groepen of (deel)organisaties, van relatief duurzame veranderingen in kennis, houding en vaardigheden en/of in het vermogen om te leren. (R.J. Simons, 2010) Hippocampus

3 "Kunst is niet een kwestie van een onschuldige smaak. Er bestaat geen 'neutrale' kijk op. Kunst is er, om ons te bevrijden van de dictatorschap van onze cultuur. Onze eigen - niet van buiten maar van binnen. Kunst is er, om ons te herinneren dat alle wetten van wat mooi is en waardevol, door mensen gemaakt worden en dus altijd voor verandering vatbaar zijn. Marlene Dumas, 2012 Speech bij het in ontvangst nemen van de Vermeerprijs WAT IS LEREN OVER EN DOOR KUNST? WAT KENMERKT HET DOMEIN VAN DE KUNST? WAT ZIJN DE DOELSTELLINGEN VAN HET LEREN DOOR EN OVER KUNST?

4 KUNST IS EEN DOMEIN Het bevat een kenmerkende eigen wijze van ervaren, denken (discours) en creëren: via beelden, dans, muziek of drama. Leren door en over kunst is: een affectief, sensomotorisch, cognitief, creatief, meta-cognitief en sociaal proces gericht op het ontwikkelen van belichaamde kennis (embodied cognition), voorstellingsvermogen en creativiteit. een creatief proces gericht op transformatie. (Efland, 2004; Gardner, 2006; Goodman, 1976; Immordino-Yang, 2011).

5 EMBODIED, IMAGINATIVE LEARNING, CREATIVITY. Embodied cognition gaat over de wisselwerking tussen lichaam en geest in leerprocessen; abstracte concepten en de rede of ratio zijn gebaseerd op lichamelijke, emotionele en zintuiglijke ervaringen (Immordino-Yang & Damasio, 2007). Imagination of verbeeldingsvermogen is de handeling of het vermogen om mentale beelden te vormen van datgene wat niet aanwezig is of wat nog niet eerder ervaren werd (Efland, 2004). Creativiteit is de interactie tussen vaardigheid, proces en omgeving waardoor een individu of groep een waarneembaar product kan maken dat als nieuw en als nuttig beschouwd kan worden in een bepaalde sociale context (Plucker, Beghetto & Dow, 2004).

6 LEREN DOOR EN OVER KUNST & CULTUUR AFFECTIEF: BETROKKENHEID; EMPATHISCH VERMOGEN; DOORZETTINGSVERMOGEN SENSOMOTORISCH: KUNST VORMGEVING- & KUNSTANALYSE VAARDIGHEDEN COGNITIEF: KENNIS EN INZICHT IN KUNST & CONTEXT; DE KUNSTWERELD BEGRIJPEN CREATIEF: EXPERIMENTEREN, ASSOCIEREN, COMBINEREN, INNOVEREN: TRANSFORMEREN METACOGNITIEF: REFLECTIE; ZELFEVALUATIE VAN PROCES EN PRODUCT SOCIAAL: COMMUNICEREN (IN DIALOOG) MET ANDEREN DOOR EN OVER KUNST

7 WAT LEER JE VAN KUNST & CULTUUR? VOELEN, ERVAREN, INLEVINGSVERMOGEN OBSERVEREN, GOED KIJKEN, LUISTEREN KUNST EN KUNSTCONTEXTEN BEGRIJPEN CREATIEF DENKEN EN DOEN REFLECTEREN, GOED NADENKEN MET ANDEREN SAMENWERKEN

8 TOELICHTING: Kunst als domein is dus (meta-)cognitief en zintuiglijk (sensomotorisch), affectief, creatief en sociaal van karakter. Kunst leren waarderen, vergt niet alleen kennis, maar ook beeldend (muzikaal etc.) inzicht en empathisch vermogen. Je moet kennis ontwikkelen of jezelf kunnen inleven in een onderwerp of thema waarover je werk wilt maken. Jezelf inleven (& voorstellingsvermogen) in het kunstwerk of het idee van een kunstenaar (in emotioneel opzicht of in conceptueel opzicht), kunnen aanvoelen wat jij zelf of de kunstenaar in het werk wil uitdrukken (expressie/concept) en weten hoe jij zelf of de kunstenaar dat op een nieuwe, eigen manier kan doen (creëren met verbeeldingsvermogen; transformeren; vormgeven) in beelden, muziek, etc. Over je werkproces of de kunst van anderen moet je kunnen reflecteren en met anderen kunnen communiceren.

9 KERNDOELEN VAN HET LEREN OVER EN DOOR KUNST LEREN OVER KUNST - KUNST-CULTUURHISTORIE: De leerling leert een verdiepend inzicht te ontwikkelen in de betekenis van kunst (in verschillende kunstdisciplines) door kunst te ervaren, begrijpen, analyseren en beschrijven in de context van verschillende perspectieven, functies, locaties en tijden. Dit vereist de ontwikkeling van: cognitieve, affectieve, sensomotorische, creatieve, metacognitieve en sociale vaardigheden. LEREN DOOR KUNST - ARTISTIEKE CREATIEVE PRODUCTEN EN PROCESSEN: De leerling kan zelfstandig een creatief kunstzinnig onderzoeksproces ontwikkelen dat leidt tot de productie en de presentatie van eigen werk en de leerling kan reflecteren op het eigen product en proces (en het product en proces van andere leerlingen). Dit vereist creatieve, sensomotorische, affectieve, cognitieve, metacognitieve en sociale vaardigheden.

10 VAKDIDACTIEK Het bepalen van adequate leerdoelen, passend bij de eindtermen van het vak Het ontwikkelen van leerzame leertaken Het ontwikkelen van effectieve leeractiviteiten Het ontwikkelen van effectieve werkvormen Het toetsen van de leerdoelen (summatief) en het Met aandacht voor de verschillen tussen leerlingen (Differentiatie) leerproces (formatief) Het begeleiden van het leerproces

11 EFFECTIEF DOCEREN EFFECTIEF DOCEREN leerdoelen en leerplannen/ vaststellen van de impact van de kwaliteit van het doceren gericht op verbeteringen ZEKER WETEN DAT HET LEREN EFFECTIEF IS gericht op de beoogde doelen EEN ZO HOOG MOGELIJK NIVEAU NASTREVEN in vakdidactische en onderwijskundige verbeteringen BEGELEIDING VERSTERKEN leerlinggerichte benaderingen

12 WAT IS EFFECTIEF LEREN? Wanneer docenten leren denken over doceren vanuit het perspectief van het leren door hun leerlingen, en leerlingen leren denken over leren, vanuit het perspectief van doceren, ontstaat de optimale situatie voor effectief leren. (Hattie, 2009)

13 FLOW & INTRINSIEKE MOTIVATIE FLOW BEVORDEREN DOOR: Uitdaging > d.w.z. de inspanning van de docent om leerlingen steeds complexere mogelijkheden tot handelen te bieden. (Csikszentmihalyi, 1999)

14 FLOW A: the Hook NIEUWSGIERIGHEID Stimuli in de omgeving die de zintuigen prikkelen INTERESSE Stimuli die een verband leggen tussen persoonlijke interesse en leerstof. B: Mogelijkheden voor betrokkenheid Mindfulness Gefocuste aandacht: ZINTUIGLIJK EMOTIONEEL INTELLECTUEEL C: Voorwaarden voor Flow Intrinsieke beloning door de optimale ervaring visueel empathie rationeel auditief zelfreflectie wetenschappelijk kinesthetisch historisch UITDAGINGEN = VAARDIGHEDEN D: Groei van complexiteit van het bewustzijn: Als de betrokkenheid intrinsieke beloning oplevert, wil je deze beloning vasthouden. Dit leidt tot groei = toename in de complexiteit van het leren/ervaren op zintuiglijk, intellectueel en emotioneel gebied. Csikszentmihalyi, M., & Hermanson, K. (1999) Intrinsic Motivation in Museums: Why does one want to learn? In: Hooper-Greenhill,E.The Educational Role of the Museum. pp

15 EMOTIES EN DENKEN Zelfs de meest droge, concrete feitenkennis over de wereld, wordt krachtiger wanneer deze verbonden is aan sociale en emotionele waarden. (Immordino-Yang, M. H., 2011)

16 LEDER et al. (2004). HET MODEL VAN DE ESTHETISCHE ERVARING ERVARING Preclassificatie: Kunstwerk, object van esthetische interesse Context: Museum Galerie Esthetisch experiment Eerdere ervaringen Domeinspecifieke expertise - Declaratieve kennis - Interesse - Persoonlijke smaak Sociale interactie - Discours Het getoonde Kunstwerk Emotioneel: Affectieve staat Perceptuele analyses - Complexiteit - Contrast - Symmetrie - Ordening - Groepering + - Impliciete Geheugen Integratie - Herkenning - Typering - Overdrijving Expliciete Classificatie - Stijl (vormgeving) -Inhoud (voorstelling) Cognitieve Beheersing - Kunstspecifieke interpretaties - Zelf-gerelateerde Interpretaties Voortdurende affectieve evaluatie Evaluatie Cognitieve staat - Inzicht - Ambiguïteit Affectieve staat - Voldoening Esthetisch oordeel Is een gevolg van de evaluatie tijdens het cognitieve beheersingsniveau Esthetische emotie Een emotionele reactie, dat is een neveneffect van de verwerking van de verschillende stadia in het model Automatisch Bewust Expertisecentrum-kunsttheorie Esthetische ervaringen zijn opgebouwd uit: Cognitieve, sensomotorische (visuele), affectieve en sociale processen. [Ned. Vert., Expertisecentrum-kunsttheorie, 2012.]

17 ZINTUIGLIJK WAARNEMEN & LEREN ONDERSCHEIDEN

18 KUNSTVOCABULAIRE onthouden, begrijpen en toepassen Expertisecentrum-kunsttheorie, 2011 & W.P.M. Cuijpers.

19 GANGBAAR vs. UITDAGEND Er is een verschil tussen gangbare en uitdagende aanspreking van de waarneming. Van Maanen. (2005) Als alles kunst heet vervaagt de waarde van kunst voor de samenleving. In: Boekman 65.

20 HERZIENE TAXONOMIE VAN BLOOM DENKVAARDIGHEDEN (herziene taxonomie van Bloom - Anderson, Krathwohl, 2001) CREEREN EVALUEREN ANALYSEREN TOEPASSEN BEGRIJPEN ONTHOUDEN (Anderson & Krathwohl, 2001) dium=rss&utm_campaign=a-model-of-learning-objectives model van Rex Heer.

21 Het model van Bullot & Reber (2013). Functie van hoge fluency Functie van disfluency Voorbeelden van disfluency Expressie of representatie van Kunstenaars en bewegingen Orde; organisatie Chaos; wanorde; ongeordendheid; Turner Harmonie; overeenstemming; balans Strijd; disharmonie; onevenwichtigheid Delacroix, Rubens Kalmte; traagheid Beweging; energie Boccioni, Marinetti Herkenbaarheid; gewoonheid Vervreemding; eigenaardigheid Dada, Surrealisme Zekerheid; controle Voorspelbaarheid; determinisme Ambiguïteit; onzekerheid; veranderlijkheid; Toeval; onbepaaldheid Immendorff Cage Betekenisvolheid; teleologie Absurditeit; betekenisloosheid Baselitz; Beckett Identificatie van inhoud; identificatie met personen in voorstellingen Aandacht voor opvallende, bekende, navolgbare attributen Het oproepen van Analytisch denken; vervreemding; meta-representatie Aandacht voor onopvallende of nagenoeg genegeerde verwijzingen en/of verwijzingen met een culturele lading Kunstenaars Shklovsky; Brecht Malevich; Mondriaan; Giacometti

22 Het model van Bullot & Reber (2013). kunsthandel - kunstmarkt. Waarnemingssensitiviteit Basale waarneming. Geestestoestand van de kunstenaar en zijn/haar handelingen. Productie van een kunstwerk; artistieke handelingen kunstobject; functies en waarden; causale informatie Aandacht voor de kunstzinnige vormgeving. kunst instituties. Sensitiviteit voor causale geschiedenis historische processen. Sensitiviteit voor de kunsthistorische context Kunstzinnig inzicht. Kunsthistorische context van het werk. Waardering van het werk.

23 Het model van Bullot & Reber (2013). Basale waarneming van het kunstwerk. Stadia van de waardering. Basale waarneming. Waarneming van de voorstelling en aandachtig bekijken van de observeerbare kenmerken van een kunstwerk ( = vorm, kleur, compositie) Basale informatieverwerking van vormstructuren en betekenissen van symbolen en narratieve structuren ( = voorstelling, verhaal). Impliciet leren van regelmatigheden (zoals stijlen); anticiperen op datgene wat waarschijnlijk is. Automatisch ontketenen van emoties. Aanzetten tot verbeelding en het zichzelf inleven of zich verplaatsen in. Aandacht voor de kunstzinnige vormgeving van het kunstwerk en de context. Aandacht voor de kunstzinnige vormgeving. Causaal redeneren over waarneembare kenmerken en causale verbanden (afgeleid van essentialistische aannames). Identificatie, bepalen van plaats/tijd en genealogie van het werk en de actoren en handelingen die de productie van het werk hebben veroorzaakt. Het zich inleven in de geestestoestand van betrokkenen in de kunsthistorische context; het opnieuw beleven van/ inleven in bepaalde mentale toestanden. Kunstzinnig inzicht het kunstwerk. Kunstzinnig inzicht. Op theorie gebaseerde redeneringen over de inhoud, vorm en functies van het kunstwerk en de causale informatie die in het werk opgenomen is. (Op theorie gebaseerde classificatie van stijlen.) Emoties die ontketend worden door kennisprocessen van de beschouwer en zijn/haar ontdekkingen met betrekking tot contextuele functies en de kunsthistorische context. Waardering van vergelijkbare werken en inzicht in vervalsingen gebaseerd op het volgen van historische sporen met betrekking tot het kunstwerk en de kunsthistorische context ervan.

24 ILO-UvA MODEL VOOR KUNST ANALYSE

25 DENKVAARDIGHEDEN (herziene taxonomie van Bloom - Anderson, Krathwohl, 2001) AFFECTIEVE TAXONOMIE (Krathwohl, Bloom, Masia, 1973; Csikszentmihalyi, 1999) KUNSTVAARDIGHEDEN TAXONOMIE (Van de Kamp, Rijlaarsdam, Admiraal & Van Drie, 2013). CREEREN EVALUEREN ANALYSEREN INTERNALISEREN VAN WAARDEN CONSISTENT GEDRAG & FLOW ORGANISEREN WAARDENSYSTEEM (GENUANCEERD AFWEGEN) CREEREN: TRANSFORMEREN STILEREN/ DIFFERENTIEREN TOEPASSEN WAARDEREN/BETROKKENHEID TOEPASSEN (KUNSTZINNIGE VORMGEVING) BEGRIJPEN BEANTWOORDEN/REAGEREN REPRODUCEREN ONTHOUDEN ONTVANGEN (SELECTIEVE AANDACHT) WAARNEMEN/SELECTEREN, 2012

26 VOORBEELD VASTSTELLEN LEERRESULTATEN VOORTGANG IN HET BEGRIJPEN VAN HISTORISCHE GEGEVENS. Aan leerlingen werd voorgelegd hoe het kan dat er meerdere verhalen zijn over dezelfde historische gebeurtenissen en wat volgens hen de verklaring daarvoor zou zijn. Het verleden is ontoegankelijk. We kunnen het niet weten, we waren er niet bij. De beschikbare informatie bepaalt de historische gegevens. Verschillen in de gegevens zijn een gevolg van vertekeningen. Verschillen in de gegevens zijn een gevolg van de selectie. Lee & Asby, 2000

27 CREATIVITEIT = De interactie tussen vaardigheid, proces en omgeving waardoor een individu of groep een waarneembaar product kan maken dat als nieuw en als nuttig beschouwd kan worden in een bepaalde sociale context. Plucker, Beghetto & Dow (2004)

28 DIVERGENT DENKEN = De vaardigheid om veel, verschillende soorten originele oplossingen voor een creatief probleem te genereren. Ideeën die laat in de associatieve reeks ontstaan, zijn minder voor de hand liggend en daarom vaak origineler. (Ma, 2009; Mednick, 1962; Runco, 2010)

29 ORIGINELE IDEEEN TRANSFORMEREN: Complexe structuren van één concept met een ogenschijnlijk niet passend, ander concept (bisociëren) vermengen (blending) waardoor schijnbaar onverenigbare concepten toch tot één nieuw en onlosmakelijk geheel getransformeerd zijn. Boden, 2004; Fauconnier & Turner, 2002.

30 Geraadpleegde literatuur: - Anderson, L. W., Krathwohl, D. R., & Airasian, P. W. (2001). A taxonomy for learning, teaching and assessing: a revision of Bloom's taxonomy of educational objectives. NY, Addison Wesley Longman, Inc. - Csikszentmihalyi, M., & Hermanson, K. (1999) Intrinsic Motivation in Museums: Why does one want to learn? In: Hooper-Greenhill,E.The Educational Role of the Museum. pp Csikszentmihalyi, M. (1999). Flow. Amsterdam, Uitgeverij Boom. - Boden, M. A. (2004). The creative mind. Myths and mechanisms. (2nd ed. ) pp Bullot, N. J., & Reber, R. (2013). The artful mind meets art history. Behavioral and brain sciences, 36. pp Dumas, Marlene. (2012). Speech bij het in ontvangst nemen van de Vermeerprijs - Efland, A. D. (2004). Art education as imaginative cognition. In Eisner,E.W. (ed.) Handbook of Research and Policy in Art Education.(pp ). London, Routledge. - Fauconnier, G., & Turner, M. (2002). The way we think. Conceptual blending and the mind's hidden complexities, N.Y.; Basic Books. - Gardner, H. (2006). Five minds for the future. Boston, MA, Harvard Business School Publishing. - Goodman, N. (1976). Languages of Art. Indianapolis, Indiana, Hackett Publishing Company Inc. - Hattie, J. (2009). Visible Learning. A Synthesis of over 800 meta-analyses relating to achievement. Abingdon, Oxon: Routledge. - Immordino-Yang, M. H., & Damasio, A. (2007). We Feel, Therefore We Learn: The Relevance of Affective and Social Neuroscience to Education. Mind, brain, and education, 1. - Immordino-Yang, M. H. (2011). Implications of affective and social neuroscience for educational theory. Educational philosophy and theory, Leder H., Belke B., Oeberst, A., & Augustin, D. (2004). A model of aesthetic appreciation and esthetic judgements. In British Journal of Psychology, 95, Leder, H., Gerger, G., Dressler, S. G., & Schabmann, A. (2012). How art is appreciated. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, Lee, P. J., & Ashby R. (2000) 'Progression in historical understanding among students ages In P.Seixas,P.Stearns & S.Wineburg (eds), Teaching, Learning and Knowing History. New York: New York University Press. - Ma, H. H. (2009). The effect size of variables associated with creativity: A meta analysis. Creativity Research Journal, 21, Mednick, S. A. (1962).The associative basis of the creative process. Psychological Review, 69, Malt, B., & Majid, A. (2013). How thought is mapped into words. WIREs: Cognitive Science. Advance online publication. doi: /wcs Pintrich, P. R. (2002). The role of meta-cognitive knowledge in learning, teaching, and assessing. Theory into Practice, 41, Plucker, J., Beghetto, R. A., & Dow, G. (2004). Why isn t creativity more important to educational psychologists? Potential, pitfalls, and future directions in creativity research. Educational Psychologist, 39, Runco, M. A. (2010). Divergent thinking, creativity and ideation. In:Kaufman,J.C.,& Sternberg, R.J.,The Cambridge handbook of creativity, (pp ). N.Y.: Cambridge University Press. - Sawyer, R. K. (2012). Explaining creativity. The science of human innovation. (2nd ed.). Oxford: Oxford University press. - Simons, R. J. (2010). Leren: wat is dat eigenlijk. Gedownload van: -- Van de Kamp, M. T., Admiraal, W., & Rijlaarsdam, G. (2012). Creativiteit bevorderen bij de kunstvakken. Waarom is creativiteit belangrijk? Kunstzone, 8 (februari/maart), Van Maanen. (2005) Als alles kunst heet vervaagt de waarde van kunst voor de samenleving. In: Boekman 65.

31 Bronvermelding: Van de Kamp, M.T.A. (2012). Doelstellingen van het leren over en door kunst. 31

LEREN LEREN, FLOW & KERNCONCEPTEN M.T. A. van de Kamp, MA, MSc EXPERTISECENTRUM-KUNSTTHEORIE/ILO-UvA

LEREN LEREN, FLOW & KERNCONCEPTEN M.T. A. van de Kamp, MA, MSc EXPERTISECENTRUM-KUNSTTHEORIE/ILO-UvA LEREN LEREN, FLOW & KERNCONCEPTEN M.T. A. van de Kamp, MA, MSc EXPERTISECENTRUM-KUNSTTHEORIE/ILO-UvA 1 WAT IS LEREN? Het ontstaan of tot stand brengen, door middel van het selecteren, opnemen, verwerken,

Nadere informatie

Hybride kunsteducatie

Hybride kunsteducatie MARIE-THÉRÈSE VAN DE KAMP (UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM) Hybride kunsteducatie Leren over en door kunst is belangrijk voor elke leerling, omdat je door kunst-leerprocessen affectieve, sensomotorische, (meta)cognitieve,

Nadere informatie

LEREN LEREN OVER KUNST, KERNCONCEPTEN & FLOW M.T. A. van de Kamp, MA, MSc EXPERTISECENTRUM-KUNSTTHEORIE/ILO-UvA

LEREN LEREN OVER KUNST, KERNCONCEPTEN & FLOW M.T. A. van de Kamp, MA, MSc EXPERTISECENTRUM-KUNSTTHEORIE/ILO-UvA LEREN LEREN OVER KUNST, KERNCONCEPTEN & FLOW M.T. A. van de Kamp, MA, MSc EXPERTISECENTRUM-KUNSTTHEORIE/ILO-UvA 1 DE HERZIENE TAXONOMIE VAN DE LEERDOELEN VAN BLOOM Model: http://www.celt.iastate.edu/teaching/revisedblooms1.html

Nadere informatie

HART VOOR KUNSTEDUCATIE

HART VOOR KUNSTEDUCATIE HART VOOR KUNSTEDUCATIE ERVARINGSGERICHT LEREN Marie-Thérèse van de Kamp MA, MSc Vakdidacticus, promovenda Universiteit van Amsterdam; Kunstcoördinator, kunstvakdocent, Theresialyceum, Tilburg DIALOOG

Nadere informatie

DIDACTISCHE WERKVORM: DIALOGISCH LEREN WAT, HOE & WAAROM?

DIDACTISCHE WERKVORM: DIALOGISCH LEREN WAT, HOE & WAAROM? DIDACTISCHE WERKVORM: DIALOGISCH LEREN WAT, HOE & WAAROM? DIALOGISCH LEREN = VERDIEPEND LEREN Gericht op diepgaand, inhoudelijk en reflectief leren samen met anderen. Samen nadenken. de dialoog met het

Nadere informatie

Educatief project: Tijdgrijpers

Educatief project: Tijdgrijpers Educatief project: Tijdgrijpers Inhoud en didactisch concept educatief product Doelgroep: onderbouw kunstvak beeldend, CKV leerlingen en bovenbouw kunstvak beeldend Het projecttijdgrijpers wordt ontwikkeld

Nadere informatie

CKV EEN KWALITEITSIMPULS

CKV EEN KWALITEITSIMPULS CKV EEN KWALITEITSIMPULS M.T.A. van de Kamp MA, MSc ILO-UvA/ Expertisecentrum Kunsttheorie VOORGESCHIEDENIS Zowel de Raad voor Cultuur als de Verkenningscommissie Kunstvakken, hebben benadrukt dat het

Nadere informatie

Erfgoedonderwijs. 1. Wat is erfgoed? 2. Waarom erfgoedonderwijs? 3. Erfgoedonderwijs en 21e eeuws leren. 4. Erfgoed in de klas voorbeelden

Erfgoedonderwijs. 1. Wat is erfgoed? 2. Waarom erfgoedonderwijs? 3. Erfgoedonderwijs en 21e eeuws leren. 4. Erfgoed in de klas voorbeelden Erfgoedonderwijs 1. Wat is erfgoed? 2. Waarom erfgoedonderwijs? 3. Erfgoedonderwijs en 21e eeuws leren 4. Erfgoed in de klas voorbeelden ERFGOED DOEN! Wat is erfgoed? Wat is erfgoed? Definitie Materiële

Nadere informatie

DENKVAARDIGHEDEN. In de 'Habits of Mind' worden door Costa & Kallick (2000), 16 denkvaardigheden beschreven van mensen die intelligent handelen:

DENKVAARDIGHEDEN. In de 'Habits of Mind' worden door Costa & Kallick (2000), 16 denkvaardigheden beschreven van mensen die intelligent handelen: DENKVAARDIGHEDEN In de 'Habits of Mind' worden door Costa & Kallick (2000), 16 denkvaardigheden beschreven van mensen die intelligent handelen: Doorzetten Helder en zorgvuldig denken en communiceren Impulsiviteit

Nadere informatie

LEREN DOOR EN OVER KUNST & CULTUUR:

LEREN DOOR EN OVER KUNST & CULTUUR: HYBRIDE KUNSTEDUCATIE: KUNSTVAARDIGHEDEN LEREN DOOR EN OVER KUNST & CULTUUR: VOELEN, ERVAREN, INLEVINGSVERMOGEN OBSERVEREN, GOED KIJKEN, LUISTEREN KUNST BEGRIJPEN, KUNSTCONTEXTEN BEGRIJPEN CREATIEF DENKEN

Nadere informatie

DENKVAARDIGHEDEN bron: The Parallel Curriculum

DENKVAARDIGHEDEN bron: The Parallel Curriculum DENKVAARDIGHEDEN bron: The Parallel Curriculum In 'The Parallel Curriculum' van Tomlinson et al. (2009) worden de 'Habits of Mind' van mensen die intelligent handelen beschreven, op basis van onderzoek

Nadere informatie

KUNST, LEREN EN EMOTIES.

KUNST, LEREN EN EMOTIES. KUNST, LEREN EN EMOTIES. Motivatie is een van de belangrijke (affectieve) aspecten van leerprocessen. De motivatie van leerlingen kan extern door docenten gestimuleerd worden door goed in te spelen op

Nadere informatie

DENKVAARDIGHEDEN. 1: Analytische denkvaardigheden 2: Kritische denkvaardigheden 3: Uitvoerende denkvaardigheden 4: Creatieve denkvaardigheden

DENKVAARDIGHEDEN. 1: Analytische denkvaardigheden 2: Kritische denkvaardigheden 3: Uitvoerende denkvaardigheden 4: Creatieve denkvaardigheden DENKVAARDIGHEDEN In 'The Parallel Curriculum' van Tomlinson et al. (2009) worden de 'Habits of Mind' van mensen die intelligent handelen beschreven, op basis van onderzoek van Costa & Kallick (2000). Doorzetten

Nadere informatie

Creativiteit bevorderen bij de Kunstvakken Marie-Thérèse van de Kamp, Wilfried Admiraal, Gert Rijlaarsdam

Creativiteit bevorderen bij de Kunstvakken Marie-Thérèse van de Kamp, Wilfried Admiraal, Gert Rijlaarsdam Creativiteit bevorderen bij de Kunstvakken Marie-Thérèse van de Kamp, Wilfried Admiraal, Gert Rijlaarsdam (Van de Kamp, M. T., Admiraal, W., Rijlaarsdam, G. (2012). Creativiteit bevorderen bij de kunstvakken.

Nadere informatie

OBSERVATIELIJST van de MUZISCHE ONTWIKKELING Van kleuters IN 5 CATEGORIEËN

OBSERVATIELIJST van de MUZISCHE ONTWIKKELING Van kleuters IN 5 CATEGORIEËN OBSERVATIELIJST van de MUZISCHE ONTWIKKELING Van kleuters IN 5 CATEGORIEËN Mijn muzisch enthousiasme Mijn muzische durf en creativiteit Mijn relatie met en begrip van de kunsttalen Mijn muzische expressie

Nadere informatie

Curriculaire confectie werkt niet

Curriculaire confectie werkt niet Curriculaire confectie werkt niet Slim! Educatief Eleonoor van Gerven www.slimeducatief.nl/edutalks-en-handouts/ Jammer dan! Er bestaat geen perfecte leerling Er bestaat geen perfecte leraar Er bestaan

Nadere informatie

Voorbij de kunst. Anders kijken naar kunst met jongeren. Yotka Kroeze & Jobbe Holtes

Voorbij de kunst. Anders kijken naar kunst met jongeren. Yotka Kroeze & Jobbe Holtes Voorbij de kunst Anders kijken naar kunst met jongeren Yotka Kroeze & Jobbe Holtes Inhoudsopgave Voorwoord Inleiding Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5 Hoofdstuk 6 Hoofdstuk 7

Nadere informatie

Doelgericht met vaardigheden aan de slag

Doelgericht met vaardigheden aan de slag Doelgericht met vaardigheden aan de slag SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling 16 april 2015 Allen van harte welkom! Nora Steenbergen-Penterman productief Dabrowski: overexcitabilities gevoelig

Nadere informatie

Vincent-stripverhaal MAKEN VOELEN SAMENWERKEN KIJKEN. Expertisecentrum Kunsttheorie Primair Onderwijs www.expertisecentrum-kunsttheorie-po.

Vincent-stripverhaal MAKEN VOELEN SAMENWERKEN KIJKEN. Expertisecentrum Kunsttheorie Primair Onderwijs www.expertisecentrum-kunsttheorie-po. Vincent-stripverhaal Expertisecentrum Kunsttheorie Primair Onderwijs Vincent-stripverhaal Een opdracht voor groep 5 of 6 gericht op inleven en maken. Leerlingen maken samen een stripverhaal, gebaseerd

Nadere informatie

Stimulerend signaleren

Stimulerend signaleren Stimulerend signaleren SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Desirée Houkema /thema/stimulerend signaleren Talenten worden zichtbaar als ze gestimuleerd worden productief Dabrowski: overexcitabilities

Nadere informatie

Kunst en cultuur (PO-havo/vwo)

Kunst en cultuur (PO-havo/vwo) Kunst en cultuur (PO-havo/vwo) Sectoren kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo/vwo onderbouw exameneenheden havo/vwo bovenbouw exameneenheden Vakkernen 1. Produceren en presenteren 54:

Nadere informatie

CREATIVITEIT KUN JE LEREN! ICC netwerkdag, 31 mei 2018 Ellie van den Bomen

CREATIVITEIT KUN JE LEREN! ICC netwerkdag, 31 mei 2018 Ellie van den Bomen CREATIVITEIT KUN JE LEREN! ICC netwerkdag, 31 mei 2018 Ellie van den Bomen Programma Wat is creativiteit? Creatieve mensen en hun kenmerken Het creatief proces Hoe herken je creativiteit bij kinderen?

Nadere informatie

Een experiment met een didactiek die betere toetsresultaten moet opleveren. Metacognitieve vaardigheden Wilbert van der Heul

Een experiment met een didactiek die betere toetsresultaten moet opleveren. Metacognitieve vaardigheden Wilbert van der Heul Een experiment met een didactiek die betere toetsresultaten moet opleveren Metacognitieve vaardigheden Wilbert van der Heul Inleiding 00-10 Voorstellen: afhankelijk van de grote van de groep ieder persoonlijk?

Nadere informatie

VAN KENNIS NAAR KUNDE

VAN KENNIS NAAR KUNDE INHOUD Waar ontmoeten wetenschap en onderwijs elkaar? VAN KENNIS NAAR KUNDE Onderzoek voor de onderwijspraktijk Hoe krijgen we de wetenschappelijke kennis uit universiteiten naar het voortgezet onderwijs?

Nadere informatie

basiscompetenties 2de graad muziek

basiscompetenties 2de graad muziek basiscompetenties 2de graad muziek 1 CONCORDANTIETABEL Basiscompetenties 2de graad muziek Concordantie tussen: - de specifieke basiscompetenties muziek voor de 2 de graad van de langlopende studierichtingen

Nadere informatie

Het creatief vermogen vergroten

Het creatief vermogen vergroten Projectmatig werken binnen wereldoriëntatie Het creatief vermogen vergroten In mijn klas zie ik leerlingen die mee willen gaan met hun tijd. Ze vinden het belangrijk om mee te denken over maatschappelijke

Nadere informatie

basiscompetenties 3de graad beeldende en audiovisuele kunsten

basiscompetenties 3de graad beeldende en audiovisuele kunsten basiscompetenties 3de graad beeldende en audiovisuele kunsten 1 CONCORDANTIETABEL Basiscompetenties 3de graad beeldende en audiovisuele kunsten Concordantie tussen: - de specifieke basiscompetenties voor

Nadere informatie

basiscompetenties 2de graad beeldende en audiovisuele kunsten

basiscompetenties 2de graad beeldende en audiovisuele kunsten basiscompetenties 2de graad beeldende en audiovisuele kunsten 1 CONCORDANTIETABEL Basiscompetenties 2de graad beeldende en audiovisuele kunsten Concordantie tussen: - de specifieke basiscompetenties voor

Nadere informatie

In je element met wie je bent!

In je element met wie je bent! In je element met wie je bent! SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Conferentie 'Bijzonder Begaafd' 28 september 2016 - Nieuwegein Desirée Houkema Doelen workshop Bewuste aandacht voor persoonlijke

Nadere informatie

Cognitieve strategieën voor diepe verwerking en feedback

Cognitieve strategieën voor diepe verwerking en feedback Cognitieve strategieën voor diepe verwerking en feedback Samenvatting van het artikel van Henry L. Roediger III, Mary A. Pyc (2012), Inexpensive techniques to improve education: Applying cognitive pgychology

Nadere informatie

Dans & drama o.b.s. De Eiber Dedemsvaart Januari 2015

Dans & drama o.b.s. De Eiber Dedemsvaart Januari 2015 Dans & drama o.b.s. De Eiber Dedemsvaart Januari 2015 Inleiding 2 INLEIDING DANS Leerlingen in het basisonderwijs dansen graag. Het sluit aan bij hun natuurlijke creativiteit, fantasie en bewegingsdrang.

Nadere informatie

KUNST, LEREN EN EMOTIES.

KUNST, LEREN EN EMOTIES. KUNST, LEREN EN EMOTIES. Motivatie is een van de belangrijke (affectieve) aspecten van leerprocessen. De motivatie van leerlingen kan extern door docenten gestimuleerd worden door goed in te spelen op

Nadere informatie

6 HET GROTE VINDINGRIJKBOEK

6 HET GROTE VINDINGRIJKBOEK 6 HET GROTE VINDINGRIJKBOEK CREATIVITEIT KUN JE LEREN Ieder mens wordt geboren met creativiteit. Het vermogen om creatief te denken en te handelen; bekende dingen anders zien, nieuwe combinaties maken

Nadere informatie

STEM academies voor kwetsbare jongeren in Brussel.

STEM academies voor kwetsbare jongeren in Brussel. STEM academies voor kwetsbare jongeren in Brussel Jan.Sermeus@odisee.be Jelle.DeSchrijver@odisee.be http://odifiks.odisee.be/ 1 STEM academies 9 14 jaar, 4 x 2 uur aandacht voor kansengroepen focus op

Nadere informatie

Denken kun je Leren!

Denken kun je Leren! Denken kun je Leren! Bekijk de twee vragen hieronder. Op welke manier verschillen deze twee vragen van elkaar? (Bedenk het antwoord voor jezelf draai je naar degene waar je het dichtste bij zit bespreek

Nadere informatie

Verrijken: doelgericht werken aan vaardigheden

Verrijken: doelgericht werken aan vaardigheden Verrijken: doelgericht werken aan vaardigheden SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Allen van harte welkom! Nora Steenbergen-Penterman Opdracht leren 1 Wat zou jij nu willen leren? 2A Voor

Nadere informatie

Zelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen.

Zelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen. Zelfstandig werken Zelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen. Visie Leerlinggericht: gericht op de mogelijkheden van

Nadere informatie

De Vakman. De leerling hanteert de muzikale parameters en componenten. De leerling leest en schrijft de muziektaal

De Vakman. De leerling hanteert de muzikale parameters en componenten. De leerling leest en schrijft de muziektaal De Vakman De leerling kan gericht luisteren van intuïtief naar bewust waarnemen luisteren naar het eigen musiceren weten wat je hoort zich de muziek inwendig voorstellen de muzikale parameters en componenten

Nadere informatie

Beleidsplan cultuureducatie OBS de Driepas

Beleidsplan cultuureducatie OBS de Driepas Beleidsplan cultuureducatie OBS de Driepas 1. Algemene doelstelling cultuureducatie 2. Doelen en visie van de school 3. Visie cultuureducatie 4. Beschrijving van de bestaande situatie 5. Beschrijving van

Nadere informatie

LEER STUDEREN MET Spaced Practice SPREID JE STUDEERMOMENTEN IN DE TIJD

LEER STUDEREN MET Spaced Practice SPREID JE STUDEERMOMENTEN IN DE TIJD Spaced Practice SPREID JE STUDEERMOMENTEN IN DE TIJD Start je planning voor je toetsen vroeg genoeg en maak hiervoor dagelijks een beetje tijd vrij. 5 uren verspreid over 2 weken is beter dan 5 uur aan

Nadere informatie

Creativiteit, kun je dat afdwingen?

Creativiteit, kun je dat afdwingen? Creativiteit, kun je dat afdwingen? Over procesgerichte didactiek, de didactiek van creativiteit, eigenaarschap en betrokkenheid www.kunstedu.nl procesgerichte didactiek proces van de kunstenaar zelf ondergaan

Nadere informatie

ONTWERPRAPPORT. Kunstgeschiedenis, CKV en Kunst Algemeen. Van feiten naar concepten in Kunst Algemeen. Leerstrategieën en -vaardigheden

ONTWERPRAPPORT. Kunstgeschiedenis, CKV en Kunst Algemeen. Van feiten naar concepten in Kunst Algemeen. Leerstrategieën en -vaardigheden ONTWERPRAPPORT Naam auteur(s) Jelle de Vrijer MA Vakgebied Kunstgeschiedenis, CKV en Kunst Algemeen Titel Van feiten naar concepten in Kunst Algemeen Onderwerp Leerstrategieën en -vaardigheden Opleiding

Nadere informatie

Cultuureducatie met Kwaliteit

Cultuureducatie met Kwaliteit ontwerp fourpack Cultuureducatie met Kwaliteit Onze ambities 1 2 3 Stappenplan Het kwadrant Drie domeinen 1 Intake 5 Scholingsactiviteiten VERBREDEN 2 Assessment 6 Meerjarenvisie In huis 3 Ambitiegesprek

Nadere informatie

Van Doelstelling, naar leeractiviteit naar werkvorm

Van Doelstelling, naar leeractiviteit naar werkvorm wwwexpertisecentrum-kunsttheorienl Van Doelstelling, naar leeractiviteit naar werkvorm Dit collegevoorbeeld/lesvoorbeeld laat twee verschillende werkvormen zien, een werkvorm die gericht is op lagere orde

Nadere informatie

Ook voor de basisschool zijn nieuwe er kerndoelen gemaakt die duidelijk aansluiten bij de kerndoelen van de onderbouw VO.

Ook voor de basisschool zijn nieuwe er kerndoelen gemaakt die duidelijk aansluiten bij de kerndoelen van de onderbouw VO. CKV kerndoelen en eindtermen Er zijn duidelijke doorlopende leerlijnen van het basisonderwijs naar de onderbouw en het onderbouw naar de bovenbouw. De betreffende, ook wettelijk verplichte kerndoelen en

Nadere informatie

Appendix A Checklist voor visible learning inside *

Appendix A Checklist voor visible learning inside * Appendix A Checklist voor visible learning inside * * Op www.bazalt.nl/lerenzichtbaarmaken kunt u dit formulier downloaden en vervolgens printen. Het is belangrijk dat de medewerkers van de school deze

Nadere informatie

Leerpsychologie als basis voor effectieve instructie. Liesbeth Kester

Leerpsychologie als basis voor effectieve instructie. Liesbeth Kester Leerpsychologie als basis voor effectieve instructie Liesbeth Kester Inhoud Instructie Gagné s instructietheorie (hoofdstuk 10) Constructivisme (hoofdstuk 11) Leren Cognitieve informatieverwerking (hoofdstuk

Nadere informatie

Formatief toetsen: Randvoorwaarden & concrete handvaten voor in de klas

Formatief toetsen: Randvoorwaarden & concrete handvaten voor in de klas Formatief toetsen: Randvoorwaarden & concrete handvaten voor in de klas Kim Schildkamp Contact: k.schildkamp@utwente.nl Programma Formatief toetsen Voorwaarden voor formatief toetsen Voorbeelden van technieken

Nadere informatie

Krachtlijnen voor een sterk basisonderwijs Praktijkvoorbeeld

Krachtlijnen voor een sterk basisonderwijs Praktijkvoorbeeld Een onderzoek in kader van de opleiding Bachelor in het onderwijs: Kleuteronderwijs Departement Onderwijs en Pedagogie Krachtlijnen voor een sterk basisonderwijs Praktijkvoorbeeld Kenniscentrum Urban Coaching

Nadere informatie

Systeemdenken in de klas

Systeemdenken in de klas Systeemdenken in de klas Systeemdenken en denkgewoonten Jan Jutten www.natuurlijkleren.org 1 1. Inleiding Het onderwijs in onze tijd houdt onvoldoende gelijke tred met wat er nodig is aan kennis, vaardigheden

Nadere informatie

MULTIPERSPECTIVITEIT EN ERFGOEDEDUCATIE

MULTIPERSPECTIVITEIT EN ERFGOEDEDUCATIE MULTIPERSPECTIVITEIT EN ERFGOEDEDUCATIE Carla van Boxtel Meerstemmig erfgoed - 8 juni 2016 Genk MULTIPERSPECTIVITEIT Vormen van multiperspectiviteit Het belang van multiperspectiviteit Didactiek PERSPECTIEVEN

Nadere informatie

Hoe gebruik je AV materiaal effectief in je lessen?

Hoe gebruik je AV materiaal effectief in je lessen? Hoe gebruik je AV materiaal effectief in je lessen? Leren door te kijken, te doen en te delen Liesbeth Kester Inhoud A(udio)V(isueel) materiaal Inventarisatie parameters Ontwerpprincipes Theoretische achtergrond

Nadere informatie

KPB Observeren en differentiëren

KPB Observeren en differentiëren 2014-2015 Cursuscode: Cohort 2012: LGWKOD40P2 Cohort 2013: LGWKOD40P2 Cohort 2014: LGWKOD40P2 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Werken aan competenties 3 Praktijkopdracht observeren en differentiëren 3 Bijlage

Nadere informatie

De Taxonomie van Bloom Toelichting

De Taxonomie van Bloom Toelichting De Taxonomie van Bloom Toelichting Een van de meest gebruikte manier om verschillende kennisniveaus in te delen, is op basis van de taxonomie van Bloom. Deze is tussen 1948 en 1956 ontwikkeld door de onderwijspsycholoog

Nadere informatie

The Future of Learning.

The Future of Learning. The Future of Learning. The Future of Learning was een vierdaags studieprogramma dat van 4 tot 7 augustus 2009 voor het eerst plaatsvond op de Harvard Graduate School of Education, Cambridge Massachusetts.

Nadere informatie

Gezien het bovenstaande zijn kunstvakken direct of indirect betrokken bij het nastreven van vakoverschrijdende

Gezien het bovenstaande zijn kunstvakken direct of indirect betrokken bij het nastreven van vakoverschrijdende Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel VOET EN STUDIEGEBIED BEELDENDE KUNSTEN KSO VOET EN STUDIEGEBIED PODIUMKUNSTEN KSO 1 De eigenheid van kunst en de VOET

Nadere informatie

basiscompetenties 3de graad woordkunst-drama

basiscompetenties 3de graad woordkunst-drama basiscompetenties 3de graad woordkunst-drama 1 CONCORDANTIETABEL Basiscompetenties 3de graad woordkunst-drama Concordantie tussen: - de specifieke basiscompetenties voor de 3 de graad van de langlopende

Nadere informatie

VNK-e (Vereniging Nederlandse Kunsthistorici, sectie educatie)

VNK-e (Vereniging Nederlandse Kunsthistorici, sectie educatie) KunstEnCultuur - - - VNK-e (Vereniging Nederlandse Kunsthistorici, sectie educatie) 10 Beschrijft de conceptvisie in voldoende mate de relevantie van ons leergebied voor de ontwikkeling van de leerling?

Nadere informatie

Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015

Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015 Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015 In het leven van alle dag speelt Wetenschap en Techniek (W&T) een grote rol. We staan er vaak maar weinig bij stil, maar zonder de vele uitvindingen in de wereld van

Nadere informatie

Opbrengstgericht werken bij andere vakken. Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan

Opbrengstgericht werken bij andere vakken. Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan Opbrengstgericht werken bij andere vakken Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan Doel Leerkrachten kunnen een les tekenen of geschiedenis ontwerpen volgens de uitgangspunten van OGW die ze direct

Nadere informatie

Het landschap van methodieken en tools voor blended learning

Het landschap van methodieken en tools voor blended learning Het landschap van methodieken en tools voor blended learning Jos Fransen Lector Teaching, Learning & Technology SURF SIG Blended Learning - 20-09-2017 definities van blended learning blended learning of

Nadere informatie

Kunst en cultuur (PO-vmbo)

Kunst en cultuur (PO-vmbo) Kunst en cultuur (PO-vmbo) kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw vmbo bovenbouw exameneenheden 54: De leerlingen leren beelden, taal, muziek, spel en beweging te gebruiken om er gevoelens en

Nadere informatie

Leren met je hart, je hoofd en je handen. Play Learn Change is partner van LEGO Education

Leren met je hart, je hoofd en je handen. Play Learn Change is partner van LEGO Education Leren met je hart, je hoofd en je handen Play Learn Change is partner van LEGO Education Wat is ook weer het doel van leren? Jouw wereld ontdekken en begrijpen Jouw eigen plek ontdekken Jezelf staande

Nadere informatie

Beeld/Spraak. Workshop beeldgeletterdheid mediawijs

Beeld/Spraak. Workshop beeldgeletterdheid mediawijs Beeld/Spraak Workshop beeldgeletterdheid mediawijs Beelden analyseren Beelden interpreteren Beelden annoteren Beelden analyseren en interpreteren - 'artful thinking' (project zero - harvard university)

Nadere informatie

~VISIE ~VERBINDING~VERBEELDING~ pilot directeuren p.o. 3 oktober 2018

~VISIE ~VERBINDING~VERBEELDING~ pilot directeuren p.o. 3 oktober 2018 ~VISIE ~VERBINDING~VERBEELDING~ pilot directeuren p.o. 3 oktober 2018 Albert Einstein Imagination is more important than knowledge. For knowledge is limited, whereas imagination embraces the entire world.

Nadere informatie

basiscompetenties 2de graad woordkunst-drama

basiscompetenties 2de graad woordkunst-drama basiscompetenties 2de graad woordkunst-drama 1 CONCORDANTIETABEL Basiscompetenties 2de graad woordkunst-drama Concordantie tussen: - de specifieke basiscompetenties voor de 2 de graad van de langlopende

Nadere informatie

Hulpmiddel voor begrijpend luisteren Deeltijdschakelklassen Enschede Inge de Vries

Hulpmiddel voor begrijpend luisteren Deeltijdschakelklassen Enschede Inge de Vries Hulpmiddel voor begrijpend luisteren 25-2-2015 Deeltijdschakelklassen Enschede Inge de Vries Inhoud 1 Inleiding... 2 2 Inhoud van de Vragenkaart... 3 2.1 Taxonomie Bloom... 3 2.2 Definities vanuit de theorie...

Nadere informatie

Zes Strategieën voor Effectief Leren

Zes Strategieën voor Effectief Leren CONCRETE VOORBEELDEN SPACED PRACTICE Zes Strategieën voor Effectief Leren www.learningscientists.org In deze serie, geven wij informatie over hoe leerlingen kunnen leren te studeren door.. ELABORATIE RETRIEVAL

Nadere informatie

Deze eeuw vraagt om procesgericht en kindgericht cultuuronderwijs

Deze eeuw vraagt om procesgericht en kindgericht cultuuronderwijs Deze eeuw vraagt om procesgericht en kindgericht cultuuronderwijs DEEL 3 HOE BEOORDEEL JE DE CULTURELE ONTWIKKELING VAN DE LEERLINGEN? KIM HARSTA (CULTUURMIJ OOST) Robinson is een digitaal leerlingontwikkelsysteem

Nadere informatie

Onderwijs voor de 21 ste eeuw. Kris Van den Branden

Onderwijs voor de 21 ste eeuw. Kris Van den Branden Onderwijs voor de 21 ste eeuw Kris Van den Branden Is ons onderwijs nog mee met de tijd? Met de deur in huis De wereld is drastisch veranderd, de school niet. En dus falen onze scholen niet. Ze zijn gewoon

Nadere informatie

Handreiking toelichting bij descriptoren NLQF

Handreiking toelichting bij descriptoren NLQF Handreiking toelichting bij descriptoren NLQF CONTEXT Context Instroom Een bekende, stabiele leef- en leeromgeving. 1 Een herkenbare leef- en werkomgeving. Tussen niveau 1 en 2 is geen verschil in context;

Nadere informatie

Peergroeponderwijs. Dé Dag. Over het opzetten van een plusklas. 25 november 2016 Jaap Verouden

Peergroeponderwijs. Dé Dag. Over het opzetten van een plusklas. 25 november 2016 Jaap Verouden Peergroeponderwijs Over het opzetten van een plusklas Dé Dag 25 november 2016 Jaap Verouden jverouden@hetabc.nl Startopdracht Verzin zoveel mogelijk overeenkomsten tussen een kleerhanger en een koekoeksklok

Nadere informatie

(H)erkenning van (hoog)begaafdheid. binnen passend onderwijs

(H)erkenning van (hoog)begaafdheid. binnen passend onderwijs (H)erkenning van (hoog)begaafdheid binnen SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Conferentie 8 september 2015 Een leven lang hoogbegaafdheid in ontwikkeling Desirée Houkema (H)erkenning van

Nadere informatie

Lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn Stageopdracht Effectief leren

Lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn Stageopdracht Effectief leren Lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn 2015-2016 Stageopdracht Effectief leren 1 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Werken aan competenties... 3 Praktijkopdracht Effectief leren... 3 Bijlage 1: Beoordelingsformulier...

Nadere informatie

Een participatiemindset als onderdeel van visie op goed onderwijs

Een participatiemindset als onderdeel van visie op goed onderwijs Een participatiemindset als onderdeel van visie op goed onderwijs een (h)erkenning en verkenning Koen Wessels Startpunt: de preperation-participation-tension Voorbereidingsmindset Leren voor later Participatiemindset

Nadere informatie

muziek De domeinen zijn: zingen, spelen (op instrumenten), luisteren (naar muziek), componeren en improvise- Kennisbasis muziek op de Pabo

muziek De domeinen zijn: zingen, spelen (op instrumenten), luisteren (naar muziek), componeren en improvise- Kennisbasis muziek op de Pabo muziek Belang van het vak Muziek is in de huidige maatschappij een niet weg te denken verschijnsel. Muziek klinkt overal, is zelfs op elk moment beschikbaar voor volwassenen en voor kinderen en is een

Nadere informatie

Betekenisvol leren en doelen stellen in po en vo

Betekenisvol leren en doelen stellen in po en vo Betekenisvol leren en doelen stellen in po en vo SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Allen van harte welkom! Nora Steenbergen-Penterman Voorwaarde: Betekenisvol leren... Rijke omgeving

Nadere informatie

Laag Vaardigheden Leerdoelen Formulering van vragen /opdrachten

Laag Vaardigheden Leerdoelen Formulering van vragen /opdrachten Blooms taxonomie Laag Vaardigheden Leerdoelen Formulering van vragen /opdrachten Evalueren Evalueren = de vaardigheid om de waarde van iets (literatuur, onderzoeksrapport, presentatie etc) te kunnen beoordelen

Nadere informatie

Lesvoorbereidingsformulier

Lesvoorbereidingsformulier UC Leuven Limburg Lerarenopleiding kleuter- en lager onderwijs Lesvoorbereidingsformulier Het mentaal en schriftelijk voorbereiden van een les is iets anders dan het invullen van een lesvoorbereidingsformulier.

Nadere informatie

klantgerichtheid... ... klanteninzicht... ... groepsdynamica... ... omgaan met diversiteit... ... stemgebruik... ... taalvaardigheid... ...

klantgerichtheid... ... klanteninzicht... ... groepsdynamica... ... omgaan met diversiteit... ... stemgebruik... ... taalvaardigheid... ... P1 VOORBEELD OBSERVATIE-INSTRUMENT GROEP klantgerichtheid klanteninzicht groepsdynamica omgaan met diversiteit PRESENTATIE stemgebruik taalvaardigheid non-verbaal communiceren professionele houding PERSOON

Nadere informatie

Willibrordus: cultuur in ons hart

Willibrordus: cultuur in ons hart 1. Willibrordus: cultuur in ons hart De huidige maatschappij vraagt om creatieve burgers die nieuwe ideeën kunnen bedenken en uitwerken. Daarom mag je op de Willibrordus door spelen wijs(er) worden! Kom

Nadere informatie

Creativiteit stimuleren, hoe doe je dat?

Creativiteit stimuleren, hoe doe je dat? Karin Hoogeveen, Sardes Opvattingen van leraren Creativiteit stimuleren, hoe doe je dat? Wat is creativiteit? En hoe kunnen leraren de creativiteit van leerlingen bevorderen? De literatuur geeft verschillende

Nadere informatie

PRAKTIJK - Rubriek. David van der Kooij JSW 7 maart Praktijk Vorming van creativiteit

PRAKTIJK - Rubriek. David van der Kooij JSW 7 maart Praktijk Vorming van creativiteit PRAKTIJK - Rubriek David van der Kooij Praktijk Vorming van creativiteit praktijk Vorming van creativiteit Creatief bezig zijn is niet synoniem met tekenen, schilderen of een andere kunstzinnige bezigheid.

Nadere informatie

In je element met wie je bent!

In je element met wie je bent! In je element met wie je bent! SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Middagconferentie - juni 2016 Passend onderwijs voor begaafde leerlingen Doelen workshop Bewuste aandacht voor persoonlijke

Nadere informatie

02-09- 15. Didactiek 1. Leerdoelen, -activiteiten en instructie. Tarwe, haver, gerst, erwten, bonen, suikerbieten, vlas. Vragen

02-09- 15. Didactiek 1. Leerdoelen, -activiteiten en instructie. Tarwe, haver, gerst, erwten, bonen, suikerbieten, vlas. Vragen Didactiek Leerdoelen, -activiteiten en instructie Stephan Ramaekers, PhD Centrum Onderwijs & Leren 3 augustus 205 Wer kvor men / Activiteiten Vragen? 2 3 4 5 Instructie / opdrachten Tarwe, haver, gerst,

Nadere informatie

Kunst educatie. Slow Looking. binnen de. Kunstkijken met studenten ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Zwolle

Kunst educatie. Slow Looking. binnen de. Kunstkijken met studenten ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Zwolle Slow Looking binnen de Kunst educatie Kunstkijken met studenten ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Zwolle Kunstkijken met studenten ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Zwolle Auguste Rodin, De Bronstijd (1875/76)

Nadere informatie

PTA ckv VWO, Belgisch Park, cohort

PTA ckv VWO, Belgisch Park, cohort Domeinen CKV Het eindexamen ckv bestaat uit een schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A: Verkennen Domein B: Verbreden Domein C: Verdiepen Domein D: Verbinden Domein

Nadere informatie

Geestelijke verzorging als esthetisch proces

Geestelijke verzorging als esthetisch proces hans alma coaching & training Geestelijke verzorging als esthetisch proces Symposium VGVZ 2018 Voedsel voor de ziel 25 juni 2018 Beroepsstandaard Geestelijk Verzorger De esthetische dimensie van zingeving

Nadere informatie

Ruimte en bevlogenheid

Ruimte en bevlogenheid Ruimte en bevlogenheid Leerstrategieën en hoogbegaafdheid, 21 januari 2015 Wie ben ik? 1 Inhoud Kennis maken Leerstrategieën metacognitie Van potentie naar leren, de rol van leerstrategieën Hoogbegaafdheid

Nadere informatie

Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel

Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Uitleg Start De workshop start met een echte, herkenbare en uitdagende situatie. (v.b. het is een probleem, een prestatie, het heeft

Nadere informatie

CKV Festival 2012. CKV festival 2012

CKV Festival 2012. CKV festival 2012 C CKV Festival 2012 Het CKV Festival vindt in 2012 plaats op 23 en 30 oktober. Twee dagen gaan de Bredase leerlingen van het voortgezet onderwijs naar de culturele instellingen van Breda. De basis van

Nadere informatie

Passende ondersteuning voor dubbel bijzondere leerlingen. Doelen workshop

Passende ondersteuning voor dubbel bijzondere leerlingen.   Doelen workshop Bijzonder Begaafd SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Passende ondersteuning voor dubbel bijzondere leerlingen /thema/dubbel-bijzonder Doelen workshop Je weet... wat de term dubbel bijzonder

Nadere informatie

Teamtrainingen & ouderavond

Teamtrainingen & ouderavond Teamtrainingen & ouderavond Een teamtraining is een bijeenkomst van 1,5 tot 2 uur voor een heel schoolteam. Op actieve en enthousiasmerende wijze verdiep je je samen in een onderwerp. Er zijn verschillende

Nadere informatie

PTA CKV vwo Belgisch Park cohort

PTA CKV vwo Belgisch Park cohort PTA CKV vwo Belgisch Park cohort 018-019-00 A. Schoolexamen CKV Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A: Verkennen Domein B: Verbreden

Nadere informatie

EMOTIE IN KUNST EMOTIE IN KUNST KIJKEN, VOELEN KIJKEN VOELEN SAMENWERKEN WETEN NADENKEN

EMOTIE IN KUNST EMOTIE IN KUNST KIJKEN, VOELEN KIJKEN VOELEN SAMENWERKEN WETEN NADENKEN Een opdracht voor groep 7 of 8 gericht op het begrijpen van emoties in kunst. Leerlingen leggen een link tussen emoties en kunst, door emotionele beelden uit een animatiefilm te vergelijken met emoties

Nadere informatie

Pre-screening Stercollecties door het CLU-Leermiddelen Adviescentrum

Pre-screening Stercollecties door het CLU-Leermiddelen Adviescentrum Pre-screening Stercollecties door het CLU-Leermiddelen Adviescentrum Verslag december 2015 INLEIDING Op verzoek van VO-content heeft het CLU-Leermiddelen Adviescentrum een pre-screening (verkennend onderzoek)

Nadere informatie

De nieuwe eindtermen Loopbaancompetentie. Jan De Smet 6 mei 2019

De nieuwe eindtermen Loopbaancompetentie. Jan De Smet 6 mei 2019 De nieuwe eindtermen Loopbaancompetentie Jan De Smet 6 mei 2019 Programma Achtergrond - modernisering SO Nieuw concept eindtermen De loopbaancompetentie AHOVOKS Kwalificaties & Curriculum Ministerie van

Nadere informatie

PTA CKV havo Belgisch Park cohort

PTA CKV havo Belgisch Park cohort A. Schoolexamen CKV Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A: Verkennen Domein B: Verbreden Domein C: Verdiepen Domein D: Verbinden Het

Nadere informatie

Kunst onderzoekt de wereld. 5 niveaus procesgerichte didactiek

Kunst onderzoekt de wereld. 5 niveaus procesgerichte didactiek Kunst onderzoekt de wereld 5 niveaus procesgerichte didactiek rekenen mens en wereld sociaal emotionele ontwikkeling taal innerlijke wereld leerling het onderwijs versterkt het versterkt het het kunstzinnige

Nadere informatie

Teamtrainingen & ouderavond

Teamtrainingen & ouderavond Teamtrainingen & ouderavond Een teamtraining is een bijeenkomst van 1,5 tot 2 uur voor een heel schoolteam. Op actieve en enthousiasmerende wijze verdiep je je samen in een onderwerp. Er zijn verschillende

Nadere informatie