1.1. De wet verlaat het begrip verkoper van de WHPC ten voordele van het begrip onderneming

Transcriptie

1 De nieuwe wet marktpraktijken in een notendop. Inleiding Op 12 april 2010 werd de wet van 6 april 2010 betreffende marktpraktijken en de consumentenbescherming gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad 1 (hierna Wet Marktpraktijken). Deze wet zal, overeenkomstig artikel 142, in werking treden 30 dagen na de bekendmaking in het Belgisch Staatsblad, dus op 12 mei Deze wet vervangt de meermaals aangepaste- wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument 2 ( WHPC ) en komt (ten dele) tegemoet aan de Europese Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken 3. Hierna worden de voornaamste veranderingen toegelicht. 1. Nieuwe definities 1.1. De wet verlaat het begrip verkoper van de WHPC ten voordele van het begrip onderneming Een eerste belangrijke wijziging ten aanzien van de WHPC is dat het begrip verkoper wordt verlaten ten voordele van het begrip onderneming. De redenen die daarvoor worden aangehaald in de memorie van toelichting zijn (1) het gegeven dat het verkopersbegrip in de WHPC op twee verschillende manieren worden gedefinieerd, (2) het arrest van het Hof van Cassatie van 13 september waarin wordt gesteld dat ook iemand die diensten gratis ter beschikking stelt, onder de definitie van verkoper kan vallen (3) de moeilijke toepassing van de definitie van verkoper in de praktijk 5. De onderneming wordt in artikel 2, 1 Wet Marktpraktijken gedefinieerd als elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die op duurzame wijze een economisch doel nastreeft, alsmede zijn verenigingen. Deze definitie houdt in dat er uitsluitend rekening wordt gehouden met aard van de activiteit. Daarbij geldt de regel dat eenmalige handelingen niet volstaan om een persoon als onderneming te kwalificeren 6. 1 BS 6 april BS 29 augustus 1991, err. BS 10 oktober Richtlijn 2005/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 11 mei 2005 betreffende oneerlijke handelspraktijken van ondernemingen jegens consumenten op de interne markt en tot wijziging van Richtlijn 84/450/EEG van de Raad, Richtlijnen 97/7/EG, 98/27 EG en 2006/65/EG van het Europees Parlement en de Raad en van Verordening (EG) nr. 2006/2004 van het Europees Parlement en de Raad, PB. L. 149/22. 4 Cass. 13 september 2002, Arr. Cass. 2002, afl. 2, 1844; Jaarboek Handelspraktijken & Mededinging 2002, 688; NJW 2002, afl. 7, 241; Pas. 2002, afl. 7-8, 1647; RABG 2003, afl. 11, 578, noot P. WYTINCK; JDSC 2005, 8, met noot M. COIPEL; RCJB 2004, afl. 1, 58, met noot J. STUYCK; RW , afl. 30, 1174, met noot H. SWENNEN; TGR 2003, afl. 5, 277; TRV 2003, afl. 3, 290, met noot E. TERRYN. 5 Memorie van Toelichting, Parl. St. Kamer , nr /001, Memorie van Toelichting, Parl. St. Kamer , nr /001, 13.

2 De (rechts)aard van de gestelde handelingen, de (rechts)vorm van wie de handelingen stelt en de individuele draagwijdte van handelingen zijn dus niet op zichzelf bepalend, wel de vraag of de handelingen kaderen in het oogmerk van wie de handelingen stelt en dat aldus op duurzame wijze een economisch doel wordt nagestreefd. De beoefenaars van een vrij beroep vallen buiten het toepassingsgebied van deze wet. Zij zijn onderworpen aan de wet van 2 augustus 2002 betreffende de misleidende en de vergelijkende reclame, de onrechtmatige bedingen en de op afstand gesloten overeenkomsten inzake de vrije beroepen Consumenten zijn alleen natuurlijke personen De Wet Markpraktijken beperkt het begrip consument tot natuurlijke personen, wat uitsluit dat rechtspersonen als consument kunnen worden gekwalificeerd, net zomin als overheden. De wet definieert in artikel 2, 3 het begrip consument als iedere natuurlijke persoon die, uitsluitend voor niet-beroepsmatige doeleinden, op de markt gebrachte producten verwerft of gebruikt. 2. Informatie van de prijsaanduiding en etikettering 2.1. Prijsvermindering Artikel 5 van de WHPC bepaalde dat de aanduiding van een prijs- of tariefvermindering die wordt uigedrukt door een korting of kortingspercentage, slechts mag gebeuren op één van de vier vermelde wijzen (vermelding van de nieuwe prijs naast de oude prijs, vermelding van een kortingpercentage en de nieuwe prijs naast de oude doorhaalde prijs, enz ). Dit artikel wordt niet opgenomen in de nieuwe Wet Marktpraktijken wat betekent dat de onderneming een prijsvermindering op om het even welke manier kan doen, zolang de aanduiding op zich niet misleidend is Etikettering Artikel 13 van de WHPC bepaalde dat de vermeldingen die het voorwerp zijn van de etikettering en die dwingend voorgeschreven zijn, de gebruiksaanwijzingen, en de garantiebewijzen minstens gesteld zijn in de taal of de talen van het taalgebied waar de producten of de diensten op de markt worden gebracht. Artikel 10 van de Wet Marktpraktijken bepaalt voortaan dat de vermeldingen die het voorwerp zijn van etikettering, de gebruiksaanwijzingen en de garantiebewijzen in een voor de gemiddelde consument begrijpelijke taal (gelet op het taalgebied waar de goederen of de diensten aan de consument worden aangeboden) moeten worden gesteld. Dit laat bijvoorbeeld ook toe dat pictogrammen worden gebruikt of woorden uit een vreemde taal die de consument gemakkelijk kan begrijpen 8. 7 BS 20 november Deze aanpassing was nodig om de wet te conformiseren aan de rechtspraak van het Hof van Justitie. Zie hiervoor: HvJ 3 juni 1999, Colim NV/Bigg s Continent Noord NV, C-33/97, Jur. 1999, I-3175; Jaarboek Handelspraktijken & Mededinging 1999, 111.

3 3. Promoties inzake prijzen 3.1. Kortingstitels (waardebonnen) De Wet Marktpraktijken schrijft in de artikelen 33 ev. voor waaraan de kortingstitels moeten voldoen om geldig te zijn. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen kortingstitels die door een onderneming uitgegeven en aangeboden worden bij de aankoop door de consument en die recht geven op een volledige of gedeeltelijke terugbetaling van de prijs en de kortingstitels die aan de consument een recht op onmiddellijke korting bij aankoop verlenen. Voor de eerste categorie wordt de verplichte registratie van de uitgever van de titel bij de FOD Economie geschrapt 9. Voor de tweede categorie wordt voortaan bepaald dat de ondernemer de titel verplicht moet aanvaarden als aan de voorwaarden ervan is voldaan Aankondiging prijsvermindering Artikel 43 van de WHPC bepaalde dat bij een aankondiging van een prijsvermindering in de maand voor de prijsvermindering steeds dezelfde prijs moest worden toegepast. Artikel 20 van de Wet Marktpraktijken bepaalt dat de verminderde prijs lager moet zijn dan de laagste prijs die werd toegepast in de maand voorafgaand aan de eerste dag waarvoor de verminderde prijs wordt aangekondigd. Deze regel garandeert de realiteit van de aangekondigde prijsvermindering en schept een rechtszeker kader voor ondernemingen die tot de aankondiging van een prijsvermindering wensen over te gaan Solden en sperperiode Op het vlak van de soldenreglementering wijzigt de Wet Marktpraktijken grondig het voorheen bestaande systeem. De artikelen 49 ev. WHPC bepaalden de voorwaarden waaraan de solden dienden te voldoen. Zo bepaalde artikel 52 WHPC dat de soldenregeling enkel van toepassing was in de sectoren van de kleding, de lederartikelen, de fijne lederwaren en de schoenen. Artikel 51, 1 WHPC bepaalde bovendien dat de verkoop moest geschieden in de lokalen waar de opgeruimde of identieke producten gewoonlijk te koop worden aangeboden. Artikel 53 WHPC bepaalde de sperperiodes nl. 15 november tot en met 2 januari en van 15 mei tot en met 30 juni. De Wet Marktpraktijken wijzigt de regeling van de solden op een ingrijpende wijze. Artikel 27 bepaalt dat de soldenperiodes, de periodes zijn van 3 januari tot 31 januari en van 1 juli tot 31 juli. De soldenperiode is, overeenkomstig artikel 27 Wet Marktpraktijken, voortaan mogelijk voor alle goederen. Er is dus geen seizoensopruiming meer. Bovendien schaft de Wet Marktpraktijken de verplichting om tijdens de solden goederen enkel te verkopen in de lokalen waar de opgeruimde of identieke goederen gewoonlijk te koop worden aangeboden af. Deze afschaffing heeft tot gevolg dat voortaan ook solden bij internetverkopen mogelijk worden. Verder is het niet langer vereist dat de gesoldeerde goederen in de maand voor de solden werden verkocht. Het volstaat dat de goederen eerder, gedurende minstens 30 dagen te koop werden aangeboden. De referentieprijs voor de solden is de laagste prijs die tijdens de maand voor de solden werd gevraagd, of, indien de goederen niet tijdens die maand werden verkocht, de laagste prijs ooit. 9 Memorie van Toelichting, Parl. St. Kamer , nr /001, Memorie van Toelichting, Parl. St. Kamer , nr /001, 19

4 Daarnaast kort de Wet Marktpraktijken de sperperiode met drie weken in zodat die voortaan ingaat op 6 december tot en met 2 januari (of 1 januari als 3 januari een zondag is) en op 6 juni tot en met 30 juni (of 29 juni als 1 juli een zondag is) en enkel geldt voor de sectoren van de kleding, de lederwaren en de schoenen. De Koning kan die sectoren wel uitbreiden. De nieuwe regels maken dat de nieuwe wet al geldt voor de komende zomersolden van Verkopen met verlies Artikel 40 van de WHPC bepaalde dat het elke handelaar verboden was om een product met verlies te koop aan te bieden of te verkopen. Met een verkoop met verlies werd de verkoop die slechts een uiterst beperkte winstmarge had, gelijkgesteld. Dit verbod wordt in de Wet Marktpraktijken deels behouden. Artikel 101 bepaalt immers dat het elke onderneming verboden is goederen met verlies te koop aan te bieden of te verkopen. Aan de toegelaten vormen van verkopen met verlies (artikel 102 Wet Marktpraktijken) wordt een bijkomende bepaling toegevoegd. Zo is het toegelaten om met verlies te verkopen indien de verkoop betrekking heeft op de goederen die de onderneming, ten gevolge van externe omstandigheden, redelijkerwijze niet meer kan verkopen tegen een prijs gelijk aan of hoger dan de aankoopprijs ervan. Het verbod om te verkopen met een uiterst beperkte winstmarge wordt afgeschaft 11. Wanneer er sprake is van een gezamenlijk aanbod van verscheidene, al dan niet identieke goederen, is er slechts sprake van een verkoop met verlies indien het aanbod in zijn geheel een verkoop met verlies uitmaakt. 4. Gezamenlijk aanbod Artikel 54 van de WHPC bepaalde dat elk gezamenlijk aanbod aan de consument verricht door een verkoper verboden was. Ook was verboden elk gezamenlijk aanbod aan de consument, verricht door verscheidene verkopers die handelen met een gemeenschappelijke bedoeling. Ingevolge de rechtspraak van het Hof van Justitie 12 heeft de wetgever dit verbod in de nieuwe wet afgeschaft. Artikel 71 bepaalt dat het gezamenlijk aanbod aan de consument is toegelaten voor zover het geen oneerlijke handelspraktijk uitmaakt. Ze mogen dus niet misleidend zijn en ook geen verkoop met verlies uitmaken. Artikel 72 bepaalt onmiddellijk een uitzondering op de afschaffing van het verbod op gezamenlijk aanbod nl. het gezamenlijk aanbod van financiële diensten. De Europese Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken laat inderdaad toe dat voor financiële diensten strengere regels worden vastgelegd. Indien er sprake is van een gezamenlijk aanbod waarvan één bestanddeel een financiële dienst uitmaakt, en dat gezamenlijk aanbod verricht wordt door een onderneming of door verscheidene ondernemingen die handelen met een gemeenschappelijke bedoeling, dan is een dergelijk gezamenlijk aanbod verboden. 11 Memorie van Toelichting, Parl. St. Kamer , nr /001, HvJ 23 april 2009, C-261/07 en C-299/07, VTB-VAB t. Total en Galatea t. Sanoma Magazines Belgium, RW , afl. 30, 1242, met noot E.TERRYN;

5 5. Overeenkomsten op afstand Artikel 80, 1 WHPC bepaalde dat bij elke overeenkomst op afstand de consument over een bedenktermijn van ten minste zeven werkdagen beschikte. Artikel 80, 3WHPC bepaalde daarnaast dat de verkoper geen voorschot of betaling van de consument mocht eisen voor het einde van de verzakingstermijn van zeven werkdagen. De Wet Marktpraktijken bepaalt voortaan dat de consument over een bedenktermijn van 14 kalenderdagen beschikt. Tijdens deze periode kan de onderneming wel de betaling van de totale prijs of van een voorschot vragen (art. 46, 1 Wet Marktpraktijken). 6. Default-opties Artikel 44 Wet Marktpraktijken is een volledig nieuwe bepaling. Het verbiedt dat een onderneming bij het sluiten van een overeenkomst op het internet gebruik maakt van de mogelijkheid van default-opties die de consument moet afwijzen om de aankoop van één of meer bijkomende producten te vermijden. De keuze voor deze bepaling wordt in de memorie van toelichting 13 verklaard vanuit de vaststelling dat in de praktijk de verkoper op internet bij de aanbieding van bijkomende producten de daarvoor voorziene vakjes aankruist zodat de consument, wanneer hij onachtzaam is of vergeet deze kruisjes te verwijderen, ongewild bepaalde producten bestelt die hij eigenlijk niet wenst 14. De wetgever kiest dus voor een opt-in systeem, de consument moet bijgevolg uitdrukkelijk aanvinken wat hij wenst aan te kopen en moet niet afvinken wat hij niet wenst te kopen. 7. Onrechtmatige bedingen Artikel 31WHPC defineerde wat onder een onrechtmatig beding moest worden begrepen. Artikel 32 WHPC bevatte vervolgens een lijst van onrechtmatige bedingen. De Wet Marktpraktijken bepaalt in het artikel 73 dat voor de beoordeling van het onrechtmatig karakter van een beding ook rekening moet worden gehouden met de bepalingen van artikel 40, 1 Wet Marktpraktijken. Dit artikel bepaalt dat indien alle of bepaalde bedingen van een overeenkomst schriftelijk zijn, deze op een duidelijke en begrijpelijke wijze moeten zijn opgesteld. Bovendien wordt de lijst van de onrechtmatige bedingen uitgebreid. Een eerste reeks nieuwe onrechtmatige bedingen zijn artikel 74, 2 en 3 Wet Marktpraktijken. Zo wordt een onderscheid gemaakt tussen contracten van bepaalde duur en van onbepaalde duur voor wat betreft de mogelijkheid om eenzijdig de prijs te verhogen of de voorwaarden ten nadele van de consument te wijzigen. Artikel 74, 3 Wet Marktpraktijken bepaalt dat het verboden is om in overeenkomsten van bepaalde duur te bepalen dat de prijs van de producten wordt vastgelegd op het ogenblik van de levering, dan wel de onderneming toe te laten eenzijdig de prijs te verhogen of de voorwaarden ten nadele van de consument te wijzigen op basis van elementen die enkel afhangen van zijn wil. Voor overeenkomsten van onbepaalde duur bepaalt artikel 74, 2 Wet Marktpraktijken dat de onderneming wel eenzijdig de prijs kan wijzigen of de voorwaarden kan veranderen indien de consument op voorhand in kennis wordt gesteld van de nieuwe prijs of de nieuwe voorwaarden en 13 Memorie van Toelichting, Parl. St. Kamer , nr /001, Regeling is geïnspireerd op bestaande systeem in de luchtvaartsector (Verordening EG nr. 1008/2008 van het Europees Parlement en de Raad van 24 september 2008 inzake gemeenschappelijke regels voor de exploitatie van luchtdiensten in de Gemeenschap, PB L 293/3).

6 de consument de mogelijkheid krijgt om de overeenkomst zonder kosten of schadevergoeding te beëindigen alvorens de nieuwe voorwaarden of de prijs van kracht gaan. Bovendien moet de consument daarvoor over een redelijke termijn beschikken. Een bijkomend onrechtmatig beding is artikel 74, 21 Wet Marktpraktijken. Dit artikel bepaalt dat het verboden is dat de bewijsmiddelen waarop de consument een beroep kan doen op ongeoorloofde wijze te beperken of hem een bewijslast op te leggen die normaliter op een andere partij bij de overeenkomst rust. 8. Stakingsvordering Artikel 100 WHPC bepaalde dat de vordering tot staking ingesteld en behandeld werd zoals in kortgeding en zij eventueel kon worden ingesteld bij verzoekschrift. Artikel 112 van de nieuwe Wet Marktpraktijken bepaalt voortaan dat de voorzitter van de rechtbank van koophandel aan de overtreder een termijn kan toestaan om aan de inbreuk een einde te maken, wanneer de aard van de inbreuk dit nodig maakt. Artikel 116, lid 3 Wet Marktpraktijken bepaalt verder dat de voorzitter van de rechtbank van koophandel het bedrag vaststelt dat de partij aan wie een publicatiemaatregel werd toegekend en die de maatregel heeft uitgevoerd niettegenstaande tijdig beroep tegen het vonnis werd ingesteld, zal verschuldigd zijn aan de partij in wiens nadeel de publicatiemaatregel werd uitgesproken, indien deze in beroep ongedaan wordt gemaakt. In elk geval, zo bepaalt artikel 117 Wet Marktpraktijken, kan de vordering tot staking niet meer worden ingeleid 1 jaar nadat de feiten een einde hebben genomen. Tenslotte bepaalt artikel 118 Wet Marktpraktijken dat de vordering tot staking, zoals nu het geval is, ten gronde wordt behandeld zoals in kortgeding. De mogelijkheid om een vordering tot staking bij verzoekschrift in te stellen wordt afgeschaft 15. Tot slot De Wet Marktpraktijken vernieuwt en houdt rekening met de gewijzigde handelspraktijken, opvattingen en consumptiepatronen. Niettegenstaande de bestaande realiteit van de handelspraktijken op een coherente wijze wordt vertaald in deze nieuwe wet, moet toch worden vastgesteld dat bepalingen aangaande de solden, aankondiging van prijsverminderingen, uitverkopen en openbare verkopen aan bijzondere voorwaarden worden onderworpen, terwijl dit niet zo is voorzien in de Europese Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken. Dit laatste doet vermoeden dat in de toekomst sommige bepalingen zullen worden voorgelegd aan het Hof van Justitie. Filiz Korkmazer Juriste Studiedienst 15 Memorie van Toelichting, Parl. St. Kamer , nr /001,

7