De landbouw verandert door turbulente veranderingen in de maatschappij

Transcriptie

1 De landbouw verandert door turbulente veranderingen in de maatschappij - en door een nieuw GLB Krijn J. Poppe Agribex Brussel, 9 december 2011 LEI Wageningen UR

2 De boodschap van mijn bijdrage De GLB Hervorming 2013 is minder schokkend dan de McSharry resp. Fischler hervorming De achterliggende veranderingen in de economie zijn voor ondernemers belangrijker Juist nu vinden daar radicale veranderingen plaats Die nog maar deels doorklinken in de GLB discussie Zorg in ieder geval voor een stress-geteste-strategie

3 Inhoud De huidige economische situatie Noodzaak voor institutionele verandering, groene groei Vraag naar meer voedsel, hoge input prijzen, volatiliteit Transitie: noodzaak voor innovatie en innovatiebeleid Innovatie in het GLB is mogelijk en gewenst Verder veranderend GLB is een risico om rekening mee te houden, met name in NW Europa Uw strategie???

4 Mate van verspreiding van technologische revolutie 1771 water, textiel 1829 stoom, spoorwegen 1875 staal 1908 auto, olie, massaprod ICT chip Doorbraak Installatie periode Financiele bubble Onevenwichtigheden Polarisatie arm en rijk INDRINGER De noodzaak van groene groei Crash EXTASE Draaipunt Institutionele innovatie Uitrol periode SYNERGIE Gouden eeuw Coherente groei Toenemende externalities RIJPHEID Techniek bereikt grenzen Marktverzadiging Teleurstelling en gemakzucht Volgende golf Naar Perez, 2002 Werkeloosheid Stilstand oude bedrijfstakken Kapitaal zoekt nieuwe techniek tijd

5 De relatie van de golven met de landbouw De grote ontwikkelingen in de landbouw zijn het gevolg geweest van de Kondratieff golven. Voorbeelden: golf 2 en 3: graan uit de VS via spoorwegen, stoomboten, staal. Gevolg: landbouwbeleid, coöperaties, onderzoek en voorlichting golf 4: kunstmest, tractor en bestrijdingsmiddelen (jaren 50); supermarkten in buitenwijken als gevolg van de auto en hogere welvaart (arbeidskosten) Structuur van de landbouw is bepaald door hogere arbeidskosten en maar beperkt door landbouwbeleid (Silvis et al, 2008)

6 Wat leren we uit deze historie voor nu Een zeer onzekere tijd, geen garantie dat we nu op het dieptepunt zitten Er is institutionele verandering nodig, ook om nieuwe technologie (ICT, GMO) te accommoderen in de maatschappij (bedrijfsleven en publieke terrein) ICT gaat oude bedrijfstakken als de agro veranderen, net als in 1950 de tractor en chemie eraan kwamen Nog even en u krijgt geen papieren facturen meer Wel satelietdata van uw gewas Waarom wilt u nog op een tractor te zitten, als we onbemande vliegtuigen (drones) normaal vinden?

7 De voorspellingen van de Club van Rome (1972) zijn nog relevant (+ klimaat): PBL

8 Het einde der dalende graanprijzen? Niek Koning et al. Wageningen UR Wheat prices Endogenous effects Exogenous causes Crimean War 1 st wave of reclamation American Civil War Reclamation slows down WWI 2d wave of reclamation Drop in investment WWII Postwar investment boom Oil crisis Incl. OECD proj.? US England & Wales

9 Toekomstverkenningen richting 2050: Schaarste en Transitie Kunnen we 9 miljard mensen (met hoger inkomen) voeden, met minder milieubelasting? Het debat draait vooral om een rijtje schaarstes: Klimaatsverandering (en de rol van vee) Milieu en biodiversiteitsverlies Energie-voorziening, biobased economy Fosfaat Water Afnemende productiviteit Weerstand tegen industrialisatie landbouw (dieren)

10 9 miljard mensen is geen probleem Niek Koning et al. Wageningen UR

11 Warren Belasco: Meals to come a history of the future of food Bake a bigger pie - Marquis de Condorcet Teach everyone better table manners William Godwin Put fewer forks on the table Thomas Maltus (1798, An essay on the principles of population) Of: Voortdurende overvloed Zachte landing Onnodige schaarste

12 We vergeten te vaak de effecten van gedrag en geo-politiek

13 Vier scenarios voor de geo poli1ek National States Cooperative Multilateral Strong west and upcoming BRICs Global governance reformed Globalisation continues Network Non-polair world order Global market economy and civil society Unpredictable Multipolair Power blocks Economic and politcal competition Protectionism Fragmentation Stagnating globalisation Insecure society Identity first Non cooperative Many actors De Ruijter Strategie 13

14 voorbeelden: vleesvervangers, stadslandbouw SCAR Foresight 2011: 2 narratives Productiviteit Wetenschap kan technologie ontwikkelen voor hogere productiviteit, vervangen schaarse hulpbronnen en milieuproblemen Grote investeringen nodig in R&D, technologie opname, infrastructuur, markttoegang GRIN technologie (Genetics, Robotics, Informatics, Nano) Voldoende Wetenschap kan technologie ontwikkelen voor hogere productie, verminderen gebruik hulpbronnen, in stand houden biodiversiteit Maar ook vraag moet ingedamd door ander gedrag, structurele wijziging voedselketens, internaliseren van externe kosten.

15 Innovatie als antwoord op deze turbulentie Innovatie Het realiseren van een beter product, proces, dienst of idee dat wordt geaccepteerd door de markt, de overheid of de samenleving Sociaal proces: met meerdere partijen (ketens!) Gaat soms om nieuwe technologie (ICT, Genetics) Vaak gericht op problemen (milieu, rol wetgeving) En vaak ook over nieuwe wijze van organiseren Overheid zoekt naar Groene Groei, Smart, sustainable, inclusive growth Nu ook in het nieuwe GLB (Eur. Innovatie Partnerschap) Wat men er niet bij vertelt: innovatie kent ook veel verliezers.

16 Innovatie in organisaties en maatschappij 1. Social theory Informele structuren, gebruiken, traditie ( jaar stabiel) normen, religie 2. Economics of Institutionele omgeving: wettelijke property regels voor het spel, m.n. ( jaar stabiel) eigendomsrechten, jur. stelsel 3. Transaction cost Bestuurs- en beheersvormen: economics markten, contracten, verticale (1-10 jaar stabiel) integratie 4. Neo-classical economics Aanwending van middelen (prijzen, hoeveelheden, gedragsprikkels als bonussen etc) (c) Williamson

17 Organisatievormen in ketens zijn geen toeval Programeerbaarheid Laag Hoog Specificiteit Prod.middelen Laag Hoog Laag Hoog Bijdrage partners splitsbaar: dag- lange-t. dag- joint * Zeker markt contract markt venture coope- coop./ intern verticale * Zwak ratie verticale contract integratie Boehlje integratie

18 Ook het GLB ontkomt niet aan innovatie 1955 Armoede op de arme zandgronden Na WO II: Voedselschaarste is aandachtspunt, bij nego import en gebrek aan $ Intensivering als strategie MigraLe naar stad en buitenland PlaGeland niet in netwerk: slechte wegen, geen auto s, geen telefoon Boeren vaak niet in belaslngsysteem / geen sociale zekerheid Landbouw groot aandeel in regionale economie Prijsbeleid efficient overdrachts mechanisme Landbouw is eigenaar van pla<eland 2010 Armoede is in de grote steden bij immigranten en gebroken gezinnen Voedsel genoeg, we over eten, EU is negoexporteur, subsidies laslg Milieuprobleem door intensivering PlaGeland is woongebied PlaGeland in alle netwerken, incl. internet; auto nu[ger dan in de stad Boeren vallen onder sociale stelsel en profiteren van 2 typen steun Landbouw klein aandeel regionale economie Prijsbeleid/gekoppelde steun geen efficiënte transfer mechanismes Stad en burger zijn eigenaar pla<eland

19 Potentiële innovatie in het GLB GLB kan liberaler (Mercosur en de varkenshouderij?!) Een grondprijs opdrijvende flat rate heeft geen toekomst; liever kennis dan alleen geld naar Oost-Eur. Sociale doelstellingen kunnen beter in nationale sociale zekerheid en belastingwetgeving, ook in Belgie Middelvoorschriften en administratielasten reduceren Nadruk op concurrentiepositie, risicomanagement en innovatie is welkom Maar integratie in algemeen economisch beleid en verbinden met andere sectoren (ICT, chemie, water, creative industry, health) is welkom, ook qua instrumenten

20 Risico s zijn relalef groot in Noord Europa CV Family [0.2; [0.3; [0.4; [0.5; [0.6; [0.7; [0.8; Farm 0.3] 0.4] 0.5] 0.6] 0.7] 0.8] 0.9] Income [0.2; 0.3] [0.3; 0.4] [0.4; 0.5] [0.5; 0.6] [0.6; 0.7] [0.7; 0.8] [0.8; 0.9] Specialised field crops Tukey M-estimator

21 More government involvement? On farm strategies Catastrophic Risks Rare, high damage & systemic Marketable Risks Middle range Normal Risks Small damage but frequent On farm strategy DiversificaGon Saving Market tools Ex ante Policies Ex post Policies Disaster Assistance Policies Ex ante/ Ex post payment Subsidized insurance Market tools Forward contract Private insurance Probability Higher income loss OECD Trade & Agriculture 21

22 Hoe komen we tot Groene Groei op de hoeve? Agribex is een plek van vernieuwen en investeren: wat worden onze nieuwe waarde-creatiemodellen??? Met een goede mix van: Profit Planet People Bedrijven verschillen sterk in uitgangspunten en mogelijkheden: innovatie is maatwerk aan de basis Het helpt als u weet waar u staat (raadpleeg uw cijfers!)

23 De top 25% melkveehouders en de rest koe in de wei opleiding inkomen solvabiliteit bestrijdingsmiddelengebruik P overschot kostprijs melk energie gebruik N overschot water gebruik 25% meest duurzame melkveebedrijven (vlakken) ten opzichte van gemiddelde NL bedrijf (zwarte lijnen), 100 = duurzaam,

24 NL Scenario s tot slot Sterke overheid Con serveren Ontwikkelen Veel ruimte voor markten en burgers

25 Zorg in ieder geval voor een bedrijfsstrategie Kies uit de klassieke opties: BETER GROTER ANDERS ELDERS (ook buiten de sector) Zorg voor een stress test van uw strategie Bankiers: zonder zo n strategie met stress-test zou u geen leningen moeten verstrekken

26 Dank voor uw aandacht Zie ook: de mobiele melkrobot