De effectiviteit van woordenschatonderwijs in de kleuterklas

Transcriptie

1 Helena Taelman De effectiviteit van woordenschatonderwijs in de kleuterklas Helena Taelman (ODISEE, lerarenopleiding Aalst)

2 Armoede en taalachterstand (Fernald, et al., 2013;

3 Correlatie causaliteit (

4 Negatief effect op school De krokodil is een gevaarlijk dier. Hij is kratiel op vissen, vogels en kleine lona s. Als hij nezwonder gaat, konnelt hij bijna helemaal onder water. Zo kan hij heel baf dichtbij komen. Gelukkig wonen de meeste krokodillen niet onder je bed, maar ver weg in warme aremfanen. dol... zoogdieren...op jacht... verdwijnt... stiekem... landen (D (De grootste, de gevaarlijkste en andere bijzondere dieren. Douglas & Riphagen, 2014)

5 Onderzoek P-reviews Web of Science en ERIC! 6 meta-analyses + 1 systematische review! 33 recente (pseudo-)experimentele woordenschatinterventies (vanaf 2008 tot en met nov 2012)

6

7 Vragen! Kan de kleuterschool de woordenschat vergroten?! Heeft het zin om woordenlijsten op te stellen?! Focus op spontane interactie?! Hoe woorden aanleren?!...

8 Kan de kleuterschool de woordenschat van kleuters vergroten?

9 HOERA! Meta-analyse van Marulis & Neuman (2010): d = 0.88

10 VOCABULARY INTERVENTION Meta-analyse van Marulis & Neuman, 2010 geplaatst in het interpretatiekader van Hattie, 2009

11 Lukt dit door rijke interactie doorheen de dag te bevorderen?

12 Communicatie faciliteren

13 Taal modelleren

14 JA... bij goede ko s! Grote verschillen tussen leerkrachten! Meer woordenschatgroei bij kleuters bij ko s met rijk taalaanbod / interactiestijl! Positief effect van gesprekken in kleine groep

15 MAAR... moeilijk te veranderen! Coaching in de klas > cursus (zelfs met reflectie, taken,...)! Spreekruimte geven > taal modelleren! Training van 2 jaar > 1 jaar! Training vaak geen effect op woordenschat (of enkel bij sterke kleuters)

16 Justice, McGinty, Zucker, Cabell, Piasta (2013) in Early Childhood Research Quarterly When required to use a large variety of these language-facilitating techniques across the day, teachers implementation is relatively low and children s language development is not generally improved. Dickinson (2011) in Science Changing teacher practices related to language use is proving to be nearly as hard as raising children s performance levels.

17

18

19 MAAR... invloed van context! Kleine groepen! Wiskunde! Onthaalmomenten! Voorleessessies! Wereldoriëntatie! Lunch en koekmomenten

20 MAAR... invloed van context! Groepen met een hogere SES krijgen een rijker taalaanbod.! Onderwijzers schenken minder aandacht aan woordenschatuitbreiding in groepen met een lagere SES (Wright, 2012)! Tweerichtingsverkeer (Justice et al., 2013)

21 Beste instructiekwaliteit?! Activiteiten in het kader van wetenschapsonderwijs! Voorleesactiviteiten Cabell, DeCoster, LoCasale-Crouch, Hamre, Piante (2013). Variation in the effectiveness of instructional interactions across preschool classroom settings and learning activities. Early Childhood Research Quarterly, 28,

22 Cabell et al. (2013) in Early Childhood Research Quarterly Another promising avenue, however, might be to develop training strategies that would capitalize on teacher strengths by maximizing the effectiveness of interactions within settings that appear to be more conducive to teachers use of instructional support strategies. INTERACTIETRAINING BLIJFT BELANGRIJK!!

23 Wat zijn de ingrediënten van succesvolle interventies? (In de literatuur die ik heb opgezocht)

24 Herhaald interactief voorlezen

25 Verhalen en/of infoboeken Zie ook:

26 Amerikaanse WORLD-interventie (Gonzalez en Pollard-Durodola, 2011) Hoe regenwater beweegt RAIN DROP DRAIN Wat water kan doen LIQUID FROZEN SOLID Verhaal Informatief boek

27 STAD GEBOUW BUUR BRUG Verhaal Informatief boek

28 All about words (Neuman) Voorspelbaar boek Verhaal Informatief boek met verhaaltje Informatief boek

29 Uitbeelden/tonen Slenteren =

30 Kindvriendelijke definitie Heel traag stappen

31 Analyseren Niet rennen. Niet lopen.

32 Met ervaringen verbinden Slenteren doe ik als ik een speelgoedwinkel zie.

33 De klankvorm belichten Slen - te - ren

34 Kleuters leren meer en beter woorden!

35 Interventies met traditie! WORLD-project: (Gonzalez & Pollard-Durodola)! Coyne et al.: ( EXCELL: (Wasik & Hindman)! World of Words (Neuman, Roskos et al.)

36 Luistertaak magische woorden! Vooraf: 2/3 magische woorden met foto en kindvriendelijke definitie! Tijdens:! (Kleuters steken hand op als ze het woord horen.)! Ko definieert het woord, en herhaalt de zin met de omschrijving.! Nadien:! Korte herhaling! Verwerkingsspelletje

37 Woordenkoffer! Koffer met 3/4 voorwerpen! Voorwerpen bespreken! Verhaal vertellen met aandacht voor doelwoorden! Voorwerpen gebruiken om elementen van het verhaal te herhalen en met eigen ervaringen te verbinden

38 Herhalen en verankeren! Distributed repetition!! Beter in verschillende contexten! In interactie gaan is belangrijk voor de diepe woordkennis! (McKeown & Beck, 2014)! Opbouw in moeilijkheidsgraad (Blewitt et al., 2009)

39 Duopraten! FILMPJE ZOEKEN

40 Taal en denken Fotokaarten: fabriek?

41 Taal en denken Fotokaarten: smelten

42 Taal en denken! Kan een

43 Taal en denken

44 Verwerkingsgesprek! Waar of niet waar?! Is een baard stekelig?! Is een cactus stekelig?! Is een egel stekelig?! Het doelwoord vanuit de zintuigen vb. Janken! Kan je horen of iemand aan het janken is?! Kan je zien of iemand aan het janken is?! Als jouw vriend aan het janken is, zou ze zich dan stom of verdrietig voelen?

45 Verwerkingsgesprek! Wat doet jou aan het woord janken denken: een kind dat buiten gaat spelen of een kind dat net haar favoriete speelgoed heeft verloren?! Ze klom vijf trappen omhoog. Waarom was ze vermoeid?! Wanneer ik me zou camoufleren,...! Het meisje keek in de tuin en zag haar vriend naar haar toe lopen. Aan welk woord denk je nu, hollen of slenteren?

46 Welke woorden?

47 Op voorhand geselecteerd...! om doelbewust meer herhaling te creëren! (vb. Integratie in speelwerkplekken)! om woorden ook expliciet uit te leggen!

48 Maar welke woorden dan?! Lange termijn: uitdagende woorden die nuttig zijn voor latere schoolloopbaan (Beck & McKeown, 2007)! Korte termijn: woorden die de taalvaardige kleuters wel al kennen (Biemiller, 2006)

49 I Basiswoordenschat Auto Boot Oma Vogel Buik Verdrietig II Uitdagende woorden Roest Drijven Grootouders Uitsterven Hartslag Jaloers Voorspellen III Gespecialiseerde woorden Chassis Stuurboord Genealogie Diplodocus Aorta Neurose

50 Gespecialiseerde woorden Uitdagende woorden die de wereldkennis verruimen of verdiepen basiswoordenschat

51 Maar welke woorden dan?! De doelwoorden horen thematisch bij elkaar, en passen bij het thema! Onwaarschijnlijk dat de kleuters het doelwoord reeds kennen of zullen leren in dagdagelijkse relaties! Belangrijke concepten binnen wereldoriëntatie en cognitief uitdagend! De doelwoorden staan later nog op het programma tijdens de schoolloopbaan (Gonzalez et al., 2011)

52 Maar welke woorden dan?! Inhoudswoorden hart, hersenen, oren, bloed,...! Uitdagende woorden energie! Ondersteunende woorden onderzoeken, geur voorspellen

53 Leren alle kleuters op dezelfde wijze?

54 Neen, verschillen in tempo

55 Meertaligen ~ eentaligen

56 Het babbelhoekje om te observeren Laten we praten met over

57 Onbeantwoorde vragen...

58 ! Verschillende technieken vergelijken! Responsieve interactiestijl bewerkstelligen! Anderstalige kleuters! Langetermijneffecten en transfer

59 Welke obstakels?

60 Obstakels om te beginnen Succesvolle interventies hielpen kleuteronderwijzers:! bij de keuze van thema s, boeken, woorden! met lesplannen! met ondersteunend materiaal

61 Obstakels om uit te voeren! Voorlezen onderbreken voor definitie! Alle fases van de woordenschatinstructie uitvoeren! Tempo hoog houden en interesse behouden

62