Zwemwaterprofiel Kagerplassen t Joppe Warmond en t Joppe Merenwijk

Transcriptie

1 Zwemwaterprofiel Kagerplassen t Joppe Warmond en t Joppe Merenwijk 27 oktober 2008

2

3 Zwemwaterprofiel Kagerplassen t Joppe Warmond en t Joppe Merenwijk Zwemwaterprofiel Kagerplassen voor de zwemlocaties t Joppe Warmond en t Joppe Merenwijk

4

5 Verantwoording Titel Zwemwaterprofiel Kagerplassen t Joppe Warmond en t Joppe Merenwijk Opdrachtgever Hoogheemraadschap Rijnland Projectleider Sigrid Haverkamp Auteur(s) Bernadette Lohmann en Sascha Robijn Projectnummer Aantal pagina's 58 (exclusief bijlagen) Datum 27 oktober 2008 Handtekening Colofon Tauw bv afdeling Water Handelskade 11 Postbus AC Deventer Telefoon (0570) Fax (0570) Dit document is eigendom van de opdrachtgever en mag door hem worden gebruikt voor het doel waarvoor het is vervaardigd met inachtneming van de rechten die voortvloeien uit de wetgeving op het gebied van het intellectuele eigendom. De auteursrechten van dit document blijven berusten bij Tauw. Kwaliteit en verbetering van product en proces hebben bij Tauw hoge prioriteit. Tauw hanteert daartoe een managementsysteem dat is gecertificeerd dan wel geaccrediteerd volgens: - NEN-EN-ISO Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 5\58

6 6\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

7 Inhoud Verantwoording en colofon... 5 Samenvatting Inleiding Aanleiding Leeswijzer Uitgevoerde werkzaamheden Methode Locatiebezoeken Beschrijving van de zwemlocaties Situering en beschrijving Hydrologie en hydromorfologie Kenmerken zwemlocatie t Joppe Warmond Kenmerken zwemlocatie t Joppe Merenwijk Begrenzing zwemwaterzones Analyse historische waterkwaliteit Bacteriologische kwaliteit Zwemwaterkwaliteit volgens de oude Europese zwemwaterrichtlijn Historische data analyse in relatie tot weersomstandigheden Waterkwaliteit volgens de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn Blauwalgenprofiel Overige pathogene ziekteverwekkers Mogelijke verontreinigingsbronnen Beoordeling gezondheidsrisico s Toelichting gebruikte kentallen spreadsheet ZWEMPROF Resultaten en analyse Conclusie Aandachtspunten en maatregelen Aanbevelingen vervolgtraject Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 7\58

8 Bijlage(n) 1. Situering meetpunten zwemwaterkwaliteit 2. Resultaten risicoberekeningen spreadsheet ZWEMPROF 3. Data blauwalgen en fysisch chemische toestandsvariabelen 4. Toelichting beoordeling zwemwaterkwaliteit volgens de huidige en nieuwe EUzwemwaterrichtlijn 5. Verslag locatiebezoek 8\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

9 Samenvatting Een verplichting voortkomend uit de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn is het opstellen van een zwemwaterprofiel voor zwemlocaties door de waterbeheerder. In een zwemwaterprofiel worden de bronnen, de verontreinigingsroutes en de locatiespecifieke eigenschappen in kaart gebracht en worden de eventueel benodigde maatregelen ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit geïnventariseerd. Dit zwemwaterprofiel heeft betrekking op de zwemlocaties t Joppe Warmond en t Joppe Merenwijk. Beide locaties zijn gelegen aan de plas t Joppe welke deel uitmaakt van de Kagerplassen. Beheerders van deze zwemlocaties zijn: t Joppe Warmond: gemeente Teijlingen t Joppe Merenwijk: gemeente Teijlingen, maar het onderhoud op de oever wordt door de gemeente Leiden uitgevoerd Zwemzones In het zwemwaterprofiel is de begrenzing van de zwemwaterzones bepaald op basis van het protocol Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water. Het resultaat is: t Joppe Warmond. Als zwemzone wordt het zwemgedeelte tot aan de eerste van de dubbele drijflijnen aangehouden. Dit is dit een strook van 90 meter langs het strand tot 15 meter in de plas. Het reguliere meetpunt voor het bepalen van de zwemwaterkwaliteit RO373 ligt in de zwemzone en is voldoende representatief Merenwijk. Veel zwemmers beperken zich niet tot het gebied binnen de drijflijn. Als zwemzone wordt daarom een groter gebied voorgesteld dat beter met het daadwerkelijke gebruik overeenkomt. Het zwemwatermeetpunt RO534 ligt op een representatieve plek in de zwemzone Bacteriologische zwemwaterkwaliteit De bacteriologische kwaliteit van het zwemwater wordt volgens huidige EU-richtlijn beoordeeld als aanvaardbaar ( t Joppe Warmond) en aanvaardbaar / goed (Merenwijk). en volgens de nieuwe richtlijn valt de waterkwaliteit zowel bij Warmond als bij Merenwijk in kwaliteitsklasse uitstekend. De bacteriologische verontreinigingsbronnen zijn de volgende: t Joppe Warmond geen t Joppe Merenwijk geen Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 9\58

10 Overig Gezondheidsrisico s door andere ziekteverwekkers zijn in de plas t Joppe niet te verwachten. Blauwalgen Op de zwemlocaties in de plas t Joppe is vaak sprake van drijflaagvormende blauwalgen die worden veroorzaakt door blauwalgensoorten die het giftige microcystine produceren (microcystis en Anabaena). Op basis van de beschikbare informatie en ervaringen uit voorgaande jaren, is de kans op een jaarlijkse toxische bloei van blauwalgen erg groot. Preventieve maatregelen om de blauwalgenproblematiek terug te dringen moeten vooral worden gezocht in het terugdringen van de eutrofiëring van de plas. Aanpak aan de bron (nutriëntenreductie) heeft de voorkeur maar dit zal alleen op de lange termijn kunnen werken. De verwachting is dat de problematiek op de middellange termijn (10 jaar) niet zal afnemen. Een optie is om de plas t Joppe hydrologisch te isoleren om de belasting door gebiedsvreemd nutriëntenrijk water te beperken. Dit is tevens een van de voorgenomen KRW-maatregelen waarin doorvaarbare isolatie wordt voorgesteld. Op dit moment zijn vooral effectgerichte maatregelen beschikbaar zoals drijfschermen, beluchten en pompen om bloei van blauwalgen of vorming van drijflagen te voorkomen. Een van de methoden om de blauwalgen te bestrijden in diepe putten is het plaatsen van een luchtmenginstallatie. Rijnland is voornemens om in meer diepe zandwinputten luchtmenginstallaties te installeren en volgens de planning wordt in de plas t Joppe in 2009 een luchtmenginstallatie geplaatst. Resumerend overzicht aandachtspunten en maatregelen Onderwerp Maatregel Wie Zwemzone t Joppe Merenwijk: zwemzone aanpassen Provincie Zuid-Holland Bacteriologische waterkwaliteit Verscherpen toezicht op honden bij de ligweide t Joppe Warmond t Joppe Merenwijk: informatieborden met geboden en verboden honden Blauwalgen Voorgenomen plaatsing van een luchtmenginstallatie in 2009 Doorvaarbaar hydrologisch isoleren Gemeente Teylingen Gemeente Teylingen / Leiden Rijnland Rijnland 10\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

11 1 Inleiding 1.1 Aanleiding De nieuwe Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EC) die maart 2006 van kracht geworden is, schrijft voor dat voor elk zwemwater een zwemwaterprofiel wordt opgesteld. In de nieuwe EU-zwemwaterrichtlijn staat dat alle zwemwateren aan het einde van het badseizoen van 2015 ten minste moeten voldoen aan de kwaliteit aanvaardbaar. Tevens moeten dan realistische en evenredige maatregelen zijn genomen om het aantal zwemwateren als uitstekend of goed te doen toenemen. In deze nieuwe EU-zwemwaterrichtlijn worden naast monitoring ook beheersmaatregelen van belang. Dit betekent dat per zwemwaterlocatie naast kwaliteitsgegevens van het oppervlaktewater vooral ook informatie beschikbaar moet zijn over de wijze waarop de zwemwaterkwaliteit beïnvloed wordt. Dit komt erop neer dat de beheerder van iedere zwemwaterlocatie een inschatting moet maken van de bronnen die de zwemwaterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden. De risico s en bedreigingen voor het zwemwater worden vastgelegd in een zwemwaterprofiel. De beheerder kan op basis van dit zwemwaterprofiel op de desbetreffende locatie maatregelen nemen om de risico s voor de zwemmers te reduceren. Volgens de zwemwaterrichtlijn geeft een zwemwaterprofiel een compleet beeld van alle veiligheid- en gezondheidsrisico s op de zwemlocatie. Een zwemwaterprofiel is in eerste instantie bedoeld om inzicht te krijgen in de fecale verontreinigingsbronnen en -routes en richt zich op de indicatoren voor fecale verontreinigingen: Escherichia coli (E. coli) en intestinale enterococcen (nieuwe EU-richtlijn) of thermotolerante en totaal bacteriën van de coligroep en fecale streptococcen (huidige / oude parameters). Daarnaast verschaft het zwemwaterprofiel inzicht in mogelijke problemen door cyanobacteriën, overige macroalgen en/of fytoplankton. Andere gezondheidsbedreigende risico s zoals ziekte van Weil, botulisme, zwemmersjeuk, et cetera worden niet specifiek genoemd in de richtlijn maar worden in dit zwemwaterprofiel wel meegenomen. Het Hoogheemraadschap van Rijnland is verantwoordelijk voor het waterkwaliteitsbeheer van 46 zwemlocaties: 41 officiële locaties en vijf potentiële locaties (stand van zaken mei 2008). In dit rapport is het zwemwaterprofiel voor de Kagerplassen beschreven, waaronder de zwemlocaties t Joppe bij Warmond en t Joppe Merenwijk bij Leiden vallen. Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 11\58

12 1.2 Leeswijzer Na deze inleiding worden in hoofdstuk 2 de uitgevoerde werkzaamheden beschreven. In hoofdstuk 3 volgt een beschrijving van de zwemlocatie en hoofdstuk 4 bevat een analyse van de waterkwaliteit en het blauwalgenprofiel. Vervolgens komen de potentiële risicobronnen in hoofdstuk 5 aan bod. Een beschrijving van de gezondheidsrisico s en bronnenanalyse is uitgewerkt in hoofdstuk 6. Tot slot staan in hoofdstuk 7 de conclusies en aanbevelingen. 12\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

13 2 Uitgevoerde werkzaamheden 2.1 Methode Voor het opstellen van zwemwaterprofielen zijn enkele handreikingen/rapporten opgesteld waarin een gestructureerde aanpak van diverse facetten wordt beschreven: Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (RIZA / Grontmij, 2005): bacteriologische verontreinigingsbronnen KRW en oppervlaktewater (RIZA/DHV, 2005): afbakening van de zwemlocatie Handreiking zwemwaterprofiel blauwalgen (RIZA/DHV, 2007): blauwalgen Voor zover mogelijk, is voor het opstellen van dit zwemwaterprofiel bij deze handreikingen aangesloten. Figuur 2.1 Routekaart voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (Bron: Handreiking) Een zwemwaterprofiel omvat de volgende aspecten: Algemene beschrijving van de zwemwaterlocatie Er wordt een algemene beschrijving van de locatie gegeven waarin de volgende onderdelen aan de orde komen: algemene gebiedsbeschrijving, hydromorfologie en hydrologie, de begrenzing van de zwemwaterzone, gegevens ten aanzien van problemen en zwemverboden Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 13\58

14 zoals meldingen van gezondheidsklachten (zwemmersjeuk, botulisme) en bloei van blauwalgen Analyse data historische waterkwaliteit De data van de laatste drie à vijf jaar vormen de basis voor de historische waterkwaliteit. In geval van hoge concentraties aan bacteriën wordt gekeken of er een trend zichtbaar is die wijst op invloed van weersomstandigheden, een relatie met bepaalde bronnen of een relatie met een bepaalde periode in het jaar waarin de verhogingen plaatsvinden Identificatie van potentiële bronnen van bacteriologische verontreiniging Op basis van de hiervoor beschreven gegevens, het locatiebezoek en het gesprek met de locatiebeheerder, wordt een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen opgesteld Beoordeling gesignaleerde verontreinigingsbronnen Met behulp van een eenvoudig spreadsheetmodel (ZWEMPROF) wordt de invloed van de bronnen geschat Evaluatie en conclusies Alle gegevens uit de voorgaande stappen worden naast elkaar gelegd en bekeken. Hierbij wordt bepaald welk van de mogelijke bronnen daadwerkelijk relevant zijn voor de waterkwaliteit op de zwemlocatie Aanbevelingen Als er geen problemen worden geconstateerd bestaat er weinig aanleiding om maatregelen te nemen. Als er wel duidelijke verontreinigingsbronnen zijn gevonden of als er onduidelijkheid is over de betrouwbaarheid van de resultaten, wordt een doorkijk gegeven naar mogelijke maatregelen 2.2 Locatiebezoeken Bij voorkeur wordt een zwemwaterlocatie en de omgeving ervan een keer bezocht op een moment dat de stranden daadwerkelijk door bezoekers gebruikt worden. Immers dan kan een goede indruk van de hygiëne verkregen worden omdat ook zwemmers zelf een bron van bacteriële verontreinigingen kunnen zijn. Het locatiebezoek uitgevoerd op donderdag 8 mei Tijdens het locatiebezoek was het mooi weer, de stranden waren door badgasten in gebruik. Aandachtspunten tijdens het veldbezoek waren ten eerste de mogelijke bronnen van fecale verontreinigingen op de zwemlocatie en in de omgeving, maar ten tweede ook andere bedreigingen voor de zwemwaterkwaliteit zoals flora (bijvoorbeeld afgestorven plantenresten), fauna (ratten in verband met ziekte van Weil), botulisme, (blauw)algen, et cetera. Van elke locatie zijn tevens foto s gemaakt. De waarnemingen tijdens het locatiebezoek zijn opgenomen in bijlage 5 en verwerkt in het zwemwaterprofiel. 14\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

15 3 Beschrijving van de zwemlocaties 3.1 Situering en beschrijving De Kagerplassen liggen ten noorden van Leiden in de gemeente Teylingen en bestaan uit acht met elkaar verbonden meren. De plassen bestaan uit natuurlijke meren waarvan de meeste al zijn ontstaan voor de veenontginning. Door afkalving en erosie zijn de plassen groter geworden. t Joppe is een zuidelijk gelegen plas welke deel uitmaakt van de Kagerplassen. Het is gelegen in de gemeente Teylingen (provincie Zuid-Holland) aan de oostzijde van Warmond. Het Joppe is ontstaan door zandwinning uit de Zwanburgerpolder ten behoeve van de aanleg van wegen en woningbouw. Dit zwemwaterprofiel heeft betrekking op de zwemlocaties Warmond en t Joppe Merenwijk: Het strand t Joppe Warmond is gelegen op het eiland Koudenhorn aan de westzijde van de plas aangrenzend hieraan liggen speel- en ligweiden. Het strand wordt omsloten door recreatiegebied met extensief beheerd agrarisch gebied De zwemwaterlocatie t Joppe Merenwijk ligt op het eiland De strengen aan de oostzijde van de plas. Hier is een ligweide aanwezig. Het gebied wordt omsloten door natuur- en recreatiegebied Beide zwemlocaties betreffen geen afgesloten terreinen en zijn vrij toegankelijk voor het publiek. Noordwijk Sassenheim A44 A44 Katwijk N206 Kagerplassen t Joppe A4 Leiden Figuur 3.1 Regionale ligging Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 15\58

16 Warmond Koudenhoorn Zwemlocatie Warmond t Joppe Zwemlocatie Merenwijk De Sprengen Leiden Figuur 3.2 Directe omgeving van de zwemlocaties Nevenfuncties Het gebied grenst aan de ecologische verbindingzone (EZV) en een provinciale ecologische hoofdstructuur (PEHS) maar de plas maakt hier geen onderdeel van uit. De plas wordt intensief gebruikt door recreatievaart en grenst aan hoofdvaarroute voor beroepsvaart. De plas wordt verder nog gebruikt voor zandwinning en sportvisserij. Figuur 3.3 Overzichtsfoto zwemlocatie t Joppe met zandstrand (links) en ligweide Merenwijk (rechts) 16\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

17 KRW lichaam De status van t Joppe is kunstmatig het watertype van dit waterlichaam is matig groot, diep gebufferd meer (M20). Toekomstige plannen De gemeente Teylingen heeft voor de zwemlocatie t Joppe Warmond plannen om het strand, horeca en het aantal aanlegsteigers te vergroten. De plannen worden nog door de gemeente onderzocht of uitvoering mogelijk is. In het kader van de KRW zijn voor de plas t Joppe maatregelen gepland. Omdat t Joppe geen geprioriteerd waterlichaam is hoeven de inrichtingsmaatregelen voor 2015 niet genomen te worden. De generieke emissiemaatregelen en het natuurvriendelijk onderhoud worden wel voor 2015 uitgevoerd. In tabel 3.1 en figuur 3.4 zijn de geplande KRW-maatregelen weergegeven. Deze bestaan uit het behoud en de aanleg van natuurvriendelijke oevers, vooroeververdediging en het hydrologisch isoleren om de invloed van gebiedsvreemd water te beperken. In 2009 zal de installatie van een luchtmenginstallatie plaatsvinden om drijflagen van blauwalgen tegen te gaan. Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 17\58

18 Tabel 3.1 Verklaring cijfercodes figuur 3.4 Maatregelnummer Kleur KRW-maatregel 1b Geel / oranje lijn Doorvaarbaar isoleren 4a Geel / oranje gearceerd Natuurvriendelijke oevers aanleggen 4b Blauw gearceerd Behoud natuurvriendelijke oevers 5 Groen Aanleg oevertalud 80 m 1:20 6 Lichtblauwe / blauwe lijn Vooroeververdedeging 7a Gele stippellijn Zoekgebied menger 7b Lichtblauwe stippellijn Zoekgebied bestrijding drijflagen Figuur 3.4 Overzicht van KRW-maatregelen die worden uitgevoerd door het Hoogheemraadschap van Rijnland 18\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

19 3.2 Hydrologie en hydromorfologie t Joppe staat in open verbinding met het Rijnlands boezemstelsel. Het peil in het boezemstelsel is vast (NAP -0,62 m) met een verschil in zomer- en winterpeil van ca 3 cm. Het boezemstelsel wordt actief doorgespoeld, de plas is belangrijk voor het bergen en doorvoeren van water. De stromingsrichting in t Joppe is voornamelijk vanuit het zuidwesten richting het noordoosten. De verblijftijd van het water in t Joppe is gemiddeld 10 weken. In t Joppe treedt lichte wegzijging op. In figuur 3.5 zijn de waterstromen weergegeven. Het wateroppervlak van de plas is 93 ha. De maximale diepte van t Joppe is 42 meter en de gemiddelde diepte is 13 meter. t Joppe heeft zeer steile oevers en door de huidige zandwinning versteilen de oevertaluds nog steeds. Alleen in het zuidelijke deel bij de zwemlocatie t Joppe Merenwijk is een relatief ondiepe strook langs de oever. Figuur 3.5 Water aan- en afvoer t Joppe Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 19\58

20 3.3 Kenmerken zwemlocatie t Joppe Warmond Algemeen Beheerder Gemeente Teylingen. Waterkwaliteitsbeheerder Hoogheemraadschap van Rijnland. Provincie Zuid-Holland. Afmetingen De huidige afmetingen van het zandstrand zijn ruim 90 meter lang en 20 meter breed. Het zandstrand loopt geleidelijk af tot een maximale waterdiepte van 1,0 meter bij de 1 e drijflijn op circa 15 meter uit de oever. Bezoekersaantallen Op een topdag zijn er ongeveer 500 tot 750 recreanten in gebied aanwezig, waarvan het grootste gedeelte zwemmers zijn. Figuur 3.6 t Joppe Warmond: informatiepaneel (links) en overzichtsfoto (rechts) Voorzieningen Kiosk Ja op het strand is een kiosk aanwezig. Toiletten Ja, bij de kiosk zijn toiletten en douches aanwezig. Vuilnisbakken Ja, op meerdere plaatsen op het strand staan vuilnisbakken. Drijflijnen Gedurende het zwemseizoen liggen er een tweetal drijflijnen. De eerste drijflijn ligt op ongeveer 15 meter vanaf het strand bij een waterdiepte van circa 1,0 meter. De tweede drijflijn ligt circa 5 meter verder om boten bij de zwemzone te weren. Toezicht Nee. Speeltoestellen Niet langs de oever en in de zwemzone, wel op een aanliggend speelveld staan speeltoestellen. Bodem Zand. 20\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

21 Onderhoud In het hoogseizoen wordt dagelijks zwerfvuil opgeruimd. Jaarlijks wordt het zandstrand gefreesd en de drijflijnen gecontroleerd en wanneer nodig gerepareerd. Bijzonderheden Klachten en meldingen Algemeen Van de zwemlocaties in t Joppe zijn bij de provincie Zuid-Holland over de periode enkele gezondheidsklachten bekend. Het betreft meldingen van gastro-enteritisachtige verschijnselen in 2004 (vier klachten) en 2006 (twee klachten). Niet bekend is op welke van de zwemlocaties in t Joppe de meldingen betrekking hebben. Bij de provincie Zuid-Holland staat geregistreerd dat er in 2003 een negatief zwemadvies is geweest bij alle zwemlocaties vanwege veel gezondheidsklachten en verslechterde waterkwaliteit. Hierbij moet worden opgemerkt dat een slechte waterkwaliteit niet wordt teruggevonden in de bacteriële gegevens (zie paragraaf ) en dat deze aantekening bij het merendeel van de Zuid-Hollandse zwemlocaties vermeld staat. Gedurende het hele zwemseizoen van 2003 was de bacteriologische waterkwaliteit heel goed. In de jaren 2005 en 2006 was er bij de zwemlocatie Warmond sprake van een zwemverbod vanwege blauwalgen (zie paragraaf 4.2). Het is een net en opgeruimd strand. De plas wordt intensief gebruikt door de recreatievaart. 3.4 Kenmerken zwemlocatie t Joppe Merenwijk Algemeen Beheerder De beheerder van deze zwemlocatie is de gemeente Teylingen, maar het onderhoud van de oever wordt door de Gemeente Leiden uitgevoerd. Waterkwaliteitsbeheerder Hoogheemraadschap van Rijnland. Provincie Zuid-Holland. Afmetingen zwemlocatie Er is geen strand op de zwemlocatie maar wel een grote ligweide. Het zwemgedeelte binnen de drijflijn is circa 80 meter lang. De waterdiepte bij de beschoeide oever is circa 20 cm. De bodem loopt geleidelijk af tot aan de drijflijn welke op maximaal 30 meter uit de oever en bij een waterdiepte van circa 1 meter ligt. Bezoekersaantallen Op een topdag zijn er ongeveer 75 tot 150 recreanten in gebied aanwezig. Het grootste deel hiervan zijn zwemmers. Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 21\58

22 Figuur 3.7 Zwemwater t Joppe Merenwijk: ligweide (links) en zwemgedeelte (rechts) Voorzieningen Kiosk Toiletten Vuilnisbakken Drijflijnen Toezicht Speeltoestellen Bodem Onderhoud Nee, op het strand is geen kiosk aanwezig. Nee, er is een toiletgebouw aanwezig maar zijn geen toiletten meer. Bij de beheerder (gemeente Leiden) was in de inventarisatiefase van dit project niemand aanwezig (vanwege vakantie) die informatie kon verschaffen over eventuele plaatsing van mobiele toiletten tijdens het zwemseizoen. Ja, er zijn vuilnisbakken aanwezig. Gedurende het zwemseizoen ligt er een drijflijn op circa 30 meter vanaf de ligweide en bij een waterdiepte van circa 1,0 meter. Nee. Nee. De bodem bestaat uit zand en stenen. De ligweide wordt regelmatig gemaaid en zwerfvuil wordt opgeruimd. Bijzonderheden Klachten en meldingen Van de zwemlocaties in t Joppe zijn bij de provincie Zuid-Holland over de periode enkele gezondheidsklachten bekend. Het betreft meldingen van gastro-enteritisachtige verschijnselen in 2004 (vier klachten) en 2006 (twee klachten). Niet bekend is op welke van de zwemlocaties in t Joppe de meldingen betrekking hebben. Bij de provincie Zuid-Holland staat geregistreerd dat er in 2003 een negatief zwemadvies is geweest bij alle zwemlocaties vanwege veel gezondheidsklachten en verslechterde waterkwaliteit. Hierbij moet worden opgemerkt dat een slechte waterkwaliteit niet wordt teruggevonden in de bacteriële gegevens (zie paragraaf ) en dat deze aantekening bij het merendeel van de Zuid-Hollandse 22\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

23 Algemeen zwemlocaties vermeld staat. Gedurende het hele zwemseizoen van 2003 was de bacteriële waterkwaliteit heel goed. In de jaren 2005 en 2006 was er bij de zwemlocatie Warmond sprake van een zwemverbod vanwege blauwalgen (zie paragraaf 4.2). Behalve bij het voormalige toiletgebouw ziet de locatie er netjes uit. 3.5 Begrenzing zwemwaterzones Voor het begrenzen van de zwemwaterzones is uitgegaan van het protocol zoals dat is beschreven in het rapport KRW en oppervlaktewater DHV juni 2005 (Verkennende studie naar de bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de KRW). In deze paragraaf wordt de begrenzing van de zwemzone(s) voor de twee verschillende locaties binnen de plas t Joppe beschreven. Opgemerkt wordt dat de provincie Zuid Holland met ingang van het zwemseizoen 2008 de begrenzing van de zwemzones heeft uitgewerkt. Voor één van de zwemlocaties, t Joppe Merenwijk, wordt in dit zwemwaterprofiel een afwijkende zwemzone voorgesteld. Hier wordt bij de desbetreffende locatie verder op ingegaan. Figuur 3.8 Overzichtsfoto zwemlocatie t Joppe met zandstrand (links) en ligweide Merenwijk (rechts) t Joppe Warmond Bij de zwemlocatie t Joppe Warmond kan recreatievaart tot dicht bij de drijflijnen komen en ter plekke ankeren. Om te voorkomen dat de recreatievaart te dicht bij het zwemgedeelte komt en/of voor anker gaat, zijn er twee drijflijnen geplaatst met circa 5 meter tussenruimte. Voor de zwemzone is uitgegaan van het gedeelte tot de eerste drijflijn, dit is circa 15 meter vanaf het strand. De zwemzone heeft een lengte van circa 90 meter. Het talud loopt vanaf het zandstrand geleidelijk af tot een diepte van 1 meter bij de drijflijn. Deze voorgestelde zwemzone is identiek aan die van de provincie Zuid Holland. Het zwemwatermeetpunt R0533 ligt in de zwemzone en is voldoende representatief. Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 23\58

24 Figuur 3.9 Zwemzone en zwemwaterkwaliteitsmeetpunt t Joppe t Joppe Merenwijk De zwemlocatie t Joppe Merenwijk ligt in een soort kom van de plas t Joppe. In de kom is het waterniveau relatief ondiep circa 1 tot 1,50 meter. De drijflijn ligt op een waterdiepte van circa 1 meter en maximaal 30 meter vanaf de ligweide. De afgebakende zwemzone heeft een lengte van circa 80 meter. De oever bij de ligweide is afgezet met een houten beschoeiing. De waterdiepte bij de beschoeiing is circa 20 cm. Tijdens het locatiebezoek is waargenomen dat veel zwemmers tot de overkant zwemmen, deze afstand is circa 110 meter. In deze gehele zone kunnen de meeste zwemmers staan (de diepte is geschat op maximaal 1,50 meter). Voor dit profiel zijn wij uitgegaan van de zone in de kom. Het zwemwatermeetpunt RO534 ligt op een representatieve plek in de zwemzone. De door de provincie vastgestelde zwemzone beslaat het gedeelte binnen de drijflijn. In dit zwemwaterprofiel wordt een grotere zwemzone voorgesteld, omdat tijdens het locatiebezoek is waargenomen dat veel zwemmers zich niet beperken tot het gebied binnen drijflijn. 24\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

25 Waterkwaliteitsmeetpunt Zwemzone Figuur 3.10 Zwemzone en zwemwaterkwaliteitsmeetpunt t Joppe Merenwijk Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 25\58

26 26\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

27 4 Analyse historische waterkwaliteit De zwemwaterkwaliteit wordt in het zwemseizoen tweewekelijks door Rijnland onderzocht. De situering van de meetpunten is in bijlage 1 aangegeven en in de figuren 3.9 en Op de eerste (overzichts)kaart in bijlage 1 staat nog een meetpunt met het nummer RO848 weergegeven ten westen van de zwemlocatie t Joppe Merenwijk. Op deze locatie zijn sinds 2007 metingen gestart. Deze metingen zijn niet meegenomen in de analyse, aangezien het geen officieel zwemwaterlocatie betreft. Bij het meetpunt RO300 in het midden van de plas zijn fysisch chemische toestandsvariabelen gemeten. Tabel 4.1 Zwemwatermeetpunten waterkwaliteit Kagerplassen t Joppe Omschrijving Code X-coördinaat Y-coördinaat t Joppe Warmond RO t Joppe Merenwijk RO Bacteriologische kwaliteit De bacteriologische parameters van de huidige zwemwaterrichtlijn (totaal bacteriën van de coligroep, thermotolerante bacteriën van de coligroep en fecale streptokokken) worden in de nieuwe zwemwaterrichtlijn vervangen door Escherichia coli en intestinale enterococcen. Deze indicatoren leveren een betere koppeling tussen de fecale verontreiniging in zwemwater en gezondheidseffecten. In tabel 4.2 zijn de normen van de nieuwe richtlijn en de huidige (oude) richtlijn weergegeven. De eindbeoordeling van de huidige richtlijn is afwijkend van de nieuwe richtlijn. Bij de huidige parameters zijn er drie categorieën (goed, aanvaardbaar en slecht) en bij de nieuwe parameters zijn er vier categorieën (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht). Een toelichting op de zwemwaterbeoordeling volgens de beide richtlijnen is opgenomen in bijlage 4. Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 27\58

28 Tabel 4.2 Risicowaarden oude en nieuwe zwemwaterparameters in kve 1 /100 ml Parameter Uitstekende kwaliteit Goede kwaliteit Aanvaarbare kwaliteit Nieuwe EU-richtlijn E coli 500 (95-percentiel) (95-percentiel) 900 (90-percentiel) Intestinale enterococcen 200 (95-percentiel) 400 (95-percentiel) 330 (90-percentiel) Huidige EU-richtlijn Coli thermotolerante (80 %) (95 %) Coli totaal (80 %) (95 %) Zwemwaterkwaliteit volgens de oude Europese zwemwaterrichtlijn In de afgelopen jaren voldeed de bacteriologische waterkwaliteit ruimschoots aan de normen van de oude EU-zwemwaterrichtlijn. In tabel 4.3 is het toetsresultaat van de zwemwaterkwaliteit weergegeven. Tabel 4.3 Bacteriologische kwaliteit zwemwater volgens de oude EU-richtlijn Jaar Thermotolerante coli Totaal coli Eindoordeel t Joppe Warmond 2003 Goed Goed Goed 2004 Aanvaardbaar Aanvaardbaar Aanvaardbaar 2005 Aanvaardbaar Goed Aanvaardbaar 2006 Aanvaardbaar Goed Aanvaardbaar 2007 Aanvaardbaar Goed Aanvaardbaar t Joppe Merenwijk 2003 Goed Goed Goed 2004 Goed Goed Goed 2005 Aanvaardbaar Goed Aanvaardbaar 2006 Aanvaardbaar Goed Aanvaardbaar 2007 Aanvaardbaar Goed Aanvaardbaar 1 Kolonie vormende eenheid 28\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

29 t Joppe Warmond De waarden van thermotolerante colibacteriën waren altijd laag op een uitschieter in september 2006 na, toen is een concentratie van kve/100 ml gemeten. Dit is een waarde die boven de norm aanvaardbaar uitkomt. Ook totaal coli was verhoogd maar deze voldeed nog wel aan de norm. Het betrof een kortstondige verontreinig, althans zes dagen na de monstername waren de concentraties weer op het normale niveau (goed). De overige waarden aan totaal colibacteriën waren altijd bijzonder laag. De meeste gemeten waarden voldeden aan de norm goed. Een grafische weergave van de concentraties aan thermotolerante en totaal coli staat in de figuren 4.1 en 4.2. Jaartrend TT coli 't Joppe Kagerplassen Warmond - RO kve/100 ml norm aanvaardbaar norm goed apr 1-mei 1-jun 1-jul 1-aug 1-sep 1-okt Figuur 4.1 Bacteriologische kwaliteit zwemwater t Joppe - thermotolerante coli Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 29\58

30 Jaartrend Totaal coli 't Joppe Kagerplassen Warmond - RO kve/100 ml norm aanvaardbaar norm goed /apr 1/mei 1/jun 1/jul 1/aug 1/sep 1/okt Figuur 4.2 Bacteriologische kwaliteit zwemwater t Joppe - totaal coli t Joppe Merenwijk De gemeten waarden aan thermotolerante colibacteriën waren laag. Af en toe zijn licht verhoogde concentraties gemeten maar deze voldeden nog steeds in ruime mate aan de norm aanvaardbaar van 2000 kve/100ml. De waarden aan totaal colibacteriën waren altijd bijzonder laag. De meeste gemeten waarden liggen onder de norm goed van 500 kve/100 ml. Een grafische weergave van de concentraties aan thermotolerante en totaal coli staat in de figuren 4.3 en \58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

31 Jaartrend TT coli 't Joppe Kagerplassen Merenwijk - RO kve/100 ml norm aanvaardbaar norm goed apr 1-mei 1-jun 1-jul 1-aug 1-sep 1-okt Figuur 4.3 Bacteriologische kwaliteit zwemwater t Joppe Merenwijk- thermotolerante coli Jaartrend Totaal coli 't Joppe Kagerplassen Merenwijk - RO kve/100 ml norm aanvaardbaar norm goed apr 1-mei 1-jun 1-jul 1-aug 1-sep 1-okt Figuur 4.4 Bacteriologische kwaliteit zwemwater t Joppe Merenwijk- totaal coli Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 31\58

32 4.1.2 Historische data analyse in relatie tot weersomstandigheden Om een mogelijke verontreinigingsbronnen te ontdekken wordt vaak gezocht naar relaties met weersomstandigheden. Een relatie tussen fecale bacteriën en neerslag kan wijzen op overstorten in de buurt van de zwemlocatie of een verhoogde afspoeling van met fecaliën verontreinigd regenwater van aanliggende oevers. In 2006 is bij t Joppe Warmond een piekwaarde aan thermotolerante colibacteriën gemeten die de zwemwaternorm overschreed. De gemeten waarden aan thermotolerante colibacteriën zijn voor het jaar 2006 vergeleken met de weersinvloeden neerslag en luchttemperatuur. In figuur 4.5 is de grafiek weergegeven. Het weekend voorafgaand aan de monstername was warm en boven de 25 ºC Op de dag van monstername (19 september) was de maximale temperatuur 19 ºC en was er weinig tot geen neerslag. Dit zou kunnen duiden op een invloed van het grote aantal zwemmers in de voorafgaande dagen. Echter, de hele maand juli was ook bijzonder warm met minimale neerslag en in die periode zijn nooit verhoogde bacteriologische waarden gemeten. Het beeld is dus niet eenduidig en daarom wordt geconcludeerd dat er geen relatie is tussen hoge luchttemperaturen (lees veel zwemmers) of neerslag en de hoge bacteriële concentratie valt af te leiden. Zwemwaterkwaliteit 't Joppe Westoever - RO TT coli's (aantal kve/ 100 ml) apr 8-apr 15-apr 22-apr 29-apr 6-mei 13-mei 20-mei 27-mei 3-jun 10-jun 17-jun 24-jun 1-jul 8-jul 15-jul 22-jul 29-jul 5-aug 12-aug 19-aug 26-aug 2-sep 9-sep 16-sep 23-sep 30-sep Neerslag (mm/dag) + temperatuur (gr.c) TT coli Norm Temperatuur De Bilt Neerslag Leiden Figuur 4.5 Relatie weersinvloeden en thermotolerante colibacteriën 32\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

33 4.1.3 Waterkwaliteit volgens de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn Om een beeld te krijgen van wat de wijziging aan parameters voor de kwaliteitsbeoordeling van het zwemwater betekent, zijn in de voorgaande zwemseizoenen zowel de oude als de nieuwe parameters gemeten: t Joppe Warmond in 2006 en 2007 en t Joppe Merenwijk in 2004, 2006 en De resultaten staan weergegeven in figuur 4.6 voor t Joppe Warmond en in figuur 4.7 voor t Joppe Merenwijk. t Joppe Warmond Uitgezonderd een eenmalig hoge concentratie aan thermotolerante coli, voldeden de oude parameters in 2006 en 2007 aan de zwemwaternorm. Ook de waarden van de nieuwe zwemparameters waren erg laag en deze voldeden ruimschoots aan de norm, zowel de parameters E. coli als intestinale enterococcen vallen in de waterkwaliteitsklasse uitstekend. Wat opvalt, is dat de hoge waarden aan zowel totaal als thermotolerante coli s op 19 september 2006 niet worden teruggevonden bij de nieuwe parameters. Sterker nog, de waarden op die datum zijn zo laag dat deze niet in de grafiek zichtbaar zijn. Wat verder opvalt, is dat de waarden aan E. coli vaak hoger zijn dan die aan thermotolerante bacteriën van de coligroep en totaal coli. Dit is redelijk consistent, dus voor zowel de hogere als de lagere waarden. Eigenlijk is dit niet mogelijk omdat E. coli een deelverzameling van thermotolerante colibacteriën en totaal coli is, zodat de waarde aan E. coli altijd lager zou moeten zijn. Dit verschil is te verklaren door verschillende analysetechnieken. Bovendien zijn de analyses niet door hetzelfde laboratorium uitgevoerd. De analyses van E. coli en intestinale enterococcen zijn in 2004 en 2006 door een extern laboratorium gedaan en niet door het laboratorium van Rijnland waar in die jaren thermotolerante en totaal coli zijn bepaald. t Joppe Merenwijk Zowel voor de oude als de nieuwe parameters zijn bij de zwemlocatie t Joppe Merenwijk vaak wat hogere waarden gemeten dan bij t Joppe Warmond. Dit gold vooral voor de jaren 2006 en 2007, maar de concentraties bleven wel ruimschoots onder de norm. Net als voor t Joppe Warmond, geldt ook voor deze zwemlocatie dat de waarde aan E. coli vaak hoger is dan die van thermotolerante colibacteriën. Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 33\58

34 800 't Joppe Kagerplassen - RO apr 3-mei 15-mei 1-jun 14-jun 29-jun 12-jul 26-jul 10-aug 21-aug 7-sep 19-sep apr 8-mei 21-mei 5-jun 18-jun 3-jul 16-jul 31-jul 15-aug 28-aug 10-sep 26-sep Totaal coli 37 oc Thermo tol. coli 44 oc Escherichia coli Intestinale enterococcen Figuur 4.6 Oude en nieuwe parameters in 2007 op de zwemlocatie t Joppe Warmond (kve/100 ml). De cirkels geven een normoverschrijding aan (kwaliteitsklasse slecht) 34\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

35 800 't Joppe Kagerplassen Meerenwijk - RO apr 11-mei 24-mei 9-jun 22-jun 8-jul 22-jul 10-aug 19-aug 8-sep 28-sep apr 3-mei 15-mei 1-jun 14-jun 29-jun 12-jul 26-jul 10-aug 21-aug 7-sep 19-sep apr 8-mei 21-mei 5-jun 18-jun 3-jul 16-jul 31-jul 15-aug 28-aug 10-sep 26-sep Totaal coli 37 oc Thermo tol. coli 44 oc Escherichia coli Intestinale enterococcen Figuur 4.7 Oude en nieuwe parameters in 2007 op de zwemlocatie t Joppe Merenwijk (kve/100 ml) Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 35\58

36 Indeling in kwaliteitsklasse volgens de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn De zwemwaterindeling wordt jaarlijks op basis van de meetreeks van de afgelopen vier badseizoenen vastgesteld. Op basis van de beperkte gegevenssets uit de badseizoenen 2006, 2007 en voor t Joppe Warmond ook 2004, is een voorzichtige schatting van de indeling gedaan. Voor de beide zwemlocaties valt de bacteriologische waterkwaliteit in kwaliteitsklasse uitstekend. Tabel 4.4 Kwaliteitsindeling zwemlocaties volgens de nieuwe EU-zwemwaterrichtlijn Totaal oordeel E. coli Intestinale enterococcen t Joppe Warmond (RO533) 2006/2007 Uitstekend Uitstekend Uitstekend t Joppe Merenwijk (RO534) 2004/2006/2007 Uitstekend Uitstekend Uitstekend 4.2 Blauwalgenprofiel Ieder jaar is er sprake van groei van blauwalgen bij de zwemlocaties in t Joppe, vooral in het late zomerseizoen. De overlast is het grootst bij t Joppe Warmond. Hier is vaak sprake van drijflagen en in 2005 en 2006 hebben deze tot een zwemverbod geleid. Bijlage 3 bevat een overzicht van de beschikbare waterkwaliteitsgegevens in relatie tot de problemen met overmatige groei van blauwalgen. Microcystine Als er een vermoeden van aanwezigheid van blauwalgen bij de zwemlocaties is, worden er monsters van de drijflaag en/of de waterkolom genomen en op microcystine onderzocht. microcystineconcentraties van meer dan door de gezondheidsraad gestelde norm van 20 µg/l geven aanleiding voor het nemen van maatregelen (zwemverbod of waarschuwing). Op beide zwemlocaties is er ieder jaar wel één of meerdere keren aanleiding geweest om microcystinebepalingen te doen. Meestal bleven de waarden onder de bepalingsgrens (< 2 µg/l). Bij de zwemlocatie t Joppe Merenwijk is een keer een verhoogde concentratie van 20 µg/l gemeten (14 juli 2005). Bij t Joppe Warmond zijn in 2006 twee keer microcystinegehalten boven de gezondheidsnorm gemeten: 22 µg/l op 18 juli 2006 en µg/l op 25 september De laatste concentratie viel samen met een drijflaag. Dit was tijdens de warme nazomer met maximum luchttemperaturen van ºC. Voor zover bekend is destijds geen actie ondernomen (waarschuwing of zwemverbod), waarschijnlijk omdat het zwemseizoen zo goed als ten einde was. 36\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

37 Fytoplanktonsamenstelling De problemen in de voorgaande jaren waren aanleiding om de fytoplanktonsamenstelling stelselmatig te onderzoeken. In het zwemseizoen van 2007 is op de zwemlocaties (RO533 en RO534) acht of negen keer de soortensamenstelling onderzocht: ongeveer tweewekelijks gedurende de periode van 5 juni tot 26 september. Ook bij een nabijgelegen niet officiële zwemlocatie (RO848, eiland westzijde) is de fytoplanktonsamenstelling enkele keren bepaald. Voor zover bekend zijn er in deze periode geen drijflagen geweest. Begin juni waren er nog geen blauwalgen aanwezig maar vanaf medio juni namen deze fors toe. Microcystis bleek het hele zwemseizoen dominant voor te komen en Anabaena in mindere mate en tot slechts augustus. Op 16 en 23 juli 2007 was het aantal microcystiskolonies respectievelijk een factor 2 en 11 hoger dan de risicowaarde van cellen/ml. Tevens was op 23 juli Anabaena ook in grote aantallen aanwezig. Op die datum was microcystine niet aantoonbaar in het water aanwezig (concentratie < 2 µg/l). Voorts was van de toxinevormende blauwalgen alleen Planktothrix eind september in een geringe hoeveelheid aangetroffen. Daarnaast zijn kleine hoeveelheden niet toxische blauwalgen aangetroffen die als Chroococcales gerapporteerd zijn. Toestandsvariabelen Een beschouwing van de beschikbare fysisch chemische toestandsvariabelen leert dat alle ingrediënten aanwezig zijn om een bloei van blauwalgen te verwachten. Behalve de zwemwaterparameters (temperatuur, doorzicht en ph) zijn op de zwemwatermeetpunten (RO533 en RO534) alleen in 2007 fysisch chemische waterkwaliteitsgegevens bekend (zie bijlage 3). Op beide meetpunten is een vergelijkbare waterkwaliteit. Het doorzicht varieert in de zomermaanden van 1 tot 0,3 meter. Doorgaans is de zuurgraad redelijk stabiel en fluctueert in het zwemseizoen van ph 7,8 tot 8,8. Op 26 juli 2006 piekte de ph tot 9,2. Vaak gaat een sterke verhoging van de ph samen met overmatige algengroei. Een vergelijking met chlorofylgehalten kan niet gemaakt worden (niet gemeten) maar opvallend is wel dat dit samenviel met het ingestelde zwemverbod vanwege blauwalgendrijflagen. De overige basisparameters zoals stikstof, fosfaat, chlorofyl, chloride et cetera zijn alleen in 2007 gemeten en zijn vergelijkbaar met het meetpunt gelegen in het midden van t Joppe waarvan de kwaliteit hieronder wordt beschreven. Van het meetpunt, (ROP300) midden in t Joppe is voor de jaren 2002 t/m 2007 een complete meetreeks beschikbaar. Bijlage 3 bevat een samenvattend overzicht van de beschikbare gegevens. Een beschouwing van de nutriënten op meetpunt ROP300 leert dat alle ingrediënten aanwezig zijn om een bloei van blauwalgen te verwachten. De stikstof- en fosfaatconcentraties zijn hoog en laten een grote seizoensfluctuatie zien. Zowel voor stikstof als fosfaat lopen de concentraties uiteen van meer dan 2 maal de MTR-waarde in de winter tot net onder het MTR in de zomer. Stikstof en fosfaat zijn merendeels in opgeloste vorm (dus beschikbaar) aanwezig. Verhoudingsgewijs is er in de winterperiode veel stikstof in het watersysteem en in de zomerperiode veel fosfaat. Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 37\58

38 Namelijk, de ratio van N:P (opgelost) is hoog in de winter en daalt naar 10 in de zomer. Vooral bij lagere N:P verhoudingen (5-10) zijn veel blauwalgensoorten in het voordeel omdat zij stikstof uit de atmosfeer kunnen binden (bijvoorbeeld Anabaena sp. en Aphanizomenon). Hiermee zijn blauwalgen in het voordeel ten opzichte van groenalgen. Met een chlorideconcentratie van maximaal 180 mg/l is het water zoet. Bepaalde blauwalgsoorten (bijvoorbeeld Microcystis en Anabaena) tolereren licht brak water. De chlorofylconcentraties zijn doorgaans niet bijzonder hoog (tot 50 µg/l) maar af en toe zijn in de zomer piekconcentraties van 100 µg/l gemeten (NW4-norm 100 µg/l). Het doorzicht op dit meetpunt in het midden van de plas is in het zomerhalfjaar sterk wisselend en varieert van 2,5 meter tot 0,7 meter. De laatste jaren, vanaf 2003, is de ph is vrij stabiel en ken geen hoge piekwaarden (ph 8,1-8,8). In 2002 waren de ph fluctuaties vrij groot (ph 7,5-8,9). Er zijn nooit hoge piekwaarden gemeten (ph 9 en hoger). Vaak gaan hoge ph-waarden samen met een bloei van algen, maar dat is op dit meetpunt in het midden van de plas nooit gezien. Mogelijk wel op de zwemwaterlocaties, zoals hiervoor is beschreven. Beoordeling blauwalgen Resumerend kan op basis van de beschikbare informatie uit de voorgaande jaren worden geconcludeerd dat de kans op een toxische bloei van blauwalgen op de beide zwemlocaties groot is. Op de zwemlocatie t Joppe Warmond wordt het meeste overlast door blauwalgen ondervonden maar ook op de zwemlocatie t Joppe Merenwijk is de kans op overlast van blauwgalgen aanwezig. Het fytoplankton onderzoek wijst uit dat de samenstelling van de blauwalgen wordt gedomineerd door het toxinevormende microcystis en in mindere mate door Anabaena. Resumé en aandachtspunten Omdat er in de diepe put van t Joppe in de zomer sprake is van temperatuurstratificatie, waardoor er geen verticale menging van water is, is deze geschikt als habitat voor blauwalgsoorten met drijfvermogen (zoals Microcystis en Anabaena). Zelfs bij lage nutriëntengehalten blijven dergelijke diepe putten gevoelig voor drijflagen De resultaten van het fytoplanktononderzoek zoals hiervoor beschreven, komen overeen met het algemene beeld van het blauwalgenprobleem in t Joppe. Vooral de blauwalgsoorten die het giftige microcystine produceren zijn veel aangetroffen (Microcystis en Anabaena). Het ontstaan van zomerbloeien, blauwalgdrijflagen en de algensamenstelling kan heel grillig verlopen en is ondermeer weer- / temperatuurafhankelijk. Vergeleken met een warme zomer zoals die van 2003, waarin de problemen met blauwalgen in het hele land aanzienlijk waren, was het zwemseizoen van 2007 niet erg representatief. Desondanks is er in 2007 in een redelijk inzicht in de samenstelling van blauwalgen verkregen 38\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

39 Net als t Joppe zijn er in het beheersgebied van het Hoogheemraadschap van Rijnland veel diepe zandwinputten die herhaaldelijk te kampen hebben met overlast als gevolg van drijflagen van blauwalgen. Een van de methoden om de blauwalgen te bestrijden in diepe putten is het plaatsen van een luchtmenginstallatie. In de Nieuwe Meer en de Haarlemmermeerse Bosplas is dit effectief gebleken. Rijnland is voornemens om in meer diepe zandwinputten menginstallaties te installeren. t Joppe is een van de locaties die hiervoor in aanmerking komt (Prioritering blauwalgenoverlast en menginstallaties, december 2007 en beleid diepe putten HH Rijnland, april 2006). Het Hoorheemraadschap van Rijnland is van plan om dit in 2009 te realiseren. Het ontwerp wordt gemaakt op basis van de ervaringen met de luchtmenginstallaties die in 2008 in Vlietland en Zegerplas worden geïnstalleerd 4.3 Overige pathogene ziekteverwekkers Klachten over verontreinigingen zoals zwemmersjeuk, ziekte van Weil, botulisme, et cetera zijn van de zwemlocaties t Joppe Warmond en t Joppe Merenwijk niet bekend. Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 39\58

40 40\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

41 5 Mogelijke verontreinigingsbronnen Onderstaand wordt een overzicht gegeven van de mogelijke verontreinigingsbronnen voor bacteriële verontreinigingen. Risico bronnen Regenwaterlozingen Overstorten Wegwater Effluent RWZI Ongerioleerde lozingen (Mest)water omringend agrarisch gebied Nee. Ja, in Warmond zijn een aantal overstorten die direct of indirect lozen op het boezemwater (de Warmonder Leede) ten westen van t Joppe. Het betreft een viertal overstorten van een gemengd rioolstelsel. De afstand tot de zwemlocaties is ongeveer 800 meter tot de zwemlocatie t Joppe Warmond en 1200 meter tot de zwemlocatie t Joppe Merenwijk. Nee, er zijn geen verharde oppervlakken die op de zwemlocatie of de directe omgeving ervan afwateren. Niet zeker. Ongeveer 3,5 km ten zuiden van t Joppe loost de AWZI Leiden Noord. Beïnvloeding van de waterkwaliteit wordt niet erg waarschijnlijk geacht maar kan ook niet worden uitgesloten. De hydraulische capaciteit is m 3 /uur. Het gemiddelde lozingsdebiet is vooralsnog niet bekend. Ja, niet in t Joppe zelf maar in de omringende wateren liggen verscheidene woonboten zoals in de Spriet ten noorden van de Zwanenburgerpolder en in de Grote Sloot die ten zuiden van t Joppe ligt (tussen Leiden en de eilanden Koudenhoorn en de Strengen). Hydrologisch gezien (stromingsrichting overwegend van zuid naar noord) zouden de alleen 7 woonboten in de Grote Sloot de waterkwaliteit bij de zwemlocaties in t Joppe kunnen beïnvloeden. Niet bekend is of deze woonboten al op de riolering zijn aangesloten of over een IBA beschikken (informatie Rijnland). Vooralsnog is er in dit zwemwaterprofiel vanuit gegaan dat deze woonboten (nog) ongezuiverd lozen. De afstand tot de zwemlocaties is ruim meter tot t Joppe Merenwijk en meter tot t Joppe Warmond. Nee, er is geen agrarisch land aanwezig dat afwatert in de nabije omgeving van de zwemlocatie. Het uitwateringsgemaal van de Zwanenburgerpolder ligt hydrologisch gezien stroomafwaarts van de zwemlocaties (ten noorden) zodat beïnvloeding van de waterkwaliteit op de zwemlocaties niet waarschijnlijk wordt geacht. Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 41\58

42 Recreatievaart Ja. Op t Joppe en in omgeving is veel recreatievaart aanwezig. Er wordt niet verwacht dat de invloed van recreatievaart erg groot zal zijn, gezien er voornamelijk kleine jachten varen, waarvan de meeste geen onderwatertoilet hebben. De recreatieboten die wel een boordtoilet hebben, lozen het toiletwater nu meestal nog direct in het oppervlaktewater en beïnvloeding van de bacteriologische waterkwaliteit op de zwemlocaties is hierdoor mogelijk. Vanaf 2006 geldt echter een lozingsverbod van toiletwater voor nieuwe recreatievaartuigen en vanaf 2009 voor alle bestaande recreatievaartuigen. Deze overgangstermijn is nodig om booteigenaren de tijd te geven om een vuilwatertank in te laten bouwen of het onderwatertoilet te vervangen door een mobiel (chemisch) toilet. Bij de zwemlocatie t Joppe Warmond komen de boten tot vlak bij de zwemzone, het risico is bij deze locatie wat groter dan bij de zwemlocatie t Joppe Merenwijk. Bij Merenwijk is het water ondieper en komt er geen recreatievaart dichtbij de zwemzone. Jachthavens Ja. Niet in t Joppe zelf maar in Warmond zijn in de naastgelegen wateren zijn veel jachthavens aanwezig. De voor de zwemlocaties relevante jachthavens liggen op een afstand van 800 meter tot de zwemlocatie t Joppe Warmond (jachthaven de Waag en jachthaven Cieco in Warmond aan de Leede) en meter tot Merenwijk (jachtbouw Ouwehand gelegen aan de Grote Sloot). Voorts zijn aan de noordkant van t Joppe, langs de oever van de Zwanenburgerpolder, op 4 plekken recreatieve aanlegplaatsen voor passanten aangelegd. Gezien de ligging aan de overzijde van t Joppe en de grote waterdiepte in de plas, is beïnvloeding van de zwemwaterkwaliteit door deze ligplaatsen onwaarschijnlijk. Beroepsvaart Ja. Er is geen binnenvaart maar er varen wel partyschepen op de Kagerplassen en t Joppe. Cijfers over aantallen en vaarroutes zijn niet bekend. Voor beroepsvaart waaronder partyschepen, is nog geen lozingsverbod van toiletwater van kracht. Wel wordt er gewerkt aan een opvangsysteem. Op termijn wordt ook voor deze sector een lozingsverbod ingesteld. Wateraanvoer Nee (bacteriën)/ja (nutriënten en blauwalgen). De wateraanvoer vindt plaats vanuit het Rijnlandse boezemstelsel. Beïnvloeding van de bacteriologische waterkwaliteit door inlaatwater wordt onwaarschijnlijk geacht. Wel is er invloed van nutriëntenrijk boezemwater. Waterbodem Nee, er zijn geen aanwijzingen dat de waterbodem verontreinigd is. (Blauw)algen Ja, deze komen voor in de plas (zie paragraaf 4.2). 42\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

43 Planten Nee, in het water zijn waterplanten aanwezig maar deze vormen geven geen overlast voor zwemmers. Dieren Honden: Bij t Joppe Warmond zijn honden tijdens het zwemseizoen niet toegestaan, maar zijn tijdens het veldbezoek wel gesignaleerd op de ligweide Bij t Joppe Merenwijk is dit onduidelijk; verbodsborden voor honden ontbreken en er is ook geen informatiepaneel. Hieruit zou geconcludeerd kunnen worden dat honden op deze locatie zijn toegestaan. Gezien de houten oeverbeschoeiing bij t Joppe Merenwijk wordt geen feces van honden in het water verwacht. Hondenfeces wat op de ligweide terechtkomt zal bij een hevige regenbui niet snel naar het water afspoelen maar in het gras blijven liggen en/of in de bodem wegzakken Watervogels: Tijdens het locatiebezoek waren er behoorlijk wat zwemmers. Bij t Joppe Warmond is één eend gezien en bij de zwemlocatie t Joppe Merenwijk geen enkele watervogel. Verwacht wordt dat op rustige dagen op beide zwemlocaties zich wel watervogels in de zwemzone bevinden. Menselijke belasting Bij t Joppe Warmond is de kans nihil. Gezien de aanwezigheid van toiletten op het strand en bij de kiosk is de kans op direct contact van het zwemwater met feces nihil Bij t Joppe Merenwijk waren geen toiletten aanwezig. De toiletten zijn uit het sanitairgebouw gesloopt. Bij de beheerder (gemeente Leiden) was niemand aanwezig (vanwege vakantie) die informatie kon geven over eventuele plaatsing van mobiele toiletten tijdens het zwemseizoen. Gezien het open karakter van de zwemlocatie (geen bosjes of andere beschutting) wordt geen feces in de directe omgeving verwacht. Kleine kinderen zijn altijd de grootste risicobron maar daar is deze zwemlocatie gezien de beschoeide oever niet erg geschikt voor Algemene indruk hygiëne De zwemlocatie t Joppe Warmond zag er tijdens het locatiebezoek schoon uit, ondanks de drukte. Het sanitair was ook schoon De zwemlocatie Merenwijk zag er redelijk schoon uit. Alleen bij het voormalige sanitairgebouw lag zwerfvuil Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 43\58

44 44\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

45 6 Beoordeling gezondheidsrisico s Bij de Handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel hoort een eenvoudig spreadsheetmodel, genaamd ZWEMPROF, om de invloed van de bronnen te kunnen schatten. Indien uit deze eenvoudige berekeningen geen relevante beïnvloeding van een verontreinigingsbron of -route wordt gevonden kan hiermee worden volstaan. Opgemerkt wordt dat met dit spreadsheet alleen gezondheidsrisico s ten gevolge van fecale verontreinigingen (E. coli en intestinale Enterococcen) bepaald worden. Gezondheidsrisico s door blauwalgen, andere ziekteverwekkers zoals zwemmersjeuk of botulisme en chemische verontreinigingen, moeten afzonderlijk beoordeeld worden. Voor alle geïdentificeerde bronnen zijn de kentallen in het spreadsheet ingevuld, zie bijlage 2. De uitkomsten van de berekening zijn in dezelfde bijlage te vinden. Voor t Joppe Warmond en t Joppe Merenwijk zijn aparte berekeningen gemaakt in ZWEMPROF. 6.1 Toelichting gebruikte kentallen spreadsheet ZWEMPROF t Joppe Warmond Afmetingen zwemzone en waterdiepte. Voor het oppervlak van de zwemzone is uitgegaan van een zone van 90 meter breed en 15 meter vanaf het strand. Voor de berekeningen van dit zwemwaterprofiel is uitgegaan van een gemiddelde waterdiepte van 13 meter van de plas Zwemmers. Op een topdag komen er volgens de beheerder 500 tot 750 bezoekers. In ZWEMPROF is gerekend met 600 bezoekers op een topdag. Het grootste gedeelte van deze bezoekers zijn zwemmers. Voor een gemiddelde zomerdag wordt het aantal bezoekers op 300 geschat. Uit ZWEMPROF komt naar voren dat zwemmers geen invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit Overstorten gemengd stelsel. Ten westen van t Joppe zijn in Warmond vier overstorten van een gemengd stelsel die direct op het boezemwater (de Leede) lozen. Voor het schatten van het overstortend volume is uitgegaan van een verhard oppervlak van 75 ha (ruwe schatting op basis van topografische kaart), een neerslagintensiteit van 62 mm/m 2 (T2, is-situatie die zich theoretisch één keer in de twee jaar voordoet) en een overstortend volume van 19 mm/m 2 (bron: Richtgetallen overstorten, Tauw/RIZA, 2004). Dit komt voor de vier overstorten neer op gezamenlijk m 3. De afstand tot de zwemlocatie t Joppe Warmond is ongeveer 800 meter en de toegekende fractie naar de zwemlocatie is op 0,3 gesteld. Volgens ZWEMPROF is er geen invloed op de zwemwaterkwaliteit te verwachten Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 45\58

46 Ongerioleeerde lozingen (woonboten). In de Grote Sloot ten zuiden van t Joppe liggen zeven woonboten. Voor het bepalen van het volume van de lozingen is uitgegaan van een gemiddeld verbruik van 130 liter water per persoon / dag en vier bewoners per woonboot. Voor de zeven woonboten komt dat gezamenlijk neer op een volume van 3,7 m 3 /dag. De afstand tot de zwemlocatie (over het water) bedraagt ongeveer meter. De toegekende fractie is op 0,3 gesteld. Uit ZWEMPROF volgt dat de zwemwaterkwaliteit niet door de woonboten beïnvloed wordt AWZI. De AWZI Leiden Noord loost op het boezemwater in de stad Leiden. De beïnvloeding van de zwemlocaties is indirect en afhankelijk van het stromingspatroon (uitwisseling omringende boezemwateren en t Joppe). De afstand van het lozingspunt van de AWZI tot de zwemlocaties is ongeveer meter. De hydrologische capaciteit van de AWZI is m 3 /uur. De gemiddelde capaciteit is niet bekend. Voor ZWEMPROF is uitgegaan van een worstcase scenario en is uitgegaan van de helft van de hydrologische capaciteit: m 3 /uur. De toegekende fractie is op 0,3 gezet. Volgens de berekening in ZWEMPROF is er geen invloed op de waterkwaliteit te verwachten Recreatievaart. In het zomerseizoen is er veel recreatievaart aanwezig die tot dicht bij de zwemzone kan komen. In ZWEMPROF is voor de zwemlocatie uitgegaan van 20 boten (met onderwatertoilet) per dag welke bij de zwemlocatie aanmeren en 50 op een topdag, met een afstand tot de zwemlocatie van 5 meter. In de praktijk zijn het voornamelijk de kleinere boten zonder onderwatertoilet die aanmeren bij de zwemzone. Uit ZWEMPROF blijkt dat de recreatievaart geen invloed heeft op de waterkwaliteit Beroepsvaart. Op de Kagerplassen en t Joppe varen partyschepen, maar over de vaarroutes ten opzichte van de zwemlocaties is niets bekend. Volgens een eigen schatting wordt ervan uitgegaan dat vier partyschepen per dag de zwemlocatie passeren op een afstand van 75 meter. Omdat partyschepen meer mensen aan boord hebben dan vrachtschepen is aangenomen dat één partyschip gelijk is aan 10 vrachtschepen. Hiervan uitgaande is er volgens ZWEMPROF geen invloed op de zwemwaterkwaliteit Jachthavens. In de wateren ten (zuid)westen van t Joppe zijn circa zeven jachthavens aanwezig. De dichtstbijzijnde jachthaven bij t Joppe Warmond ligt ten westen op ongeveer 800 meter afstand. Uitgegaan is van een uitwisselingsdebiet met het overige water van 0,2 en een fractie naar het zwemwater van 0,5. Uit ZWEMPROF volgt dat de jachthavens niet van invloed zijn op de zwemwaterkwaliteit Watervogels. Tijdens het veldbezoek was er één vogel zichtbaar aanwezig. Maar de verwachting is dat er op rustige dagen enkele watervogels in de zwemzone aanwezig zijn. Om een inschatting te maken van de invloed op de waterkwaliteit is gerekend met 10 watervogels die permanent in de zwemzone aanwezig zijn. De afstand van de vogels tot aan de zwemplek is op 0 meter (0,1 meter) gezet en de toegekende fractie op 1. Gebleken is dat watervogels in de zwemzone geen invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit 46\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

47 Honden. Ondanks het verbod voor honden op de stranden, worden honden tijdens badseizoen wel aangetroffen. De aanwezige honden zullen naar alle waarschijnlijkheid op de ligweide blijven, de kans klein dat de hondenfeces de bacteriologische waterkwaliteit negatief beïnvloedt. Algemeen wordt aangenomen dat hondenpoep de bacteriologische waterkwaliteit negatief kan beïnvloeden, maar onderzoeksgegevens zijn niet bekend. De rekenmodule in ZWEMPROF heeft hiervoor (nog) geen kentallen. Om een idee te krijgen van wat dit kan betekenen zou een hond vergeleken kunnen worden met vijf watervogels. Bij twee honden zou er, als de feces vlak bij de waterlijn ligt, na een hevige regenbui nog geen effect op de bacteriële waterkwaliteit te verwachten zijn t Joppe Merenwijk Afmetingen zwemzone en waterdiepte. Voor het oppervlak van de zwemzone is uitgegaan van een zone van 80 meter breed en 110 meter vanaf het strand. Voor de berekeningen van dit zwemwaterprofiel is uitgegaan van een gemiddelde waterdiepte van 13 meter van de plas Zwemmers. Op een gemiddelde dag komen er ongeveer 75 bezoekers en op een topdag 150. Het grootste gedeelte van deze bezoekers zijn zwemmers. Uit ZWEMPROF komt naar voren dat zwemmers geen invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit Overstorten gemengd stelsel. Ten westen van t Joppe zijn in Warmond vier overstorten van een gemengd stelsel die direct op het boezemwater (de Leede) lozen. Voor het schatten van het overstortend volume is uitgegaan van een verhard oppervlak van 75 ha (ruwe schatting op basis van topografische kaart), een neerslagintensiteit van 62 mm/m 2 (T2, is-situatie die zich theoretisch één keer in de twee jaar voordoet) en een overstortend volume van 19 mm/m 2 (bron: Richtgetallen overstorten, Tauw/RIZA, 2004). Dit komt voor de vier overstorten neer op gezamenlijk m 3. De afstand tot de zwemlocatie t Joppe Merenwijk is ongeveer meter en de toegekende fractie naar de zwemlocatie is op 0,3 gesteld. Volgens ZWEMPROF is er geen invloed op de zwemwaterkwaliteit te verwachten Ongerioleeerde lozingen (woonboten). In de Grote Sloot ten zuiden van t Joppe liggen zeven woonboten. Voor het bepalen van het volume van de lozingen is uitgegaan van een gemiddeld verbruik van 130 liter water per persoon / dag en vier bewoners per woonboot. Voor de zeven woonboten komt dat gezamenlijk neer op een volume van 3,7 m 3 /dag. De afstand tot de zwemlocatie (over het water) bedraagt ongeveer meter. De toegekende fractie is op 0,5 gesteld. Uit ZWEMPROF volgt dat de zwemwaterkwaliteit niet door de woonboten beïnvloed wordt AWZI. De AWZI Leiden Noord loost op het boezemwater in de stad Leiden. De beïnvloeding van de zwemlocaties is indirect en afhankelijk van het stromingspatroon (uitwisseling omringende boezemwateren en t Joppe). De afstand van het lozingspunt van de AWZI tot de zwemlocaties is ongeveer meter. De hydrologische capaciteit van de AWZI is m 3 /uur. De gemiddelde capaciteit is niet bekend Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 47\58

48 Voor ZWEMPROF is uitgegaan van een worst case scenario en is uitgegaan van de helft van de hydrologische capaciteit: m 3 /uur. De toegekende fractie is op 0,3 gezet. Volgens de berekening in ZWEMPROF is er geen invloed op de waterkwaliteit te verwachten Recreatievaart. In het zomerseizoen is er veel recreatievaart op de plas t Joppe. De boten blijven vanwege het ondiepere water bij t Joppe Merenwijk op afstand van deze zwemlocatie. Om een idee te krijgen wat de invloed van recreatievaart is bij deze zwemlocatie, is in ZWEMPROF uitgegaan van vijf boten (met onderwatertoilet) per dag welke in de omgeving van de zwemlocatie aanmeren en 15 op een topdag, met een afstand tot de zwemlocatie van 50 meter. Uit ZWEMPROF blijkt dat de recreatievaart geen invloed heeft op de waterkwaliteit Beroepsvaart. Op de Kagerplassen en t Joppe varen partyschepen, maar over de vaarroutes ten opzichte van de zwemlocaties is niets bekend. Volgens een eigen schatting wordt ervan uitgegaan dat vier partyschepen per dag de zwemlocatie passeren op een afstand van 75 meter. Omdat partyschepen meer mensen aan boord hebben dan vrachtschepen is aangenomen dat één partyschip gelijk is aan 10 vrachtschepen. Hiervan uitgaande is er volgens ZWEMPROF geen invloed op de zwemwaterkwaliteit Jachthavens. In de wateren ten (zuid)westen van t Joppe zijn circa zeven jachthavens aanwezig. De dichtstbijzijnde jachthaven bij de zwemlocatie Merenwijk ligt ten zuidwesten in de Grote Sloot. De afstand tot de zwemlocatie is (via het water) ongeveer meter. Uitgegaan is van een uitwisselingsdebiet met het overige water van 0,2 en een fractie naar het zwemwater van 0,5. Uit ZWEMPROF volgt dat de jachthavens niet van invloed zijn op de zwemwaterkwaliteit Watervogels. Tijdens het veldbezoek waren er geen vogels zichtbaar aanwezig. Maar de verwachting is dat er op rustige dagen enkele watervogels in de zwemzone aanwezig zijn. Om een inschatting te maken van de invloed op de waterkwaliteit is gerekend met 10 watervogels die permanent in de zwemzone aanwezig zijn. De afstand van de vogels tot aan de zwemplek is op 0 meter (0,1 meter) gezet en de toegekende fractie op 1. Gebleken is dat watervogels in de zwemzone geen invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit Honden. Er worden op de locatie waarschijnlijk honden uitgelaten (verbodsborden ontbreken). Algemeen wordt aangenomen dat hondenpoep de bacteriologische waterkwaliteit negatief kan beïnvloeden, maar onderzoeksgegevens zijn niet bekend. De rekenmodule in ZWEMPROF heeft hiervoor (nog) geen kentallen. Om een idee te krijgen van wat dit kan betekenen zou een hond vergeleken kunnen worden met vijf watervogels. Bij twee honden zou er, als de feces vlak bij de waterlijn of in het water ligt, na een hevige regenbui nog geen effect op de bacteriële waterkwaliteit te verwachten zijn. Opgemerkt wordt dat vanwege afwezigheid van een aflopend strand is de kans klein wordt geacht dat de hondenfeces de bacteriologische waterkwaliteit negatief beïnvloedt 48\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

49 6.2 Resultaten en analyse Risico s door fecale verontreinigingsbronnen Uit ZWEMPROF volgt dat voor zowel de zwemlocatie t Joppe Warmond als voor t Joppe Merenwijk geen risicobronnen zijn voor bacteriologische verontreinigingen. Ook hebben de afzonderlijke bronnen gezamenlijk geen invloed op de zwemwaterkwaliteit. Dit komt vooral door de grote waterdiepte in t Joppe waardoor eventuele verontreinigingen sterk verdund worden. Voor honden worden geen van bacteriële verontreiniging in het zwemwater verwacht. Echter, net zo belangrijk is dat dit tot onhygiënische situaties op het strand zelf kan leiden. Ook heeft dit een negatieve invloed op de beleving van zwemmers. Overige pathogene ziekteverwekkers Gezondheidsrisico s door andere ziekteverwekkers zijn niet te verwachten. Risico s door blauwalgen In de plas t Joppe is jaarlijks sprake van overmatige groei van blauwalgen en gedurende het zwemseizoen levert dat regelmatig problemen op. In de jaren en 2005 en 2006 waren blauwalgen aanleiding tot een zwemverbod bij de locatie t Joppe Warmond. In andere jaren leidden blauwalgen niet tot sluiting maar waren deze wel reden voor alertheid van de beheerders. Van de blauwalgen die het toxische microcystine produceren komen Microcystis zeer frequent en Anabaena minder frequent in grote hoeveelheden voor. Dit werd bevestigd in het fytoplanktononderzoek in 2007 waarbij Microcystis dominant werd aangetroffen en Anabaena in geringere mate. Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 49\58

50 50\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

51 7 Conclusie Bacteriologische waterkwaliteit In de beschouwde periode van 2003 tot en met 2007 was de bacteriologische waterkwaliteit (op basis van de oude EU-richtlijn) aanvaardbaar. De bacteriële waarden (som colibacteriën en thermotolerante colibacteriën) waren bij t Joppe Warmond in 2003 goed, maar werden de overige jaren beoordeeld als aanvaardbaar. Bij t Joppe Merenwijk was de bacteriologische waterkwaliteit in 2003 en 2004 goed, maar de hierop volgende jaren werd ook hier de kwaliteit als aanvaardbaar beoordeeld. In 2006 en 2007 (en bij t Joppe Merenwijk ook in 2004) zijn ook de nieuwe bacteriologische parameters Escherichia coli (E. coli) en intestinale enterococcen gemeten. Op basis van de twee of drie meetjaren wordt de waterkwaliteit voor beide zwemlocaties volgens de nieuwe EU-richtlijn beoordeeld als uitstekend. Op basis van deze gegevens zou de beoordeling voor de nieuwe EUrichtlijn beter uitvallen dan de beoordeling onder huidige richtlijn. Bacteriologische verontreinigingsbronnen Volgens het spreadsheet ZWEMPROF zijn er geen risicobronnen die invloed te hebben op de bacteriologische waterkwaliteit. Overig Gezondheidsrisico s door andere ziekteverwekkers zijn in de plas t Joppe niet te verwachten. Blauwalgen Op de zwemlocaties in de plas t Joppe is vaak sprake van drijflaagvormende blauwalgen die worden veroorzaakt door blauwalgensoorten die het giftige microcystine produceren (Microcystis en Anabaena). Op basis van de beschikbare informatie en ervaringen uit voorgaande jaren wordt geconcludeerd dat de kans op een jaarlijkse toxische bloei van blauwalgen groot is. 7.1 Aandachtspunten en maatregelen Op basis van de kwaliteitsklasse indeling (wisselend aanvaardbaar en goed volgens oude EU-richtlijn en uitstekend voor zowel t Joppe Warmond als t Joppe Merenwijk onder nieuwe EU-richtlijn, is er geen noodzaak tot treffen van maatregelen voor bacteriologische kwaliteit. Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 51\58

52 Om problemen in de toekomst te voorkomen zijn de volgende aandachtspunten van belang: Bacteriologische waterkwaliteit Ondanks het verbod voor honden op het strand van t Joppe Warmond worden deze er wel gesignaleerd. Door de feces van het strand en ligweide te verwijderen wordt voorkomen dat bacteriële verontreinigingen met het afstromende regenwater in de zwemzone terecht komen. In de praktijk is dit echter een nauwelijks uit te voeren maatregel. Beter is het om honden van de zwemstranden te weren door het toezicht aan te scherpen Bij t Joppe Merenwijk is onduidelijk of honden zijn toegestaan tijdens het zwemseizoen, althans informatieborden of verbodsborden zijn niet op de locatie aanwezig. Het is wenselijk hier meer duidelijkheid over te verschaffen. Omdat er op deze locatie een verticaal beschoeide oever is, wordt niet verwacht dat de zwemwaterkwaliteit door hondenpoep beïnvloed wordt. Wel kunnen honden tot onhygiënische situaties op de ligweide leiden. Bij voorkeur geldt bij alle officiële zwemlocaties een totaal verbod voor honden gedurende het zwemseizoen. Dit is tevens beter te controleren. Eventueel kunnen honden onder restricties toegestaan worden, bijvoorbeeld bij een opruimplicht voor hondenpoep. Duidelijke bebording met geboden en verboden voor de hondenbezitter is wenselijk Zwemzone t Joppe Merenwijk. In dit zwemwaterprofiel wordt voor de zwemlocatie een grotere zwemzone voorgesteld dan de provincie Zuid-Holland heeft uitgewerkt, omdat tijdens het locatiebezoek is gebleken dat veel zwemmers zich niet beperken tot het gebied binnen de drijflijn. Het aanpassen van de zwemzone ligt bij de provincie Zuid-Holland Blauwalgen Preventieve maatregelen om de blauwalgenproblematiek terug te dringen moeten vooral worden gezocht in het terugdringen van de eutrofiëring van de plas. Aanpak aan de bron (nutriëntenreductie) heeft de voorkeur maar dit zal alleen op de lange termijn kunnen werken. De verwachting is dat de problematiek op de middellange termijn (10 jaar) niet zal afnemen. Ook de waterkwaliteitsverbeteringen die de Kaderrichtlijn Water teweeg brengt zullen de problematiek niet binnen die termijn kunnen verminderen. Een optie is om de plas t Joppe hydrologisch te isoleren om de belasting door gebiedsvreemd nutriëntenrijk water te beperken. Dit is tevens een van de voorgenomen KRW-maatregelen waarin doorvaarbare isolatie wordt voorgesteld Op dit moment zijn vooral effectgerichte maatregelen beschikbaar zoals drijfschermen, beluchten en pompen om bloei van blauwalgen of vorming van drijflagen te voorkomen. In het beheersgebied van het Hoogheemraadschap van Rijnland zijn veel diepe zandwinputten die herhaaldelijk te kampen hebben met overlast als gevolg van drijflagen van blauwalgen. Een van de methoden om de blauwalgen te bestrijden in diepe putten is het plaatsen van 52\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

53 een luchtmenginstallatie. Voor de plas t Joppe zijn er plannen om in 2009 een luchtmenginstallatie te plaatsen Onderwerp Maatregel Wie Zwemzone t Joppe Merenwijk: zwemzone aanpassen Provincie Zuid-Holland Bacteriologische waterkwaliteit t Joppe Warmond: verscherpen toezicht op honden Gemeente Teylingen bij de ligweide t Joppe Merenwijk: informatieborden met geboden Gemeente Teylingen / Leiden en verboden honden Blauwalgen Plaatsen van een luchtmenginstallatie in 2009 Rijnland Doorvaarbaar hydrologisch isoleren Rijnland 7.2 Aanbevelingen vervolgtraject Actualisatie Het zwemwaterprofiel voor de zwemlocaties t Joppe Warmond en t Joppe Merenwijk is met deze rapportage gereed. Afhankelijk van de zwemwaterindeling waarin de plas volgens de EUzwemwaterrichtlijn wordt ingedeeld, moet het zwemwaterprofiel regelmatig geactualiseerd worden. Zwemwaterindeling Uitstekend Goed Aanvaarbaar Slecht Actualisatie zwemwaterprofiel vindt ten minste plaats om de Alleen als de indeling verandert in goed, aanvaardbaar of slecht Vier jaar Drie jaar Twee jaar De zwemwaterindeling wordt jaarlijks op basis van de meetreeks van de afgelopen vier badseizoenen vastgesteld. Aan de hand van de beperkte gegevensset uit de badseizoenen van 2006 en 2007 (en voor t Joppe Warmond ook 2004) is een voorzichtige schatting van de indeling gemaakt. Voor beide zwemlocaties valt de waterkwaliteit in de kwaliteitsklasse uitstekend. Zwemlocatie Totaal oordeel E. coli intestinale enterococcen t Joppe Warmond (RO533) Uitstekend Uitstekend Uitstekend t Joppe Merenwijk (R0534) Uitstekend Uitstekend Uitstekend Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk 53\58

54 Op basis van bovenstaand toetsoordeel hoeft het zwemwaterprofiel voor de zwemlocaties t Joppe Warmond en t Joppe Merenwijk alleen geactualiseerd te worden als er een verslechtering van de bacteriologische waterkwaliteit optreedt. 54\58 Zwemwaterprofiel Kagerplassen, 't Joppe Warmond en 't Joppe Merenwijk

55 Bijlage 1 Situering meetpunten zwemwaterkwaliteit

56

57 Bron: Hoogheemraadschap van Rijnland

58 t Joppe Warmond Bron: Hoogheemraadschap van Rijnland

59 t Joppe Merenwijk Bron: Hoogheemraadschap van Rijnland