Drugshandel. Jaargang 23 Nummer 3 Mei Dissenting from the war on drugs Na de Zijderoute nu de Opiumroute? Mexico is geen failed state

Transcriptie

1 Jaargang 23 Nummer 3 Mei 2012 Drugshandel Dissenting from the war on drugs Na de Zijderoute nu de Opiumroute? Mexico is geen failed state Orgaan van de Studentenvereniging voor Internationale Betrekkingen

2 Inhoud Inhoudsopgave Ingezonden stukken Dissenting from the war on drugs 4 Ivan Briscoe Na de Zijderoute nu de Opiumroute? 10 Jans Schaper De yakuza in het nauw 18 Nick Moree War on coca in Bolivia 25 Justine van Wassenaer Niet voor kleine kinderen 29 Thijs Beumers en Marieke Schreuder Historisch Pablo Escobar 22 Edwin van der Velden Quod sumus, vos eritis 37 Oskar ter Mors Recensie Bahnhof Zoo anno Marianne Ravensbergen Interview Mexico is geen failed state 7 Max van Tongeren Opinie Wodka als water 14 Thijs van Rijn De 100%-controles 27 Kavish Sewnandan Column Thijs Voets 13 Pauline Ribbers 21 Maarten Rood 31 Jurgen Rinkel 39 beschouwing De Koninklijke Marine in het 16 Caraïbisch gebied Chris Wensink I am a drinker with writing 35 problems Floortje van Gameren 2 ATLAS - Mei 2012

3 Redactioneel Colofon ATLAS is het onafhankelijke orgaan van de Leidse Studentenvereniging voor Internationale Betrekkingen. Hoofdredactie Thijs van Rijn Maarten Rood Eindredactie Floortje van Gameren Jos Moesman Thijs van Rijn Thijs Voets Lay-out Maarten Rood Redactie Floortje van Gameren, Jos Moesman, Oskar ter Mors, Els van Oosten, Pauline Ribbers, Thijs van Rijn, Jurgen Rinkel, Maarten Rood, Kavish Sewnandan, Max van Tongeren, Edwin van der Velden, Rik van der Vlugt, Thijs Voets, Chris Wensink Gastschrijvers Thijs Beumers, Ivan Briscoe, Nick Moree, Marianne Ravensbergen, Jans Schaper, Marieke Schreuder, Justine van Wassenaer Redactieadres SIB t.n.v. redactie ATLAS Kaiserstraat 25 Postbus AK Leiden Tel.: Fax: Geachte lezer, Misschien bent u al bezig met het uitzoeken van vakanties. Het studiejaar gaat zijn laatste maanden in en dit is de laatste ATLAS voor het reces. Voor wat spannender reizen kunt u goed in Latijns-Amerika terecht. Daar zijn allereerst de (il)legale cocaplantages in Bolivia. Perfect om uit te rusten van de reis heen. Langs de roemruchte ruïnes van Pablo Escobars drugsimperium trekt de Mexicaanse dodenverering van La Santa Muerte altijd veel bekijks. Goed, het kan wat gewelddadig zijn in Mexico, waarover een interview met dr. José Carlos Aguiar, en sowieso is de war on drugs in het hele continent voelbaar, zo vertelt ons Clingendael-medewerker Ivan Briscoe, maar de Koninklijke Marine beschermt u wel. In het uiterste geval kunt u authentiek ervandoor gaan via de 100%-controlevluchten. Uiteraard zijn ook andere tripjes mogelijk. Zie de teloorgang van de misdaadbendes in Japan. Volg de nieuwe Zijderoute, de Opiumroute van Afghanistan naar Europa. Als u via Duitsland terugkomt, kunt u de charme proeven van de West-Berlijnse drugsjeugdliteratuur. Thuis is cultuur opsnuiven natuurlijk ook mogelijk, door de boeken van Stephen King en Jean-Paul Sartre. Dan zijn de nieuwste politieke ontwikkelingen in Den Haag ook dichtbij. Het gedoogakkoord is gestrand, maar hoe staat het met het echte gedoogbeleid? Dit alles en meer in dit nieuwe ATLAS-nummer. Namens de redactie wensen wij u alvast een goede vakantie en veel leesplezier, Thijs van Rijn Maarten Rood Hoofdredactie De redactie heeft het recht ingezonden artikelen te weigeren, dan wel in te korten. De redactie stelt zich niet aansprakelijk voor de inhoud van het geschrevene. Bron foto voorzijde: tilburg.dichtbij.nl/sites/tilburg.dichtbij.nl/files/imagecache/watermerkfoto/wietkwekerij.jpg Afbeeldingen waarbij geen bron vermeld staat, zijn afkomstig van Wikipedia of van Flickr. ATLAS - Mei

4 Ingezonden Dissenting from the war on drugs By Ivan Briscoe Precise identification of when and where the war on drugs was lost in Latin America is a matter for conjecture. But the events of the recent Summit of the Americas, held in Colombia in April, provide ample proof of the gradual yet relentless estrangement of Latin America s political and business leadership from counter-narcotic strategy. Along the critical drugs-trafficking arc of the Americas, via which cocaine and other narcotics (heroin and synthetic substances) valued at some 40 billion US dollars are transported from the Andes, Central America and Mexico to North America (UNODC 2010), the spirit in which drug prohibition is implemented has become full of deep misgivings. The Colombian, Bolivian and Guatemalan presidents have openly dissented, Ecuador and Mexico are doubtful, while leaders from Peru, El Salvador and Honduras all waver, unsure of which path to follow. The contrast with the region s previous acquiescent stance towards prohibition is stark. In the late 1990s, the war on drugs in the Americas attained a virtually complete regional consensus: Plan Dignidad, underway in Bolivia, aimed to raze a large territory of family-run coca plantations. Plan Colombia, initiated largely as counter-narcotic programme only to turn towards a focus on counter-insurgency in later years, was agreed by US President Bill Clinton and his Colombian counterpart in Across the hemisphere it was generally assumed that drug production and trafficking caused and abetted multiple social ills, providing a financial pipeline for armed groups in Peru and Colombia, supporting corrupt political leaders such as Manuel Noriega in Panama and causing extreme insecurity in poor areas of major cities in Brazil or Argentina by empowering violent groups linked to the illicit trade. Security measures have led to shifting regions of cultivation The battlefield, Latin America Under the auspices of this war, the international community in 1998 signed up to a Political Declaration, which, although it did not amend the regulatory framework already established by the three international conventions on narcotics, did lay down a clear endgoal: eliminating or reducing significantly the illicit cultivation of the coca bush, the cannabis plant and the opium poppy by the year 2008 (UNGASS 1998). There are a number of ways in which current Latin American discontent with the war on drugs can be interpreted, but the first, and possibly the foremost, stems from the distance between this goal and any real achievement. Despite acquiring unquestioned regional assent, backed up by a huge injection of resources Plan Colombia, in its early years, received between 4 ATLAS - Mei 2012

5 Ingezonden 600 and 700 million US dollars a year as well as a variety of campaigns in producing, trafficking and consuming nations in terms of crop eradication, interdiction, extradition, police cooperation, demand reduction and imprisonment of local street retailers campaigns worth a combined total of an estimated 40 billion dollars in the United States and 34 billion euros in Western Europe (EMCDDA 2010, 23) nothing like elimination of drug supply has been achieved. In fact, as the two principle independent commissions on drug policy have noted (Latin American Commission 2009, Global Commission 2011), the failure of the war on drugs is most clear in the relentless spread of the drug trade. Production of the raw materials for cocaine and heroin has not spread to more countries than before; but within its main source nations, crop cultivation has been resilient, and able to respond to clampdowns by diversifying to new outlying regions. Cocaine consumption certainly appears to have reached a plateau in the United States; in Western Europe, on the other hand, the period since the late 1990s has been marked by an extraordinary rise in use, most markedly in Britain, Spain and Italy, accompanied by a reduction in street prices. In other words, security measures have led to shifting regions of cultivation, diversifying user markets, and the rise of new criminal organizations to replace the pioneering, but now defunct, vertical cartels of Colombia (particularly those of Medellín and Cali). This is frankly admitted by the principal UN organization devoted to the study or crime and drugs: If these individuals [involved in trafficking] are arrested, the activities continue, because the illicit market, and the incentives it generates, remain (UNODC 2010). The goals of the 1998 Declaration are unattainable in large part because of three pillars of the modern global criminal economy: the thickening web of physical and virtual interconnections through which goods, money and information pass across borders; the possibility of reaching final markets by using, as stepping stones, countries which are integrated into these global systems but where legal enforcement is lax or corruptible; and the huge financial incentives to meet demand for cheaply produced illicit drugs in rich user countries. Each of these dimensions of transnational illicit trade is visible in Latin America. Commercial integration has moved forward at speed since the end of the Cold War, with, for example, intra-regional trade flows in Central America increasing five-fold from 1990 to At the same time, limited progress has been made in strengthening local justice and security, while, with notable exceptions in South America (e.g. Brazil, Chile) efforts to reduce rural poverty and structural inequality have made uncertain progress. Against this backdrop, the Latin American drug trade has entrenched itself in its traditional heartlands, and spread to previously unaffected regions and countries notably Central America for trafficking to the United States, and Venezuela, a platform for drug exports to Europe (International Crisis Group 2008). Meanwhile, at the same time as acknowledging the failures of drug prohibition, the region has become increasingly detached from the ethical imperatives of the counter-narcotic regime. Associating the war on drugs primarily with US regional hegemony, radical left-wing governments have severed cooperation with the Drug Enforcement Administration (DEA). Venezuela did so in 2005, while Bolivia, with its coca leaf production expanding under President Evo Morales, made the same move in 2008 (both countries, however, insist they are still combating the narcotics trade). Elsewhere, the growing distance between many more moderate governments and Washington, whose diplomatic and development priorities lie elsewhere, has enabled more open criticism to surface, culminating in recent calls from the Colombian and Guatemalan presidents for a thoroughgoing debate on the possible merits of legalization. The costs of the drug wars in terms of criminal violence are borne almost exclusively by producing and trafficking nations However, a second factor has played the most critical role of all. Simply put, the costs of the drug wars in terms of criminal violence are borne almost exclusively by producing and trafficking nations. The outstanding example in this regard has been the rising insecurity in parts of Mexico since the clampdown against drugtrafficking organizations led by President Felipe Calderón in At a cost of close to 50,000 lives lost to the violence of organized crime, Mexico would have stood as the world s most lethal conflict in 2010, ahead of those of Afghanistan, Iraq or Somalia (SIPRI ATLAS - Mei

6 Ingezonden 2011); it so happens, however, that it does not rank as a conflict since there is no apparent political motivation. Instead, the most violent parts of the country, such as the industrial town on the US-Mexico border of Ciudad Juárez, appear to have established a toxic equilibrium of constant lethal violence: Juárez is not the breakdown of social order, argues the author Charles Bowden. Juárez is the new order (Vulliamy 2011). The question now faced by Latin America following the Cartagena summit is to find a way to reform this failing regime by somehow accommodating the extreme reticence of the United States not to mention the virulent prohibitionism of countries such as Russia, China, the Arab states and south east Asia while at the same time generating enough of a legal avenue for the drug trade so as to reduce exclusively criminal control of trafficking and the extraordinary profits that it generates. For the moment, the challenge seems akin to squaring the circle. However, while campaigning against any legislative changes, Washington has not resisted a debate on the issue, and the Cartagena summit ended with an agreement that the Organization of American States should explore future policy options. - Global Commission on Drug Policy Report of the Global Commission. - International Crisis Group Latin American Drugs I: Losing the Fight. Brussels/Bogotá: ICG. - Latin American Commission on Drugs and Democracy Drugs and Democracy: Towards a Paradigm Shift. - Stockholm International Peace Research Institute SIPRI Yearbook Stockholm: SIPRI. - United Nations General Assembly Special Session (UNGASS) Political Declaration. New York: United Nations. - United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC) The globalization of crime. A transnational organized crime threat assessment. Vienna: UN. - Vulliamy, ed Ciudad Juárez is all our futures. The Guardian 20 June A sudden change is made highly unlikely by the entrenched interests defending drug prohibition. But coming years might well allow for more informal, ad hoc regional groups that could make joint decisions on regulation of different drugs, for certain policy experiments to take place (such as creation of an unhindered corridor for drug trafficking), and possibly even for debate to begin on the current international regime of counter-narcotic conventions ( Jelsma 2012). There is certainly a long way to go before that happens, but there is no doubt that Latin America has developed the appetite for reform. References - European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA) The State of the Drugs Problem in Europe. Annual Report Lisbon: EMCDDA. Ivan Briscoe MA werkt sinds 2009 voor de denktank Clingendael. Hij houdt zich veel bezig met de politieke economie in Latijns-Amerika, zwakke staten en de (transnationale) georganiseerde misdaad. Hij heeft gestudeerd in Oxford en Harvard en is een tijd journalist geweest. Bron van de afbeelding: 6 ATLAS - Mei 2012

7 Interview Mexico is geen failed state Interview met dr. José Carlos Aguiar Door Max van Tongeren In dit interview geeft dr. José Carlos Aguiar aan waarom illegale markten langzamerhand in elkaar overlopen, Mexico nog geen failed state is, waarom militair ingrijpen door de VS niet echt voor de hand ligt en wat een goede oplossing voor de problematiek in Mexico zou kunnen zijn. Dr. Aguiar, docent en onderzoeker aan de Universiteit Leiden, is van Mexicaanse komaf en schreef zijn proefschrift over piraterijhandel van illegale cd s in Mexico en Latijns-Amerika. Hij houdt zich al meer dan tien jaar bezig met vraagstukken rond illegale markten in Mexico en Latijns-Amerika. Hij probeert via bottom-up-onderzoek te achterhalen welke factoren er bijvoorbeeld meespeelden bij mensen die besloten actief te worden in de piraterij. 80% van de Mexicaanse bevolking leeft onder de armoedegrens van twee dollar per dag Kunt u iets vertellen over de ontstaansgeschiedenis van de drugsproblematiek in Mexico? Het is een lang, historisch proces. Drugs waren tot en met 1910 legaal. De opiumoorlogen tussen China en Engeland waren eigenlijk het begin van de criminalisering van drugs. Drugs als marihuana en paddo s zijn ook echt een onderdeel van de geschiedenis van Mexico, indianen gebruikten ze al lange tijd. Na 1910 ontstond er een heel lange periode van gedogen. Sinds de opkomst van een afzetmarkt in de VS is er echter werkelijk sprake van een georganiseerde misdaad, vanaf de jaren en vooral na de ondertekening van de North American Free Trade Agreement (NAFTA). Ik kom zelf uit Mexico en in de jaren 80 begon men als burger er echt iets van te merken. In het begin was er veel geweld, er werden bommen gelegd, liquidaties vonden plaats in hotels. In Mexico is het bijvoorbeeld de gewoonte om elke zondag met je familie te gaan eten in een restaurant. Dan zit je in een restaurant en dan begint het schieten. Zelf heb ik dit niet meegemaakt, maar in de buurt waar ik woonde kwam dit wel voor. Welke rol is weggelegd voor de Verenigde Staten in dit conflict en in hoeverre dragen zij bij aan het probleem? De VS willen dat het Mexicaanse leger keihard ingrijpt om de drugsproblematiek aan te pakken. De VS hebben hier een belang bij, want zij leveren de wapens aan de Mexicaanse staat. Ongeveer 60% van de wapens die gebruikt worden door de kartels komen ook uit de VS. Daarnaast is het land natuurlijk een grote afzetmarkt voor de drugshandel. De harde opstelling van de VS werkt tot nu toe averechts. Houdt u het militair ingrijpen van een land als de Verenigde Staten voor een reële optie? Men denkt dat het succes van Columbia zich gaat herhalen in Mexico. Daar heeft de staat namelijk het monopolie op geweld teruggewonnen. Tot mensen zijn tot nog toe omgekomen, dit is ontzettend veel. Tijdens het Videla-regime (in Argentinië, MvT) kwamen bijvoorbeeld maar mensen om. De problematiek heeft ook een enorme impact op de Mexicaanse samenleving. Ingrijpen van de VS ligt dus niet echt voor de hand. In 2011 schreef u in de Standaard dat politieagenten geen keuze hebben: ze frauderen of ze worden afgemaakt. Wat is volgens u een goede oplossing om deze fraude binnen de politieorganisatie aan te pakken? Het leger zou namelijk geen permanente oplossing bieden, terwijl de broodnodige politiehervormingen uitblijven. De Verenigde Naties, verschillende academici en NGO s hebben opgeroepen tot hervormingen. In Mexico zijn politieagenten gemiddeld erg laag opge- ATLAS - Mei

8 Interview De escalatie van geweld in Mexico leidt tot dit soort vondsten (irstritch.blogspot.com/2012/04/mexicowar-on-drugs.html) leid, ze kunnen nauwelijks lezen. Echt ingewikkelde opdrachten begrijpen ze dan ook zeer moeilijk of niet. Er zijn wel samenwerkingsprojecten met de VS waar Mexicaanse gemeentepolitie wordt opgeleid, maar de politieke processen zijn veel te langzaam. Terwijl de criminele organisaties niet te maken hebben met veel bureaucratie, daar wordt van de één op de andere dag beslist. Wat is het effect van de economische crisis op de situatie in Mexico? Mexico merkt hier nog niet zo veel van, in tegenstelling tot de Europese landen. De Mexicaanse economie groeide het afgelopen jaar nog met ruim 6%. Het probleem is dat er een gigantische denivellering plaatsvindt, de verschillen tussen arm en rijk zijn gigantisch en blijven groeien. 80% van de Mexicaanse bevolking leeft dan ook onder de armoedegrens van twee dollar per dag. Dit is één van de factoren die verklaart waarom zoveel mensen coöpereren in de drugshandel, hier kun je wat extra s mee verdienen. Dit is begonnen in de jaren 90, toen de drugsbarons begonnen politieagenten om te kopen met drugs in natura, waardoor veel agenten verslaafd raakten. Dit heeft geleid tot een snelle groei van de markt voor drugs in Mexico zelf. Het feit dat gewone burgers die drugs kopen en verkopen, heeft te maken met een uitzichtloze toekomst. Het probleem blijft echter niet beperkt tot Mexico, ook Guatemala schijnt er erg mee te kampen. In hoeverre is het reëel dat de problematiek langzamerhand richting zuiden trekt en het hele continent overneemt? Het is zeker reëel om te denken dat het zich verder over het continent zal verspreiden. Het gaat misschien wat ver om het dan ook meteen als een failed continent te bestempelen, maar vooral staten met kleinere overheden zoals Nicaragua, El Salvador, Guatemala en ook Costa Rica zijn niet opgewassen tegen de opkomst van een drugshandel zoals we die nu in Mexico zien. Wat dat betreft is Mexico nog een redelijke stabiele staat met bijvoorbeeld een goed onderwijs- en gezondheidszorgsysteem. Met veel geld en wat geweld is het zeker in de kleine staten relatief eenvoudig om de president onder druk te zetten. In de eerder genoemde staten zie je dan ook nu al een toegenomen geweldsniveau. In hetzelfde artikel werd aangegeven dat Mexico nog net geen failed state is, is het dat nu wel? Nee, maar het begint er wel steeds meer op te lijken. 8 ATLAS - Mei 2012

9 Interview Het is een zeer zorgwekkende situatie. De verschillen in Mexico zelf zijn heel groot. De invloed van drugs in steden als Yucatan (op het schiereiland) is heel gering, daar waren ook maar twee of drie moorden de afgelopen vijf jaar. De verspreiding van drugs heeft ook te maken met de deals die worden gesloten met de politie en het leger. Mexico is geen failed state, maar de staat raakt steeds meer zijn grip op de maatschappij kwijt. Drugs waren tot 1910 legaal in Mexico. Is het legaliseren van drugs een optie? Het is niet het einde van de problematiek, het zou een deel oplossen. Maar het is een heel complex probleem. Kartels hebben geen afgebakende territoria en zijn ook heel anders georganiseerd dan de geromantiseerde maffiosi die men uit de jaren 30 uit de VS kent. Aan het begin van de huidige kabinetsperiode in Mexico is men begonnen met het bestrijden van het drugsprobleem, dit was in Destijds werd gesteld dat in sommige gemeenten tot 80% van de politieagenten op de één of andere manier corrupt zou zijn. Als gevolg hiervan is er in sommige steden niet echt sprake meer van een rule of law. om te kijken naar de cultuur, de verhouding tussen de burger en de staat en de criminaliteit. Om een voorbeeld te geven, slechts 0,2% van de delicten in Mexico leidt daadwerkelijk tot een straf. Dat is een nihil getal. De kans om gepakt te worden is zo klein, dat je risico kunt nemen om veel geld te verdienen met illegale activiteiten. Het probleem is heel complex, dit vraagt ook om een complexe oplossing. Nu pakt men echter maar een klein deel van het probleem daadwerkelijk aan. Als iemand deze problemen wil aanpakken, moet hij veel kapitaal bezitten. De verkiezingen van volgend jaar zijn daarom ook cruciaal. Mexico kan, ook zonder internationale hulp, dit probleem oplossen. Kijkend naar Nederland kan men constateren dat er een grote markt voor drugs kan zijn, zonder dat de bevolking daar veel last van heeft. De gedoogbenadering, tot op een bepaald punt, die in Nederland gebezigd wordt, werkt prima. In Nederland, en breder getrokken de EU, zou men internationale verantwoordelijkheid moeten nemen en bijvoorbeeld de Mexicaanse bevolking helpen. Mexico is geen failed state, maar de staat raakt steeds meer zijn grip op de maatschappij kwijt Als u het voor het zeggen zou hebben, hoe zou u het dan aanpakken? Uit mijn analyse komt naar voren dat men zich meer moet richten op de markt dan op de goederen. Je moet de markt wegslaan, niet de goederen, anders blijft er namelijk gewoon vraag. De toegang tot drugs moet worden afgekapt. Legaliseren van drugs zou er in ieder geval toe leiden dat de prijzen dalen. Indien men namelijk de drugs wegneemt, maar niets doet aan de vraag, stijgen de prijzen alleen maar, wat tot gevolg heeft dat de kartels nog meer gaan verdienen. Het huidige gevoerde beleid heeft er namelijk alleen maar toe geleid dat de kartels nog machtiger, gewelddadiger en rijker zijn geworden. Alles wat men niet wilde, heeft men bereikt. Als je het probleem wil oplossen is het erg belangrijk Dr. José Carlos Aguiar is zowel verbonden aan Geschiedenis als Talen en culturen van Latijns-Amerika van de Universiteit leiden. Hij is gespecialiseerd in de illegaliteit, grensgebieden en de daarbij behorende veiligheidsproblemen. Hij heeft in Latijns-Amerika veel veldwerk verricht, vooral in Mexico en de grensgebieden van Argentinië, Brazilië en Paraguay. Bron van de afbeelding: staff/aguiar.html ATLAS - Mei

10 Ingezonden Na de Zijderoute nu de Opiumroute? Door Jans Schaper In 2009 was de totale waarde van de internationale opiumhandel 68 miljard dollar. Zo n 90% van de totale hoeveelheid heroïne wereldwijd vindt zijn oorsprong in Afghanistan. Een aanzienlijk deel van deze productie wordt richting het Westen geëxporteerd, waar Nederland als belangrijke spil in de verdere Europese handel fungeert. Dit artikel zal dit traject traceren, het zal kijken naar de productie van heroïne, en naar de handelsroutes waarover het getransporteerd wordt. Terwijl de hoeveelheid heroïne die in Nederland gebruikt wordt daalt, neemt de leeftijd van de gemiddelde gebruiker toe (UNODC 2011, 5). Heroïne drong het Westen binnen via de Vietnamoorlog. Amerikaanse soldaten in Oost-Azië kwamen in aanraking met het middel en keerden terug met een verslaving, waarna het gebruik van heroïne werd verheerlijkt in de popcultuur. De Wikipedialijst van bekende heroïnegebruikende musici leest een beetje als een who s who van de rockcultuur van de jaren zeventig en negentig. In de jaren zeventig ontstond er ook een markt voor de drug in Nederland. Maar de huidige jeugd associeert heroïne eerder met verlopen junks die s nachts om slaapgeld komen bedelen. Nederland blijft echter een belangrijk land in de doorvoerhandel (niet alleen voor heroïne, ook voor veel andere verslavende middelen is Nederland een belangrijke hub dan wel productiepunt). Voordat heroïne Nederland bereikt heeft hij minstens zevenduizend kilometer afgelegd. Minstens, omdat smokkelroutes maar zelden het meest logische pad tussen A en B volgen. In ieder land waardoor het heen wordt gesmokkeld is het goedje illegaal. Iedereen die een lading heroïne transporteert, riskeert theoretisch gezien problemen met de autoriteiten. Tussen de boer in Kandahar en de loods of de straathoek in Nederland is de waarde van het product vele tientallen malen toegenomen. Papaverteelt en laboratoria Aangezien heroïnehandel per definitie in handen is van criminele groeperingen (afgezien van een relatief kleinschalige legale handel voor medische doeleinden) draagt het meest winstgevende exportproduct van Afghanistan zwaar bij aan de instabiliteit van het land. De winst en de smokkelnetwerken worden onder andere ingezet om wapens aan te schaffen die vervolgens worden ingezet tegen het Afghaanse leger en de internationale bezettingsmacht. De internationale gemeenschap investeert daarom ook grote bedragen in pogingen om andere gewassen aan de Afghaanse boer te brengen. Een aanzienlijke klus aangezien in 2007 zo n Afghanen betrokken waren bij de handel en productie. De papaverteelt levert de Afghaanse boer twee keer zoveel op als de teelt van legale producten. Tegelijkertijd realiseert de Afghaanse boer dat hij de macht van de staat makkelijk kan negeren, hetgeen niet bepaald bijdraagt aan de legitimiteit van de Afghaanse overheid. De papaverteelt levert de Afghaanse boer twee keer zoveel op als de teelt van legale producten De successen zijn dus ook beperkt geweest. Maar hoewel de internationale gemeenschap het eens is dat de papaverteelt moet worden bestreden is er onenigheid over de wijze waarop dit zou moeten gebeuren. Men wil de Afghaanse bevolking niet tegen zich in het harnas jagen en is daarom zeer beperkt in de manieren waarop de teelt kan worden bestreden. Op sommige gevoelige momenten wordt er zelfs een gedoogbeleid gevoerd, in de periode rond de slag om Marja bijvoorbeeld. De Taliban maakte zich voor de invasie minder zorgen over dergelijke zaken, en toen deze in 2000 besloot dat de heroïneproductie van Afghanistan toch niet helemaal strookte met de sharia was de papaveroogst non-existent, zo n 185 ton in vergelijking met de ton die ze in 2011 heeft opgeleverd (UNDOC 2011, 2). Het produceren van heroïne uit opium voegt nog een dimensie toe aan het smokkelproces. De (amateur)chemicus die opium omzet in heroïne kon in 2011 zo n dollar ontvangen. Het is logistiek handig om dit proces zo dicht mogelijk bij de oogstplaats te doen, 10 ATLAS - Mei 2012

11 Ingezonden Via een uitgebreed netwerk bereikt de heroïne Europa ( aangezien het het gewicht vermindert dat gesmokkeld moet worden. Dus in de laatste paar jaar worden er in Afghanistan steeds meer laboratoria opgezet. Naar schattingen waren er in 2008 tussen drie- en vijfhonderd laboratoria in Afghanistan die bij elkaar tussen de 380 en 400 ton heroïne produceerden (UNODC 2011, 5). Voorheen vond dit proces voornamelijk plaats in Turkije en in mindere mate in Iran en Pakistan (EM- CDDA 2008). Het belangrijkste synthetische ingrediënt is azijnzuuranhydride, een goedje dat niet geproduceerd wordt in Afghanistan. In 2008 werd geschat dat er jaarlijks tussen 380 en 570 ton azijnzuuranhydride naar Afghanistan moest worden gesmokkeld waar het per liter ongeveer 350 dollar opbracht, terwijl het op de legale markt ongeveer een dollar per liter kost (UNODC 2011, 91) (voor de productie van één kilo heroïne is zo n liter à anderhalf nodig). De zeer lucratieve en belangrijke smokkel naar Afghanistan van azijnzuuranhydride is nog niet grondig onderzocht laat staan aangepakt (EMCDDA 2008, 14). Van naar dollar De Britse journalist Adam Pletts schrijft dat de Afghaanse boer die bij de papaveroogst in 2011 zo n dollar kon krijgen voor zeven kilo opium, de hoeveelheid die nodig is om één kilo heroïne te maken (net als ieder ander agrarisch product kan de oogst, en dus de waarde, van opium van jaar tot jaar sterk fluctueren). Toen de kilo West-Europa bereikte, maar nog niet verder is gedistribueerd was de prijs gestegen naar dollar. Tegen de tijd dat het middel in de aderen van de Britse gebruikers werd opgenomen had die kilo zo n dollar opgeleverd. Om de West-Europese markt te bereiken worden twee routes gebruikt, namelijk de noordelijke en de zuidelijke route. Er zijn ook lucht- en zeeroutes, die voornamelijk tussen Pakistan en Nederland of het Verenigd Koninkrijk lopen. Deze routes zijn uiteraard winstgevender, maar de pakkans ligt relatief hoog en de hoeveelheid heroïne die op deze methode wordt vervoerd is dus gering. Pletts stelt dat hooguit vijf ton op deze wijze werd getransporteerd in Een vrij recente toevoeging aan de handelsroutes loopt via Oost-Afrika. In een door Wikileaks vrijgegeven bericht dat in 2008 is opgesteld door de Amerikaanse ambassade in Mozambique wordt beschreven hoe dit land sinds een paar jaar fungeert als een tussenstop voor heroïne uit Azië op weg naar Europa. De noordelijke route loopt via de Centraal-Aziatische stans en Rusland en wordt ook wel de zijderoute genoemd omdat het dezelfde gebieden aandoet als de ATLAS - Mei

12 Ingezonden legendarische handelsroute. Slechts zo n twintig procent wordt via deze route geëxporteerd. Relatief een kleine hoeveelheid van deze heroïne bereikt West- Europa (UNODC 2011, 51); Rusland en de Centraal- Aziatische landen hebben zelf een aanzienlijk drugsprobleem. De meerderheid van de Afghaanse heroïne wordt gebruikt in haar buurlanden. De handelsroutes zijn ook aders waarlangs verslavingen worden gekweekt (de verspreiding van ziektes als hepatitis C en AIDS is hier weer het resultaat van). De heroïne die op de straten van West-Europa te koop is wordt voornamelijk via de zuidelijke route geëxporteerd. Ondanks het relatief grotere drugsgebruik in Azië is de markt in West-Europa winstgevender. Dit traject werd al tijdens de Koude Oorlog gevolgd en loopt via Iran naar Turkije om vervolgens over de Balkan naar het noorden en verder naar het westen te gaan. In vergelijking met de noordelijke route, die vrij ongeorganiseerd is en waar veel partijen bij betrokken zijn, is de Balkanroute strak gestroomlijnd en in handen van een klein aantal goed georganiseerde misdaadbendes die met name hun wortels hebben in Turkije en de Balkan (UNODC 2011, 54). Omdat de touwtjes strakker in handen zijn van georganiseerde bendes raken minder mensen die bij de zuidelijke route betrokken zijn verslaafd aan heroïne (EMCDDA 2008, 9). Zwakke staten Het is niet verbazingwekkend dat deze routes lopen door veel instabiele regio s. Enerzijds volgen deze lijnen de weg van de minste weerstand en zoeken handelaren wegen die leiden door gebieden zonder veel bemoeizuchtige ambtenaren. Anderzijds houdt het conflict tussen de staat en de handelaren de staat zwak. Dat wil niet zeggen dat er geen banden zijn tussen de staat en de handelaren. Handelaren kunnen makkelijk inhaken op corruptie en zwakke overheden. Afghanistan zelf is hier zelf een goed voorbeeld van. In 2008 ontdekte de New York Times dat de in 2011 vermoorde halfbroer van Hamid Karzai streng betrokken was bij de Afghaanse heroïnehandel. Ook in de Centraal- Aziatische staten die ooit bij de Sovjet-Unie hoorden is er een symbiotische relatie tussen de staat en criminele netwerken te zien (Lewis, 2010). En zo zijn er nog veel voorbeelden te noemen. Politieke groeperingen die door middel van geweld tegen de overheid strijden zijn ook regelmatig betrokken bij drugshandel. Hoewel deze bewegingen beginnen als idealistische verzetsbewegingen komen zij in aanraking met internationale criminele groeperingen bij de aanschaf van wapens, die ook nog gefinancierd moe- ten worden. Hoewel in de dagen van de Koude Oorlog nog kon worden gesteund op een van de twee grootmachten als broodheer moeten verzetsbewegingen nu hun eigen boontjes doppen en is de verleiding om zich in de drugshandel te mengen vaak groot (Cornell en Swanström 2006, 21). De Taliban is een voor de hand liggend voorbeeld, maar ook andere groeperingen langs de smokkelroutes zijn of waren betrokken, bijvoorbeeld de Islamitische Beweging van Oezbekistan, actief (geweest) in Oezbekistan, Afghanistan, Tadzjikistan en Kirgizië, de PKK, actief in Turkije, en de Kosovaarse UÇK. Etnische banden die grenzen overschrijden faciliteren de drugshandel ook. Langs de noordelijke en zuidelijke route is het gezag van de staat in veel grensgebieden beperkt en hebben internationaal erkende grenzen minder relevantie dan bloedbanden, met als gevolg dat smokkel een makkelijke en winstgevende activiteit is. Het criminele aspect van deze handel verslechtert vaak de relatie tussen de staat en etnische minderheden, en de relaties tussen minderheden onderling. Zo kunnen conflicten tussen etnische groeperingen vaak ten dele worden verklaard als conflict over illegale handelsroutes. Via deze wegen verzwakt de internationale heroïnehandel de internationale orde en bemoeilijkt hij de ontwikkeling van stabiele staten. Niet alleen de opbouw van Afghanistan lijdt eronder, in ieder land waar heroïne door wordt gevoerd laat de drug sporen na. Verslavingsproblemen, machtsconflicten, corruptie en instabiliteit zijn hiervan het gevolg. Bronnen - Cornell, S. en N. Swanström The Eurasian Drug Trade A Challenge to Regional Security Problems of Post-Communism 53 (4): European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction Monitoring the supply of heroin to Europe emcdda.europa.eu/attachements.cfm/att_62086_en_emcdda_ tds_herointrafficking_2008.pdf (11 april 2012). - Lewis, D High Times on the Silk Road: The Central Asian Paradox World Policy Journal 27 (1): UNODC The global Afghan opium trade A Threat Assessment. Studies/Global_Afghan_Opium_Trade_2011-web.pdf 2012). (11 april Jans Schaper heeft een bachelor Geschiedenis en een master Oost-Europese Studies afgerond. Ze had de positie van extern in het bestuur-hertsenberg (2007). 12 ATLAS - Mei 2012

13 Een gevaarlijke export Thijs Voets Column Achter de façade van de vrome Islamitische Republiek van Iran, zo mooi in stand gehouden door de ayatollahs, schuilt een wereld die je er niet meteen achter zoekt. Hoewel het land onder strikt islamitische wetgeving valt, is drugsgebruik er een groot probleem. Sterker nog, het is een exportproduct geworden. De afdeling Drugs en Criminaliteit van de Verenigde Naties (UNODC) vermeldt dat Iran 1,2 miljoen drugsverslaafden telt (op een bevolking van 66 miljoen), en dat 2,26 procent van de Iraniërs tussen de 15 en 64 jaar verslaafd is aan opium. Dergelijke problemen kan het land niet gebruiken; volgens het Internationaal Monetair Fonds heeft Iran een bbp van $6.260 per hoofd van de bevolking (minder dan Servië, meer dan Wit-Rusland) (Internationaal Monetair Fonds 2011). Ook zijn Iran verschillende economische sancties opgelegd door westerse landen. Het mag duidelijk zijn, Iran behoort niet tot de rijkere landen in de wereld. Om de armoede te ontvluchten, vinden sommige Iraniërs een uitvlucht in de drugswereld. De slimmeren onder hen vermijden gebruik, en gaan de drugshandel in. De Iranese politie claimt tussen maart 2010 en februari crystal meth-laboratoria te hebben ontmanteld, en kilogram van de drug in beslag te hebben genomen personen zijn in die periode gearresteerd op verdenking van het verhandelen of produceren van crystal meth (Tehran Times 2011). Voor het produceren van crystal meth krijgt men in Iran een gevangenisstraf, bij een tweede vergrijp: levenslang, of executie. Het bestrijden van het (nogal ongezonde) witte goed kost veel geld Hoewel de Iraanse autoriteiten de handel in drugs proberen te onderdrukken met zware straffen, hebben ze tot nu toe weinig succes. Sterker nog, Iraanse crystal meth is een exportproduct geworden en is tegenwoordig niet alleen meer in buurlanden Pakistan en Afghanistan te vinden. Oost-Aziatische landen zoals Japan, Zuid-Korea en Thailand, waar meer geld valt te verdienen, zijn een steeds populairdere bestemming voor Iraanse drugssmokkelaars (The Economist 2012). Zo is in februari van dit jaar een Iraans koppel (beiden 26 jaar oud) gearresteerd voor het smokkelen van 2,8 kilogram crystal meth. Omdat het koppel meteen bekende, werd het van de doodstraf gespaard. De rest van hun leven zullen de jonge man en vrouw doorbrengen in een Thaise gevangenis (Daily News (Thai) 2012). Valt er iets te leren uit deze statistieken? Om te beginnen: waar vraag is, is aanbod. Hoewel er in Thailand de doodstraf staat op het smokkelen van drugs, voelt de Thaise overheid zich genoodzaakt om vluchten uit Iran steeds intensiever te controleren. Zelfs de kans op een levenslange gevangenisstraf schrikt de meeste smokkelaars, op zoek naar een betere toekomst, niet af. Het bestrijden van het (nogal ongezonde) witte goed kost veel geld, maar het niet bestrijden kan de levens van nog veel meer jonge Iraniërs en Thai ruïneren. Immers, crystal meth is goedkoop, gemakkelijk te produceren en extreem verslavend. Wat te doen? De aard van beide regeringen kennende, zal er nog meer geld en mankracht worden besteed aan de bestrijding van de drug. Of het ooit zal werken, is maar de vraag. Beide landen staan niet bekend om hun rijkdom; armoede en drugsgebruik gaan vaak hand in hand. Wellicht is er maar één oplossing: zorgen dat de economie verbetert en de storm laten overwaaien. Immers, voor de meeste mensen is een keuze tussen een baan of drugsgebruik niet zo moeilijk. ATLAS - Mei

14 Opinie Wodka als water Door Thijs van Rijn Rusland ontkent niet een alcoholprobleem te hebben. Dat is ook onmogelijk, aangezien per jaar bijna zestien liter pure alcohol per persoon wordt gedronken (WHO 2011). President Medvedev probeert de nationale traditie te verminderen maar het enige echt effectieve lijkt een mentaliteitsomslag. Alleen op die manier kan de schade die wordt toegebracht aan het land, van de verminderde verkeersveiligheid tot het slechte imago, verminderd worden. Nederlandse comazuipers hebben de manier van alcohol drinken misschien wel afgekeken van de Russen. Dat zij 50% meer pure alcohol per persoon drinken dan Nederlanders is tot daaraantoe, maar men drinkt vooral in ouderwetse drinkgelagen (McKee 1999, 825). Een tweede, daarmee samenhangend probleem is dat vooral wodka gedronken wordt. Over het algemeen drinkt de Rus tweemaal zoveel sterke drank als bier, en dit laatste wordt vooral gebruikt als frisdrank, om weer even bij te komen (WHO 2011). Het laatste grote probleem is dat 30% van de consumptie niet geregistreerd is, oftewel alcohol die niet in het normale circuit te vinden is. Deze wordt vanuit het buitenland naar Rusland gesmokkeld of thuis geproduceerd. Hierbij zitten alcoholen die helemaal niet bedoeld of geschikt zijn voor de menselijke consumptie. Medvedev heeft verklaard dat bier niet langer een frisdrank is maar alcohol Dat dit geen rooskleurig beeld geeft, hoeft niet uitgelegd te worden. Hart- en vaatziekten en andere gezondheidsproblemen komen in Rusland veel vaker voor dan in andere Europese landen, vanwege de Russische manier van drinken. Andere alcoholgerelateerde problemen als geweld en verkeersongelukken zorgen ervoor dat alcohol bij de helft van de sterfgevallen betrokken is. Zo heeft 58% van de mannen tussen de leeftijd van 15 en 54 jaar een alcoholgerelateerde doodsoorzaak, maar vrouwen van die leeftijd doen het met 33% ook helemaal niet zo slecht (Zaridze et al. 2009, 2201). Drinken als vreugde der Russen Medvedev ziet als voornaamste probleem misschien vooral de miljarden die verloren gaan door het alcoholmisbruik, die kunnen oplopen tot omgerekend ruim acht miljard euro. De oplossingen die hij hiervoor twee jaar geleden heeft bedacht lijken te simpel om te kunnen werken. Allereerst heeft hij verklaard dat bier niet langer een frisdrank is maar alcohol. Verder heeft hij de verkoop van sterke dranken verboden van tot uur. Er wordt hierop ook daadwerkelijk gecontroleerd. Er is zelfs een minimumprijs geïntroduceerd voor wodka: 178 roebel, ongeveer vier euro, voor een liter. Andere wetgeving is gunstig voor de grootste alcoholproducent van Rusland, RosSpirtProm. Dit bedrijf, verantwoordelijk voor bijna de helft van al de geproduceerde sterke drank, tracht een monopolie te bereiken om controle te kunnen houden over de kwaliteit, en het te innen geld. Een niet onbelangrijk detail is overigens dat het RosSpirtProm een staatsbedrijf is, zodat belangen uit de dranksector en die van de overheid lastig te scheiden zijn (Levintova 2007, 501). De vraag is of zulke maatregelen niet slechts de symptomen bestrijden. Er is geen reden aan te nemen dat de vraag naar alcohol kleiner wordt en het verhogen van de prijzen zullen vooral arme Russen naar slechtere kwaliteit alcohol doen grijpen. Zo loop je als staat en geld mis en vererger je het probleem. De drankdrang bestaat al eeuwen. Drinken is sinds onheuglijke tijden de vreugde van de Russen geweest, zo sprak een grootvorst al in de tiende eeuw (Moss 2002, 18). De staat kreeg in de zes- en zeventiende eeuw een monopolie op de verkoop van drank in alle grote steden, enerzijds om een derde van de totale inkomsten van de staat te genereren, anderzijds, volgens kwaadsprekende Marxisten, om het volk tevreden te houden (McKee 1999, 825). Door Sovjetleider Michael Gorbatsjov is al in 1985 geprobeerd het drinken terug te brengen. Dit leek heel gemakkelijk te gaan: binnen twee jaar was de totale alcoholconsumptie teruggebracht tot onder de vijf liter 14 ATLAS - Mei 2012

15 Opinie per persoon per jaar. Terwijl de Sovjet-Unie eerst grof geld had verdiend aan de accijnzen en zelfs een systeem had waar mensen kannen alcohol konden kopen zoals in Nederland vroeger melk, werden de problemen in de jaren tachtig van de vorige eeuw te groot om te negeren. Er werd een Vrijwillige Vereniging voor de Strijd voor Soberheid opgezet, die na een jaar claimde twaalf miljoen leden te hebben. Drieduizend mensen wachtten geduldig op de drank bij een van de weinige nog toegestane drankverkooppunten Anderzijds deden veel Russen wat ze toch al gewoon waren, namelijk in de rij gaan staan. Zo wachtten drieduizend mensen geduldig op de drank bij een van de weinige nog toegestane drankverkooppunten. Toch gaf ruim een derde van de bevolking aan minder te drinken en alhoewel Sovjetstatistieken niet uitblinken in betrouwbaarheid, wijst ook objectief onderzoek op enig welslagen (McKee 1999, ). Na het succesvolle begin ging het echter mis en steeg de consumptie weer, al duurde het tien jaar voordat ze op het niveau van 1985 zat (WHO 2011). Toen de Sovjet-Unie gevallen was, werd een wereldberoemde alcoholist, Boris Jeltsin, president van de nieuwe staat Rusland. Stekelbaarsje Zou Medvedev er nog een stekelbaarsje op drinken, nu zijn vrij machteloze presidentsjaren voorbij zijn en Poetin en hij van politieke plek wisselen? Het stekelbaarsje, in Nederland beter bekend onder de wat indrukwekkender naam kopstoot, lijkt wat minder algemeen te worden. De Russen drinken vergeleken met enkele jaren geleden minder. De vraag is of dit door Medvedevs regelgeving tot stand is gekomen of dat er diepere oorzaken zijn. Er lijkt een sterk verband te zijn tussen het bestaan van een middenklasse enerzijds en het verspreiden van gezonde levensstijlen anderzijds. Terwijl slechtere leefgewoonten voornamelijk te vinden zijn bij de armere groepen in de samenleving, zorgt de middenklasse in West-Europa voor stabiliteit en voor een geleidelijke vermindering van gezondheidsproblemen (Cockerham 2007, 457). De langzame opkomst van de Russische middenklasse zou een reden kunnen zijn dat men minder drinkt, maar hier ligt ook een gevaar. Echt stabiel is de middenklasse niet en diegenen die daartoe gerekend worden voelen zich zelfs nog eerder lid van het lompenproletariaat (Cockerham 2007, 469). De Russische economie lijdt erg onder de economische crisis en het is afwachten of de middenklasse zal groeien. De alcoholproblemen in Rusland zijn nog niet opgelost en de komende decennia zal Rusland kampen met hun gevolgen. Maar zowel de aanpak ten tijde van de Sovjet-Unie als de huidige daling lijken in elk geval aan te geven dat alcoholisme geen onoverwinnelijk probleem is. Medvedevs simpel ogende plannen kunnen misschien een voorbode zijn van een andere manier van denken omtrent alcohol, omdat ze direct ingrijpen in de levens van mensen. Nu de eerste resultaten hoopgevend zijn kan de alcohol aangepakt worden zonder eerst moed in te drinken. Bronnen - Cockerham, W.C Health lifestyles and the absence of the Russian middle class. Sociology of Health & Illness 29 (3): McKee, M Alcohol in Russia. Alcohol & Alcoholism 34 (6): Poetin geeft het goede voorbeeld ( - Levintova, M Russian alcohol policy in the making. Alcohol & Alcoholism 42 (5): Moss, W.G A History of Russia. Londen: Anthem Press. - World Health Organisation Russian Federation. (4 april 2012). - Zaridze, D. et al Alcohol and cause-specific mortality in Russia: a retrospective case-control study of adult deaths. The Lancet 373 (9682): ATLAS - Mei

16 Beschouwing De Koninklijke Marine in het Caraïbisch gebied Door Chris Wensink Het fregat Hr. Ms. Van Amstel in de West, met de cutter NAACG Jaguar en een Dash-8-patrouillevliegtuig (ministerie van Defensie) Eén van de taken van de Nederlandse krijgsmacht is het zorg dragen voor de verdediging van de overzeese gebiedsdelen van het koninkrijk. Hiertoe bestaat een permanente militaire aanwezigheid op Aruba, Curaçao, Sint Maarten en de BES -eilanden, Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Naast verdediging van het grondgebied zijn deze eenheden belast met diverse verantwoordelijkheden, waaronder die voor kustwacht- en drugsbestrijdingsoperaties. Hierbij is sprake van intensieve lokale en internationale samenwerking. De militaire verantwoordelijkheid voor de Caraïbische koninkrijks- en landsdelen wordt traditioneel waargenomen door de Koninklijke Marine. Ook nu nog levert de marine het gros van de aanwezige middelen in de West en fungeert de Commandant Zeemacht Caraïbisch Gebied (CZM- CARIB) tevens als de Nederlandse bevelhebber ter plaatse. Onder normale omstandigheden beschikt hij daarbij over zo n vijfhonderd defensiemedewerkers, verdeeld over de volgende eenheden: - Het stationsschip : een grote oppervlakte-eenheid van de vloot, zoals een fregat met boordhelikopter, die bij toerbeurt voor de duur van enkele maanden naar het gebied wordt uitgezonden. - Het logistiek ondersteuningsvaartuig Hr. Ms. Pelikaan, dat zijn permanente basis heeft op Curaçao. De Pelikaan is een klein transportschip dat geschikt is voor het vervoer van troepen en materieel en het verlenen van noodhulp in de gehele regio. - Een permanent gestationeerde infanteriecompagnie van het Korps Mariniers, met een sterkte van zo n 140 man. - Een roulerende infanteriecompagnie van de Koninklijke Landmacht. Daarnaast is de CZMCARIB ook commandant van de Kustwacht Caraïbisch Gebied, een zelfstandige organisatie die bestaat uit zowel Antilliaans personeel als Nederlands marinepersoneel. De kustwacht (KWCA RIB) heeft als primaire taken civiele rechtshandhaving en opsporingsacties en beschikt daartoe in hoofdzaak over het volgende materieel: 16 ATLAS - Mei 2012

17 Beschouwing - Drie patrouillevaartuigen (cutters) snelle, zeewaardige motorboten ( superrhibs ). - Twee patrouillevliegtuigen van het type Dash-8. - Eén helikopter van het type AS-355. Joint Interagency Task Force South Het grootste gedeelte van de wereldwijde cocaïneproductie vindt plaats in Zuid-Amerika, met een jaarlijkse stroom van zo n 700 ton naar de Noord-Amerikaanse markt en 400 ton naar de Europese. Respectievelijk de helft en tweederde van deze smokkel bereikt de afzetmarkt, terwijl de overige hoeveelheden worden onderschept of als steekpenningen achterblijven. Het transport vindt hoofdzakelijk plaats over zee, met zeer snelle motorboten en vissersvaartuigen, en door de lucht. Sinds de vroege jaren 1990 neemt de Koninklijke Marine deel aan de Amerikaanse Joint Interagency Task Force South, waarin vele departementen samenwerken in de bestrijding van de internationale drugshandel. De JIATFS valt onder bevel van het United States Southern Command en wordt geleid door de US Coast Guard. Naast de onder de JIATFS resorterende Task Groups 4.1, 4.2, 4.3 en 4.5, die worden geleid door de Amerikaanse strijdkrachten, is de TG 4.4 onder bevel van de Nederlandse CZMCARIB geplaatst. Overigens zijn twaalf andere, Zuid-Amerikaanse en Europese landen, verbonden aan de JIATFS. Met organisaties en eenheden van deze landen wordt voortdurend samengewerkt. Het operationele gebied van TG 4.4, waar het leeuwendeel van de smokkel naar Europa plaatsvindt, strekt zich uit van Frans Guyana tot voorbij Aruba. Door Nederlandse en andere internationale eenheden wordt in dit gebied intensief gepatrouilleerd, en tevens verdachte schepen opgebracht. Sinds 2005 wordt, mede als gevolg van het wegbezuinigen van de maritieme patrouillevliegtuigen van de Nederlandse marine, vliegveld Hato op Curaҫao met regelmaat gebruikt door dergelijke toestellen van onder andere de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Canada. Nieuwe schepen In de Marinestudie, die het ministerie van Defensie in 2005 verrichtte, werd geconstateerd dat de Koninklijke Marine zich in de toekomst meer zou richten op het beheersen van maritieme knooppunten, handelsroutes en kustgebieden. Tevens zou, hoewel nog steeds een belangrijke taak, minder nadruk komen te liggen op het verkrijgen van overwicht in uitgestrekte zeegebieden. Daarmee zouden taken lager in het geweldsspec- trum, alsmede het vanuit zee ondersteunen van landoperaties, meer aandacht gaan vergen. Bevonden werd dat het noodzakelijk was de oppervlaktevloot aan te passen aan deze nieuwe omstandigheden en een aantal hoofdwapensystemen te vervangen door meer op de nieuwe taken toegesneden materieel. De verkoop van vier van de tien fregatten maakte onder meer de verwerving mogelijk van vier nieuwe patrouilleschepen, die met name bestemd zijn voor de rol van stationsschip in de West. Het nut van deze omschakeling werd gezien als tweeledig: enerzijds zouden patrouilleschepen hun specifieke taken efficiënter en beter kunnen uitvoeren dan de veel duurdere, zwaarbewapende fregatten, anderzijds zouden de resterende fregatten op hun beurt doelmatiger kunnen worden ingezet. De resulterende vier ocean going patrol vessels (OPV s) van de Holland -klasse, die in 2012 en 2013 in dienst zullen komen, zijn van een veelzijdig ontwerp. Hoewel de schepen zelfs zwaarder zijn dan de fregatten die werden afgestoten en daarmee ook overal ter wereld kunnen worden ingezet, kunnen ze toe met een bemanning van slechts vijftig koppen, minder dan een derde van een fregat, en zijn ze relatief licht bewapend met enkel een kanon en snelvuurwapens. De lagere snelheid maakt het gebruik van zuinige dieselvoortstuwing mogelijk, waardoor de actieradius groot is. Voor onderscheppingsacties en verplaatsingen wordt beschikt over een boordhelikopter en twee superrhibs, waarvan er één vanuit een slipway in de achtersteven te water kan worden gelaten. Daarnaast zijn de patrouilleschepen uitgerust met zeer geavanceerde sensoren, waaronder een luchtwaarschuwingsradar, oppervlakteradar, waarmee zelfs zwemmers, drenkelingen en drijvende mijnen kunnen worden gedetecteerd, en infrarood- en electro-optisch beeldsysteem. Tijdens missies van uiteenlopende aard kunnen veertig opstappers, zoals mariniers of hulpverleners, worden geaccommodeerd. Tenslotte kunnen ten behoeve van noodhulpacties zo n honderd evacués tijdelijk aan boord worden genomen en met de eigen kraan twee 20-voets containers worden geladen. Bronnen - Marineblad, Koninklijke Vereniging van Marineofficieren (1). - De Marinestudie ( menten-en-publicaties/kamerstukken/2005/10/14/de-marine- studie-2005.html). - Ministerie van Defensie. ( ATLAS - Mei

18 Ingezonden De yakuza in het nauw Door Nick Moree De yakuza zijn Japanse clans met duizenden leden, die zowel hulp geven aan tsunami-slachtoffers als zich verrijken door criminele activiteiten. Ze hebben lang hun gang kunnen gaan, maar nu lijkt het net om hen heen zich te sluiten. De politie en de samenleving zijn de steeds gewelddadiger wordende organisaties zat en de yakuza staan aan alle kanten onder druk. Het Treasury Department van de Amerikaanse federale overheid heeft het druk met het bevriezen van tegoeden. Slachtoffers zijn onder meer de Syrische president Assad, verschillende Iraanse banken, en recent ook de 70-jarige Kenichi Shinoda (Reuters, 23 februari 2012). Dit laatste heeft niet te maken met het schenden van mensenrechten of nucleaire proliferatie, maar met internationale misdaad. De heer Shinoda staat namelijk aan het hoofd van de Yamaguchi-gumi, een misdaadsyndicaat dat rond de vaste en associërende leden heeft, en een netwerk dat zich blijkbaar uitstrekt tot de VS. De Japanse politie noemt hen boryokudan (geweldgroep) en antimaatschappelijke krachten, zijzelf noemen zich ninkyōdan (ridderlijke groep), maar bij het grote publiek staan zij vooral bekend als yakuza. Achtergrond Afpersing, gokken, softdrugs, mensenhandel, prostitutie en pornografie, de yakuza doen nog altijd goede zaken. Het zijn echter dezelfde mensen, met name de yakuza-clans Inagawa-kai en Sumiyoshi-kai, die na de Tohoku-aardbeving en de daaropvolgende tsunami in maart vorig jaar onmiddellijk vrachtwagens vol voedsel, water, dekens en toiletspullen naar de evacuatiecentra stuurden (Reuters, 25 maart 2011). Dit heeft te maken met hun ninkyō, de erecode van de yakuza. Er wordt gezegd dat deze Robin Hood-mentaliteit met name wordt gegeven doordat een relatief groot deel van de gangsters hun oorsprong vindt in een van de twee groepen die traditioneel wordt gediscrimineerd in de Japanse samenleving: genationaliseerde Koreanen (die dus Japanse namen gebruiken) en de afstammelingen van de Burakumin, de onderste sociale klasse in de feodale Edoperiode ( ), enigszins vergelijkbaar met de onaanraakbaren uit het Indiase kastenstelsel (Reuters, 25 maart 2011). Op de bijgevoegde foto is een zwarte auto te zien met verschillende luidsprekers erop. Dit soort auto s rijden met name op rustige dagen door de stad, en spuien nationalistische leuzen en liedjes. Ze worden bestuurd door yakuza. Als yakuza actief zijn in de politiek is dat vooral voor de extreem-nationalistische rechtse partijen. Op YouTube is een interessant filmpje te vinden, met de ietwat simplistische titel Yakuza fights Aum then fights the police, waarin een cameraman een groepje yakuza volgt terwijl zij protesteren tegen de Aum-sekte, bekend van de gasaanval in de metro van Tokyo in Leden Iedereen in Japan weet wat yakuza zijn, en veel mensen weten ook waar hun hoofdkantoren te vinden zijn. Er worden vele computerspelletjes en stripverhalen over ze gemaakt. De yakuza-clans zoals die tot de dag van vandaag bestaan, zijn gevormd in de jaren na de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de bezetting hadden zij vrij spel met activiteiten als gokken en zwarthandel, omdat de Japanse politie te weinig bevoegdheden had om hen aan te pakken. De huidige clans stammen echter af van gokbazen die in de Edo-periode een kapitaal vergaarden en een klein privélegertje van zwaargewichten in konden huren. Na verloop van tijd konden ze als bankiers optreden, en dankzij overheidsconnecties soms zelfs als onofficiële politiemacht. Hoewel er grote verschillen zijn tussen deze premoderne yakuza en de naoorlogse clans, denken de yakuza hier over het algemeen met trots aan terug. Clan (kanji) Clan (romeins schrift) Volle leden 六 代 目 山 口 組 Yamaguchi-gumi 稲 川 会 Inagawa-kai 4000 住 吉 会 Sumiyoshi-kai 5600 五 代 目 工 藤 會 Kudou-kai 600 道 仁 会 Doujin-kai 810 極 東 会 Kyokutou-kai 1000 松 葉 会 Matsuba-kai ATLAS - Mei 2012

19 Ingezonden De beruchte Yakuza-propaganda-auto s in actie (foto van Nick Moree) De ledenaantallen van de 22 yakuza-clans lopen erg uiteen. De Yamaguchi-gumi telt ruim volledige leden, terwijl de kleinste clan, de Shinwa-kai, er slechts zo n 50 heeft (nationale politie associatie 2012). In 2010 hadden alle clans bij elkaar zo n leden, van wie volledige leden en aspirant-leden. Dit is een groot verschil met 1963, toen de Yakuza-bendes in totaal leden telden (Expertgroep 2012). Hoewel er altijd enige onzekerheid bestaat over de juiste telmethodes, lijkt het aantal yakuza nog steeds af te nemen; de Asahi Shinbun, een Japans dagblad, berichtte recent dat het totale aantal leden aan het einde van 2011 uitkwam op (Asahi Shinbun, 16 maart 2012). Tegenwoordig lijken de yakuza toch niet de nobele figuren die zij pretenderen te zijn. Of dit vroeger anders was, is moeilijk te zeggen. De yakuza en hun erecode staan in elk geval sterk onder druk. Niet alleen treedt de politie steeds harder tegen hen op, de clans vechten ook onderling. In 2001 waren er verschillende shootouts in het luxueuze Ginza-district in Tokyo toen verschillende bendes elkaar bevochten om elkaars gebied te kunnen bemachtigen. De yakuza strijden echter niet alleen onderling. Zij moeten hun turf ook verdedigen tegen buitenlandse gangsterorganisaties, met name te- gen Chinezen (New York Times, 7 oktober 2001). De strijd tegen de yakuza Het is een bekende misvatting dat de Japanse politie vroeger niet optrad tegen yakuza. Dit deden zij wel degelijk, al bestonden er wel meer informele contacten tussen de yakuza en overheidsorganisaties, wat tegenwoordig uit den boze is. Een belangrijk verschil is echter dat yakuza vroeger formeel niet anders werden behandeld in de wet dan andere criminelen. Er is op verschillende punten sterke frictie tussen deze nieuwe yakuza-wetgeving en mensenrechten De nieuwe wetgeving tegen de georganiseerde misdaad uit 1992 en 1999 gaf de Japanse politie uitgebrei- ATLAS - Mei

20 Ingezonden dere bevoegdheden om de yakuza aan te pakken. Waar zij voorheen zodanig openbaar konden opereren dat zij hun clanlogo op hun kantoorgebouw en business cards konden zetten, worden ze nu gedwongen hun organisaties te verbergen achter front companies (Hill 2003; Reuters, 8 november 2011). In oktober 2011 werd de wetgeving in de verschillende Japanse prefecturen nog verder aangescherpt. Vooral op deze laatste wetswijziging is veel kritiek geuit omdat het hiermee in het algemeen verboden is geworden voor burgers om transacties af te sluiten met individuen en organisaties die als yakuza-gelieerd worden aangemerkt door de politie, ongeacht het doel of inhoud van de transactie. Er is op verschillende punten sterke frictie tussen deze nieuwe yakuza-wetgeving en mensenrechten. Daarnaast is een vaak gehoord kritiekpunt dat het op deze manier alleen maar moeilijker wordt voor de gangsters om de organisatie te verlaten en een normaal leven te gaan leiden, zodat de meesten de organisaties nooit zullen verlaten (Reuters, 19 november 2011). Manabu Miyazaki, die tientallen boeken over de yakuza heeft geschreven, stelde in januari 2012 dat de politie wellicht ook minder nobele motieven heeft om deze regelgeving aan te moedigen (Tokyo reporter, 3 februari 2012). Door deze nieuwe strenge regelgeving is de verwachting dat veel bedrijven op zoek gaan naar adviseurs die hen op de hoogte kunnen houden over wat wel en niet legaal is. En wie zijn er geschikter voor deze positie dan gepensioneerde politiemensen? Dit is slechts één vorm van Amakudari, ofwel het laten afdalen uit de hemel, waarbij overheidspersoneel na hun pensioen een mooie positie in het bedrijfsleven verkrijgt. Daarnaast zijn er ook initiatieven vanuit de samenleving tegen de yakuza, vaak met steun van de politie. Zo zijn er op verschillende plekken Bōtsui Centers, waar burgers binnen kunnen lopen wanneer zij vragen, tips of klachten hebben over aan yakuza-gerelateerde onderwerpen. Maar ook de religieuze wereld speelt een rol. Leden van de Yamaguchi-gumi bezoeken normaal gesproken elke augustus de naast het Biwa-meer gelegen Enryakuji-tempel. Na een verzoek daartoe door de politie echter liet de tempel de Yamaguchi afgelopen jaar weten dat zij niet langer welkom zijn (Reu- ters, 19 november 2011). Recent heeft de Kyoto Buddhist Federation, waarbij 800 tempels zijn aangesloten, een manifest uitgegeven waarin zij belooft afstand te nemen van de gangsterorganisaties in het algemeen (Asahi Shinbun, 19 maart 2012). Conclusie Ik wil bij dezen graag concluderen dat de yakuza veel verschillende kanten hebben. Het zijn gangsters die zich met vele vuile zaakjes bezighouden, maar daarnaast hebben deze organisaties veel meer dimensies. De yakuza staan sterk onder druk vanaf verschillende kanten, maar toch zijn er weinig aanwijzingen dat de komende jaren hun aantallen erg af zullen nemen. Bronnen - Asahi Shinbun, Bōryōkudantinsuu, 16 maart Asahi Shinbun, Kyoto no bukkyoukai bouryokudanhijo sengen he, 19 maart Expertgroep Bōryōkudantaisaku ni kansuru yuushikisha kaigihōkokushō. - French, Howard W. (New York Times), Tokyo Journal; Even in Ginza, Honor Among Thieves Crumbles, 7 oktober Hill, Peter Heisei yakuza: burst bubble and bōtaihō. Social science Japan journal (1). - Nationale politie associatie Heisei 23 nen no bōryōkudanjōsei. - Reuters, Rachelle Yonglai, U.S. blocks yakuza godfather from its markets, 23 februari Reuters, Terril Yue Jones, From society s shadows, yakuza among first with relief supplies, 25 maart Reuters, Linda Sieg, Analysis - Japan tries, again, to cut corporate ties to yakuza, 8 november Reuters, Renowned Japanese temple refuses yakuza visits, 19 november Tokyo Reporter. Manabu Miyazaki among those opposing antiyakuza legislation. 3 februari Nick Moree is masterstudent Rechten en verblijft op dit moment in Japan waar hij een stage loopt bij de Nederlandse ambasade te Tokyo. Hij was de penningmeester van het bestuur-braak ( ). 20 ATLAS - Mei 2012