1. Inleiding. Uden, Veghel. 1 Bernheze, Boxmeer, Boekel, Cuijk, Grave, Landerd, Maasdonk, Mill en Sint Hubert, Oss, Sint Anthonis,

Transcriptie

1

2 Inhoud 1. Inleiding Visie begeleiding Aanleiding De Kaders De ideale situatie De Toegang Het eerste contact Vraagverheldering Een andere manier van werken Ondersteuning in de ideale situatie Individuele begeleiding Groepsbegeleiding/dagbesteding Kortdurend verblijf Vervoer Inloopfunctie GGZ Terminale zorg Verdere beleidskeuzes Opdrachtgeverschap Persoonsgebonden budget Eigen bijdrage Regionale samenwerking..17 1

3 1. Inleiding 1.1 Samenwerking Brabant Noordoost-oost Voor u ligt de visie over de wijze waarop 12 gemeenten 1 in Brabant Noordoost-oost de transitie AWBZ willen uitvoeren. Het stuk is tot stand gekomen uit het resultaat van verschillende bijeenkomsten met diverse organisaties. De visie omschrijft hoe we de nieuwe taken en verantwoordelijkheden van gemeenten in de ideale situatie vormgeven. 1.2 Stand van zaken Transitie AWBZ De val van het kabinet heeft een hoop zaken op losse schroeven gezet. Het lente-akkoord dat vervolgens werd gesloten, roept nog meer vragen op. In het lente-akkoord staat dat de extramurale begeleiding uit de AWBZ niet per 1 januari 2013 wordt gedecentraliseerd naar de Wmo. Een volgend kabinet bepaalt of, wanneer en op welke manier de transitie AWBZ verder gaat. De kans is echter groot dat een volgend kabinet de transitie AWBZ voortzet. Op welke manier en met welke ingangsdatum, dat is nog niet te zeggen. De afgelopen tijd hebben wij met 12 gemeenten en een groot aantal instellingen hard gewerkt aan de voorbereidingen voor de transitie AWBZ. Een samenwerking die veel positieve energie en goede ideeën met zich brengt. Hoewel de samenwerking tot stand is gekomen door de transitie AWBZ, raken de discussies die gevoerd worden meerdere onderwerpen. Bijvoorbeeld hoe gaan we meer uit van de mogelijkheden van mensen zelf of het samenspel tussen zorg en welzijn. Discussies die nuttig zijn en tot goede resultaten kunnen leiden, ook als de transitie AWBZ niet doorgaat. Hoewel de verwachting is dat de transitie AWBZ ook onder een volgend kabinet plaatsvindt. We hebben met de 12 gemeenten daarom besloten om het traject van de transitie AWBZ voort te zetten. De visie is geschreven alsof de transitie AWBZ gewoon doorgaat. Dus met het idee dat we als gemeenten verantwoordelijk worden voor extramurale begeleiding, het vervoer naar dagbesteding, kortdurend verblijf en de inloopfunctie GGZ. Op het moment dat er meer duidelijkheid is over het vervolg van de transitie hebben we in ieder geval met elkaar al helder hoe de ideale situatie er uit ziet. Op dat moment kijken we aan de hand van onze visie en de landelijke ontwikkelingen welke onderdelen voortvarend door kunnen lopen en waar een ander tempo op zijn plaats is. 1 Bernheze, Boxmeer, Boekel, Cuijk, Grave, Landerd, Maasdonk, Mill en Sint Hubert, Oss, Sint Anthonis, Uden, Veghel. 2

4 2. Visie Transitie AWBZ 1.1 Aanleiding Met de transitie AWBZ wordt er een aantal taken uit de AWBZ geschrapt. De individuele begeleiding, de dagbesteding, het kortdurend verblijf en het vervoer daarna toe worden vanuit de AWBZ gedecentraliseerd naar de Wmo. Ook de inloopfunctie van de Geestelijke Gezondheidszorg gaat van de AWBZ naar de Wmo. Op grond van de Wmo zijn gemeenten er verantwoordelijk voor dat burgers zoveel mogelijk kunnen meedoen in de samenleving. Daar komt nu een nieuwe groep mensen bij. Te vaak wordt uitgegaan van beperkingen van mensen en niet van hun mogelijkheden. Meer dan voorheen wordt een beroep gedaan op de eigen verantwoordelijkheid van burgers en de inzet van het sociaal netwerk. Tegelijk is het belangrijk dat mensen, als dit noodzakelijk is, ondersteund worden om zolang mogelijk zelfstandig te participeren. Daarvoor is maatwerk, liefst op lokaal niveau, noodzakelijk. Gemeenten zijn in staat dit te organiseren door beleidsterreinen met elkaar te verbinden. De met de begeleiding te bereiken resultaten worden onder de compensatieplicht (artikel 4) van de Wmo gebracht. Na overheveling van de taken vanuit de AWBZ zal het toetsingskader van de Wmo uitgebreid zijn met een extra domein: de dagelijkse levensverrichtingen kunnen uitvoeren, het eigen leven structureren en regie voeren over het eigen leven. Beide onderdelen (regie en structuur) zijn essentieel om te kunnen participeren in de samenleving. Deze nieuwe taak sluit daarmee goed aan op de doelstellingen van het Wmo-beleid van gemeenten. Bestaande rechten vanuit de AWBZ op een voorziening gaan niet over naar de gemeenten. De gemeenten bepalen zelf hoe deze nieuwe taak in de Wmo wordt vormgegeven. In deze visie omschrijven wij hoe we als gemeenten in de ideale situatie ondersteuning in de Wmo willen organiseren. 1.2 De Kaders Binnen de Wmo gaan we uit van de volgende visie: door KANTELING in Balans. De kanteling biedt (naast kostenbeheersing) ook de kans om ondersteuning zo te organiseren dat mensen er sterker van worden en minder zorgafhankelijk. De kern van de Kanteling is: eigen kracht eerst en de inzet en/of versterking van de nabije omgeving (sociale netwerk). Dit geldt voor zowel inwoners als organisaties en verenigingen. 1 De kern: een KANTELING van afhankelijk opstellen naar eigen verantwoordelijkheid nemen 2 Het maatwerk: een KANTELING van verzekerde rechten naar oplossingsgericht handelen. 3 De ondersteuning: een KANTELING van individuele voorziening naar collectief aanbod en versterking sociale context. 4 De rolverdeling: een KANTELING van overheid/instanties naar inwoners; van aanbodnaar vraaggericht. 5 Het beleid: een KANTELING naar inclusief beleid. Waarbij we zowel bij het ontwikkelen als uitvoeren van beleid rekening houden met de verschillen tussen mensen (en dan vooral tussen mensen met en zonder een beperking). Beleid en uitvoering richt zich zo veel mogelijk op alle burgers. Deze visie van de Wmo is in samenhang met de transitie Jeugdzorg en de transitie Wet Werken naar Vermogen regionaal vertaald naar acht uitgangspunten voor beleid: 1. Mogelijkheden staan centraal, niet beperkingen 3

5 2. Eigen verantwoordelijkheid sociale verantwoordelijkheid professionele verantwoordelijkheid worden in deze volgorde aangesproken (Individueel sociaal professioneel) 3. Geen categoraal (maar wel integraal) beleid 4. Investeren in het zelfoplossend vermogen van mensen 5. Ondersteuning is in principe tijdelijk en zo dichtbij en eenvoudig als mogelijk 6. Ruimte voor professionals om in samenwerking op uitvoeringsniveau de ondersteuning te regelen 7. Oplossingen zoeken we in algemene, collectieve en individuele voorzieningen, waarbij algemene voorzieningen voorgaan op collectieve en collectieve op individuele. 8. Wederkerigheid, dat wil zeggen dat bij gebruikmaking van voorzieningen naar vermogen een (maatschappelijke) bijdrage van de gebruiker gevraagd kan worden. De uitgangspunten van de Wmo en de regionale uitgangspunten voor de drie sociale transities vormen het kader waarbinnen de ideale situatie is opgesteld. 1.3 De ideale situatie Voor het vormgeven van de ideale situatie hebben we gebruik gemaakt van het denkmodel van de nulde, de eerste en de tweede lijn. Dit model maakt duidelijk op welke verschillende plekken binnen de samenleving ondersteuning kan worden geboden. We willen ondersteuning zo dichtbij mogelijk bieden, en dat is bij voorkeur in en door de eigen omgeving, de nulde lijn. De eerste en tweede lijn hebben als eerste taak om die omgeving te ondersteunen. De nulde lijn Het dagelijkse leven, de natuurlijke omgeving van mensen in al zijn facetten. Dat betekent dat gezin, familie, vrienden maar ook school, vereniging en buurt daarbij horen. Algemeen gebruikelijke voorzieningen / organisaties (zoals verenigingen, school, peuterspeelzaal) horen tot de nulde lijn. De eerste lijn De algemene voorzieningen die zich richten op ondersteuning en die direct voor iedere inwoner toegankelijk zijn. Bijvoorbeeld de huisarts of de maatschappelijk werker. De tweede lijn De collectieve of individuele voorzieningen die niet vrij toegankelijk zijn, maar slechts op basis van een (door de gemeente of AWBZ) afgegeven beschikking. In de huidige Wmo is dat bijvoorbeeld hulp bij het huishouden of een rolstoel. Buiten de Wmo is een tweede lijns voorziening bijvoorbeeld specialistische hulp in het ziekenhuis na een doorverwijzing van de huisarts. 4

6 Figuur 1: Denkmodel nulde-eerste-tweede lijn Hieronder is voor verschillende onderdelen de ideale situatie verder uitgewerkt. Voor ieder onderdeel geldt dat we in ieder geval uitgaan van de volgende principes. We richten de directe leefomgeving zodanig in dat deze bijdraagt aan de zelfredzaamheid van bewoners en uitnodigt tot participatie. We combineren welzijn, zorg en wonen in de leefomgeving van mensen met een ondersteuningsbehoefte optimaal en organiseren het daarmee op een betaalbare manier. We richten de professionele ondersteuning zo in dat deze aanvullend is op en ondersteunend aan de ondersteuningsmogelijkheden uit de directe omgeving. Door ook ondersteuning te bieden aan mantelzorgers, vrijwillige hulp- en dienstverlening en algemene voorzieningen, houdt de nulde lijn het bieden van ondersteuning beter en langer vol. Hierdoor is het voor mensen beter mogelijk om langer thuis of in de eigen vertrouwde omgeving te blijven wonen en er een daginvulling te vinden, ook met een ondersteuningsbehoefte. Dit heeft als positief bijeffect dat zij langer uit de (dure en schaarse) professionele ondersteuning worden gehouden. Preventie aan de voorkant, dus tijdige signalering en zo mogelijk directe interventie zodat escalatie wordt voorkomen. In de ideale situatie zijn we ook realistisch: Ongeveer 80 85% van de bevolking heeft geen (structurele) hulp en ondersteuning nodig. Op basis van landelijk onderzoek gaan we er vanuit dat voor naar schatting driekwart van de inwoners die wel hulp nodig hebben, individuele (maatwerk) oplossingen noodzakelijk blijven. Voor naar schatting een kwart van de inwoners die hulp nodig hebben zijn er ook mogelijkheden om (een deel van de) begeleiding te bieden in het gewone leven vanuit de directe omgeving, nulde of de eerste lijn. 5

7 Uitgangspunten: In de ideale situatie staan de mogelijkheden van de burger en zijn sociale netwerk centraal (de kanteling). o Eigen verantwoordelijkheid nemen; o Oplossingsgericht handelen; o Burger centraal; o Vraaggericht; o Collectief aanbod en versterking sociale context; o Inclusief beleid. De regionale uitgangspunten vormen het kader voor het verder uitwerken van de transitie AWBZ. o Mogelijkheden staan centraal. o Eigen verantwoordelijkheid sociale verantwoordelijkheid professionele verantwoordelijkheid worden in deze volgorde aangesproken. o Geen categoraal (maar wel integraal) beleid. o Investeren in het zelfoplossend vermogen van mensen. o Ondersteuning is in principe tijdelijk en zo dichtbij en eenvoudig als mogelijk. o Ruimte voor professionals om in samenwerking op uitvoeringsniveau de ondersteuning te regelen. o Oplossingen zoeken we in algemene, collectieve en individuele voorzieningen, waarbij algemene voorzieningen voorgaan op collectieve en collectieve op individuele. o Wederkerigheid. 6

8 3. De Toegang Met de toegang bedoelen we de manier waarop alle burgers hun weg vinden naar een vorm van ondersteuning. Ook bij het vinden van deze weg gaan we zo veel mogelijk uit van de talenten en mogelijkheden van de burger. Dit houdt in dat in de ideale situatie iedere burger zo veel mogelijk zelfstandig een oplossing voor zijn probleem vindt in zijn directe omgeving. Dit maken we mogelijk door bijvoorbeeld via internet informatie over mogelijke oplossingen in de directe omgeving beschikbaar te stellen. Wanneer een burger daar hulp bij nodig heeft van een professional, dan kunnen zij in de ideale situatie op meerdere plekken hun vraag stellen. 3.1 Het eerste contact Mensen kunnen hun ondersteuningsvraag op verschillende plekken in hun directe omgeving stellen. Deze vindplaatsen zijn afhankelijk van de natuurlijke plekken waar iemand komt en zijn ondersteuningsvraag stelt. Hierbij kan gedacht worden aan scholen, verenigingen, buurthuizen, de huisarts, maar ook andere professionals. In het eerste contact maken organisaties een snelle foto van hoe de situatie van de burger eruit ziet. Wanneer mogelijk zoeken organisaties met de burger naar een oplossing vanuit de mogelijkheden van de burger. Er wordt zo veel mogelijk uitgegaan van de mogelijkheden van het sociale netwerk. Wanneer het een complexere vraag betreft of wanneer er mogelijk meer aan de hand lijkt te zijn, dan wordt een burger in contact gebracht met een professional die de vraag verder verheldert. In de ideale situatie zijn alle organisaties dus in staat om een eerste gevoel te krijgen of er bij een burger meer aan de hand is. Daarnaast hebben alle organisaties ook een signaalfunctie. Wanneer zij zich zorgen maken om een burger, zonder dat deze persoon zelf een ondersteuningsvraag stelt, dan brengen zij diegene in contact met een consulent die de situatie van de burger verder in kaart brengt. 7

9 3.2 Vraagverheldering In de ideale situatie kunnen professionals van verschillende organisaties de vraag van een burger verhelderen. De gemeente is dus niet als enige verantwoordelijk voor de vraagverheldering en het bedenken van een passende oplossing. In een of meerdere gesprekken wordt het echte probleem achterhaald en gezamenlijk met de burger een oplossing bedacht. De oplossingen die bedacht worden gaan uit van de mogelijkheden van de burger en zijn directe omgeving. De oplossingen worden zo veel mogelijk door de burger zelf bedacht, daarbij ondersteund door de professional. Dit vraagt van de professional dat deze niet zelf een oplossing bedenkt voor de burger (niet invullen voor een ander), maar doorvraagt naar wat de burger zelf wil. De professional denkt niet vanuit het aanbod, maar zoekt met de burger naar creatieve oplossingen binnen de directe omgeving van de burger. Bij de vraagverheldering en het bedenken van oplossingen wordt rekening gehouden met de invloed van het probleem op andere leefgebieden van de burger of op andere personen in zijn omgeving. Zo kan er bij het bedenken van oplossingen ook al worden nagedacht over ontlasten van mantelzorgers. Op deze manier ontstaat een integrale oplossing. Na afloop van het gesprek stelt de professional met de burger een plan van aanpak op. Dit plan van aanpak geeft aan welke ondersteuning verwacht mag worden vanuit de directe omgeving, algemene voorzieningen en individuele voorzieningen. Er ontstaat dus een arrangement van diensten uit de nulde, eerste en tweede lijn. Aandachtspunt hierbij is dat het uiteindelijk altijd de bedoeling is om een duurzame oplossing te bereiken waarbij de ondersteuning zo veel mogelijk geregeld is in de directe omgeving. Ondersteuning vanuit individuele voorzieningen is daarom wanneer nodig gericht op het gehele systeem. Op deze manier wordt de directe omgeving van de burger versterkt en kan de burger op de lange termijn voldoende ondersteuning krijgen vanuit zijn directe omgeving. 8

10 De professionals die verantwoordelijk zijn voor de vraagverheldering zijn generalisten. Zij zijn goed in het analyseren van de situatie van de burger, het zoeken van oplossingen vanuit de mogelijkheden van de burger en hebben een goed beeld van de sociale kaart van de gemeenten. Voor het opstellen van een passend plan van aanpak kan de professional die verantwoordelijk is voor de vraagverheldering specialistisch advies vragen. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer er specifieke kennis nodig is over een bepaalde beperking. In het plan van aanpak wordt ook benoemd of er een regisseur nodig is. Deze regisseur is verantwoordelijk voor de uitvoering van het plan van aanpak. Dit is waar mogelijk de burger zelf. De burger heeft immers zo veel mogelijk de regie over zijn eigen leven. Wanneer de burger hier niet toe in staat is, vervult iemand anders deze rol (bijvoorbeeld iemand in zijn omgeving of een professional). Het is ook mogelijk dat de burger door een professionele organisatie (tijdelijk) wordt gecoacht in het voeren van deze regie. In het plan van aanpak wordt benoemd wat de rol van de regisseur precies inhoudt en op welke momenten evaluatie over de voortgang van het plan van aanpak plaatsvindt. Op deze manier is het plan van aanpak zo passend mogelijk bij de situatie van de burger De gemeente als regisseur Wanneer vraagverheldering door verschillende organisaties wordt uitgevoerd, is het belangrijk om hier goede afspraken over te maken. We nemen hier als gemeenten de regie op. Dat houdt in dat we met de uitvoerende organisaties verdere afspraken maken om de vraagverheldering op een uniforme manier te laten verlopen. Met deze organisaties stellen we ook een profiel op waar de professionals die deze gesprekken voeren aan moeten voldoen. Daarnaast maken gemeenten met alle organisaties afspraken over de andere manier van werken die we vragen van professionals en monitoren de ontwikkeling hiervan. 9

11 3.3 Een andere manier van werken Om de kanteling in de ideale situatie in de praktijk te brengen, is het belangrijk dat we vragen van burgers op een andere manier beantwoorden. Dit vraagt iets van alle betrokken organisaties Uitgaan van de mogelijkheden van de burger In de ideale situatie zorgt niet de professional voor een oplossing van het probleem van de burger. De rol van de professional is de burger te stimuleren om zelf oplossingen te bedenken. Ook spelen de professionals in de ideale situatie een actievere rol in het opzetten van een actief sociaal netwerk rondom de burger. Veel mensen willen hulp bieden als het ze gevraagd wordt, maar er is een grote terughoudendheid om deze ondersteuning te vragen. Vaak vullen we het antwoord in voor een ander, zonder de vraag bespreekbaar gemaakt te hebben. Door deze onzekerheid over wat we kunnen of mogen vragen en/of bieden, wordt al snel aan mogelijke oplossingen voorbij gegaan Er wordt gekeken naar de burger én zijn sociale netwerk Op alle momenten waarop ondersteuning nodig is, wordt gekeken naar de burger én zijn sociale netwerk. De situatie van de burger en zijn netwerk beïnvloeden namelijk elkaar. Door al deze onderdelen aan te pakken, wordt de kans groter dat een duurzame manier van samenleven ontstaat. Waarbij burgers elkaar in de directe omgeving ondersteunen. Bij preventie, in de vraagverheldering en ook in alle vormen van ondersteuning wordt gekeken naar de hele leefomgeving van de burger. Dit sluit aan bij één gezin, één plan zoals dat vanuit het Centrum Jeugd en Gezin wordt gebruikt Vertrouwen in elkaar In de ideale situatie stelt een aantal professionals met de burger het plan van aanpak op. Van belang is dat alle organisaties dit plan van aanpak opvolgen. Zij hebben vertrouwen in de professional dit het plan van aanpak heeft opgesteld en gaan dus niet het probleem opnieuw analyseren. Ook kan het zijn dat er in een plan van aanpak een regisseur wordt aangewezen. Het is dan van belang dat andere organisaties zich door deze regisseur laten leiden. Bij het verder uitwerken van de toegang is het daarom belangrijk om het proces zo in te richten dat organisaties er vanuit kunnen gaan (er op vertrouwen) dat het plan van aanpak de meest passende oplossing is. Dat vertrouwen moet er ook zijn vanuit de gemeenten naar organisaties Tijdsinvestering Belangrijk is dat deze vorm van vraagverheldering meer tijd vraagt. Doordat niet wordt uitgegaan van het aanbod van organisaties, maar van de specifieke situatie van de burger, is ieder gesprek weer een aparte situatie. Het doel is dat iedere burger in de ideale situatie een ondersteuningsvorm kiest die het beste bij zijn eigen situatie past. Deze tijdsinvestering aan de voorkant verdient zich aan de achterkant terug, doordat specialistische ondersteuning wordt voorkomen. Uitgangspunten Vraagverheldering wordt op een uniforme manier uitgevoerd door meerdere partijen. Bij de vraagverheldering staat de burger centraal en wordt bij oplossingen gekeken naar alle leefgebieden en het sociale netwerk betrokken. In het plan van aanpak wordt een ondersteunings-arrangement opgesteld en wanneer nodig een regisseur aangewezen.. 10

12 4. Ondersteuning in de ideale situatie De taken die uit de AWBZ worden geschrapt zijn: extramurale begeleiding (+vervoer), kortdurend verblijf en de inloopfunctie GGZ. Bij extramurale begeleiding maken we daarbij onderscheid in individuele en groepsbegeleiding. In dit hoofdstuk beschrijven we voor de verschillende AWBZfuncties hoe we vanuit de uitgangspunten van deze visie ondersteuning kunnen organiseren. 4.1 Individuele begeleiding Op dit moment wordt individuele begeleiding met name ingezet vanuit de tweede lijn omdat de inzet gekoppeld is aan indicatie. In de nieuwe situatie (Wmo) is de indicatie niet meer leidend, maar de hulpvraag. De omstandigheden waarin iemand leeft of opgroeit zijn dan ook een belangrijke weegfactor. Door deze andere manier van kijken, kan individuele begeleiding ook gegeven worden vanuit de sociale context of vanuit de eerste lijn. Daarnaast gaat in de ideale situatie meer aandacht uit naar het ontwikkelen van zelfregie en het activeren van het sociale netwerk. De zorg is daardoor dichterbij de hulpvraag te organiseren, meer op maat te maken en vaak ook goedkoper Ondersteuning georganiseerd in de verschillende lijnen Begeleiding is maatwerk met een grote mate van flexibiliteit. Er zal gekeken moeten worden welke variaties van individuele begeleiding, mogelijk zijn. Ondersteuning voor de kwetsbare burger wordt zo veel als mogelijk geboden door de directe omgeving, die daarin zonodig wordt ondersteund door professionals. Ondersteunen is dus niet het overnemen van taken. De professional helpt door advisering, consultatie en ondersteuning om de ondersteuning zo laag mogelijk in de keten te houden. Versterking van de directe omgeving betekent niet automatisch dat daarmee de individuele begeleiding door de andere lijnen overbodig wordt Algemeen, collectief en individueel De functie individuele begeleiding is in zichzelf niet algemeen of collectief in te vullen (dan is het geen individuele begeleiding meer). Wel is het mogelijk om vanuit algemeen en collectief aanbod te voorkomen dat iemand individuele begeleiding nodig heeft. De ondersteuningsvraag kan dus worden beantwoord vanuit het algemeen of collectief aanbod. Zo kan een cliënt die hulp nodig heeft bij het vinden van structuur ook geholpen zijn met een groepsgerichte training of cursus. Of wellicht kan het welzijnswerk een rol spelen bij hulp voorbij praktische zaken als financiën en post. Uitgangspunten: Individuele begeleiding wordt zo veel mogelijk op een duurzame manier georganiseerd, uigaand van de kracht van de burger en zijn netwerk. Dit houdt in dat begeleiding zo veel mogelijk in de nulde lijn is georganiseerd. De taak van de eerste en de tweede lijn is om de nulde hierin te adviseren. Individuele begeleiding wordt zo veel mogelijk geprobeerd te voorkomen door in de algemene voorzieningen ondersteuning te bieden. 4.2 Groepsbegeleiding /dagbesteding Het uitgangspunt van de Wmo is participatie. Dagbesteding kan worden ingezet voor groepen die gespecialiseerde ondersteuning nodig hebben, maar ook om mensen een zinvol leven te laten leiden Dagbesteding georganiseerd in de verschillende lijnen In de ideale situatie proberen we de dagbesteding zo veel mogelijk dicht bij huis in te vullen. In de wijk zoek je de verbindingen, breng je groepen bij elkaar die soortgelijke activiteiten zoeken. Daar kan ook de verbinding gelegd worden met vrijwilligers en vrijwilligersactiviteiten (zie ook het hoofdstuk over de inloopfunctie). Professionals uit de eerste lijn (welzijnswerk, 11

13 opbouwwerk, maatschappelijk werk, politie) kunnen dit ondersteunen door hun netwerk hiervoor in te zetten en de aansluiting te zoeken bij instellingen uit de tweede lijn. Hierbij is de vraag van iemand leidend. Wanneer iemand zich prima redt en goed voelt zonder georganiseerde dagbesteding, dan hoeft dat niet apart georganiseerd te worden Algemeen, collectief en individueel In de ideale situatie hebben bestaande voorzieningen een bredere functie, voor een bredere doelgroep én voor de wijk. We dagen algemene voorzieningen (scholen, buurthuizen, verenigingen, enzovoort) uit om mensen die met een beetje ondersteuning mee kunnen doen een plek te geven. Professionals vanuit de tweede lijn hebben de taak om hierin adviserend en consulterend een rol te spelen. Maar ook om initiatieven te nemen en zelf mogelijkheden te vinden en te realiseren. Op deze manier kunnen we een grotere groep mensen gewoon mee laten doen, zonder zware toegang of bureaucratie en zonder problematisering. We spelen hierbij juist in op wat ze kunnen. Het primaire doel van organisaties is om mensen met elkaar actief te laten zijn (dit te faciliteren) in plaats van het organiseren van activiteiten. Er wordt op die manier minder vanuit het aanbod gedacht. Daarnaast ligt hier ook een taak voor professionals om algemene voorzieningen te ondersteunen om toegankelijk te worden voor een bredere doelgroep Mixen van groepen Dagbesteding of groepsbegeleiding kan voor verschillende personen op elkaar lijken. Dit hangt niet af van de beperking die iemand heeft, maar van de ondersteuningsvraag. In de huidige situatie is dit echter vaak gescheiden van elkaar georganiseerd. In de ideale situatie wordt meer gekeken naar de vraag die iemand heeft. Met behoud van die noodzakelijke specialisaties, ligt er de uitdaging om te kijken of delen van doelgroepen ook op andere manieren geholpen kunnen worden. Belangrijk is daarbij dat goed geluisterd wordt naar de klant; zij kunnen over het algemeen goed aangeven wat zij nodig hebben. Goed luisteren naar de klant is dus niet de klant laten kiezen uit het beschikbare aanbod maar proberen om alleen dat te leveren wat nodig is Arbeidsmatige dagbesteding Het is nodig om onderscheid te maken naar arbeidsmatige dagbesteding of dagbesteding gericht op bieden van structuur en welzijn. Voor de meeste mensen is betaald werk de mooiste manier van participeren in de samenleving. Dit geldt ook voor mensen met een beperking. Op dit moment bestaat er een gat tussen arbeidsmatige dagbesteding en de sociale werkplaats. In de ideale situatie is het voor mensen die een arbeidsmatige dagbesteding hebben mogelijk om door te groeien naar een vorm van (gedeeltelijk) betaald werk. Uitgangspunten Algemene voorzieningen krijgen de taak om voor zo veel mogelijk burgers toegankelijk te zijn en een breed assortiment aan activiteiten te organiseren. Professionals hebben hier een faciliterende, coachende rol in. Het primaire doel van organisaties is om mensen met elkaar actief te laten zijn in plaats van het organiseren van activiteiten. Ondersteuningsmogelijkheden worden aan verschillende groepen tegelijkertijd aangeboden, tenzij dit vanwege de specifieke situatie van de burger niet mogelijk is. Een goede afwisseling van vormen van (arbeidsmatige) dagbesteding. Hierdoor blijft ontwikkeling voor de burger mogelijk. 4.3 Kortdurend verblijf In de ideale situatie proberen we kortdurend verblijf zo veel mogelijk te voorkomen. Dit is mogelijk door preventief het systeem rondom de burger te versterken en mantelzorgers in de directe omgeving te ontlasten. 12

14 4.3.1 De burger en zijn sociale netwerk als eerste verantwoordelijke De verantwoordelijkheid voor het bedenken van een oplossing ligt in eerste instantie altijd bij de burger (en zijn direct sociale omgeving) zelf. Professionals ondersteunen hierin. Door netwerkgesprekken (bijvoorbeeld een eigen kracht conferentie) worden de mogelijkheden van de directe omgeving onderzocht. Door als professional niet meteen een oplossing aan te dragen, wordt de directe omgeving gestimuleerd om zelf naar mogelijkheden te kijken Versterking en ontlasting van het systeem in de verschillende lijnen In de ideale situatie zoekt de burger in de eerste plaats samen met zijn omgeving naar een manier om ontlasting van de mantelzorger mogelijk te maken. Daarnaast zorgen we er voor dat algemene voorzieningen ook in staat zijn om de sociale omgeving te ontlasten. Bijvoorbeeld als mensen met een beperking meer gebruik kunnen maken van reguliere activiteiten. Dit betekent dat algemene voorzieningen (bijvoorbeeld sportverenigingen of scoutingclubs) beter moeten worden toegerust op hoe zij en de andere leden om gaan met mensen met een beperking. Ook vrijwilligers kunnen een grotere rol spelen, bijvoorbeeld door middel van maatjesprojecten. Kortdurend verblijf dient echt pas als laatste ondersteuningsvorm te worden ingezet. Wanneer kortdurend verblijf uiteindelijk toch nodig is, dan wordt ook de sociale omgeving betrokken. Kortdurend verblijf richt zich daarbij meer op het versterken van de sociale omgeving en het zoeken naar mogelijkheden om ontlasting in de directe omgeving mogelijk te maken. Kortdurend verblijf heeft hierdoor zoveel mogelijk een tijdelijk karakter. Uitgangspunten In de ideale situatie zetten we meer in op preventie: voorkomen dat het systeem rondom de burger overbelast raakt. Op deze manier voorkomen we kortdurend verblijf. Wanneer kortdurend verblijf wordt ingezet dan heeft dit een tweeledige doelstelling: - Ontlasting van het syteem/de mantelzorger - Werken aan systeemversterking. 4.4 Vervoer In de ideale situatie vinden burgers ondersteuning zoveel mogelijk in hun directe omgeving en zo veel mogelijk dicht bij huis. In de ideale situatie proberen we vervoer dan ook zo veel mogelijk te voorkomen. Dat zal niet voor iedereen en niet voor alle vormen van ondersteuning mogelijk zijn. Wanneer er wel vervoer nodig is naar een vorm van dagbesteding dan gaan we in de ideale situatie ook hierbij zo veel mogelijk uit van de mogelijkheden van de burger en zijn eigen omgeving Eigen mogelijkheden in het vervoer Wanneer vervoer nodig is, dan kijken we ook hier eerst naar de mogelijkheden van de burger zelf en zijn directe omgeving. Dus of het voor de burger zelf mogelijk is om bijvoorbeeld met de fiets of het openbaar vervoer naar de plek van bestemming te komen, al dan niet met een begeleider. Daarnaast kunnen ook vrijwilligers een grotere rol spelen in het vervoer. Op dit moment lopen daar al verschillende projecten voor. Wellicht kunnen deze verder worden uitgebreid Betere aansluiting tussen de verschillende vervoersvormen De gemeente is verantwoordelijk voor verschillende vormen van vervoer, bijvoorbeeld de regiotaxi en het leerlingenvervoer. Door bij de organisatie van het vervoer dit meer op elkaar aan te laten sluiten ontstaat efficiënter vervoer. In de organisatie van het vervoer kunnen we rekening houden met de locatie van onder andere dagbesteding. Zodat deze locaties beter te bereiken zijn met het openbaar vervoer. Ook kan gekeken worden naar de begin en eindtijd van activiteiten, zodat combinatie met andere vervoerstromingen beter mogelijk is. 13

15 4.4.3 Ondersteuning dicht bij huis Op dit moment bepaalt iemand zelf waar hij dagbesteding wil krijgen. Dit kan ook aan de andere kant van het land zijn. Hierdoor worden de vervoerskosten wel een stuk hoger. In de ideale situatie hebben we in de buurt van de burger voldoende ondersteuningsmogelijkheden. Ook voor specialistische ondersteuning zorgen we er als regio voor dat er een passende vorm in de regio is. We zullen daarbij een balans moeten vinden tussen de keuzevrijheid van de burger en het betaalbaar houden van de vervoerskosten. In de ideale situatie heeft de burger in zijn omgeving meerdere opties voor een passende vorm van ondersteuning. Als de burger dan kiest voor een andere vorm van ondersteuning die verder weg ligt, dan is dat een verantwoordelijkheid van de burger zelf. Uitgangspunten Ondersteuning wordt zo dicht mogelijk in de buurt van de burger georganiseerd. Bij het organiseren van het vervoer gaan we uit van de mogelijkheden van de burger en zijn directe omgeving. In het vervoer zoeken we naar combinatie mogelijkheden met andere vervoersvormen. We maken nadere afspraken over de (geografische) ruimte die we geven aan de eigen keuzevrijheid in relatie tot de bijkomende (vervoers)kosten. 4.5 Inloopfunctie GGZ De droom is dat mensen met psychiatrische problematiek ook gewoon op de plaats van hun keuze (soms de wijk, soms juist niet) terecht kunnen voor hun sociale contacten, hun vragen en hun bezigheden. Geen geïsoleerde plaats maar een plek waar ook anderen komen waardoor verbinding en versterking maar ook onderlinge steun en wederkerigheid mogelijk zijn. Deze droom kan gerealiseerd worden als de inloopfunctie uit de tweede lijn gaat en wordt ondergebracht bij het welzijnswerk (eventueel ondersteund door professionals uit de tweede lijn). Ontmoeting voor deze doelgroep wordt daarmee onderdeel van ontmoeting in het algemeen, en de zorg van iedereen in de wijk. Actieve burgers kunnen een rol spelen bij de organisatie van deze ontmoeting, inzet van vrijwilligers ligt voor de hand. De tweede lijn heeft daarbij de opdracht om beschikbaar te zijn voor consultatie of actieve ondersteuning op momenten dat dat nodig is. Deze droom sluit aan bij de omschrijving van de ideale situatie voor dagbesteding. Voor wat betreft de inloopfunctie GGZ wordt daarom de verbinding gezocht met de ontwikkelingen rondom dagbesteding. Uitgangspunten: De inloopfunctie is onderdeel van een algemene voorziening in de wijk. Deze algemene voorziening wordt zo veel mogelijk gedraaid door vrijwilligers en welzijnsprofessionals. Zo nodig vindt coaching en advisering door de tweede lijn plaats. 4.6 Terminale zorg Terminale zorg is een specifiek onderdeel van de nieuwe Wmo-taken waarbij een relatief klein aantal instellingen en personen betrokken is. Het is daarom nog geen onderwerp geweest van de beleidsontwikkeling binnen de regio. Vervolg: Er wordt een aparte bijeenkomst gepland met de organisaties die zich bezighouden met terminale zorg. Met hen wordt gekeken wat er binnen de Wmo voor deze specifieke zorg moet worden geregeld 14

16 5. Verdere beleidskeuzes 5.1 Opdrachtgeverschap Met elkaar willen we een cultuurverandering bereiken. De komende jaren moeten we er gezamenlijk voor zorgen dat we deze visie in de praktijk uit gaan voeren. Dus mensen hun problemen meer in de directe omgeving en vanuit algemene voorzieningen laten oplossen. Dit vraagt iets van de samenleving, van gemeentelijke organisaties en van (zorg)organisaties. Gemeenten hebben hier als opdrachtgever een belangrijke rol in. Daar willen we ook de regie op nemen Contractering In de ideale situatie gaan we uit van het principe van vertrouwen in de professional en is er ruimte voor flexibiliteit. Als gemeenten willen we afspraken maken met instellingen waardoor ontwikkeling mogelijk blijft. Dit betekent dat we afspraken maken op outcome, de maatschappelijke doelen die organisaties moeten behalen. Hierdoor betalen we organisaties niet voor de uren die zij een cliënt begeleiden, maar voor het aantal burgers dat hun problemen in de directe omgeving oplost. Dat is immers het doel. De wijze waarop we deze afspraken maken, hangt af van de aard van de activiteiten. Dit betekent dat we de verschillende activiteiten van organisaties op een andere manier kunnen inkopen. Hierdoor kan met sommige organisaties een subsidie overeenkomst worden gesloten. Terwijl we met andere organisaties het traject van inkoop doorlopen. We kiezen voor de vorm van inkoop waarbij we op de beste manier afspraken kunnen maken die bijdragen aan de ontwikkeling zoals beschreven in deze visie. De activiteiten zelf zijn hierbij leidend. De komende periode zoeken we verder uit welke vorm het beste past bij welke soort activiteiten Aandachtspunten bij de contractering In de ideale situatie hebben we een goede mix van organisaties (zowel groot als klein). Op deze manier kan de burger ook echt iets kiezen wat bij hem past. Daarnaast willen we met de inkoopafspraken ook samenwerking tussen organisaties bevorderen. Een Europese aanbesteding kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat partijen qua prijs tegen elkaar op gaan bieden en minder zoeken naar manieren om met elkaar samen te werken. Bij het kiezen van de vorm van inkoop moet met deze aspecten rekening worden gehouden Groeimodel Zowel instellingen als gemeenten moeten een omslag maken. We gaan ervoor zorgen dat het financieringssysteem geen zogenaamde perverse prikkels kent. Dat wil zeggen voorwaarden of regels die niet de doelen maar juist het tegenovergestelde gedrag bevorderen. Dat zal een zoektocht zijn, waarbij we met elkaar moeten ontdekken wat goede indicatoren zijn en hoe we zo eenvoudig mogelijk, zonder onnodige administratieve rompslomp, wel kunnen zorgen voor de goede sturingsmechanismen en sturingsinformatie. We verwachten dat dit niet in één keer gerealiseerd kan worden en nemen zonodig enkele jaren om naar een nieuw systeem toe te groeien. Uitgangspunten: We maken zo veel mogelijk afspraken op de maatschappelijke doelen die organisaties moeten behalen. De manier van contractering hangt af van de aard van de activiteiten. Op andere manieren contracteren is een groeimodel. 5.2 Persoonsgebonden budget Het Persoonsgebonden budget (PGB) is een manier van financieren waardoor de burger zelf meer regie krijgt. 15

17 5.2.1 Flexibiliteit bij alle organisaties Doordat de burger zelf het budget beheert, kan hij meer invloed uitoefenen op de ondersteuning die hij ontvangt. Bijvoorbeeld bij het kiezen van de begeleider of mogelijkheden van het krijgen van ondersteuning buiten kantoortijden. Het persoonsgebonden budget is vooral gegroeid, omdat de Zorg in Natura niet voldoet aan de vraag. In de ideale situatie heb je als burger het persoonsgebonden budget niet nodig om flexibele ondersteuning te regelen. Bijvoorbeeld het krijgen van begeleiding na vijf uur s middags. We verwachten van alle organisaties dat zij meedenken over een passende oplossing Onderzoeken van andere vormen van PGB Landelijk heeft het PGB tot discussie geleid omdat er sprake was van een wildgroei, waarbij het niet altijd duidelijk was of een toekenning van een PGB ook daadwerkelijk aan zorg ten goede kwam. Ook heeft een PGB het risico van verdringing in zich, bijvoorbeeld als het wordt gebruikt om familieleden te betalen. Het Persoonsgebonden budget biedt de burger echter de mogelijkheid om zelf regie te voeren. Oftewel er zijn verschillende voor- en nadelen te benoemen aan het huidige PGB. We vinden het daarom belangrijk om andere vormen van een PGB, zoals een vouchersysteem, verder te onderzoeken. Op die manier vinden we wellicht een vorm die genoemde nadelen zo goed mogelijk kan voorkomen. Uitgangspunten: Flexibiliteit is belangrijk bij alle vormen van ondersteuning en moet niet alleen met een persoonsgebonden budget te regelen zijn. Andere vormen van een persoonsgebonden budget worden nader onderzocht. Op deze manier wordt geprobeerd de voordelen te behouden en de nadelen te beperken. 5.3 Eigen bijdrage In 2012 hanteren alle regiogemeenten een eigen bijdrage in de Wmo. De gemeente moet zich daarbij houden aan de grenzen die het Rijk heeft gesteld welke zijn vastgelegd in het landelijk Besluit maatschappelijke ondersteuning. Binnen deze kaders heeft de gemeente beleidsvrijheid. Aangezien de functie Begeleiding ondergebracht wordt in de Wmo, is het logisch om de Wmo-systematiek voor de eigen bijdrage aan te houden Hogere inkomens, betalen een hogere eigen bijdrage De eigen bijdrage wordt berekend conform de uitgangspunten van het landelijk besluit maatschappelijke ondersteuning. Hoe hoog deze eigen bijdrage is, hangt af van inkomen, leeftijd en gezinssituatie van betrokkene. Wettelijk is vastgelegd dat de eigen bijdragen van Wmo en AWBZ samen nooit hoger worden dan de maximale eigen bijdrage, die op basis van inkomen, leeftijd en gezinssituatie voor betrokkene is berekend De eigen bijdrage sluit aan bij de werkelijke kosten Tussen de AWBZ en de Wmo bestaat een verschil in de berekening van de kosten. Binnen de AWBZ wordt slechts een deel van de kosten van een product doorberekend voor de eigen bijdrage. Binnen de Wmo gaan we uit van de werkelijke kosten voor de berekening van de eigen bijdrage. Dit betekent dat cliënten met een hoog inkomen meer eigen bijdrage betalen in de Wmo, dan in de AWBZ. Zoals hiervoor aangegeven betalen cliënten nooit meer dan de inkomensafhankelijke maximale eigen bijdrage. Uitgangspunten: Cliënten betalen de maximale eigen bijdrage op basis van het landelijk Besluit maatschappelijke ondersteuning. De werkelijke kosten worden gebruikt voor het berekenen van de eigen bijdrage. 16

18 5.4 Regionale samenwerking Niet voor alle voorzieningen is het wenselijk om deze in iedere gemeente te realiseren. Er is simpel weg niet genoeg vraag om zoveel voorzieningen per gemeente gevuld te krijgen met cliënten. Dat betekent dat regionale samenwerking nodig is. Dit vraagt van aanbieders ook samenwerking. Door niet alleen te kijken vanuit het eigen bedrijfsbelang maar vooral vanuit cliëntbelang, kan beter aan de vraag worden voldaan. Door samen te werken kan elke partij doen waar deze goed in is. Daarnaast helpt samenwerking om een goede spreiding van aanbod over de regio te verkrijgen Regionale samenwerking tussen gemeenten Op dit moment wordt er met de 12 gemeenten in Brabant Noordoost-oost al intensief samengewerkt voor het ontwikkelen aan het beleid. Voor de uitvoering zullen we nog verdere afspraken moeten maken over de regionale samenwerking. In de ideale situatie vindt ondersteuning zo dicht mogelijk bij huis plaats. Dit wordt zo veel mogelijk lokaal georganiseerd. Zoals hierboven omschreven is dit voor niet alle voorzieningen realistisch en is op onderdelen regionale samenwerking essentieel. Daarnaast liggen er in de voorbereidingen, onder andere het beleid en de inkoop, kansen voor regionale samenwerking. In de ideale situatie maken we daarnaast regionale afspraken over een uniforme werkwijze voor wat betreft de toegang. Waarbij we ruimte houden voor de couleur locale, de wensen per gemeente. Op die manier maakt het voor burgers en organisaties niet uit met welke gemeente zij te maken hebben. Hierdoor is het mogelijk om dezelfde afspraken te maken met organisaties en kunnen we als regio ook echt van elkaar leren. Uitgangspunt: Met de 12 gemeenten werken we waar mogelijk regionaal samen. Binnen de regionale samenwerking blijft er ruimte voor de lokale situatie ( de couleur locale ). 17