10064/1/09 REV 1 rts/yen/rl 1 DG G

Transcriptie

1 RAAD VA DE EUROPESE U IE Brussel, 25 mei 2009 (02.06) (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2008/0193 (COD) 10064/1/09 REV 1 SOC 347 SA 133 CODEC 743 VERSLAG van: het voorzitterschap aan: het Comité van permanente vertegenwoordigers (1e deel) / de Raad (EPSCO) Nr. Comv.: 13983/08 SOC 575 SAN 217 CODEC COM(2008) 637 def. + COR 1 Betreft: Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Richtlijn 92/85/EEG van de Raad inzake de tenuitvoerlegging van maatregelen ter bevordering van de verbetering van de veiligheid en de gezondheid op het werk van werkneemsters tijdens de zwangerschap, na de bevalling en tijdens de lactatie - Voortgangsverslag I. IEIDI G Op 3 oktober 2008 heeft de Commissie een voorstel ingediend voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Richtlijn 92/85/EEG van de Raad inzake de tenuitvoerlegging van maatregelen ter bevordering van de verbetering van de veiligheid en de gezondheid op het werk van werkneemsters tijdens de zwangerschap, na de bevalling en tijdens de lactatie. Het door de Commissie ingediende voorstel is tijdens zeven vergaderingen tijdens het Franse en het Tsjechische voorzitterschap in de Groep sociale vraagstukken aan de orde geweest. Op 17 december 2008 werd de Raad door het Franse voorzitterschap in kennis gesteld van de bevindingen tot zover 1 en op 9 maart 2009 hield de Raad een oriënterend debat over een aantal fundamentele vraagstukken. 1 Document 16599/ /1/09 REV 1 rts/yen/rl 1

2 Op dit moment handhaven alle delegaties een algemeen voorbehoud voor nadere bestudering, terwijl BE en NL een voorbehoud hebben gemaakt. DK, FR, MT en UK maken een voorbehoud voor parlementaire behandeling 2. II. HET COMMISSIEVOORSTEL Het doel van het voorstel is de bescherming van werkneemsters tijdens de zwangerschap, na de bevalling en tijdens de lactatie te verbeteren. Met name wordt voorgesteld de minimumduur van het zwangerschaps- en bevallingsverlof te verlengen van 14 tot 18 weken, terwijl de voornaamste andere wijzigingen zijn: - een tweeledige rechtsgrondslag (eerst alleen de gezondheid en de veiligheid van werknemers, het huidige artikel 137, nu echter aangevuld met artikel 141 van het EG- Verdrag inzake gelijke behandeling van mannen en vrouwen, dat is ingevoerd bij het Verdrag van Amsterdam en dat op het voormalige artikel 119 is gebaseerd); - zes weken van dat verlof worden verplicht na de bevalling opgenomen, terwijl de overige weken voor of na de bevalling kunnen worden opgenomen; - de werkneemster krijgt het recht terug te keren naar dezelfde of een gelijkwaardige functie; - een werkneemster krijgt het recht om zelfs tijdens het zwangerschaps- en bevallingsverlof haar werkgever te vragen haar werkpatronen en -tijden aan te passen; de werkgever is verplicht een dergelijk verzoek in overweging te nemen, maar mag het wel weigeren; - de bepalingen betreffende de bewijslast worden opgesomd (met verwijzing naar artikel 3, lid 1, onder a) van Richtlijn 97/80/EG inzake de bewijslast in gevallen van discriminatie op grond van het geslacht). 2 Nadere informatie over de standpunten van de delegaties is te vinden in het meest recente resultaat besprekingen in document 10002/ /1/09 REV 1 rts/yen/rl 2

3 Opgemerkt dient te worden dat het Commissievoorstel deel uitmaakt van het zogenaamde werk/gezin-pakket, dat zal bijdragen tot een betere balans tussen werk, privéleven en gezin; in dat verband hebben de Europese sociale partners onderhandelingen gevoerd over de herziening van Richtlijn 96/34/EG inzake ouderschapsverlof. III. BESPREKI GE I DE RAAD TIJDE S HET TSJECHISCHE VOORZITTER- SCHAP Het oriënterend debat van 9 maart In het begin van het Tsjechische voorzitterschap waren de besprekingen in de Raad gericht op verduidelijking van de meningen van de delegaties over het Commissievoorstel. De Raad heeft op 9 maart 2009 een oriënterend debat gehouden over een aantal door het voorzitterschap geformuleerde vragen, met name betreffende de noodzaak van herziening van de huidige richtlijn en meer bepaald de verlenging van het recht op zwangerschaps- en bevallingsverlof van 14 tot 18 weken en de mogelijkheid om het tijdstip waarop het zwangerschaps- en bevallingsverlof wordt opgenomen, middels nationale wetgeving aan beperkingen of voorwaarden te verbinden. De Raad besprak de verwachte gevolgen van de voorgestelde herziening voor de situatie van vrouwen op de arbeidsmarkt en voor het combineren van de twee doelstellingen van het voorstel (gezondheid en veiligheid, en een betere balans tussen werk, privéleven en gezin). In het debat van 9 maart bevestigde de Raad dat hij de doelstellingen van het voorstel onderschrijft, te weten bescherming van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers en gelijke behandeling van mannen en vrouwen. Sommige delegaties twijfelden echter aan de noodzaak van het voorstel en vonden dat de huidige richtlijn zwangere werkneemsters voldoende bescherming biedt. Die delegaties koppelden, evenals een aantal andere delegaties, de besprekingen over zwangerschaps- en bevallingsverlof aan de lopende besprekingen van de sociale partners over ouderschapsverlof, dat beide ouders kunnen opnemen. In het algemeen huldigden de delegaties het standpunt dat het belangrijk is dat de bescherming die uitsluitend voor moeders is bedoeld, geen nadelige uitwerking op de situatie van vrouwen op de arbeidsmarkt heeft /1/09 REV 1 rts/yen/rl 3

4 Een grote meerderheid van de delegaties onderstreepte dat de communautaire voorschriften slechts minimumnormen zijn en dat de andere voorschriften inzake zwangerschaps- en bevallingsverlof, bijvoorbeeld wat betreft het tijdstip en het verplichte karakter daarvan, door de lidstaten in hun nationale wetgeving moeten kunnen worden bepaald. De delegaties erkenden weliswaar het belang van de aspecten van het voorstel die betrekking hebben op gelijke behandeling, maar een aantal van hen benadrukten dat het toch in hoofdzaak om een voorstel voor een gezondheids- en veiligheidsrichtlijn gaat. Sommige delegaties wezen er daarbij met name op dat in verband met zwangerschaps- en bevallingsverlof een heel scala van nationale regelingen bestaat. Grotere duidelijkheid omtrent de voornaamste punten van het voorstel Het voorzitterschap heeft op basis van het Raadsdebat enkele compromisteksten opgesteld. De delegaties hebben dankzij de besprekingen in de Groep in maart, april en mei een goed beeld gekregen van de belangrijkste punten van het voorstel en met name van het meest controversiële artikel, artikel 8 betreffende de lengte van het zwangerschaps- en bevallingsverlof en andere bepalingen dienaangaande. Een meerderheid van de delegaties heeft in verband met artikel 8 waardering geuit voor de aanpak van het voorzitterschap om in de tekst een keuzemogelijkheid op te nemen op grond waarvan lidstaten met minder dan 18 weken zwangerschaps- en bevallingsverlof worden geacht aan de richtlijn te voldoen indien er aan de moeder een verlof om gezinsredenen dat geen zwangerschaps- en bevallingsverlof is, wordt toegekend dat aan de in de richtlijn vervatte criteria beantwoordt (de zogenaamde overbruggingsclausule in artikel 8, lid 1 bis), waarbij een van de belangrijkste beginselen erin bestaat dat de totale verlofperiode langer moet zijn dan de bij Richtlijn 96/34/EG vastgestelde periode van ouderschapsverlof. In de tekst van het voorzitterschap wordt ook in aanmerking genomen dat in sommige lidstaten andere soorten verlof om gezinsredenen minder goed betaald zijn dan ziekengeld. Om ervoor te zorgen dat die lidstaten het betrokken verlof om gezinsredenen tot zwangerschaps- en bevallingsverlof kunnen blijven rekenen, heeft het voorzitterschap geopperd dat de totale uitkering voor het gehele zwangerschaps- en bevallingsverlof niet mag zakken onder een bepaald niveau dat wellicht in latere onderhandelingen kan worden vastgesteld. Hoe dan ook zullen enkele vraagstukken in verband met de overbruggingsclausule (of -clausules) en, meer in het algemeen, de koppeling tussen zwangerschaps- en bevallingsverlof en andere soorten verlof om gezinsredenen verdere besprekingen vergen (zie ook hierna het punt over de voornaamste nog onopgeloste vraagstukken) /1/09 REV 1 rts/yen/rl 4

5 Ook in verband met artikel 8 heeft er uitvoerig beraad plaatsgevonden over het punt van een verplichte periode binnen het zwangerschaps- en bevallingsverlof (voor of na de bevalling). Dat beraad bevestigde dat een grote meerderheid van de delegaties ingenomen is met de door de huidige Richtlijn 92/85/EEG geboden flexibiliteit, die de lidstaten de door de ministers in het debat van 9 maart aangehaalde vrijheid biedt. Sommige delegaties blijven echter ertoe oproepen meer ambitie te tonen en daarom in te stemmen met het voorstel van de Commissie voor een verplichte periode van zes weken verlof na de bevalling. Voorts heeft de Groep vorderingen gemaakt met het verbeteren en verduidelijken van de tekst van de ontwerp-richtlijn, met name de passages over ontslagverbod en bescherming tegen discriminatie. Op het eerste punt is de tekst verduidelijkt door het opnemen van verwijzingen naar de desbetreffende jurisprudentie van het Europees Hof van Justitie. Wat het tweede punt betreft, heeft het voorzitterschap voorgesteld de tekst te vereenvoudigen door de betreffende artikelen te vervangen door één artikel, dat nu betrekking heeft op alle aangelegenheden in verband met Richtlijn 2006/54/EG, en dat duidelijk stelt dat de betrokken bepalingen uitsluitend van toepassing zijn in geval van discriminatie op grond van geslacht; die aanpak werd door een grote meerderheid van de delegaties gesteund. Ondanks de tastbare vooruitgang die tijdens het huidige voorzitterschap is geboekt, zal de gehele tekst nog verder beraad vergen. Belangrijkste onopgeloste vraagstukken Deze besprekingen hebben tevens uitgewezen dat de voornaamste vraagstukken die nog door de Raad moeten worden opgelost, betrekking hebben op, enerzijds, de vraag hoe de bescherming van werkneemsters tijdens de zwangerschap en na de bevalling kan worden verbeterd, waarbij rekening moet worden gehouden met de zeer uiteenlopende stelsels van zwangerschaps- en bevallingsverlof in de lidstaten, en, anderzijds, de vraag hoe de verbanden tussen zwangerschaps- en bevallingsverlof en andere soorten verlof om gezinsredenen moeten worden geregeld /1/09 REV 1 rts/yen/rl 5

6 De voornaamste resterende knelpunten kunnen als volgt concreter worden weergegeven: - De duur van het zwangerschaps- en bevallingsverlof en, daarmee samenhangend, de mogelijkheid om onder bepaalde voorwaarden andere soorten verlof om gezinsredenen, tot zwangerschaps- en bevallingsverlof in de zin van deze richtlijn te rekenen (artikel 8, leden 1 en 1 bis) Een meerderheid van de delegaties steunt het voorstel van de Commissie om de minimale duur van het zwangerschaps- en bevallingsverlof tot 18 weken te verlengen, maar ongeveer één derde van de delegaties maakt bezwaar tegen deze voorgestelde verlenging van het zwangerschaps- en bevallingsverlof; voornaamste probleem is daarbij voor enkele delegaties dat zij het uitsluitend voor de moeder bestemde verlof niet langer willen maken. Een aantal delegaties vindt dat het voorstel (ook) vanuit het gezichtspunt van de vaders en van ouderschap in het algemeen moet worden bekeken. Het voorzitterschap heeft artikel 8, lid 1 bis (nieuw) ingevoegd, dat bedoeld is om te worden gebruikt door lidstaten met zwangerschaps- en bevallingsverlof van minder dan 18 weken indien zij de moeder ander verlof om gezinsredenen dan zwangerschaps- of bevallingsverlof toekennen en dat verlof beantwoordt aan bepaalde criteria, waaronder het vereiste beloningsniveau. Op een dergelijke "overbruggingsclausule" wordt reeds gedoeld in de toelichting van de Commissie bij haar voorstel. De aanpak van het voorzitterschap is door een aantal delegaties bijgevallen. Een aantal delegaties meenden evenwel dat de overbruggingsclausule zoals die nu door het voorzitterschap is geformuleerd, niet voor alle delegaties uitkomst zou bieden, omdat de kwestie van het vaderschapsverlof er niet in aan de orde komt. Volgens sommige delegaties kan een vermenging van de beide stelsels bovendien tot verwarring en interpretatieproblemen leiden /1/09 REV 1 rts/yen/rl 6

7 In aansluiting op de opmerking van sommige delegaties dat de stelsels voor zwangerschaps- en bevallingsverlof van de lidstaten sterk van elkaar verschillen (sommige landen hebben korter zwangerschaps- en bevallingsverlof met uitkeringen op het niveau van het volledige salaris, en andere hebben aanzienlijk langere periodes van zwangerschaps- en bevallingsverlof maar met lagere uitkeringen), heeft één delegatie een alternatieve overbruggingsclausule voorgesteld die als volgt luidt: "Een lidstaat waar de zwangerschaps- en bevallingsuitkering op het niveau van het volledige salaris van de werkneemster is, kan besluiten tot toekenning van een zwangerschaps- en bevallingsverlof van minder dan 18 weken, doch niet minder dan 14 weken." Een aantal delegaties reageerden positief op deze suggestie, maar sommige delegaties merkten op dat dat de huidige situatie niet zou veranderen en dat het invoeren van een scala van keuzemogelijkheden zou leiden tot een Europese wetgeving à la carte; bovendien moet Europese wetgeving niet proberen flexibiliteit en diversiteit in de lidstaten te reguleren, maar minimumnormen stellen. - Het verplichte gedeelte zwangerschaps- en bevallingsverlof (artikel 8, lid 2) De Commissie, gesteund door sommige delegaties, heeft haar voorstel tot verhoging van de verplichte periode van het zwangerschaps- en bevallingsverlof tot zes weken, op te nemen na de bevalling, gehandhaafd. Aan het eind van de besprekingen heeft het voorzitterschap voorgesteld de huidige regels inzake de verplichte periode van twee weken zwangerschaps- en bevallingsverlof te handhaven teneinde de lidstaten flexibiliteit op nationaal niveau te bieden. Een groot aantal delegaties kon zich vinden een dergelijke minimalistische aanpak zoals door het voorzitterschap voorgesteld, waarbij sommige van hen lieten aantekenen dat de lidstaten een langere periode van verplicht zwangerschaps- en bevallingsverlof kunnen vaststellen. Een aantal delegaties onderstreepte het belang van verplicht zwangerschapsverlof (dus vóór de bevalling) Het Commissievoorstel had immers twee doelstellingen: naast het verlengen van het verplichte verlof na de bevalling tot zes weken, omvatte het het beginsel van keuzevrijheid voor de zwangere werkneemster om het tijdstip van haar zwangerschapsen bevallingsverlof te bepalen. De delegaties achtten het in dit stadium van de besprekingen van belang dat er verschillende manieren worden verkend om de verschillende ter tafel liggende beginselen (het keuzerecht van vrouwen en het vaststellen van regels voor de bescherming van moeder en kind) beter op elkaar te laten aansluiten /1/09 REV 1 rts/yen/rl 7

8 - Zwangerschaps- en bevallingsuitkering (artikel 11, punt c) Een aantal delegaties achtte het niet nuttig of nodig het loutere streven naar betaling van een uitkering op het niveau van het volledige salaris tijdens het zwangerschaps- en bevallingsverlof in de tekst op te nemen; desondanks handhaafde de Commissie haar voorstel om in artikel 11, punt c), het streven naar volledige betaling vast te leggen, ook al zouden de lidstaten de huidige praktijk van een uitkering ten minste op het niveau van het ziekengeld mogen voortzetten. IV. A DERE WERKZAAMHEDE I VERBA D MET HET VOORSTEL De Raad verwacht nog enkele bijdragen aan haar besprekingen. Het advies van het Europees Parlement over het voorstel had volgens de planning moeten worden aangenomen op 6 mei, in de laatste plenaire vergadering voor de verkiezingen, maar het dossier is terugverwezen naar de parlementaire commissie. Aan de resultaten van de onderhandelingen van de Europese sociale partners over de herziening van de richtlijn inzake ouderschapsverlof moet nog de laatste hand worden gelegd. V. CO CLUSIES E VOLGE DE STAPPE Er is aanzienlijke vooruitgang geboekt bij het leggen van een solide fundament waarop het volgende voorzitterschap de onderhandelingen kan voortzetten. Ook het ingewachte Commissievoorstel voor een richtlijn tot uitvoering van het akkoord van de sociale partners inzake ouderschapsverlof zal voor de toekomstige besprekingen van nut zijn, omdat daardoor een beter beeld zal ontstaan van de EU-wetgeving inzake verlof om gezinsredenen. Het komende Zweedse voorzitterschap heeft laten weten dat dit dossier tot zijn prioriteiten op het gebied van werkgelegenheid en sociale zaken behoort. In de tweede helft van 2009 zal de Raad de besprekingen ter zake voorzetten, mede in het licht van: 10064/1/09 REV 1 rts/yen/rl 8

9 - het advies van het Europees Parlement (dat verder op Commissieniveau zal worden besproken in het Europees Parlement); - het akkoord van de sociale partners over de herziening van de richtlijn inzake ouderschapsverlof; - de verdere voortgang van de Raadsbesprekingen over andere dossiers van het "werk/gezin-pakket" /1/09 REV 1 rts/yen/rl 9