Printed Intelligence van technologie naar toepassing

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Printed Intelligence van technologie naar toepassing"

Transcriptie

1 Printed Intelligence van technologie naar toepassing KANSEN VOOR MERKBELEVING, ZORG, BEVEILIGING EN DUURZAAMHEID Appelgaarde JD Houten tel e mail: secretariaat@media-alliantie.nl

2 INHOUDSOPGAVE 1. ALLEDAAGSE PRODUCTEN SLIMMER MAKEN SLIMME VERPAKKINGEN INSTORE COMMUNICATIE EN MARKETING COMMUNICATIE ZORG EN MEDISCHE CONTROLE TOEGANG EN BEVEILIGING AGRO INDUSTRIE EN VOEDING SPELERS, NIEUWE FUNCTIES EN BOUWSTENEN DE PRINTED ELECTRONICS/INTELLIGENCE WAARDEKETEN INKTEN, COATINGS EN SUBSTRATEN DRUK- EN PRINTAPPARATUUR FUNCTIONELE COMPONENTEN VAN BOUWSTENEN NAAR TOEPASSINGEN MARKTSITUATIE PRODUCTONTWIKKELAARS EN PRODUCENTEN KANSEN CREËREN VOOR PRINTED ELECTRONICS/INTELLIGENCE TOEPASSINGEN PROGRAMMAMANAGEMENT EN DE ROL VAN DE MEDIA ALLIANTIE Auteur: Ir. Albert Noppen en Drs. Richard van Hoorn, Media Alliantie Versiebeheer: september 2012 Dit visiedocument is door de Media Alliantie op eigen initiatief opgesteld en geheel onafhankelijk tot stand gekomen. Verspreiding en citeren met bronvermelding is toegestaan

3 1. Alledaagse producten slimmer maken Elektronica heeft het leven de laatste decennia aanzienlijk prettiger gemaakt. We kunnen ons geen wereld zonder televisie, computer, internet en smartphones voorstellen. Praktische toepassingen zoals een thermostaat, routeplanner of kassasysteem zijn voor de meesten onder ons onmisbaar. Toepassingen die mogelijk zijn geworden door productie van geïntegreerde schakelingen (chips) in steeds kleiner detail. Een ontwikkeling waarbij s-nederlands trots AMSL een cruciale rol speelt. Deze ontwikkeling gaat steeds verder, gericht op complexe chips voor een nieuwe generatie computers, smartphones en tablets. Maar ook in een andere richting zien we een ontwikkeling, het printen van eenvoudige schakelingen op papier en folie. Of het printen van biosensoren op papier en folie met standaard druk- en printtechnologie. Deze ontwikkelrichting maakt het mogelijk om goedkoop en in hoge volumes slimme functies aan alledaagse producten toe te voegen. Zoals verpakkingen die de merkechtheid van het product aangeven, beveiligde toegangsbewijzen, een medicijn verpakking die zelf aangeeft dat het medicijn is gebruikt en eenvoudige disposable medische diagnose producten die helpen bij preventie en de kwaliteit van de zorg kunnen verbeteren. Deze innovaties zijn mogelijk door toepassing van nanotechnologie. Kleine deeltjes, verwerkt in inkt en coatings die met bestaande print- en druktechnieken en droging (sintering) op papier en folie aangebracht worden. De techniek maakt het mogelijk om elektronische schakelingen op goedkope flexibele materialen te printen (Printed Electronics) en/of chemische of biochemische functies aan papier of folie toe te voegen waarmee een geprint/gedrukt een bredere functie krijgt als alleen het leesbaar maken van tekst en beeld (Printed Intelligence). Deze innovatie vatten we samen onder de naam Printed Electronics en Intelligence (hierna afgekort door PE/I), nieuwe technologie met een groot maatschappelijk potentieel. PE/I biedt een breed scala aan toepassingen. Het zal een onderscheidend vermogen bieden aan fysieke en online winkelketens. Supermarkten en fabrikanten van luxe consumentengoederen. Vanwege de lage kosten zal PE/I op grote schaal toegepast worden op slimme verpakkingen. Waarmee het dagelijks leven van miljoenen mensen op een duurzame wijze makkelijker kan worden. PE/I zal ook bedrijven en instellingen verder helpen waar informatiebeveiliging van belang is. Banken, verzekeraars maar ook organisatoren van sport en cultuurevenementen kunnen voordeel halen aan de opslag van data en geluid op papier en - 3 -

4 folie. Vooral in de interactie met mobiele platforms zoals smartphones en ipad s. Belangrijke toepassingen worden verwacht in de zorg. Fabrikanten van medicijnen, ziekenhuizen en zorginstellingen passen naar verwachting in de toekomst PE/I op grote schaal toe. Daarmee is Printed Electronics/Intelligence een krachtige groeimarkt ook voor de innovatieve maakindustrie. Op dit moment wordt de marktomvang wereldwijd geschat op 2,5 miljard. Naar verwachting zal deze markt in 2020 een omvang hebben van 500 miljard. Nederland wil hier een positie innemen. Printed Electronics/Intelligence is dan ook niet voor niets opgenomen binnen de topsector High Tech Materials & Systems, onderdeel van het innovatiebeleid van de overheid. Alle inspanningen zijn geconcentreerd op topsectoren die de meeste groeikansen bieden. Printed Electronics/Intelligence gaat een nieuwe sector vormen, volgend uit het samensmelten van industrieel printen, elektronica en de chemie sector. De Media Alliantie, advies en kennisvereniging voor print- en online professionals, houdt zich al enige tijd met PE/I bezig. Samen met een groeiend netwerk van internationale partners. In dit visiedocument beschrijven we ons onderzoek naar toepassingsmogelijkheden voor PE/I. We starten met de beschrijving van vijf toepassingsrichtingen. Het is een keuze, er zijn meer toepassingen denkbaar. Daarnaast gaan we niet in op specifieke complexe vormen van Printed Electronics, zoals zonnecellen en Oled displays. In hoofdstuk twee wordt de nieuwe technologie ingeleid. Hoogwaardige materialen zoals geleidende inkten en aangepaste papiersoorten, productiesystemen en elektronische componenten. Zoals componenten voor de opslag en opwekking van energie, sensors en schakelingen. De Media alliantie bouwt momenteel aan een (wereldwijd) netwerk van leveranciers van systemen en componenten en kennisinstellingen, nodig om toepassingen te ontwikkelen. In Nederland zijn dit onder andere TNO, het Holst Centre en partijen uit de waardeketen zoals drukkerijen en ontwikkelaars van elektronische schakelingen. Het is noodzakelijk om kennis over en voorbeelden van toepassingen van PE/I te ontwikkelen die aansluiten bij de behoefte in bijvoorbeeld de zorg, consumentengoederen, beveiliging. Het gaat erom de stap te maken van techniek naar toepassing. De Media Alliantie functioneert daarbij als programmamanager vanuit haar kennis van productontwikkeling en technologie integratie in de druksector. In hoofdstuk drie wordt aangeven hoe deze innovatieprogramma s uitgevoerd worden, in welke stappen theorie en beschikbare componenten geïntegreerd worden in nieuwe innovatieve toepassingen

5 1.1. Slimme verpakkingen Printed Electronics/Intelligence, toegepast in slimme consumentenverpakkingen, kan verschillende uitdagingen van fabrikanten oplossen. Een belangrijke uitdaging is het beheersbaar houden van goederenstromen in de totale logistieke keten. Misgrijpen en overbodige voorraden leiden tot teleurgestelde afnemers, lagere omzet en kapitaalverlies. Met RFID zijn al stappen gezet maar deze toepassing is voor de meeste consumentenproducten te duur. Zeker in verhouding tot de beperkte mogelijkheden, gericht op beheersing van transport in plaats van de totale beheersing van fabrikant tot consument. De kosten van de conventionele RFID tag op de verpakking bestaan vooral uit het monteren van de chip op de antenne. Met Printed Electronics wordt de antenne en chip in één gang gedrukt, waardoor de kosten aanzienlijk lager zijn. Voor eenvoudige RFID tags (met een beperkt geheugen) is dit nu al mogelijk. De focus van RFID producenten, zoals PolyIC en Kovio, om meer complexe tags te kunnen drukken met meer geheugen en hoge frequenties ligt op het aansluiten op de Electronic Product Code die de barcode vervangt. Nu worden vooral passieve Figuur 1. RFID tag (bron: PolyIC) RFID-tags gebruikt die alleen data uitlezen. In combinatie met een Printed Electronic batterij zijn ook actieve RFID tags mogelijk die als transmitter werken, waardoor een beter bereik mogelijk is en meer mogelijkheden voor het uitwisselen van informatie. Andere mogelijkheden in Printed Electronics zijn om geluidsgolven (bijv. vanaf een smartphone met NFC) om te zetten naar een kleine hoeveelheid stroom waardoor data uitgewisseld kan worden. Deze technieken zijn geschikt om logistieke uitdagingen op te lossen. Het zekerstellen van herkomst en kwaliteit zijn uitdagingen voor zowel fabrikant als consument. De Printed RFID van de toekomst zal verschillende toepassingen combineren om deze zorgen te verminderen. Ten eerste het overbrengen van productgerelateerde informatie via een smartphone. Denk aan informatie over de herkomst van het product, condities waaronder het product gebruikt kan worden, instructies voor een optimaal gebruik in combinatie met achtergrondinformatie. Voorts is een toepassing het beschermen van het merk door het eenmalig vastleggen van unieke gegevens. Namaak bestrijden door consumenten de gelegenheid te bieden de herkomst van het product zelf, middels een smartphone, uit te lezen. Of reclame maken door combinatie met online marketing acties of andere promoties. Daarnaast kan de echtheid vastgesteld worden. Is een verpakking al eens geopend of is er een - 5 -

6 beschadiging opgetreden in de transportketen? Toepassingen die consumenten helpen bij het onderhoud van een product (consumenten elektronica) of hulp bieden wanneer het product niet meer goed functioneert. Een volgende uitdaging is het communiceren van de kwaliteit van het product. Kan de voeding nog geconsumeerd worden? Deze vraag wordt beantwoord door slimme verpakkingen die gebruik maken van gedrukte sensoren. Waarmee de kwaliteit van de producten beter bewaakt en gegarandeerd wordt. Veel nauwkeurig dan een houdbarheidsdatum printen, zoals nu gebeurt. Vocht-, temperatuur- en druksensoren worden toegepast in verpakkingen van producten die gevoelig zijn voor klimatologische veranderingen tijdens het transport. Sensoren in combinatie met voorspellende methoden voor het juist beoordelen van de kwaliteit en het gebruik van het product. Niet alleen kostenbesparend maar ook duurzaam. Omdat Figuur 2. Sensor voor vaststellen consumenten minder voedingsmiddelen weggooien. Sensoren rijpheid (bron: Ripesense) worden toegepast om aan te geven of het product nog vers is (zie afbeelding), en of het zijn kwaliteit heeft behouden. Denk aan een temperatuursensor in combinatie met een sensor die zuurstof kan detecteren om zo vast te stellen of een verpakking al eerder geopend is geweest Instore communicatie en marketing communicatie Veel aankoopbeslissingen worden in de winkel genomen. Het is dus zaak om op te vallen. In combinatie met interactieve displays worden slimme verpakkingen ingezet voor point of sale promotie. Printed sensoren maken het mogelijk om interactiviteit toe te voegen aan instore communicatiematerialen, zoals displays. Een voorbeeld is een door het Franse bedrijf ISORG ontwikkelde papieren display, uitgerust met een bewegingssensor. Zodra een consument zich in de buurt van de display begeeft geeft de bewegingssensor een signaal af aan een geprinte LED die vervolgens een lichteffect geeft. Zo worden meerdere PE/I toepassingen gecombineerd. Het voordeel van geprinte sensoren is de lage kostprijs bij grote oppervlakten (zgn. Figuur 3. Interactieve poster (bron: ISORG) - 6 -

7 wide area sensing surfaces). Toepassingen zijn standalone banners en poster, maar ook vloeren en wanden in gebouwen. Voor vloeren worden vormen van smart textile gebruikt die beweging traceren en vertalen naar licht en/of geluid. Ook hier zijn weer toepassingen mogelijk die de connectie maken tussen de display en de smartphone van de consument. Om zo een actiemarketing toe te passen, bijvoorbeeld een link naar een online game of de consument voorzien van extra informatie over het product. Een aansprekend voorbeeld is de interactieve poster ontwikkeld door communicatiebureau Uniform (UK) en Printed Electronics specialist Novalia. De poster bevat muziektracks van verschillende popgroepen die beluisterd kunnen worden. De poster bevat kaarten, bedrukt met conductive inkt. De kaart bevat een druksensor, die vervolgens een in een geheugen opgeslagen muziektrack afspeelt middels een geprinte luidspreker. Aanvullende mogelijkheden voor dit type toepassingen zijn het bestellen van downloads of tickets voor het eerstkomende concert. Figuur 4. Interactieve poster met geluid Verdergaande toepassingen voor (bron: Uniform, UK) marketingcommunicatie zijn denkbaar in combinatie met online verkoop. Met behulp van inkjetprinting kunnen gepersonaliseerde en unieke individuele data geprint worden. Bijvoorbeeld een direct marketingactie waarbij de individuele consument een persoonlijke code in een printed memory op een geprinte kaart toegezonden krijgt die een connectie maakt met een smartphone of tablet. Als actie kan bijvoorbeeld na het maken van de connectie naar een webshop gaan. PE/I biedt daarbij meer mogelijkheden voor bescherming van de privacy, bijvoorbeeld door het toepassen van codes die bij het uitlezen door de consument met data op een smartphone overeen moeten komen Zorg en medische controle Maatschappelijke ontwikkelingen, zoals de vergrijzing, stimuleren de ontwikkeling van toepassingen voor PE/I. Vooral door de verbetering in de dagelijkse kwaliteit van leven, die in combinatie met enorme kostenbesparingen mogelijk zijn. In het veld van medische - 7 -

8 diagnostiek en farmacie bieden deze toepassingen bijvoorbeeld ouderen extra ondersteuning bij het zorgvuldig en op tijd innemen van medicijnen. Verder is het mogelijk om de zorgkosten te verlagen door gebruik van goedkope toepassingen voor medische diagnostiek. Denk aan het meten van de bloedsuikerspiegel in het kader van diabetes. Een voorbeeld van een toepassing voor de zorg is de ontwikkeling van een slimme blister verpakking door Qolpac en het Holst Centre in Nederland (zie afbeelding). Qolpac, een voormalig onderdeel van DSM, richt zich op de ondersteuning van mensen bij het gebruik van medicijnen en zorgtoepassingen, onder meer door het toepassen van e-health en dus ook in combinatie met PE/I. Samen met Holst Centre is een slimme blister verpakking ontwikkeld, die bestaat uit een geprinte schakeling die een signaal afgeeft als de verbinding wordt verbroken wanneer de pil uit de blister wordt gedrukt. Op deze wijze wordt bijgehouden of de gebruiker het medicijn op tijd inneemt. Figuur 5. Slimme blister verpakking (bron: Holst Centre) In de eenvoudige medische diagnostiek zijn Printed Intelligence toepassingen ontwikkeld die zorgkosten verlagen door gebruik in preventie en alledaagse aandachtspunten in de zorg. Is een medische ruimte voldoende schoon? Een praktisch voorbeeld is de Clean Card van Orion Diagnostica. De Clean Card is een snelle en eenvoudige hygiënetest om micro organismen vast te stellen. Andere vormen van tests zijn de controle op drugs die op grootschalige evenementen ingezet kunnen worden. Verdergaande ontwikkelingen liggen op het gebied van Microfluidics. Microfluidics behandelt het gedrag, de controle en manipulatie van vloeistoffen die geometrisch zijn beperkt tot een kleine schaal. Het belang van microfluidics groeit binnen medische toepassingen. Toepassingsgebieden zijn het optimaal toedienen van medicijnen door micro systemen en diagnostiek met behulp van labon-a-chip. Figuur 6. Clean card pro (Bron: Orion Diagnostica) - 8 -

9 1.4. Toegang en beveiliging Met de digitalisering nemen de zorgen over compliancy, informatiebeveiliging en privacy toe. Printed Electronics/Intelligence biedt nieuwe mogelijkheden voor (tijdelijke) toegangbewaking in combinatie met informatievoorziening. Denk aan toegang tot evenementen, muziekshows en bioscopen. Het intelligente ticket omvat niet alleen het bewijs tot toegang, maar kan ook een connectie maken met een smartphone- of web app, waar het programma, een plattegrond, stoelreservering samen met data uit sociale media gecommuniceerd wordt. Tijdens beurzen kunnen applicaties ontwikkeld worden waarbij naast toegang, informatie gegeven wordt over de indeling van stands en presentaties. Op de stand gemakkelijk persoonlijke gegevens van bezoekers opnemen om informatie na te sturen. Een dergelijke toepassing is beschreven door Printechnologics (Chemnitz, BRD), Een onzichtbaar Figuur 7. Toegangsbewijs met onzichtbare code weggeschreven code en interactie met de (bron: Printechnologics) touchscreen technologie van een smartphone of tablet, een webapp start de genoemde toepassingen (zie afbeelding). Printed memory in de vorm van een Write Once Read Many (Worm) in combinatie met RFID biedt mogelijkheden voor beveiligde toegang. Door de relatief lage kosten kan gemakkelijker besloten worden om tijdelijke beveiligde toegang tot locaties te regelen. Denk bijvoorbeeld aan het geven van toegang van service monteurs in een bedrijf. De RFID tag maakt het daarbij mogelijk om iemand te traceren, respectievelijk na te gaan waar een bezoeker is geweest.. Een ander belangrijk toepassingsgebied van Printed Intelligence is merkbescherming, al eerder genoemd als onderdeel bij smart packaging. De behoefte aan merkbescherming neemt toe, de grote merken worden steeds vaker geconfronteerd met grootschalige fraude van nepproducten. Ook de Anti Counterfeiting Trade Act (ACTA), heeft de aandacht hierop nog eens bevestigd. Voor producenten van duurdere producten, zoals printer cartridges, of cosmetica is het inmiddels noodzaak om echt van nep te onderscheiden. Naar verwachting wordt beveiliging met PE/I voor sommige producten, zoals medicatie verplicht gesteld. PE/I biedt mogelijkheden om vrijwel onzichtbaar in de verpakking of op het product identificatie aan te brengen die eenduidig de echtheid van het product aangeeft

10 1.5. Agro industrie en voeding Met een toenemende wereldbevolking is innovatie in de landbouw van groot belang. Chemische en biosensoren bieden bij uitstek praktische vormen van intelligentie die de logistieke keten met behoud van kwaliteit en duurzaamheid van producten verbeteren. Zoals de vochtsensor die makkelijk kan meten of de vochtigheidsgraad van de bodem voldoende is na het toedienen van water. Meer complexe sensors kunnen vormen van bacteriën meten en ontwikkelingen in de tijd meten. Het voordeel van het op grote schaal kunnen produceren van sensoren is dat kleine boeren en zelfproducerende consumenten breed ondersteund worden bij het juist behandelen van gewassen. De genoemde vochtsensor ondersteunt bijvoorbeeld bij het op tijd en in de juiste hoeveelheid geven van water of kan zelf eenvoudig meten of de grond voldoende nitraten bevat. Voor ontwikkelingslanden zijn eenvoudige sensoren van groot belang. Eenvoudige vormen van bestrijding van ziekten van gewassen en het juist gebruik en gereedmaken voor consumptie van voedingssupplementen worden ondersteund door sensoren. Signalering in de vorm van verkleuring van actief papier nadat de juiste samenstelling van het product is gerealiseerd met toevoeging van (schoon) water. Een belangrijke Nederlandse exportsector, de sierteelt, kan gebruik maken van Printed Intelligence bij het inrichten van de keten. Het meten van het juiste klimaat en temperatuur dicht op de producten. Waar het van belang is om de keten te optimaliseren en de afnemer te overtuigen van de kwaliteit van de producten. Dit in combinatie met toepassingen die de consument op de eindbestemming informeren over het product. Dit zal bijdragen aan een hogere kwaliteitsbeleving bij buitenlandse afnemers

11 2. Spelers, nieuwe functies en bouwstenen Binnen het veld van PE/I zijn een tweetal gebieden te onderscheiden, het printen van elektronische schakelingen op papier of folie (Printed Electronics), het toevoegen van nieuwe functies aan verpakkingen en het ontwikkelen van indicatoren en diagnose materialen. Toepassing op papier maakt het mogelijk om deze als disposable producten door consumenten te laten gebruiken. Met de term Printed Intelligence geven we aan dat het gaat om producten waar sprake is van additionele functionele waarde of intelligentie, geproduceerd door (low cost) printtechnologie. De twee gebieden worden hierna toegelicht. Printed Electronics is het printen van elektronische schakelingen op verschillende substraten, zoals folie of papier. Uitgangspunten zijn het gebruik van standaard printtechnologie (zeefdruk, flexodruk, offsetdruk en inkjet), goedkope en flexibele substraten en geleide inkten (conductive inkt). Belangrijke voordelen zijn de lage kosten en efficiënte productie in hoge volumes, maar ook de betere recyclebaarheid en duurzaamheid van de gebruikte substraten, waardoor milieuvoordelen te behalen zijn in vergelijking met conventionele elektronica. Printed Electronics komt voort uit wetenschappelijke doorbraken in de nanotechnologie. De technologie van de zeer kleine deeltjes, net groter dan een enkele molecuul. Deze minuscule deeltjes geven de conductive inkt en/of coating hun unieke eigenschappen. Geleiding van zwakstroom, opslag van energie of data. Tot zelfs de opwekking van energie, zodat zonnecellen gedrukt kunnen worden. Combinatie van verschillende conductive inkten maakt het mogelijk om elektronica op papier en folie te drukken. Tot nu toe konden elektronische schakelingen op printed circuit boards geplaatst worden, de integrated circuits. Deze IC s worden gedrukt met geavanceerde lithografische systemen in clean rooms. Om vervolgens toegepast te worden in computers, smartphones en huishoudelijke apparaten. Elektronica op papier of folie wordt opgebouwd uit lagen met verschillende eigenschappen. Er zijn meerdere drukgangen nodig. Printed Electronics maakt gebruik van nieuwe materialen gecombineerd met goedkope productietechnieken. Het meest gangbare geleide materiaal is zilver, maar andere goedkopere materialen (koper of grafeen) en organische polymeren zijn ontwikkeld om te worden toegepast. De materialen worden verwerkt tot zogenaamde geleidende of conductive inkten die ook gecombineerd kunnen worden met reguliere kleurinkten. De substraten bestaan voornamelijk uit verschillende foliesoorten (PET, PEN) en in toenemende mate papier,

12 vanwege de lage kosten en het relatief eenvoudige print/drukprocedé. Printed Electronics richt zich de afgelopen jaren vooral op de ontwikkeling van materialen en het produceren van componenten. Componenten zijn bijvoorbeeld printed memory, printed batterij, printed display, transistor en (semi)conductors. Door het combineren van componenten kunnen toepassingen ontwikkeld worden, die vervolgens kunnen interacteren met externe systemen. Het tweede gebied is Printed Intelligence. Bij de recente productontwikkeling zijn de grenzen van Printed Electronics vervaagd en zien we een verbreding van het toepassingsgebied optreden naar producten die chemisch en biologisch van aard zijn. Zoals geprinte sensoren die enzymen kunnen traceren en daarop een reactie aangeven, zoals een verkleuring. Dergelijke toepassingen verbreden de markt, vooral op het gebied van eenvoudige medische diagnostiek en slimme verpakkingen en labels. Het gaat hierbij om het printen van biomoleculen en het printen met inkten waarin verschillende chemische of biochemische stoffen zijn verwerkt. De chemische of biochemische stoffen worden gekozen naar de aard van de toepassing en welke chemische reactie er moet plaatsvinden. Daarnaast kan de technologie worden toegepast voor het produceren van low cost indicatoren en sensoren en wordt de techniek verder uitgewerkt in zogenaamde microfluidic chips waarmee veel toegepaste laboratorium testen uitgevoerd kunnen worden, zoals het testen op drugs (XTC) bij een grootschalig dance event. Het toepassingsgebied van chemische en biochemische indicatoren en sensoren is breed. Denk aan het uitvoeren van testen op stoffen in het milieu, persoonlijke medische diagnostiek, voedingsdiagnostiek en clean air testen. Het toevoegen van nieuwe functies aan verpakkingen en printmedia biedt allerlei mogelijkheden om verpakkingen en de printmedia interactief te maken. Interactief zowel in de vorm van een directe interactie, zoals een verpakking die reageert op beweging (een geprinte bewegingssensor) of indirecte interactie middels een smartphone. De indirecte interactie middels een smartphone kan toegepast worden voor informatievoorziening, promotie of game toepassingen. Deze functies zijn mogelijk door de verdere ontwikkeling van actieve RFID, waarbij het in de toekomst mogelijk zal worden om via NFC functie van de smartphone contact te maken met een antenne die actief gevoed wordt door omzetting van de uitgezonden radiogolven van de smartphone om zodoende informatie uit te kunnen lezen. Vormen van directe interactie zijn het aanbrengen van combinaties van conductive inkt en papier voor het produceren van geluid of het tonen van licht of het presenteren van informatie op een geprinte display

13 2.1. De Printed Electronics/Intelligence waardeketen Het ontwikkelen van nieuwe toepassingen voor Printed Electronics/Intelligence is alleen mogelijk als spelers uit diverse sectoren samenwerken om een maatschappelijke, commerciële of logistieke uitdaging op te lossen. Voor het ontwikkelen van PE/I toepassingen is het nodig een nieuwe waardeketen van spelers te ontwikkelen en verschillende, vaak nieuwe technologiegebieden aan elkaar te koppelen. De waardeketen wordt als volgt geschetst: Figuur 8. Waardeketen Printed Electronics (bron: Aistrup Consulting) De activiteiten van ondernemingen in de waardeketen concentreren zich tot nu vooral op de ontwikkeling van inkten/substraten, printtechnologie en de ontwikkeling van functionele componenten. Dit zijn de bouwstenen voor Printed Intelligence producten. In dit hoofdstuk gaan we dieper in op deze bouwstenen. De bouwstenen zijn nodig voor de ontwikkeling van zinvolle producten die afnemers zullen aanspreken en toegevoegde waarde bieden aan afnemers. Daarvoor zijn technologie ondernemingen nodig die gezamenlijk met creatieve kennisintensieve dienstverleners en kennisinstellingen de bouwstenen weten te integreren tot producten. In het volgende hoofdstuk worden voorbeelden van dergelijke ondernemingen beschreven en geven we de visie hoe de Media Alliantie de stap van bouwstenen naar toepassingen kan stimuleren

14 2.2. Inkten, coatings en substraten Het begin van de waardeketen wordt gevormd door de ontwikkelaars en producenten van inkten/geleide materialen, coatings en substraten. Afhankelijk van de eisen die aan componenten en producten worden gesteld wordt er een keuze gemaakt voor inkten/conductive materialen, coatings en substraten. Printed Electronics/Intelligence kunnen gemaakt worden middels een print- of coatingproces waarna een patroon wordt aangebracht (patterning). Een coatingproces wordt vooral toegepast wanneer de tolerantie in laagdikte zeer laag dient te zijn. Binnen de PE/I waardeketen richten relatief veel ondernemingen zich specifiek op het ontwikkelen van inkten/conductive materialen met bepaalde eigenschappen. Deze eigenschappen worden afgeleid van de eisen die gesteld worden aan de verschillende (deel)componenten, zoals transistors, halfgeleiders, displays of sensoren. Op basis van deze eisen wordt geëxperimenteerd met diverse hoogwaardige materialen. Er worden geleide nanodeeltjes ontwikkeld op basis van zilver, geoxideerd koper, metaalzouten of polymeren en koolstof. Belangrijk zijn de gevolgen voor het productieproces. Hoe kan de geleidbaarheid van de schakeling, na aangebracht te zijn op het substraat, gerealiseerd en verbeterd worden? Dit proces, genaamd sintering, gaat gepaard met hitte. De uitdaging is het ontwikkelen van duurzame schakelingen met een goede geleidbaarheid, of weerstand, door sintering met een zo laag mogelijke temperatuur en/of zo weinig mogelijk invloed op de eigenschappen van het substraat. Naast conventionele droging door gebruik van een inline oven worden daarom steeds vaker licht (infrarood) of geluidsgolven toegepast om te drogen zonder het substraat aan te tasten. Neodec BV is een Nederlandse onderneming die zich richt op de ontwikkeling van conductive inkten voor zeefdruk en industriële inkjet printing. Het belang van leveranciers van conductive inkten is om een hoge geleidbaarheid te realiseren met korte droogtijden voor een zo breed mogelijk spectrum aan substraten. De meest gangbare substraten waarop conductive materialen/inkten aangebracht worden zijn metaal, plastics/folies, papier en textiel. Papier is in de belangstelling omdat het goedkoop is en de-inking en recycling relatief goed georganiseerd zijn. Plastics zoals PET en PEN kunnen aangepast worden qua oppervlaktestructuur, hechting en materiaaleigenschappen. Het voordeel is dat deze breed toegepast kunnen worden voor verschillende applicaties. Papier als drager is nog in ontwikkeling, de eisen aan het papier voor het printen van elektronica zijn

15 anders als voor het printen van tekst en beeld. Voor het printen van elektronica is het juist de bedoeling dat de conductive inkt op het papier blijft en niet in het papier komt, waarbij een goede hechting van de geleide tracks van belang is. Voor de ondernemingen die substraten produceren is het probleem dat in de huidige fase waarin de markt PE/I zich bevindt het onrendabel is om productiemachines aan te passen aan de nog relatief kleine hoeveelheden die nu afgezet worden. De sturende factor voor papieren kartonfabrikanten om zich met PE/I bezig te houden is de ontwikkeling van smart packaging en smart labelling. Daar zitten de grote volumes die het economisch haalbaar maken om te investeren in de ontwikkeling van papiertechnologie en aanpassing van papiermachines en het procedé om papier te maken. Naar verwachting zullen kleinere niche spelers in de papierproductie hierop in willen spelen met hoogwaardige toepassingen. Afhankelijk van de toepassing moeten fabrikanten bij de ontwikkeling en productie van substraten rekening houden met combinaties van verschillende parameters, zoals: kwaliteit om goede geleide tracks te maken, isolatie tussen de tracks, hechting van conductive inkt, duurzaamheid (geschikt voor sintering, bestand tegen warmte), oppervlakte eigenschappen, recyclebaarheid en optische eigenschappen. Het specificeren van de gewenste eisen aan de substraten is nog een aandachtspunt. Vanuit de spelers aan het einde van de waardeketen, de ondernemingen die zich op de toepassingen richten, komt er onvoldoende informatie over de gewenste specificaties, immers het denken over toepassingen staat nog aan het begin van zijn ontwikkeling. Een ander aspect is het gedrag en verwerking van het substraat tijdens het productieproces, er worden verschillende printtechnieken toegepast die verschillende invloeden hebben op de kwaliteit van het eindproduct Druk- en printapparatuur Diverse druk- en printapparatuur zijn geschikt voor het aanbrengen van Printed Electronics/Intelligence. Gangbare technieken die ook in de grafische industrie toegepast worden, zijn: zeefdruk (vlak en rol op rol), diepdruk, flexodruk en inkjet printen. Offset is niet de meest voor de hand liggende techniek vanwege de indirecte methode van aanbrengen en het gebruik van water. Waterloze offset wordt sporadisch toegepast. In een gesprek met een onderzoeker van Heidelberg op de Drupa, werd dit bevestigd en kijkt Heidelberg meer naar combinaties tussen offset en de andere genoemde technieken. Te denken valt aan een offsetpers met een inkjet toren

16 Inkjet is sterk in opkomst als printtechnologie. De techniek is gemakkelijk in te zetten en te combineren met andere druktechnieken. Daarnaast biedt inkjet technologie de mogelijkheid om te personaliseren. Inkjet is vooral geschikt om kleinere batches producten te ontwikkelen en te integreren in andere productieprocessen. Inkjet heeft als nadeel de lage viscositeit, waardoor de druppels wat moeilijker aan elkaar gesloten worden en er meer inkt aangebracht moet worden om de goede geleidbaarheid te realiseren. In de grafische industrie is inkjet in opkomst als printtechniek om tekst en beeld in hoge volumes te kunnen produceren. De uitdaging voor fabrikanten van printmachines, inkjetkoppen en besturingssoftware is de verhoging van de resolutie, de beheersing van de puntvorm en puntgrootte en het verbeteren van stabiliteit en register bij hoge snelheden. Doelstellingen van de grafische industrie en de PE/I sector lopen hierin parallel. Ook in PE/I ligt de focus op verhoging van de resolutie, zij het dat de principes voor het aanbrengen van conductive inkt op het substraat aanzienlijk anders zijn. Het is aannemelijk dat de ontwikkelingen in printtechnologie in de grafische industrie en PE/I sector elkaar zullen versterken tijdens de ontwikkeling van inktkoppen, besturingssoftware en machinebouw. Het Nederlandse bedrijf DJM inkjet solutions ontwikkelt en integreert industriële inkjet toepassingen voor zowel het printen van tekst en beeld als Printed Electronics/Intelligence toepassingen. Het bedrijf heeft zich gespecialiseerd in softwareontwikkeling voor een nauwgezette aansturing van de printkoppen en ziet voor de nabije toekomst diverse mogelijkheden voor Printed Electronics/Intelligence. Flexodruk is een printtechnologie die de afgelopen jaren sterk verbeterd is, vooral door de hogere resolutie en het betere register. De ontwikkeling van het anilox transfersysteem heeft voor een belangrijke stimulans gezorgd voor het toepassen van de techniek in de grafische industrie, vooral voor de productie van flexibele verpakkingen en labels. Voordeel van flexodruk is de mogelijkheid om laag viscose inkten te gebruiken voor het aanbrengen van inkten in een dunne laag, in PE/I is juist het gebruik van meer hoge viscositeit van belang, maar dat is goed te realiseren. De techniek biedt mogelijkheden om multilayer toepassingen te maken. Daarnaast is de productie van de flexo sleeves relatief goedkoop en biedt de flexibiliteit van de sleeve mogelijkheden om substraten met variabele diktes in het oppervlak te bedrukken

17 Zeefdruk heeft als voordeel dat relatief dikke inktlagen homogeen aangebracht kunnen worden. Ook multilayers kunnen goed aangebracht worden. Voor diverse toepassingen, zoals de productie van zonnecellen en oleds (displays), is dat nodig. Ook zeefdruk wordt een belangrijke techniek voor het produceren van PE/I. Naast zeefdruk is diepdruk een techniek die wordt toegepast, vanwege de mogelijkheid om in hoge snelheid te produceren en met een hoge resolutie. Diepdruk wordt vooral toegepast bij de productie van hoogwaardige verpakkingen in grote oplagen en biedt voor verpakkingsdrukkerijen de stap naar smart packaging functionele componenten Functionele componenten omvatten onder meer printed memory, batterijen, sensoren, RFID antenne, zonnecellen, displays en elektronica componenten, zoals diodes en transistors. Een groeiende groep ondernemingen richt zich op de productie van deze functionele componenten. Een aantal van deze ondernemingen heeft een achtergrond in de semiconductor industrie, productie van materialen of machines, andere ondernemingen hebben hun roots in de productie van hoogwaardige materialen voor sectoren als: automotive, Figuur 10. Voorbeeld Printed medische toepassingen, energie en hoogwaardige Memory (bron: Thinfilm) verpakkingen/labels. Voorts zien we ondernemingen met een chemie achtergrond in deze markt stappen. Het aantal bedrijven dat met een achtergrond in de traditionele printtechnologie instapt is beperkt. Het zijn vooral ondernemingen die zich al in niche markten bevinden waarbij ontwikkeling van machines en productie soms worden gecombineerd. Een aantal voorbeelden van ondernemingen geeft meer inzicht welke waarde in dit onderdeel van de waardeketen door ondernemingen wordt toegevoegd. Figuur 9. Gedrukte batterij (bron: Enfucell)

18 ThinFilm ASA is een Noorse onderneming met een achtergrond in ontwikkeling van hoogwaardige polymere materialen. Thin Film levert geprint geheugen voor toepassing in games en speelgoed, RFID voor logistieke processen, authenticatie en identificatie, displays en smart packaging. ThinFilm Memory is een component met een data opslag van 20 bit geheugen dat zonder stroom werkt (non volatile). Aanvullend levert ThinFilm een geheugencontroller (ASIC) en recent is een adressable memory component ontwikkeld, speciaal bedoeld voor integratie met RFID tags of sensor tags. Dit geheugen wordt in een rol naar rol proces in grote hoeveelheden geproduceerd. Op dit moment wordt ThinFilm geheugen vooral als component toegepast in combinatie met online games. Verschillende technologiebedrijven die componenten leveren ervaren de afstand naar de markt van gebruikers die wachten op producten. Een toenemend aantal component ontwikkelaars gaan de stap maken naar de ontwikkeling van zogenaamde eco systemen waarin componenten tot een meer compleet systeem worden ontwikkeld, om zodoende makkelijker toegepast te kunnen worden in productontwikkeling. Een recent voorbeeld daarvan is het voorgenoemde Thinfilm dat samen met technologie ontwikkelaar PARC (Xerox) onder de naam FlexTech Alliance een geïntegreerd eco systeem gaat ontwikkelen van een printed memory en sensor systeem dat een multifunctioneel printed sensor systeem moet zijn voor toepassing in de gezondheidszorg. Muhlbauer uit Duitsland is van oudsher een machinebouwer voor de semiconductor industrie en medio jaren 90 gestart met de ontwikkeling en productie van RFID chips. Muhlbauer levert (o.a.) een complete oplossing voor de productie van RFID tags voor verpakkingen en labels. Enfucell is een Finse onderneming gespecialiseerd in geprinte batterijen. De flexibele batterijen, 1,5; 3 en 6 volt, worden als component toegepast voor RFID tags (active tags), micro sensoren en smart packaging

19 3. Van bouwstenen naar toepassingen Inmiddels zijn de belangrijkste componenten, nodig om de in hoofdstuk 1 beschreven toepassingen te ontwikkelen, beschikbaar. In het innovatieproces is momenteel de belangrijkste uitdaging om de componenten en systemen samen te brengen in een werkend systeem Marktsituatie In 2011 schetste het Finse technisch onderzoeksinstituut VTT de marktsituatie waarin Printed Intelligence zich bevindt als volgt. De technische ontwikkeling van materialen, printtechnologie en componenten gaat gestaag voort. De ontwikkeling van producten is nog in een vroeg stadium en beperkt zich tot het uitwerken van eenvoudige producten waarin een beperkt aantal componenten worden gecombineerd. Eindgebruikers zijn te vinden in Figuur 11. Huidige marktsituatie Printed Intelligence (bron: VTT Retail, FMCG, Farmacie, Zorg en Finland) Beveiliging en tonen de ontwikkeling van PE/I. Deze eindgebruikers hebben behoefte aan meer inzicht in de mogelijke toegevoegde waarde van PE/I. Verder is er behoefte aan geïntegreerde toepassingen/producten met een duidelijke toegevoegde waarde. Het ontbreekt nog aan aansprekende demonstraties van toepassingen waarbij de verschillende componenten zijn geïntegreerd die in groter volume geproduceerd kunnen worden. Het ontwikkelen van producten is niet eenvoudig. Het vereist brede kennis van materiaaltechnologie, het gedrag van inkt op papier/folie en de inzet van printtechnologie. Daarnaast zijn creatieve vaardigheden belangrijk voor het ontwikkelen van producten die toegevoegde waarde bieden, waarbij ook de techniek in veel gevallen nog verder ontwikkeling vraagt. De waardeketen, geschetst in hoofdstuk 3, maakt inzichtelijk dat verschillende partijen moeten samenwerken om de producten en diensten vanuit een marktbehoefte te ontwikkelen. Technology integrators en functional designers specifiek voor

20 PE/I zijn er nog nauwelijks en manufacturers zoals verpakkingsdrukkerijen zijn beperkt bezig met het integreren van PI technologie in huidige producten of het ontwikkelen van nieuwe producten. Dat is ook niet eenvoudig voor deze bedrijven. Het vergt overzicht, creativiteit en uitwisseling van kennis en afstemming tussen verschillende nieuwe disciplines in de waardeketen en tussen bedrijven uit de printing en elektronica/chemie sector. Onderstaand een overzicht van de verschillende disciplines die nodig zijn voor de ontwikkeling en productie van producten. Functioneel ontwerp Technische voorbereiding Productie Product afwerking Idee ontwikkelen Functioneel ontwerp structuur componenten substraat selectie selectie inkt/chemie product layout product design keuze printtechniek keuze procesvolgorde prepareren processen inkt samenstellen voorbehandelen substraat rol naar rol (r2r) test productie (s2s) afstemmen lijncapaciteit afregeling printunits resolutie en registratie droging / sintering kennis operators snijden assemblage van componenten functie test kwaliteits test duurzaamheid test Figuur 12. Integrale aanpak ontwikkeling toepassingen Printed Electronics/Intelligence In 3.2 geven we een aantal voorbeelden van technology integrators en product ontwikkelaars die, veelal samen met kennisinstellingen, producten ontwikkelen Productontwikkelaars en producenten Productontwikkelaars integreren technologie en componenten tot producten die een concrete toepassing hebben. Productontwikkelaars vertalen het idee van de toepassing naar de techniek en de wijze waarop deze het best geproduceerd kan worden. Producenten zijn ondernemingen die de beoogde producten produceren middels printtechnologie. Productontwikkelaars zijn creatieve ondernemingen die met kennis van de technologie en componenten producten ontwikkelen. Het gaat daarbij om de ontwikkeling van PE/I producten en de integratie met systemen die nodig zijn om het product te laten functioneren

21 Zoals apparatuur om printed intelligence toepassingen uit te lezen of een bepaald proces op te starten. Hier volgen enkele voorbeelden van ondernemingen die producten ontwikkelen. Het Portugese Ynvisible, ontstaan als spin-off van een ontwikkelaar van multimedia en interactieve media aan de Universiteit van Lissabon, is gericht op de ontwikkeling van interactieve printed intelligence toepassingen. Daarbij wordt gebruik gemaakt van een eigen ontwikkelde interactieve display technologie Figuur 13. Product selector voor L Oréal die wordt geprint (electrochromic display). Ynvisible heeft productontwikkelaars in dienst die ideeën van toepassingen vertalen naar een concreet productontwerp, waarin de eigen ontwikkelde technologie wordt toegepast en technieken van derden. Een succes is de ontwikkeling van een parfum selectie display voor L Oréal dat consumenten in de winkel helpt om de juiste parfum te selecteren. Dit is gecombineerd met een spelelement. In dit geprint instore marketing product worden verschillende technieken gecombineerd, zoals displaytechnologie en druksensoren. PolyIC is een onderdeel van de Kurz group, leverancier van folieprint en embossing apparatuur en productie van folies, die zich richt op het leveren van complete RFID oplossingen. Dat betekent het leveren van de apparatuur (de reader ) en de technologie om RFID tags te printen of de RFID tags zelf. Als de RFID tag in het veld van de reader komt onttrekt het zoveel energie aan het radioveld, dat de reader middels de antenne de opgeslagen data (printed memory) kan lezen. Smartphones worden in toenemende mate uitgerust met Near Field Communication (NFC) technologie die kunnen communiceren met de antenne en die tegelijkertijd radiogolven uitzenden die omgezet worden in een kleine hoeveelheid stroom waarmee een Printed Memory uitgelezen wordt. Een ander voorbeeld van een productontwikkelaar van Printed Intelligence is Printechnologics gevestigd in Chemnitz, Duitsland. Printechnologics richt zich vooral op de ontwikkeling van producten die interactie tussen drukwerk en online toepassingen mogelijk maken. Onder de

22 naam Touchcode heeft Printechnologics een techniek ontwikkeld voor het drukken van een niet zichtbare code op papier of folie die een connectie maakt met de touchscreen technologie van een smartphone of tablet en zodoende in staat is om een webapplicatie te activeren. Deze technologie kan toegepast worden bij verpakkingen voor het geven van additionele informatie over het product en/of het aangeven van de originele inhoud van de verpakking in het kader van merk bescherming. Andere toepassingen liggen op het gebied van interactieve game cards en multifunctionele toegangsbewijzen (zie ook figuur 7). Een toenemend aantal productontwikkelaars richt zich op productpresentatie en merkbeleving. PE/I wordt ingezet om functionele toegevoegde waarde en merkattractie te combineren. Zo heeft Pragmatic IC samen met Innovia Films elektronica geïntegreerd in haar polypropyleen labels voor flessen. Daarmee wordt voorzien in merkattractie, zoals het oplichten van het logo. Dit in combinatie met functionele toevoegingen, zoals temperatuur informatie of een druksensor waarmee de kooktijd wordt aangegeven bij een bepaalde hoeveelheid gebruik van het product. Pragmatic IC neemt deel aan coalities met bestaande marktpartijen, bijvoorbeeld in de productie van wenskaarten of productie van drankenlabels. Doel van deze coalities is het snel en in grote volumes in de markt te zetten van nieuwe producten met nieuwe functies met bijzondere toegevoegde waarde. In Nederland zijn nog weinig productontwikkelaars en technologie integrators/producenten van PE/I producten aanwezig. Een voorbeeld van een MKB onderneming die zich op dit pad begeeft is Labeltech, onderdeel van de Labelform groep bedrijven. Labeltech specialiseert zich in de productie van RFID etiketten, bedoeld voor toepassingen in logistieke tracking and tracing, diefstalbeveiliging, merkbeveiliging. In de meeste gevallen zijn de producten maatwerk op basis van overeengekomen specificaties Kansen creëren voor Printed Electronics/Intelligence toepassingen De marktsituatie voor Printed Electronics/Intelligence kenmerkt zich op dit moment vooral door technology push in plaats van een vraag gestuurde ontwikkeling van producten. Er is algemene interesse in mogelijke toepassingen binnen verschillende marktsegmenten, maar het ontbreekt aan voldoende concrete voorbeeldtoepassingen die de eindgebruikers aanspreken. Daarnaast ontbreekt het aan kennis en drive om te innoveren bij partijen aan de eind van de waardeketen, drukkerijen en technology integrators. Daarbij speelt het gebrek aan financiële middelen ongetwijfeld een rol, maar ligt het ook aan onvoldoende impuls vanuit de klant en

23 dat ondernemingen moeite hebben om partijen uit andere branches (elektronica, chemie) te vinden en samen te werken aan de ontwikkeling van prototypes. Voor de marktontwikkeling van PE/I is het evident dat ook op technologisch gebied er nog veel ontwikkeld moet worden. Vraagsturing vanuit de markt, in het bijzonder vanuit de in hoofdstuk één genoemde sectoren: consumentengoederen, zorg, farmacie, beveiliging, is natuurlijk belangrijk voor het creëren van kansen voor PE/I toepassingen, maar er is meer nodig om deze vraagsturing op gang te brengen. Daarvoor is het volgende nodig: 1. Belangrijke afnemerssectoren hebben onvoldoende inzicht in de potentiele toepassing van PE/I in hun sector en hebben onvoldoende inzicht welke partijen uit de waardeketen zij kunnen benaderen om een ontwikkeling op gang te brengen. Dit pleit voor het uitvoeren van strategische marktverkenningen wat de potentie bijvoorbeeld in de zorg en beveiliging is en onderzoek naar de wijze waarop gebruiker gestuurde innovaties stond stand gebracht kunnen worden door samenwerking in de waardeketen. 2. Het ontbreekt aan input vanuit de hoek van creatief design en creatieve engineering, die samen met technologiebedrijven uit de geschetste waardeketen zich richten op de ontwikkeling van creatieve toepassingen. Daarbij ontbreekt tevens de rol van kennisintensieve innovatie adviseurs (business innovators) die de rol van begeleider kunnen spelen in het omzetten van ideeën in producten/toepassingen die bedrijfsmatig geproduceerd worden tegen een vergoeding die eindgebruikers willen betalen. Samenwerking tussen creatieve industriële design bureaus, business innovators en technologie bedrijven uit de waardeketen is nodig om de slag te maken van technologie naar nieuwe toepassingen. Daarbij gestuurd door vraagstellingen en opdrachten van sectoren, zoals producenten van consumentengoederen, de zorgsector, farmaceutische industrie en de agro industrie; 3. Het beschikbaar stellen van faciliteiten voor prototyping en pre processing van PE/I applicaties voor het testen of deze applicaties op productieschaal betrouwbaar en in de juiste kwaliteit gemaakt kunnen worden. Ondersteuning zou geboden kunnen worden bij de verdere ontwikkeling van aansprekende prototype toepassingen die relatief dicht bij hun markt introductie zijn. Voorbeelden van centra waar ondersteuning voor de industrie worden geboden op het gebied van prototyping en testproductie zijn het Printocent in Finland en recent de nieuwe faciliteiten opgericht door het Engelse Centre for Process Innovation CPI. Het CPI biedt programma s voor ondernemingen die producten willen ontwikkelen of mogelijke toepassingen willen verkennen die dicht bij de markt staan

24 4. Ontwikkeling van samenwerking tussen de verschillende partijen in de waardeketen, waarbij convergentie zal gaan ontstaan tussen verschillende industrieën, zoals de chemie, elektronica en papier productie (zie onderstaand figuur). Evenals verdere stimulering van samenwerking tussen bedrijven en kennisinstellingen. Chemie Bio chemie Electro engineering Creative engineering Sensor engineering Papier Kunst stoffen Drukkerij print Bussines innovatie Elektronica Inkt Marketing Communicatie Print technologie Creatief design Smart packaging Printed Pick and Intelligence Place Producten systems RFID Logistics ICT Overzicht betrokken industrieën (buitenste ring) en technology integrators/producenten De conclusie van dit visiedocument is dat toepassing van Printed Electronics/Intelligence veel uitdagingen in de logistiek, marketing van consumentengoederen, kostenbeheersing in de zorg, farmacie, en beveiliging op zal lossen. Maar dat hiervoor samenwerking tussen kennisinstituten en leveranciers van componenten nodig is. Deze innovatie zal vraag gestuurd en onder begeleiding van integrators met een breed overzicht van de markt tot stand komen

Printed Electronics. 17 februari Nieuwegein. Albert Noppen

Printed Electronics. 17 februari Nieuwegein. Albert Noppen Printed Electronics 17 februari Nieuwegein Albert Noppen Printed Electronics Produceren van electronische schakelingen op verschillende substraten met standaard print technieken in grote oplagen Substraten:

Nadere informatie

Megatrend. Technologie (mondiaal/globalisering) sector die een marktaandeel veroveren in de creatieve industrie

Megatrend. Technologie (mondiaal/globalisering) sector die een marktaandeel veroveren in de creatieve industrie Megatrend Megatrend Ontwikkeling Effect Praktijk Technology (digitalisering) Interne processen anders organiseren Andere manier van produceren, verkopen en distributie Technologie (mondiaal/globalisering)

Nadere informatie

Het EPCglobal-netwerk: Wereldwijd paspoort voor RFID

Het EPCglobal-netwerk: Wereldwijd paspoort voor RFID Het EPCglobal-netwerk: Wereldwijd paspoort voor RFID Het EPCglobal-netwerk: Wereldwijd paspoort voor RFID U heeft te maken met eisen op het gebied van tracking & tracing. U wilt uw concurrenten voor blijven

Nadere informatie

HOOFDSTUK 6: MARKETINGPROGRAMMA S OM MERKMEERWAARDE OP TE BOUWEN

HOOFDSTUK 6: MARKETINGPROGRAMMA S OM MERKMEERWAARDE OP TE BOUWEN HOOFDSTUK 6: MARKETINGPROGRAMMA S OM MERKMEERWAARDE OP TE BOUWEN 1 INTRODUCTIE H:6 Dit hoofdstuk bekijkt het meest flexibele element van marketingprogramma s. Marketingcommunicatie-instrumenten zijn die

Nadere informatie

Laser codeersystemen. Veilig, flexibel, duurzaam

Laser codeersystemen. Veilig, flexibel, duurzaam Laser codeersystemen Veilig, flexibel, duurzaam lasersystem INDUSTRIËLE GOEDEREN cosmetica CHEMICALIËN kleur verwijderen hygiëne producten PHARMACEUTISCHE PRODUCTEN CONSUMENTEN GOEDEREN MEDISCHE INSTRUMENTEN

Nadere informatie

Thermische inkjet codeersystemen. Economisch, intelligent, hoge-resolutie

Thermische inkjet codeersystemen. Economisch, intelligent, hoge-resolutie Thermische inkjet codeersystemen Economisch, intelligent, hoge-resolutie betajet consumenten goederen cosmetica BARCODES CHEMIE Mailingen Flyers FARMACEUTICA Papier primaire en secundaire verpakkingen

Nadere informatie

Inkjet codeersystemen

Inkjet codeersystemen Inkjet codeersystemen Betrouwbaar, efficiënt, nauwkeurig alphajet CONSUMENTEN GOEDEREN cosmetica BARCODE CHEMICALIËN farmaceutica bouwmaterialen INDUSTRIËLE GOEDEREN elektronica componenten voedingsmiddelen

Nadere informatie

Mobile Augmented Media

Mobile Augmented Media Mobile Augmented Media The Future of Bricks-and-Mortar Samenvatting Mark Slijkhuis MSc > Introductie onderzoek Commercieel vertrekpunt Drievoudige onderzoeksdoelstelling Het gerenommeerde Marketing Science

Nadere informatie

Van. naar online. minpunten van:\ QR-codes. Layar

Van. naar online. minpunten van:\ QR-codes. Layar Van offline naar online De plusen minpunten van:\ QR-codes NFC 2 Van offline naar online getting social De offline-wereld zoals we deze gewend waren, is niet meer. Ongeveer twintig jaar geleden kreeg iedereen

Nadere informatie

Nuon Helianthos. Een doorbraak in zonne-energie.

Nuon Helianthos. Een doorbraak in zonne-energie. Nuon Helianthos Een doorbraak in zonne-energie. 2 Nuon Helianthos Een doorbraak in zonne-energie. Nuon Helianthos 3 Een duurzame samenleving staat hoog op de politieke en maatschappelijke agenda. Een wezenlijke

Nadere informatie

Van beeldscherm tot output

Van beeldscherm tot output Van beeldscherm tot output Uw grafische specialist en partner Grafinex ondersteunt de grafimedia industrie met een breed spectrum aan diensten en producten. Met deskundig advies en oplossingen op maat.

Nadere informatie

Lighting and Electronics the way you want it Lighting and Electronics the way you want it. Jack van Daal Business Development Manager

Lighting and Electronics the way you want it Lighting and Electronics the way you want it. Jack van Daal Business Development Manager Lighting and Electronics the way you want it Lighting and Electronics the way you want it Jack van Daal Business Development Manager RENA Electronica Profiel Ervaren in innovatieve elektronica Opgericht

Nadere informatie

Digitale transformatie ontwricht en verbindt

Digitale transformatie ontwricht en verbindt Digitale transformatie ontwricht en verbindt adviesartikel 2016 Digitale transformatie verandert communicatie De zorg verandert onomkeerbaar door toenemende marktwerking en technische ontwikkelingen. Om

Nadere informatie

Innovatie Agro & Tuinbouw via digitalisering - schets van de problematiek

Innovatie Agro & Tuinbouw via digitalisering - schets van de problematiek Innovatie Agro & Tuinbouw via digitalisering - schets van de problematiek ZLTO VLB LEI Wageningen UR - Rabobank December 2012 Krijn J. Poppe Door de ICT worden naast GELD- en GOEDERENstromen de DATA-stromen

Nadere informatie

Internet of Things in perspectief geplaatst. Herman Tuininga. Oktober 10, 2017

Internet of Things in perspectief geplaatst. Herman Tuininga. Oktober 10, 2017 Internet of Things in perspectief geplaatst Herman Tuininga Oktober 10, 2017 1 Achtergrond Meer dan 20 jaar ervaring in IoT 30 medewerkers IoT Lab Zwolle Connecting your things 2 IoT is een container begrip

Nadere informatie

3D printing; Een Industriële Uitdaging. Ad Aarnoutse Directeur - ADLOGIXS

3D printing; Een Industriële Uitdaging. Ad Aarnoutse Directeur - ADLOGIXS 3D printing; Een Industriële Uitdaging Ad Aarnoutse Directeur - ADLOGIXS Verkenning naar 3DPrinting Verkenning naar 3Dprinting in Zeeuwse Economische regio Veel interesse bij bedrijven maar wat kun je

Nadere informatie

Dit is MMP. MMP boekt al jaren prima resultaten met partners als Euretco.

Dit is MMP. MMP boekt al jaren prima resultaten met partners als Euretco. just smarter... Dit is MMP. MMP boekt al jaren prima resultaten met partners als Euretco. Voor een eerste offshore traject met MMP in India waren onze ambities behoorlijk hoog. Maar alle deadlines werden

Nadere informatie

Sleutel en bedrijfsmiddelen beheer

Sleutel en bedrijfsmiddelen beheer Sleutel en bedrijfsmiddelen beheer Een grote uitdaging voor bedrijven en organisaties Wij benaderen sleutel- en bedrijfsmiddelenbeheer anders.. Modern beheer van uw bedrijfsmiddelen betekent dat u volledige

Nadere informatie

Smart Factory: Voordelen communicatieve infrastructuur

Smart Factory: Voordelen communicatieve infrastructuur Smart Factory: Voordelen communicatieve infrastructuur Wereldwijde veranderingen vereisen nieuwe manieren van denken en doen op het gebied van wereldwijde megatrends Demografische veranderingen Globale

Nadere informatie

Michiel Smudde: Met de Tau 330 kunnen we uitbreiden naar nieuwe, interessante marktsegmenten, met nieuwe producten.

Michiel Smudde: Met de Tau 330 kunnen we uitbreiden naar nieuwe, interessante marktsegmenten, met nieuwe producten. Durst Tau 330 en Jumbo-rollen versnellen de productie Omnilabel verhoogt productiviteit exponentieel Michiel Smudde: Met de Tau 330 kunnen we uitbreiden naar nieuwe, interessante marktsegmenten, met nieuwe

Nadere informatie

Transformatie naar een slimme, datagedreven tuinbouw

Transformatie naar een slimme, datagedreven tuinbouw Transformatie naar een slimme, datagedreven tuinbouw de rol van onderzoek 19 oktober 2017, prof.dr.ir. Jack van der Vorst, lid concernraad Wageningen University & Research Wereldwijde uitdagingen land-

Nadere informatie

Digitaal printen binnen Grafimedia VMBO. Opdracht

Digitaal printen binnen Grafimedia VMBO. Opdracht Digitaal printen binnen Grafimedia VMBO Opdracht Opdrachtkaart DR-06-01-01 Voorkennis: Grafische vorming Intro: Er zijn verschillende druktechnieken in de printmedia. Digitaal printen is een vrij nieuw

Nadere informatie

Flexibele Verpakkingen

Flexibele Verpakkingen Flexibele Verpakkingen Tripa Converting Solutions Tripa Converting Solutions is exclusief distributeur van SEI Laser voor de Benelux. Als service georiënteerde organisatie streven wij er naar om optimale

Nadere informatie

Your View on Business

Your View on Business ANY2INFO PRESENTER Your View on Business On your favorite device Any2info ontwerpt en configureert, met een standaard applicatie, maatwerk datasets, appformulieren en dashboards voor jouw kijk op zaken.

Nadere informatie

7 september 2011 Visie op Eindproducten

7 september 2011 Visie op Eindproducten Arie Hooimeijer 7 september 2011 Visie op Eindproducten Bumaga BV Wereldwijde megatrends - Megatrends zijn combinaties van onderling afhankelijke trends - Megatrends bepalen de manier waarop mensen leven

Nadere informatie

PLATFORM HERGEBRUIK PRODUCTEN. Een initiatief van Avans Hogeschool, Syntens en de Universiteit van Tilburg

PLATFORM HERGEBRUIK PRODUCTEN. Een initiatief van Avans Hogeschool, Syntens en de Universiteit van Tilburg PLATFORM HERGEBRUIK PRODUCTEN Een initiatief van Avans Hogeschool, Syntens en de Universiteit van Tilburg MKB-bedrijven worden geconfronteerd met nieuw beleid met betrekking tot producentenverantwoordelijkheid,

Nadere informatie

Kracht door samenwerking. VDL Industrial Modules

Kracht door samenwerking. VDL Industrial Modules Kracht door samenwerking VDL Industrial Modules IN DE HIGH-TECH WERELD WAARIN U EN WIJ OPEREREN, DRAAIT ALLES OM EFFICIENCY: STREVEN NAAR REDUCTIE VAN KOSTEN EN UITBESTEDING VAN NIET KERNCOMPETENTIES.

Nadere informatie

De monteur van de toekomst

De monteur van de toekomst BSH Home Appliances Group De monteur van de toekomst SMART REPAIR EVENT 05-11-2018 BSH HOME APPLIANCES GROUP BSH Huishoudapparaten B.V. Even voorstellen Rob Walthaus Head of Technical Support and Training

Nadere informatie

Salespresentatie Colorex

Salespresentatie Colorex praktijkgerichte emissiebeoordeling van cleanroomvloeren Inleiding Oprichting van een alliantie Cleanroom geschikte materialen CSM alliantie: Cleanroom geschikte materialen Machines en materialen De huidige

Nadere informatie

Wilt u uw producten en processen slimmer, veiliger en efficiënter maken?

Wilt u uw producten en processen slimmer, veiliger en efficiënter maken? you make it work Wilt u uw producten en processen slimmer, veiliger en efficiënter maken? ERIKS levert werktuigbouwkundige componenten in alle industriële sectoren. Maar we gaan verder dan dat. Als specialist

Nadere informatie

Nedap RealTime Tochtdetectie Halslabel

Nedap RealTime Tochtdetectie Halslabel Nedap Tochtdetectie Nedap Tochtdetectie Visuele tochtdetectie op grote bedrijven is lastig Het is niet efficiënt en onvoldoende betrouwbaar. Met Nedap Tochtdetectie is het mogelijk om grote melkveestapels

Nadere informatie

Het Internet of Things

Het Internet of Things Het Internet of Things De afgelopen jaren wordt de term Internet of Things (IoT) vaak gebruikt als dé nieuwe ontwikkeling die in bijna elk aspect van ons leven een grote rol gaat spelen. Waar mensen vaak

Nadere informatie

RFID in de PCB van de toekomst. Marc Geerdink Twan van Eijndhoven

RFID in de PCB van de toekomst. Marc Geerdink Twan van Eijndhoven RFID in de PCB van de toekomst Marc Geerdink Twan van Eijndhoven Inhoud van de lezing: Wat doet PCB Expert Centre V-PS? Introductie tot RFID RFID & PCB s Voordelen van PCB s met geïntegreerde RFID PCB

Nadere informatie

Volgende informatie is op basis van originele Epson labels en inkten. De prijs is ook op basis van advies prijs. Wanneer u dit koopt bij

Volgende informatie is op basis van originele Epson labels en inkten. De prijs is ook op basis van advies prijs. Wanneer u dit koopt bij Volgende informatie is op basis van originele Epson labels en inkten. De prijs is ook op basis van advies prijs. Wanneer u dit koopt bij businesslabels zullen de prijzen dus nog minder zijn. En in combinatie

Nadere informatie

Project 7 Pratende plant Docent Project 7 - Pratende Plant Docent

Project 7 Pratende plant Docent Project 7 - Pratende Plant Docent Project 7 Pratende plant Docent Project 7 - Pratende Plant Docent Titel Pratende Plant 2 lessen Doel De leerlingen leren in deze twee lessen een opdracht namaken en een nieuw prototype maken met behulp

Nadere informatie

Hoe maak ik een succesvolle (over)stap van drukkerij naar printservice bedrijf. Albert Noppen

Hoe maak ik een succesvolle (over)stap van drukkerij naar printservice bedrijf. Albert Noppen Hoe maak ik een succesvolle (over)stap van drukkerij naar printservice bedrijf Albert Noppen Agenda Trends (analoog / digitaal) Klantbehoeften en klantfricties Strategie Praktische voorstellen voor aanpak

Nadere informatie

Uitdagingen bij de ontwikkeling van draadloze producten D&E event FHI ( s Hertogenbosch) 9 oktober 2013

Uitdagingen bij de ontwikkeling van draadloze producten D&E event FHI ( s Hertogenbosch) 9 oktober 2013 Uitdagingen bij de ontwikkeling van draadloze producten D&E event FHI ( s Hertogenbosch) 9 oktober 2013 Uitdagingen bij de ontwikkeling van draadloze producten Welkom Productontwikkelproces volgen: Inhoud

Nadere informatie

Productinformatie & Prijslijst Versie 2019v01 MOBIELE DISPLAY MET LCD SCHERM

Productinformatie & Prijslijst Versie 2019v01 MOBIELE DISPLAY MET LCD SCHERM Productinformatie & Prijslijst Versie 2019v01 MOBIELE DISPLAY MET LCD SCHERM PixioDisplay: Mobiele display met LCD scherm! Ideaal voor beurzen, presentaties, winkels en meer EENVOUDIG TE PLAATSEN EN MAKKELIJK

Nadere informatie

En 15 maart 2016 Simply.Flexible

En 15 maart 2016 Simply.Flexible En 15 maart 2016 Simply.Flexible Agenda Even voorstellen Quadira Dennis Wolf Waarom Output Management met Advanced-Forms o Met Dynamics NAV Even voorstellen Advanced-Forms Advanced-Forms in de praktijk

Nadere informatie

thinking about the next step in THE business of outcome

thinking about the next step in THE business of outcome thinking about the next step in THE business of outcome www.ovimex.nl Ik zoek een partner in printing die snel en efficiënt zorgt voor de oplossing die precies aansluit bij mijn manier van werken thinking

Nadere informatie

UNIEKE BUNDELING VAN KENNIS EN KRACHT!

UNIEKE BUNDELING VAN KENNIS EN KRACHT! UNIEKE BUNDELING VAN KENNIS EN KRACHT! De Optimum Group is een veelzijdige groep gespecialiseerde drukkerijen die gezamenlijk een totaalpakket op het gebied van zelfklevende etiketten en flexibele verpakkingsoplossingen

Nadere informatie

Agfa Graphics breidt Arziro Design uit tot een compleet ecosysteem voor algemeen beveiligingsdrukwerk

Agfa Graphics breidt Arziro Design uit tot een compleet ecosysteem voor algemeen beveiligingsdrukwerk breidt Arziro Design uit tot een compleet ecosysteem voor algemeen beveiligingsdrukwerk Mortsel, 11 april 2016 Met de introductie van Arziro Design 2.0 en enkele softwareuitbredingen biedt nu een complete

Nadere informatie

DE MOGELIJKHEDEN VAN RFID ALS TECHNOLOGIE VOOR TRACKING EN IDENTIFICATIE IR. BJORN VAN KEYMEULEN

DE MOGELIJKHEDEN VAN RFID ALS TECHNOLOGIE VOOR TRACKING EN IDENTIFICATIE IR. BJORN VAN KEYMEULEN DE MOGELIJKHEDEN VAN RFID ALS TECHNOLOGIE VOOR TRACKING EN IDENTIFICATIE IR. BJORN VAN KEYMEULEN 2 AGENDA RFID Standaardisatie Mogelijkheden Toepassingsvoorbeelden Integratiemogelijkheden textiel 3 RFID

Nadere informatie

B A S I S K E N NI S R F I D

B A S I S K E N NI S R F I D B A S I S K E N NI S R F I D AGENDA Introductie Elincom RFID hoe en wat Voordelen/ kenmerken Frequenties NFC Tags Readers RFID toekomst Vragen " Wij geloven dat technische ontwerpen altijd beter kunnen

Nadere informatie

Multilayers; techniek en valkuilen van de stack-up!

Multilayers; techniek en valkuilen van de stack-up! Multilayers; techniek en valkuilen van de stack-up! In deze presentatie Beknopte introductie V-PS Trends Basismaterialen in multilayer De opbouw Aandachtspunten V-PS: uw PCB specialist voor de professionele

Nadere informatie

EFTA-BENELUX FLEXO AWARDS 2015

EFTA-BENELUX FLEXO AWARDS 2015 EFTA-BENELUX FLEXO AWARDS 2015 - RICHTLIJNEN VOOR DE JURY - INLEIDING EFTA-Benelux (EFTA) heeft deze richtlijnen voor u samengesteld om door te nemen vóór het jureren zodat ze een hulpmiddel kunnen zijn

Nadere informatie

Your view on business On your favorite device

Your view on business On your favorite device ANY2INFO OVER ONS Your view on business On your favorite device Any2info is een ICT-onderneming gespecialiseerd in de ontwikkeling van standaard software waarmee mobiele bedrijfsapps kunnen worden gebouwd

Nadere informatie

Intermezzo Logistiek is topsport

Intermezzo Logistiek is topsport Logistiek is topsport Maurits Kreijveld Hoe bouw je op een grasveld in drie weken tijd een stad voor ruim 50.000 inwoners? Dat is de uitdaging voor de organisatie van het muziekfestival Lowlands, dat jaarlijks

Nadere informatie

Missie en visie. BTG/TGG verbindt organisaties in hun gezamenlijke belangen in het domein van ICT en telecommunicatie

Missie en visie. BTG/TGG verbindt organisaties in hun gezamenlijke belangen in het domein van ICT en telecommunicatie BTG 2016 Missie en visie BTG/TGG verbindt organisaties in hun gezamenlijke belangen in het domein van ICT en telecommunicatie BTG/TGG organiseert hiertoe: Structurele lobby tussen overheid, leveranciers

Nadere informatie

Aanlever Specificaties. www.cardimpulz.nl

Aanlever Specificaties. www.cardimpulz.nl Aanlever Specificaties www.cardimpulz.nl Inhoudsopgave Aanleverspecificaties... 2 Personalisatie... 3 Data aanlevering... 3 Personalisatie mogelijkheden... 4 Thermisch printen... 4 Inkjet printen... 4

Nadere informatie

Slimme Netwerken Meer productie, met minder persen. Richard van Hoorn 15 november, Nieuwegein

Slimme Netwerken Meer productie, met minder persen. Richard van Hoorn 15 november, Nieuwegein Slimme Netwerken Meer productie, met minder persen Richard van Hoorn 15 november, Nieuwegein NL Grafische industrie Aantal werkzame personen Aantal bedrijven 1 2045 2 590 3 tot 5 455 5 tot 10 480 10 tot

Nadere informatie

WHITEPAPER IN 5 MINUTEN. 09. ibeacons

WHITEPAPER IN 5 MINUTEN. 09. ibeacons WHITEPAPER IN 5 MINUTEN A P R I L 2 0 1 4 09. ibeacons ibeacons vormen een nieuwe manier waarop apparaten met elkaar kunnen communiceren; met verrassende toepassingen. Bij Oberon zijn we altijd op zoek

Nadere informatie

SCHURTER: service en kwaliteit

SCHURTER: service en kwaliteit van SCHURTER SCHURTER: service en kwaliteit Onze engineers hebben de juiste technische kennis in huis om klantspecifieke oplossingen te ontwerpen. Enerzijds komt dat door hun vakkennis en ervaring. Anderzijds

Nadere informatie

Nedap Varkens Prestatie Test

Nedap Varkens Prestatie Test Complete oplossingen voor varkenshouderij Nedap biedt middels elektronische individuele dieridentificatie efficiënte en slimme oplossingen voor dierverzorging in de gehele varkenshouderij. Nedap Varkens

Nadere informatie

Overzicht codeeroplossingen

Overzicht codeeroplossingen Overzicht codeeroplossingen Codeeroplossingen van product tot pallet Over de hele wereld spelen de Domino producten en technologieën een cruciale rol in het productieproces. We werken met klanten in de

Nadere informatie

In-de-matrijs decoreren Gunstige prijs, goede kwaliteit John Düring

In-de-matrijs decoreren Gunstige prijs, goede kwaliteit John Düring In-de-matrijs decoreren Gunstige prijs, goede kwaliteit John Düring Uit de omvangrijke octrooiliteratuur blijkt dat men al decennia geleden op het idee was gekomen om het decoreren van kunststofproducten

Nadere informatie

Geld verdienen in de drukkerij Slimmer werken dankzij Lean Printmanagement

Geld verdienen in de drukkerij Slimmer werken dankzij Lean Printmanagement Geld verdienen in de drukkerij Slimmer werken dankzij Lean Printmanagement Richard van Hoorn & Alex Kunst Geld verdienen in de drukkerij Slimmer werken dankzij Lean Printmanagement Richard van Hoorn &

Nadere informatie

Innovatieplatform Twente S a m e n w e r k e n a a n i n n o v a t i e

Innovatieplatform Twente S a m e n w e r k e n a a n i n n o v a t i e Innovatieplatform Twente S a m e n w e r k e n a a n i n n o v a t i e Twente is een innovatieve regio die nationaal en internationaal sterk in opkomst is. Daarom is op initiatief van de provincie Overijssel

Nadere informatie

Industrieel Ontwerpen

Industrieel Ontwerpen Industrieel Ontwerpen Industrieel ontwerpen, het vakgebied Industrieel Ontwerpen in Twente Industrieel Ont Industrieel ontwerpen, het vakgebied Industrieel Ontwerpen houdt zich bezig met het ontwikkelen

Nadere informatie

DTPH. In september 2010 zijn Deoprinting en DTPH het er over eens dat deadlines gehaald moeten kunnen worden.

DTPH. In september 2010 zijn Deoprinting en DTPH het er over eens dat deadlines gehaald moeten kunnen worden. PANTONE 877C PANTONE 642C PANTONE 656C Beyond creativity In september 2010 zijn Deoprinting en DTPH het er over eens dat deadlines gehaald moeten kunnen worden. DTPH. Sinds 2010 is #grafischespoed nooit

Nadere informatie

Presentatie onderzoek Richard van Hoorn. Nieuwegein 26 mei 2011

Presentatie onderzoek Richard van Hoorn. Nieuwegein 26 mei 2011 Presentatie onderzoek Richard van Hoorn Nieuwegein 26 mei 2011 Agenda Nieuwe Drukvormen, 2009 Actuele trends en ontwikkelingen Nieuwe structuur bedrijfstak 2009: Nieuwe Drukvormen Wat maakt drukkerijen

Nadere informatie

RFID, uitdagingen en oplossingen uit de praktijk. Geertjan Hendriks Field application engineer Michel van den Heuvel Sales Manager

RFID, uitdagingen en oplossingen uit de praktijk. Geertjan Hendriks Field application engineer Michel van den Heuvel Sales Manager RFID, uitdagingen en oplossingen uit de praktijk Geertjan Hendriks Field application engineer Michel van den Heuvel Sales Manager Agenda Introductie RFID Case studies, een kijkje achter de schermen Infrabel

Nadere informatie

Little RFI D. Wim de Rooij. Nedap N.V.

Little RFI D. Wim de Rooij. Nedap N.V. RFI D Little Wim de Rooij Nedap N.V. 2 Intro Toekomst Wat en Hoe Schoenen en Kleding case RFI D Smaken Privacy EPC Wanneer - Wat 3 Intro RFI D 4 Kennis van Technologie Kennis en begrip van de business

Nadere informatie

Laagdrempelige zorg op afstand

Laagdrempelige zorg op afstand Laagdrempelige zorg op afstand Gemoedsrust voor gebruiker als zorgverleners State of the art en 55+ proof Healthcare Technology Tour 2014 24 april 2014 Ambitie Gociety: Morgen: Geavanceerde sensoren en

Nadere informatie

knkpublishing Microsoft Dynamics De flexibele, innovatieve uitgeverijsoftware Nieuwe kansen in een veranderende media wereld

knkpublishing Microsoft Dynamics De flexibele, innovatieve uitgeverijsoftware Nieuwe kansen in een veranderende media wereld De flexibele, innovatieve uitgeverijsoftware INTEGRATIE CONTINUE INNOVATIE WORKFLOW ONDERSTEUNING ABECON-CONSULTANCY OVER ABECON Microsoft Dynamics Nieuwe kansen in een veranderende media wereld Standaard

Nadere informatie

Nieuw: controllers van Syel Europe

Nieuw: controllers van Syel Europe INDUSTRIËLE ELEKTRONICA Nieuw: controllers van Syel Europe De compacte controller die intelligent én voordelig is. voor seriebouw en klantspecifieke toepassingen voor complexe berekeningen én eenvoudige

Nadere informatie

Clear Channel lanceert permanent interactief netwerk. Outdoor gaat mobiel

Clear Channel lanceert permanent interactief netwerk. Outdoor gaat mobiel Clear Channel lanceert permanent interactief netwerk. Outdoor gaat mobiel 2 3 Waarom een interactief netwerk? Outdoor gaat mobiel Het nieuw gelanceerde netwerk maakt outdoor interactief. Het maakt het

Nadere informatie

www.badgemaker.info www.screencheck.com Tegenwoordig is bedrijfsveiligheid erg belangrijk en identificatie van werknemers een vereiste. Bedrijven maken steeds vaker gebruik van gepersonaliseerde plastic

Nadere informatie

Rijkspas: veiligheid en flexibiliteit. ID-ware, C. Borgmann, MSc Heerhugowaard 24 november 2011

Rijkspas: veiligheid en flexibiliteit. ID-ware, C. Borgmann, MSc Heerhugowaard 24 november 2011 Rijkspas: veiligheid en flexibiliteit ID-ware, C. Borgmann, MSc Heerhugowaard 24 november 2011 24-11-2011 Profile Consultancy Services State of the art software solutions Project implementation Life-cycle

Nadere informatie

PLANON APPS. Voor Facility - en Service Management op uw smartphone

PLANON APPS. Voor Facility - en Service Management op uw smartphone PLANON APPS Voor Facility - en Service Management op uw smartphone Een innovatieve specialist met dertig jaar ervaring in het IWMS-domein Een partner die door Gartner wordt erkend als marktleider Integraal

Nadere informatie

Integrale productontwikkeling wearable products BNO FHI bijeenkomst Utrecht, 4 november 2014. Michaël Hoonakker

Integrale productontwikkeling wearable products BNO FHI bijeenkomst Utrecht, 4 november 2014. Michaël Hoonakker Integrale productontwikkeling wearable products BNO FHI bijeenkomst Utrecht, 4 november 2014 Michaël Hoonakker Wearable products (functionele) Eisen: Verbinden met omgeving Informatie verstrekken Acties

Nadere informatie

Centrale label management systemen

Centrale label management systemen Centrale label management systemen Data-driven versus layout-driven label management Datum: 03-november-2010 Auteur: Jack de Hamer M.Sc. Versie: 2.1 Status: Final Pagina 1 van 7 Introductie Simpel gezegd

Nadere informatie

Innoveren maakt het verschil

Innoveren maakt het verschil Innoveren maakt het verschil De logistieke dienstverlener van vandaag bestaat niet meer in 2020! Pascal van Beek Supply chain strategie ontwikkeling & implementatie Business development Customer focussed

Nadere informatie

Duurzame wereldvoedselvoorziening. hoe ziet dit vraagstuk eruit en in welke richting liggen de oplossingen?

Duurzame wereldvoedselvoorziening. hoe ziet dit vraagstuk eruit en in welke richting liggen de oplossingen? Duurzame wereldvoedselvoorziening hoe ziet dit vraagstuk eruit en in welke richting liggen de oplossingen? Even voorstellen: Ruben Bringsken Ondernemer in Food en ICT (focus op duurzame oplossingen) Eigenaar/participatie

Nadere informatie

Gefascineerd door elektronica, gedreven door uw uitdaging

Gefascineerd door elektronica, gedreven door uw uitdaging Gefascineerd door elektronica, gedreven door uw uitdaging Altijd de goede verbinding! Kwaliteit, snelheid en flexibiliteit: uw wensen zijn ons uitgangspunt EPR Technopower is gespecialiseerd in de Engineering,

Nadere informatie

Slimme elektronica retailer speelt in op veranderende vraag

Slimme elektronica retailer speelt in op veranderende vraag De digitale revolutie vindt nu ook zijn weg in huis Slimme elektronica retailer speelt in op veranderende vraag De laatste paar jaar volgen de technologische ontwikkelingen zich in een snel tempo op. Wat

Nadere informatie

Mail Document Print UW CORE BUSINESS VERDIENT HET OOG VOOR DETAIL. Uw partner in print. Paragon Netherlands

Mail Document Print UW CORE BUSINESS VERDIENT HET OOG VOOR DETAIL. Uw partner in print. Paragon Netherlands UW CORE BUSINESS VERDIENT HET Mail Document Print Uw partner in print HOOGWAARDIG UW CORE BUSINESS PRINTEN VERDIENT MET HET OOG VOOR DETAIL BIJ SERVICE POINT PARAGON NETHERLANDS HEEFT U AL UW PRINTWERK

Nadere informatie

Tripa Converting Solutions

Tripa Converting Solutions Labels Tripa Converting Solutions Tripa Converting Solutions is exclusief distributeur van SEI Laser voor de Benelux. Als service georiënteerde organisatie streven wij er naar om optimale service aan onze

Nadere informatie

glaesum group synergy in global industry

glaesum group synergy in global industry glaesum group synergy in global industry Glaesum Group Synergy in global industry Met warmte-, metaal- en procestechniek als speerpunten voorziet de Glaesum Group de professionele, industriële markt van

Nadere informatie

Panelonderzoek Smart Indusrty

Panelonderzoek Smart Indusrty Panelonderzoek Smart Indusrty Geacht panellid, In juli/ augustus 2014 heeft u via het online KvK Ondernemerspanel deelgenomen aan een onderzoek over Smart Industry. Nogmaals hartelijk dank voor uw deelname!

Nadere informatie

Operationeel Verpakkingskundige Beroepsprofiel

Operationeel Verpakkingskundige Beroepsprofiel Operationeel Verpakkingskundige Beroepsprofiel Stichting NVC Examens Filenaam: Beroepsprofiel Oper. VK 2014 Publicatiedatum: 28 februari 2014 Dit document is goedgekeurd door de Stichting Examenkamer Inhoudsopgave

Nadere informatie

Productinformatie & Prijslijst Versie 2019v04 MOBIELE DISPLAY MET LCD SCHERM

Productinformatie & Prijslijst Versie 2019v04 MOBIELE DISPLAY MET LCD SCHERM Productinformatie & Prijslijst Versie 2019v04 MOBIELE DISPLAY MET LCD SCHERM PixioDisplay: Mobiele display met LCD scherm! Ideaal voor beurzen, presentaties, winkels en meer EENVOUDIG TE PLAATSEN EN MAKKELIJK

Nadere informatie

Inhoud. 1 Veilig werken 2 Kostenbesparend werken 3. Efficiënt werken. Mobiel werken. Duurzaam werken

Inhoud. 1 Veilig werken 2 Kostenbesparend werken 3. Efficiënt werken. Mobiel werken. Duurzaam werken Tips & Tricks Inleiding Ricoh helpt u graag beter en makkelijker te werken en leven. Daarom vindt u in deze waaier praktische tips, die u inspireren om uw informatie effectiever te organiseren en te creëren.

Nadere informatie

NFC, Smartphones en secundaire processen / facility management

NFC, Smartphones en secundaire processen / facility management NFC, Smartphones en secundaire processen / facility management Aanleiding Bob Klaasen tijdens vorige bijeenkomst: NFC? ROC Westerschelde Vooronderzoek NFC Near Field Communication Gebaseerd op RFID / ISO

Nadere informatie

The digital transformation executive study

The digital transformation executive study The digital transformation executive study De noodzaak van transformatie voor kleine en middelgrote producerende bedrijven Technologie verandert de manier waarop kleine en middelgrote bedrijven zakendoen.

Nadere informatie

Ervaar het Beste van Online. In-Store.

Ervaar het Beste van Online. In-Store. Ervaar het Beste van Online. In-Store. AOPEN maakt gebruik van de laatste ontwikkelingen op het gebied van IT met als doel de digitale communicatie binnen een winkelomgeving te versterken. Door samen te

Nadere informatie

Tales en Markomo heten u van harte. Welkom. Wegwijs op het mobiel internet

Tales en Markomo heten u van harte. Welkom. Wegwijs op het mobiel internet Tales en Markomo heten u van harte Welkom Wegwijs op het mobiel internet Besluit Een hype? Infrastructuur en toestellen: mainframes internet personal computers connectiviteit netwerken laptop, pda, smartphone,

Nadere informatie

Gratis kaart. Complete en betaalbare MKB-oplossing

Gratis kaart. Complete en betaalbare MKB-oplossing Complete en betaalbare MKB-oplossing De Oracle Business Intelligence Suite is een open en complete oplossing waarmee u iedereen binnen de organisatie van de juiste informatie kunt voorzien: De gegevens

Nadere informatie

Samenwerken aan een toekomstbestendige retailsector

Samenwerken aan een toekomstbestendige retailsector Samenwerken aan een toekomstbestendige retailsector Wie wij zijn Het Retail Innovation Platform helpt de innovatie- en concurrentiekracht van de retailsector te versterken. Samen met retailers en andere

Nadere informatie

Twee bedrijven, één team!

Twee bedrijven, één team! cableassembly Connecting solutions Wij geloven in Connecting solutions Eén of miljoenen Klanten Twee bedrijven, één team. Zo zou je 2E Interconnection en Connecting solutions is voor ons een begrip dat

Nadere informatie

Value Chain Industriële Elektronica

Value Chain Industriële Elektronica In de Nederlandse brancheorganisatie voor Industriële Elektronica zijn circa 225 bedrijven verenigd met een gezamenlijke omzet van 1,9 miljard in 2007. De applicaties van elektronica zijn de laatste decennia

Nadere informatie

Voordelen van consumentengedragonderzoek in een virtuele wereld

Voordelen van consumentengedragonderzoek in een virtuele wereld Voordelen van consumentengedragonderzoek in een virtuele wereld Met een virtual reality bril op loopt de respondent door de virtuele supermarkt. Ze loopt door de verschillende gangpaden, kijkt naar alle

Nadere informatie

HEALTH CARE LAB. Scannen Visualisatie 3D Printen Simulatie Big Data Smart Textile Robotica Applicatie Sensoring

HEALTH CARE LAB. Scannen Visualisatie 3D Printen Simulatie Big Data Smart Textile Robotica Applicatie Sensoring HEALTH CARE LAB Scannen Visualisatie 3D Printen Simulatie Big Data Smart Textile Robotica Applicatie Sensoring Medische proeftuin en R&D centrum voor nieuwe innovaties Concept HEALTH CARE LAB Inleiding

Nadere informatie

dordrecht subb4 Krachtig in grootformaat communicatie Spandoeken in frames Roll-up banners Spandoeken Canvasdoeken Vlaggen Borden

dordrecht subb4 Krachtig in grootformaat communicatie Spandoeken in frames Roll-up banners Spandoeken Canvasdoeken Vlaggen Borden dordrecht Subb4 Krachtig in grootformaat communicatie Roll-up banners Canvasdoeken Vlaggen Spandoeken in frames Spandoeken Borden Eén merk en één adres bij u in de buurt voor al uw grootformaat presentatiemateriaal!

Nadere informatie

Materiaal keuzes. Globaal genomen zijn er 4 basis functies denkbaar waarom men het product wilt verpakken.

Materiaal keuzes. Globaal genomen zijn er 4 basis functies denkbaar waarom men het product wilt verpakken. Materiaal keuzes Waarom verpakken we het product? Dit is de eerste vraag die beantwoord moet worden. Immers als het niet nodig is om een product te verpakken, is een materiaal keuze ook niet nodig en ontstaat

Nadere informatie

PRIJSLIJST ASSETTAGS 2018

PRIJSLIJST ASSETTAGS 2018 PRIJSLIJST ASSETTAGS 2018 VAKIDIOTEN MET HET HOOGSTE SERVICE NIVEAU XTREMETAG ONS MEEST UNIVERSELE MATERIAAL Deze gelamineerde tags hebben geen fraudewerende eigenschappen. Door het laminaat bent u verzekerd

Nadere informatie

ipro-n Een slimme stap over de grens!

ipro-n Een slimme stap over de grens! ipro-n Een slimme stap over de grens! Startbijeenkomst ipro-n 13 juni 2016 Rob van Vollenhoven (Oost NV) Inleiding ipro-n subsidie of is er meer? innovatief & intelligent product Financiers ipro-n Projectgebied

Nadere informatie

WORLD WIDE IN CONTROL MAATWERKOPLOSSINGEN VOOR MELD- EN CONTROLEKAMERS

WORLD WIDE IN CONTROL MAATWERKOPLOSSINGEN VOOR MELD- EN CONTROLEKAMERS WORLD WIDE IN CONTROL c MAATWERKOPLOSSINGEN VOOR MELD- EN CONTROLEKAMERS OVER BRAND Brand control rooms is een innoverende, technische en dynamische dienstverlener voor de realisatie van compleet op maat

Nadere informatie

Plug and Play in de machinebouw. Zelf configurerende machines

Plug and Play in de machinebouw. Zelf configurerende machines Plug and Play in de machinebouw Zelf configurerende machines Kort voorstellen IMS ontwikkelt hightech productielijnen 80 professionals Productielijnen voor hoog volume samengestelde producten Uniek, schaalbaar

Nadere informatie

Score Ram Mobile Data BV

Score Ram Mobile Data BV Score Ram Mobile Data BV Visie Missie Strategie Doelen: financieel Doelen: organisatieontwikkeling Doelen: marktbenadering Doelen: producten en dienst-ontwikkeling Rendementsverbetering Versterken en uitbouwen

Nadere informatie