Ouderverstoting - Over tussenkomen in familiezaken en in familierelaties. Complexe dynamieken tussen ouders en kinderen (na scheiding) Ann Buysse

Transcriptie

1 Ouderverstoting - Over tussenkomen in familiezaken en in familierelaties Complexe dynamieken tussen ouders en kinderen (na scheiding) Ann Buysse

2 Poll 1 Bij ouderverstoting is het belangrijk dat de professioneel tijd neemt om uit te zoeken wie in het gezin de schuldige/veroorzaker is?

3 Poll 2 Periodes van vervreemding tussen een ouder en een kind komen in vele gezinnen voor en zijn niets om zich als professioneel zorgen over te maken?

4 Intro PA/PAS: gecontesteerd begrip Discussie vanuit Wetenschappelijk onderzoek Systeemdenken Doet recht aan complexiteit van gezinsrelaties Focust op interpersoonlijke beïnvloeding Doel is niet waarheid maar bruikbaarheid

5 Concept ouderverstoting Wallerstein &Kelly (1976, 1980) Voor het eerst vijandigheid van kind ten aanzien van ouder bij scheiding beschreven als pathologie Gardner (1992) PAS beschreven op basis van klinische observaties Johnston (2005); Steinberger (2006) syndroom verdwijnt uit de naam; PAS PA

6 Concept ouderverstoting Individuele visie: interpunctie problematische ouder kind relatie ligt bij een individu De tot verstoting aanzettende ouder (moeder) die kind opstookt andere ouder te verstoten (Gardner) De verstoten ouder die aanleiding geeft tot niet meer willen zien van die ouder (Canadees onderzoek) Het kind dat negatieve gevoelens uit naar één ouder en positieve naar de andere (Johnston; Steinberger)

7 Concept ouderverstoting Kenmerken individuele visie Categoriaal: schuld redenering; goede versus slechte in het gezin Lineair: oorzaak gevolg redenering Implicaties voor interventie: schuldige en oorzaak wegnemen Moeder kind band verbreken (Gardner) Vader kind band verbreken Deprogrammering van het kind

8 Systeemdenken als alternatief Circulair, wederkerig, contextueel kader Gezin is een systeem Gekenmerkt door complexiteit; problemen zijn niet toe te schrijven aan één oorzaak Invloed van ouder naar kind en van kind naar ouder Scheiding is de context

9 Systeemdenken als alternatief Je kan niet niet communiceren Invloed is oneindig: Iedereen beïnvloedt voortdurend, is aandeelhouder verloop Je hebt geen keuze in het al dan niet communiceren Niets doen heeft ook communicatiewaarde Binnenkanten, buitenkanten, overkanten: mensen voelen, denken, dromen, verwachten,... aan de binnenkant. Daar is iets van te zien aan de buitenkant (met en zonder woorden) Dat heeft effect aan de overkant op de ander Toeschrijven bedoelingen is een gewaagde operatie bedoelingen zijn meerduidig Proberen te ontkomen door negatie of (zelf)diskwalificatie

10 Systeemdenken als alternatief Communicatie is gelaagd: inhoud en betrekking Gaat het over waarover het gaat of niet? Relationele positie en zelfbeelden Wat iemand zegt en manier waarop Iemand zegt iets (inhoud) op een bepaalde manier (relatie) in een bepaalde context Mensen willen zich erkend weten in hun fundamentele zelfbeelden en relatie Onderscheid tussen inhoudelijke en relationele conflicten Signalen hoe iemand wil gezien worden herkennen en erkennen Twee identieke boodschappen kunnen compleet verschillende relatieaspecten omvatten Inconsistentie tussen inhoud en betrekking kan verwarring geven Betrekkingsblindheid

11 Systeemdenken als alternatief Elke interpunctie is arbitrair In een eindeloze stroom van beïnvloeding is elk beginpunt een keuze, een positie De interpunctie in een interactie beïnvloedt de betekenis die doorgegeven wordt Een interpunctie leggen, betekent de interactie organiseren en gaat samen met verwachtingen over hoe de andere zal reageren Een waarheid is slechts één mogelijke ordening Oneindig veel ordeningen van één realiteit mogelijk Bij hevige emotie is het zien van een andere waarheid moeilijk

12 Systeemdenken als alternatief Onderzoek Johnston (2003) 215 kinderen (5 tot 14 jaar) Oudervervreemding bij 8% (moeder) en 9% (vader) Oudervervreemding gaat samen met Ouderfactoren: gebrek aan warme betrokkenheid, ouderschapsvaardigheden, empathie, communicatie, begrip Kind factoren: scheidingsangst, gebrek aan maturiteit, jonge leeftijd, emotionele of gedragsproblemen Conclusie: beide ouders hebben aandeel in de situatie en kwetsbaarheid kind speelt rol

13 Verklaring verschillende visies PAS beschreven in (rechts)praktijk, niet door onderzoek gesteund Gekend verschil tussen praktijkobservaties en onderzoek Schrijnende situaties uit de praktijk worden ten onrechte gegeneraliseerd. Voorbeeld Gardner: 90% lijdt aan ouderverstoting Onderzoek bereikt klinische populatie niet, maar beschrijft de gemiddelde scheiding. Voorbeeld IPOS: 89% stelt het goed; 11% niet

14 Verklaring verschillende visies Wetenschapsfilosofische verschillen: Categoriaal (Gardner) VS continu: milde vormen van coalitie met één ouder en verstoten andere ouder worden gezien als vrij normaal (IPOS) Verstoorde gezinsrelaties na scheiding VS variabiliteit in intacte én andere gezinnen Lineair (schuldige) VS circulair en relationeel: complex samenspel van relationele dynamieken en kwetsbaarheden van beide ouders en kind ( moeder Theresa trouwt niet met Hiltler )

15 Verklaring verschillende visies Ouderverstoting in maatschappelijke context Invloed stopt niet aan grenzen van gezin PA(S) begrijpen binnen tijdsgeest kerngezin was norm met moeders als belangrijkste opvoedingsfiguren Scheiding was uitzonderlijk en een schande Gaf aanleiding tot (juridisch) gevecht en ging gepaard met intense gevoelens van verlies, afwijzing, schaamte, gekwetst zijn en emotionele ontreddering

16 Verklaring verschillende visies Belang maatschappelijke context opvoeding, gender en scheiding Van kerngezin als norm naar diversiteit Van vechtscheidingen naar overlegmodel Van opvoedende moeders naar steeds meer genderneutraal denken en wetgeving Ouderconflict voor, tijdens en na scheiding en heronderhandelen rollen in nieuwe gezin normaliteit en aangepastheid zijn contextafhankelijk er bestaan uitzonderlijke, schrijnende situaties

17 Poll 3 Bij ouderverstoting is het belangrijk dat de professioneel tijd neemt om uit te zoeken wie in het gezin de schuldige/veroorzaker is?

18 Poll 4 Periodes van vervreemding tussen een ouder en een kind komen in vele gezinnen voor en zijn niets om zich als professioneel zorgen over te maken?

19 Handvaten voor professionele tussenkomsten Lineaire visie = complexiteit gereduceerd tot individueel syndroom aversieve interventies (deprogrammeren kind, verbreken ouder-kind relatie) Circulaire visie = recht aan complexiteit interventies ook complex

20 Handvaten voor professionele tussenkomsten Familiezaken én familierelaties Multidisciplinair samenwerken: aanbod juridische en psychosociale tussenkomsten Soms helpt informatie, soms ondersteuning, soms bemiddeling, verzoening, onderhandeling, arbitrage, soms rechtspraak Systeemvisie:! betekenisverlening: er zijn vele manieren om vorm te geven aan gezin

21 Handvaten voor professionele tussenkomsten Betekenisverlening (stief)ouder (stief)kind relatie na scheiding Mate van emotionele betrokkenheid Mate van akkoord hieromtrent Mate van samenleven

22 Handvaten voor professionele tussenkomsten Betekenis geen contact tussen kind en ouder Ontwikkelingsfase kind: scheidingsangst bij jonge kinderen, separatie-individuatie bij adolescenten is lastig (intacte gezinnen) of bedreigend Ouderidentiteit: specialisatie, vaardigheden, gewoontes voor scheiding (bvb. streng/toegeeflijk) krijgen andere betekenis Ouderconflict: één kant kiezen als overlevingsgedrag (9-jarigen)

23 Handvaten voor professionele tussenkomsten Normaliseren Heronderhandelen/grenzen stellen Ouderidentiteit versterken Opvoedingsondersteuning Bemiddeling Trajectbemiddeling