Afasie en executieve functies
|
|
- Nina Hermans
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Afasie en executieve functies Je aanpassen aan blijvende afasie is meer dan willen. Je moet het ook kunnen. Dr. Docent / Onderzoeker - Radboud Universiteit Spraak- en Taalpatholoog / Logopedist Sint Maartenskliniek Inhoud 1. Communicatie: plenaire opdracht 2. Doel afasietherapie: functionele communicatie 3. Taal versus communicatie bij afasie (videocasuïstiek) 4. Herkennen executieve problemen 5. Hanteren (vermoeden op) executieve problemen in het Afasiecentrum 6. Conclusie Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 1 1
2 Communicatie opdracht Twee vrijwilligers? Bron afbeelding: Sclera.be Scholing Afasiecentrum 16 oktober Een apotheek in China: klant en apotheker Bron afbeelding: fotografica-nijmegen.nl/opleiding_beroep.html Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 2 2
3 Rollenspel Instructies Apotheker Stel, Chinees is je moedertaal en de enige taal die je beheerst. Je bent als apotheker werkzaam ergens in China. Vandaag krijg je een Nederlander aan de balie. Deze Nederlander spreekt geen Chinees, Engels (of een andere taal), maar probeert je wel iets duidelijk te maken. Als je niet begrijpt wat de klant je duidelijk probeert te maken druk je op: Als je wel denkt te weten wat de klant je duidelijk probeert te maken druk je op: Succes! Scholing Afasiecentrum 16 oktober Rollenspel Instructies Klant Stel, je bent op vakantie in China. Je krijgt opeens ontzettende keelpijn en gaat naar de apotheek. Maak de apotheker duidelijk dat je hoestdrank wilt hebben. Let op: alles is toegestaan om je boodschap duidelijk te maken, maar je mag niet praten (want we doen net alsof je het Chinees niet beheerst, terwijl de apotheker juist alleen Chinees spreekt). Succes! Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 3 3
4 Bron afbeelding: fotografica-nijmegen.nl/opleiding_beroep.html Scholing Afasiecentrum 16 oktober Bespreken van de opdracht - Begrijpelijkheid kon de apotheker de communicatieve intentie van de klant achterhalen? - Efficiëntie werd essentiële informatie (enigszins) vlot gecommuniceerd? - Communicatiekanalen welke niet-talige vormen van communicatie geobserveerd? - Flexibiliteit kon de klant makkelijk tussen verschillende communicatiekanalen schakelen (of de manier van spreken aanpassen)? Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 4 4
5 Communicatie Bron afbeelding: Sclera.be (pictogram aangepast) Bron afbeelding: Sclera.be (pictogram aangepast) Scholing Afasiecentrum 16 oktober Afasie Bron afbeelding: Sclera.be (pictogram aangepast) Bron: Afasie Vereniging Nederland (nu: Hersenletsel.nl) Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 5 5
6 Stelling De communicatieproblemen die mensen met afasie ervaren zijn terug te voeren op een onderliggende taalstoornis Bron afbeelding: Van Meenen-Claassen, R., & van Heijningen, F. (2011). Woorden te kort: werkboek voor afasie- en andere taalgroepen [Cd-rom]. Antwerpen: Garant. Scholing Afasiecentrum 16 oktober Functionele communicatievaardigheid Pagina 6 6
7 Doel Afasietherapie: Verbeteren functionele communicatievaardigheid Diverse definities; vaak genoemde componenten: Vaardigheid om een boodschap over te brengen, ongeacht het gekozen communicatiekanaal In alledaagse communicatieve situaties Effectiviteit: Boodschap begrijpelijk? Efficiënte overdracht van essentiële informatie? Twee routes om dit doel te bereiken: herstel en compensatie Scholing Afasiecentrum 16 oktober Wat is herstel? - Spontaan herstel: verbetering van de talige mogelijkheden die vanzelf optreedt vooral in eerste 2 a 3 maanden post-onset; nauwelijks consensus over limiet spontaan herstel, meestal max. 1 jaar (e.g., Niewold, 2006) - Geleid herstel (guided recovery, Robertson & Murre, 1999): herstel dat toegeschreven kan worden aan de logopedische interventie Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 7 7
8 Als echt herstel niet mogelijk is... compensatie Compensatoir gedrag = nieuw of uitgebreid gedrag dat vaak spontaan verworven is en systematisch toegepast wordt om een communicatieve beperking te omzeilen t.b.v. de communicatieve zelfredzaamheid (aangepast naar Simmons-Mackie & Damico, 1997) Scholing Afasiecentrum 16 oktober Scenario Test (Van der Meulen et al., 2009) Meet de functionele communicatieve vaardigheid (begrijpelijkheid) van ernstige afasiepatiënten in alle beschikbare communicatiekanalen. Dus, niet alleen het spreken, maar ook gebaren, tekenen en het gebruik van Ondersteunende Communicatie (OC)- middelen. Tevens beoordeling van de mate waarin de afasiepatiënt zelfredzaam is.. Bronpagina afbeelding: Inleiding Taal en Communicatie Afasie 16 Pagina 8 8
9 U loopt op straat [wijs op persoon in ruitjesjas]. Dit bent u. Een dame komt naar u toe en vraagt u de weg naar het station. Het station is vlakbij, om de hoek (gebaar). Kunt u de weg aan haar uitleggen?. Bron: Scenario Test (Van der Meulen et al., 2009) Inleiding Taal en Communicatie Afasie 17 Bron: Scenario Test (Van der Meulen et al., 2009) Scoring Scenario Test Scenario 6C: Dan komt de soep. Maar u heeft geen lepel (eetgebaar). Wat doet u? Propositie(s) Hulpstappen Score Opmerkingen Lepel Volledige reactie 3 waarbij geen hulp nodig is Stimulering ander 2 communicatiekanaal Ja/nee vragen 1 Is de soep heet? Wilt u een lepel? Niet alle ja/nee vragen correct beantwoord 0 Inleiding Taal en Communicatie Afasie 18 Pagina 9 9
10 Taal versus communicatie bij afasie (videocasuïstiek) Video-opname [Opname verwijderd] Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 10 10
11 Bespreken video-opname - Begrijpelijkheid was de communicatieve intentie van de mevrouw met afasie te achterhalen? - Efficiëntie werd essentiële informatie (enigszins) vlot gecommuniceerd? - Communicatiekanalen welke niet-talige vormen van communicatie geobserveerd? - Flexibiliteit kon deze mevrouw zonder hulp tussen verschillende communicatiekanalen schakelen (of de manier van spreken aanpassen)? Scholing Afasiecentrum 16 oktober Video-opname 1 U loopt op straat [wijs op persoon in ruitjesjas]. Dit bent u. Een dame komt naar u toe en vraagt u de weg naar het station. Het station is vlakbij, om de hoek (gebaar). Kunt u de weg aan haar uitleggen? Bron: Scenario Test (Van der Meulen et al., 2009) Bronpagina afbeelding: Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 11 11
12 Bespreken video-opname - Begrijpelijkheid was de communicatieve intentie van de meneer met afasie te achterhalen? - Efficiëntie werd essentiële informatie (enigszins) vlot gecommuniceerd? - Communicatiekanalen welke niet-talige vormen van communicatie geobserveerd? - Flexibiliteit kon deze meneer zonder hulp tussen verschillende communicatiekanalen schakelen (of de manier van spreken aanpassen)? Scholing Afasiecentrum 16 oktober Video-opname 2 U loopt op straat [wijs op persoon in ruitjesjas]. Dit bent u. Een dame komt naar u toe en vraagt u de weg naar het station. Het station is vlakbij, om de hoek (gebaar). Kunt u de weg aan haar uitleggen? Bron: Scenario Test (Van der Meulen et al., 2009) Bronpagina afbeelding: Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 12 12
13 Bespreken video-opname - Begrijpelijkheid was de communicatieve intentie van de meneer met afasie te achterhalen? - Efficiëntie werd essentiële informatie (enigszins) vlot gecommuniceerd? - Communicatiekanalen welke niet-talige vormen van communicatie geobserveerd? - Flexibiliteit kon deze meneer zonder hulp tussen verschillende communicatiekanalen schakelen (of de manier van spreken aanpassen)? Scholing Afasiecentrum 16 oktober Videocasuïstiek Voorbeelden van manieren om voor de afasie te compenseren: - Aanwijzen - Functioneel gebaar maken - Afbeeldingen aanwijzen op een ipad - Doelwoord omschrijven - Kort en bondig vertellen Compenseren door (vlot) over te schakelen naar een ander comm. kanaal dan dat premorbide hoogfrequent werd ingezet Zonder woorden communiceren Compenseren binnen het premorbide ingezette comm. kanaal anders praten (en dit vlot kunnen doen) Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 13 13
14 Videocasuïstiek: Deelconclusie en discussie Mensen met afasie maken niet altijd optimaal gebruik van resterende talige en niet-talige communicatievaardigheden om de afasie in de communicatie te omzeilen ( = compenseren). Hoe komt dat? Scholing Afasiecentrum 16 oktober Globaal overzicht taal- en spraakproductie Ideevorming Taal Programmering spraakbewegingen Woordloze boodschap o.a. WAT en in WELKE volgorde vertellen?; Welke voorkennis heeft de ander?; Uitvoerig of to-the-point? Boodschap in woorden o.a. selectie van woorden en grammatica om woordloze boodschap uit te drukken Van taal naar spraak Maken van een abstract spraakplan Spreken Articuleren Omzetten spraakplan in spraakbewegingen, aansturing spieren e/nl/vzw/home Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 14 14
15 Globaal overzicht taal- en spraakproductie Ideevorming Taal Programmering spraakbewegingen Spreken Invloed overige, niet-talige cognitieve functies - Mentaal tempo - Aandacht - Geheugen - Executieve functies Scholing Afasiecentrum 16 oktober Executieve functies (EF) De hogere controlefuncties van de hersenen ( luchtverkeersleiders v.h. brein) Nodig voor het: - plannen, - initiëren, - volhouden, - evalueren, - en bijsturen Bron afbeelding: van bewust, doelgericht complex, niet-routinematig gedrag Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 15 15
16 Executieve functies (EF) Omgekeerd fietsen Scholing Afasiecentrum 16 oktober Discussie Leren om omgekeerd te fietsen is lastig voor een volwassene. Normaal fietsen is een sterk ontwikkeld intact automatisme. Dit automatisme moet onderdrukt worden met EF om de nieuwe, andere manier van fietsen te leren. Ik afasie. Anders praten? Zo geleerd! Praten is ook grotendeels een automatisme. Bij afasie is het spreken verstoord. Is het voor iemand met expressieve afasie daarom makkelijker om anders te leren communiceren dan het voor een volwassene is om omgekeerd te leren fietsen? EF minder hard nodig bij afasie?? Bron : Sclera.be (aangepast) Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 16 16
17 Executieve functies (EF) en afasie Bij afasie is het spreken vaak gestoord, maar de neiging (het automatisme) om te gaan praten als je iets duidelijk wilt maken, blijft aanwezig. Dit is en blijft een automatisme. EF nodig om dit automatisme te onderdrukken en een andere manier van communiceren te kunnen kiezen. Echter, EF vaak aangedaan bij sommige afasiepatiënten (e.g., Frankel et al., 2007; Rende, 2000) Executieve functies lijken een sterkere voorspeller van strategiegebruik dan de ernst van de afasie ( e.g., Nicholas et al., 2011; Purdy & Koch, 2006) Scholing Afasiecentrum 16 oktober Stelling: stemmen! De communicatieproblemen die mensen met afasie ervaren zijn terug te voeren op een onderliggende taalstoornis Bron afbeelding: Van Meenen-Claassen, R., & van Heijningen, F. (2011). Woorden te kort: werkboek voor afasie- en andere taalgroepen [Cd-rom]. Antwerpen: Garant. Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 17 17
18 Klassieke definitie afasie Ideevorming o.i.v. overige cogn. functies (EF) Taal Programmering spraakbewegingen Afasie is een verworven taalstoornis (meestal) veroorzaakt door hersenletsel in de taaldominante hemisfeer Het spreken, begrijpen van wat anderen zeggen, het lezen en/of het schrijven is in meer of mindere mate gestoord Spreken Scholing Afasiecentrum 16 oktober Psycholinguïstische definitie van afasie Ideevorming o.i.v. overige cogn. functies (EF) Taal Programmering spraakbewegingen Afasie wordt gekarakteriseerd door een verlies of vermindering van de taalvaardigheid alsmede de niettalige cognitieve processen die aan taalgebruik ten grondslag liggen of ermee interacteren, zoals executieve functies (EF). Aangepast naar Howell & Chapey (2008) Spreken Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 18 18
19 Deelconclusie Afasie is meer dan alleen een taalstoornis. Overige cognitieve stoornissen (m.n. executieve stoornissen, EF) kleuren het communicatiegedrag meestal ook. Dit is relevant, omdat juist de overige cognitieve functies bepalen hoe goed iemand om blijvende afasie heen kan communiceren. Scholing Afasiecentrum 16 oktober Herkennen van executieve stoornissen Pagina 19 19
20 Aanwijzingen voor (vermoedelijke) stoornis in EF 1) Niet uit zichzelf vlot, adequaat zonder woorden communiceren of op een andere manier praten 2) PMA vraagt niet om herhaling of verduidelijking als hij/zij de ander niet begrijpt 3) Gesprekspartner moet altijd vragen het OC-middel erbij te pakken 4) PMA verbetert versprekingen niet Scholing Afasiecentrum 16 oktober Aanwijzingen voor (vermoedelijke) stoornis in EF 5) PMA weidt uit in zijn verhaal, verliest communicatief doel uit het oog 6) PMA veel positiever over herstel/vooruitgang in spreken dan naastbetrokkenen ( twijfels over ziekte-inzicht) 7) PMA formuleert irrealistische doelen voor (groeps)therapie Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 20 20
21 Aanwijzingen voor (vermoedelijke) stoornis in EF 5) PMA weidt uit in zijn verhaal, verliest communicatief doel uit het oog 6) PMA veel positiever over herstel/vooruitgang in spreken dan naastbetrokkenen 7) PMA formuleert irrealistische doelen voor (groeps)therapie Plenaire opdracht: Welke gedragingen signaleren jullie nog meer die op executieve stoornissen kunnen duiden? Scholing Afasiecentrum 16 oktober Bij vermoeden stoornis in EF Uitgebreid neuropsychologisch onderzoek geïndiceerd (bv. via verwijzing naar een v.d. landelijke Afasieteams) Geheel zelfstandig om de afasie heen communiceren waarschijnlijk niet mogelijk therapiedoelen bijstellen Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 21 21
22 (Groeps)therapiedoelen gericht op compensatie Crosson et al (1989) Zelfstandig - Anticipatoire compensatie: vooraf inschatten welke compensatie (wanneer) meerwaarde heeft, deze selecteren en toepassen - Herkenningscompensatie: bij confrontatie met comm. beperking compensatie toepassen - Situationele compensatie: compensatie binnen beperkte situatie Met hulp - Externe compensatie: aansporing gesprekspartner en/of ja/nee-vragen Bron afbeelding: Scholing Afasiecentrum 16 oktober Welk niveau van compensatie wordt o.h.a. nagestreefd? Zelfstandig - Anticipatoire compensatie: vooraf inschatten welke compensatie (wanneer) meerwaarde heeft, selecteren en toepassen - Herkenningscompensatie: bij confrontatie met comm. beperking compensatie toepassen - Situationele compensatie: compensatie binnen beperkte situatie Met hulp - Externe compensatie: aansporing gesprekspartner en/of ja/nee-vragen Bron afbeelding: Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 22 22
23 Welk niveau van compensatie wordt o.h.a. nagestreefd? Zelfstandig - Anticipatoire compensatie: vooraf inschatten welke compensatie (wanneer) meerwaarde heeft, selecteren en toepassen - Herkenningscompensatie: bij confrontatie met comm. beperking compensatie toepassen - Situationele compensatie: compensatie binnen beperkte situatie Met hulp - Externe compensatie: aansporing gesprekspartner en/of ja/nee-vragen Bron afbeelding: Scholing Afasiecentrum 16 oktober Compensatiedoelen haalbaar bij stoornis in EF? Door Ruiter & Vissers aangepast model van Crosson et al. (1989) Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 23 23
24 Therapiedoelen bijstellen I Als je executieve stoornissen vermoedt, stel dan je therapiedoelen bij. Twee manieren: (1)Indien een bepaald niveau van zelfstandige compensatie niet mogelijk is, richt je dan op een lager niveau. Scholing Afasiecentrum 16 oktober Therapiedoelen bijstellen II (2) Betere aanpak: Op een lager niveau van compensatie (dan qua mogelijkheden ingeschat) beginnen en bij succes een hoger niveau starten. Dus, van veel naar steeds minder hulp werken. Dit voorkomt onnodige frustratie (+ stemmingsproblemen) bij de cliënt. Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 24 24
25 Compensatiedoelen haalbaar bij stoornis in EF? Externe compensatie = hulp van de gesprekspartner Hulp kan in verschillende gradaties geboden worden (enkele voorbeelden in volgorde van van weinig tot veel hulp): - Miscommunicatie benoemen (bv. Ik begrijp je nu even niet ) - Vragen aan de PMA of hij/zij de boodschap op een andere manier duidelijk kan maken (kan ook non-verbaal!) - Alternatief communicatiekanaal benoemen (bv. kun je het tekenen?) - Gebruik OC-middel opstarten en samen doelwoord opzoeken - Communicatieve intentie (non-verbaal) Door Ruiter & Vissers aangepast model van Crosson et al. (1989) uitvragen Scholing Afasiecentrum 16 oktober Opdracht in twee-of drietallen Video-opname 3 Stel, deze meneer met chronische verworven communicatieproblemen meldt zich bij jullie Afasiecentrum aan. Een naastbetrokkene vraagt jullie om advies. (1) Adviseren jullie deze meneer (te leren) zelfstandig zijn communicatieproblemen te compenseren OF is jullie advies om naastbetrokken te leren zich aan te passen? (2) Noem een concreet advies (strategie) voor dhr. of zijn naastbetrokkenen (afhankelijk van jullie keuze bij punt 1). Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 25 25
26 Take home message Je (leren) aanpassen aan blijvende afasie is vergelijkbaar met omgekeerd (leren) fietsen. Doet een groot beroep op de executieve functies (EF) EF vaak aangedaan bij mensen met afasie. De kans op overvragen is dan reëel Advies: Bied in eerste instantie (veel) hulp bij het toepassen van compensatiestrategieën en OC-middelen en ALLEEN indien dit mogelijk is bouw je deze hulp gaandeweg af. Probeer zo onnodige frustratie te voorkomen. Scholing Afasiecentrum 16 oktober Dank voor jullie aandacht! (pictogram adapted) Voor meer informatie: Research website: Scholing Afasiecentrum 16 oktober Pagina 26 26
Communicatiestoornissen:
Communicatiestoornissen: Hoe herken je ze en hoe ga je ermee om? Dr. Marina Ruiter Docent / Onderzoeker - Radboud Universiteit Spraak- en patholoog / Logopedist Sint Maartenskliniek Inhoud (1) Overzicht
Nadere informatieCommunicatie en revalidatie. Esther van Elk, neuroverpleegkundige & Noortje Houdèl van der Reijden, logopedist klinische neurorevalidatie
Communicatie en revalidatie Esther van Elk, neuroverpleegkundige & Noortje Houdèl van der Reijden, logopedist klinische neurorevalidatie Sint Maartenskliniek afdeling Neuro-revalidatie 2 afdelingen met
Nadere informatieRICHTLIJN DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING VAN AFASIE
RICHTLIJN DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING VAN AFASIE Samenvatting versie voor mensen met afasie en naasten Afasie is een taalstoornis, geen intelligentiestoornis Juli 2017 1 van 23 Inhoud Inleiding... 3 H1:
Nadere informatieSCHEMA AFASIE. Stap Methodisch handelen nr. Uitgangsvraag nr. Aanbeveling
SCHEMA AFASIE Stap Methodisch handelen nr. Uitgangsvraag nr. Aanbeveling Verwijzing en aanmelding 3 Welke invloed hebben duur en intensiteit van afasietherapie op het herstel van de afasie? 4 Wat is voor
Nadere informatieVoor u ligt de informatiefolder over afasie. In deze folder vindt u meer informatie over de communicatieproblemen die u op dit moment ervaart.
Afasie Voor u ligt de informatiefolder over afasie. In deze folder vindt u meer informatie over de communicatieproblemen die u op dit moment ervaart. Het is belangrijk om deze informatiefolder ook aan
Nadere informatieCommunicatie is meer dan spreken: Over communicatie met mensen met cognitieve gevolgen na niet aangeboren hersenletsel
Communicatie is meer dan spreken: Over communicatie met mensen met cognitieve gevolgen na niet aangeboren hersenletsel Communicatie en hersenletsel: begrijpen wij elkaar? September 2010 Voorstellen Vakantie
Nadere informatieUitgangsvragen en aanbevelingen
Uitgangsvragen en aanbevelingen behorende bij de richtlijn Diagnostiek en Behandeling van afasie bij volwassenen. De aanbevelingen dienen te worden gelezen in relatie tot de tekst in de desbetreffende
Nadere informatieSchema Afasie. 1 De logopedist neemt bij het vermoeden van een afasie de ScreeLing af, bij voorkeur binnen een week na de beroerte.
Schema Afasie Stap Methodisch handelen nr. Uitgangsvraag nr. Aanbeveling Verwijzing en aanmelding 3 Welke invloed hebben duur en intensiteit van afasietherapie op het herstel van de afasie? 11 De logopedist
Nadere informatieVerbale en bucco-faciale apraxie
Verbale en bucco-faciale apraxie Inleiding De logopedist heeft bij u een verbale- of bucco-faciale apraxie geconstateerd (spraakstoornis). Spreken is bij gezonde mensen een activiteit die automatisch verloopt:
Nadere informatieMeten we wat we willen meten met de ANTAT?
Meten we wat we willen meten met de ANTAT? Dr. Marina Ruiter Universitair docent - Radboud Universiteit Onderzoeker / Spraak- en Taalpatholoog / Logopedist Sint Maartenskliniek Inhoud (1) Introductie functionele
Nadere informatie1. ONDERZOEK. Voorwaarden bij onderzoek:
Charter voor onderzoek en behandeling van spraak-, taal- en communicatieproblemen bij de ziekte van Huntington Versie voor zorgmedewerkers, mantelzorgers en patiënten 1. ONDERZOEK Voorwaarden bij onderzoek:
Nadere informatieAfasie Informatie voor familieleden. Ziekenhuis Gelderse Vallei
Afasie Informatie voor familieleden Ziekenhuis Gelderse Vallei Een van uw naasten is in de afgelopen periode opgenomen in Ziekenhuis Gelderse Vallei. Er is door de logopedist een afasie geconstateerd.
Nadere informatieMensen met afasie hebben moeite met taal, maar zij zijn niet gek!
Afasie Logopedie Afasie is een taalstoornis die ontstaat door schade aan de hersenen, bijvoorbeeld na een beroerte of CVA (hersenbloeding, herseninfarct). In deze folder leest u hoe afasie ontstaat en
Nadere informatieU kunt zich voorstellen dat plotseling wakker worden in Frankrijk iets minder grote problemen veroorzaakt voor het
Afasie Inleiding Als gevolg van een hersenbeschadiging kan een patiënt te maken krijgen met communicatieproblemen. Deze beperken hem/haar in het uitwisselen van gedachten, wensen en gevoelens. Op de afdeling
Nadere informatieCognitieve Communicatiestoornissen (CCS)
Cognitieve Communicatiestoornissen (CCS) Dr. Assistant Professor, Radboud Universiteit Spraak- en Taalpatholoog & logopedist, Sint Maartenskliniek Inhoud - Cognitie - Cognitieve communicatiestoornissen
Nadere informatieDe logopedist behandelt problemen op het gebied van: taal spraak gezicht adem stem eten / drinken / slikken
Logopedie 1 De logopedist behandelt problemen op het gebied van: taal spraak gezicht adem stem eten / drinken / slikken 2 Gevolgen van een CVA afasie: problemen in taal en communicatie dysartrie: problemen
Nadere informatieExecutieve functiestoornissen en afasie
Executieve functiestoornissen en afasie implicaties voor diagnostiek en behandeling Frank Paemeleire www.mixreeks.be www.mixreeks.be 1 Hij kan het wel! Waarom doet hij het niet? Voorbeeld persoon met globale
Nadere informatieConcentratie- en geheugenproblemen als beperking op de communicatieve interactie
Concentratie- en geheugenproblemen als beperking op de communicatieve interactie Francien Lammerts Logopedist Groene Hart Ziekenhuis Neurologie symposium concentratie & geheugen 15 november 2016 Voorstellen
Nadere informatiePartnerparticipatiecursus
Partnerparticipatiecursus Introductie Het komend uur wordt besproken wat logopedie in Vogellanden, Sector Volwassenen, inhoudt. Zowel theoretisch als praktisch. Logopedie Is de behandeling van communicatiestoornissen
Nadere informatieAfasie Wat u moet weten.
Afasie Wat u moet weten www.nwz.nl Inhoud Wat is afasie? 3 Hoe ontstaat afasie? 3 Wat is een CVA? 4 Wat merkt u van afasie? 5 Afasie in het dagelijks leven 5 Spontaan herstel 5 Revalidatie 6 Logopedie
Nadere informatieWorkshop afasieconferentie SCA in de praktijk. 8 oktober 2016 Judith Oostveen, MSc Logopedist Radboudumc
Workshop afasieconferentie SCA in de praktijk 8 oktober 2016 Judith Oostveen, MSc Logopedist Radboudumc Persoonsgerichte zorg voor patienten met afasie. Op weg naar een afasievriendelijke omgeving. Training
Nadere informatieCommunicatie bij afasie
Communicatie bij afasie U bent in HMC opgenomen. Veel mensen hebben na een hersenletsel problemen met het praten. De logopedist is hiervoor bij u langs geweest. In deze folder vindt u informatie over de
Nadere informatieWegwijs in afasie voor beginnend personeel bij neurologie Inhoudelijke aspecten van afasie
Wegwijs in afasie voor beginnend personeel bij neurologie Inhoudelijke aspecten van afasie 1 Wat ik zeggen wil Eigenlijk wil ik zeggen, wat de bloemen mij zeiden, die ik kreeg, toen ik weer een dagje thuis
Nadere informatieWat is afasie? Afasie is een taalstoornis ontstaan door hersenletsel.
Afasie Wat is afasie? Afasie is een taalstoornis ontstaan door hersenletsel. Hoe ontstaat afasie? Afasie ontstaat door hersenletsel. Dit letsel ontstaat meestal ten gevolge van een CVA, soms wordt het
Nadere informatieTim Peetoom, klinisch psycholoog
Tim Peetoom, klinisch psycholoog 1 e staps interventie: Psycho-educatiecursus voor patiënten en naastbetrokkenen 2e staps interventies: CGT, IPSRT, FFT 2e staps interventie: Verslaving, Traumabehandeling,
Nadere informatieAfasie (taalstoornis)
Afasie (taalstoornis) Deze informatiefolder wordt u aangeboden, omdat u afasie heeft opgelopen als gevolg van een beschadiging in de hersenen. De informatie is behalve voor u ook bedoeld voor uw partner
Nadere informatieInleiding. Wat is afasie?
Afasie Inleiding De logopedist heeft bij u afasie geconstateerd. Afasie is een taalstoornis. In deze folder wordt u uitgelegd wat afasie is en hoe het ontstaat. Daarnaast kunt u lezen wat u, maar ook uw
Nadere informatieKoppeling leren leren met executieve functies
Koppeling leren leren met executieve functies Leren leren vindt zijn oorsprong in onze dynamische samenleving. Onder invloed van onder andere automatisering, innovatie en waarden en normen die in de 21e
Nadere informatieWelke moeilijkheden kunnen optreden bij mensen met afasie?
Wegwijs in afasie Inleiding Uw naaste is opgenomen in Gelre ziekenhuizen omdat hij/zij getroffen is door een beschadiging in de hersenen waardoor zijn/haar communicatie is aangetast. Dit heet afasie.
Nadere informatiePatiënteninformatie. Afasie. Dienst Logopedie & Afasiologie. GezondheidsZorg met een Ziel
i Patiënteninformatie Dienst Logopedie & Afasiologie Afasie GezondheidsZorg met een Ziel Wat is afasie? Afasie is een verworven taalstoornis ten gevolge van een hersenletsel. We lichten de belangrijkste
Nadere informatieKajak Congres Psychiatrie en LVB
WERKEN AAN SAMENSPEL Kajak Congres Psychiatrie en LVB Sammy Roording, Klinisch neuropsycholoog Karakter, Zorglijn LVB Ede/Apeldoorn s.roording@karakter.com Muntgebouw Utrecht, 17 mei 2018 pagina 1 INVENTARISATIE
Nadere informatieAfasie. Logopedie. Beter voor elkaar
Afasie Logopedie Beter voor elkaar Afasie In deze folder leest u wat afasie is en krijgt u adviezen hoe u de communicatie met iemand met afasie kan verbeteren. Ook staat beschreven wat de logopedist kan
Nadere informatieExecutieve functies in vogelvlucht (met autisme als voorbeeld)
Executieve functies in vogelvlucht (met autisme als voorbeeld) Hilde M. Geurts Universiteit van Amsterdam Dr. Leo Kannerhuis Boodschap 1. Bij mensen met verschillende diagnoses zien we meer EF problemen
Nadere informatieCharter voor onderzoek en behandeling van spraak-, taal- en communicatieproblemen bij de ziekte van Huntington Versie voor logopedisten
Charter voor onderzoek en behandeling van spraak-, taal- en communicatieproblemen bij de ziekte van Huntington Versie voor logopedisten ONDERZOEK Voorwaarden bij onderzoek: Vroegtijdig starten Uitgebreid
Nadere informatieVUmc Basispresentatie
Moderne Dementiezorg 24 november 2014 Workshop 4.13: Afasie Inhoud Afasie Taalstoornissen bij dementie Communicatieproblemen in het dagelijks leven Interventie mogelijkheden Casuïstiek Laura Bas, logopedist
Nadere informatiePERSPECTIEF OP POTENTIES. Juul Koene lectoraat GGZ Hogeschool Leiden
PERSPECTIEF OP POTENTIES Juul Koene lectoraat GGZ Hogeschool Leiden HERSTEL Herstel omvat vier componenten Functioneel herstel krijgt weinig expliciete aandacht FUNCTIONEEL HERSTEL Leerprocessen Nadruk
Nadere informatieWelkom bij de Gezond & Zeker Innovatiedag 2018
Welkom bij de Gezond & Zeker Innovatiedag 2018 Help! Mijn cliënt begrijpt mij niet! Workshop wordt verzorgd door: Marcella de Oude Ergotherapeut en docent Zwaartepunt www.zwaartepunt.nl Wat zijn zichtbare
Nadere informatieweken na het ontstaan van het hersenletsel niet zinvol is. Geheugen Het is aangetoond dat compensatietraining (het aanleren van
Richtlijn Cognitieve revalidatie Niveau A (1) Het is aangetoond dat.. Aandacht Het is aangetoond dat aandachtstraining gedurende de eerste 6 weken na het ontstaan van het hersenletsel niet zinvol is. Geheugen
Nadere informatieExecutieve functies bij kleuters. Fabienne De Boeck Jeugdarts 22 maart 2019
Executieve functies bij kleuters Fabienne De Boeck Jeugdarts 22 maart 2019 Wat zijn executieve functies? Hoe ontwikkelen executieve functies? Executieve functies : topje van de ijsberg? Wat bepaalt de
Nadere informatieInleiding. Wat is afasie?
Afasie Inleiding. Afasie is een taalstoornis, ontstaan door hersenletsel. Meestal is de oorzaak hiervan een bloedvataandoening in de hersenen (herseninfarct, hersenbloeding), een hersenverwonding door
Nadere informatieOmgaan met een taalstoornis bij hersenbeschadiging
Logopedie Omgaan met een taalstoornis bij hersenbeschadiging www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl LOG007 / Omgaan met een taalstoornis bij hersenbeschadiging
Nadere informatieAFASIE. afasiepatiënten. persoon. verstoord. gespreksomgeving. persoon. 03 Wat is afasie? 04 Het begrijpen van gesproken taal is
AFASIE AFASIE 03 Wat is afasie? 04 Het begrijpen van gesproken taal is verstoord 06 Het spreken is verstoord 08 Lezen en schrijven zijn verstoord 08 Tips voor het omgaan met afasiepatiënten 09 Zorg voor
Nadere informatieCommunicatie bij afasie
Communicatie bij afasie Informatie voor patiënten en naasten F0802-3560 februari 2011 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam
Nadere informatieAcute (Fase na) Niet- Aangeboren Hersenletsel. Dr. S. Rasquin 14 januari 2015
Acute (Fase na) Niet- Aangeboren Hersenletsel Dr. S. Rasquin 14 januari 2015 s.rasquin@adelante-zorggroep.nl Doel en opbouw presentatie Doel: Herkennen van symptomen in de acute fase na NAH Opbouw: Cognitie
Nadere informatieAfasie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Afasie Afasie is een taalstoornis ontstaan door hersenletsel. Iemand met afasie heeft moeite met het uiten en het begrijpen van de taal. In deze brochure leest u wat afasie inhoudt en vindt u een aantal
Nadere informatieBeperkt leervermogen? Foutloos Leren! Dr. D. Boelen Klinisch neuropsycholoog
Beperkt leervermogen? Foutloos Leren! Dr. D. Boelen Klinisch neuropsycholoog Leren en leervermogen Voor leren is nodig. Gezonde hersenen? Meest belemmerend voor het leren bij hersenaandoening: Geheugen-
Nadere informatiePRIMAIR PROGRESSIEVE AFASIE
PRIMAIR PROGRESSIEVE AFASIE PRIMAIR PROGRESSIEVE AFASIE WANNEER DE COMMUNICATIE STEEDS MOEILIJKER WORDT U leest deze folder omdat u, uw partner of iemand uit uw omgeving te maken heeft gekregen met een
Nadere informatieExecutieve functies binnen de vroegbehandeling. Evelien Dirks NSDSK
Executieve functies binnen de vroegbehandeling Evelien Dirks NSDSK Van der Lem symposium september 2015 De6initie Executieve functies = parapluterm Executieve functies: Vaardigheden die nodig zijn om een
Nadere informatieAutisme begeleiding of aansturing? Workshop Platformdag gehandicapten 9 april 2015 Chul Joo Ro
Autisme begeleiding of aansturing? Workshop Platformdag gehandicapten 9 april 2015 Chul Joo Ro Voorzet Voorzet is gespecialiseerd in het begeleiden van mensen met autisme sinds 1994. Actief in Noord en
Nadere informatieSAMENVATTING Het doel van dit proefschrift is drieledig. Ten eerste wordt inzicht verschaft in het gebruik van directe-rede-constructies (bijvoorbeeld Marie zei: Kom, we gaan! ) door sprekers met afasie.
Nadere informatieThe development of ToM and the ToM storybooks: Els Blijd-Hoogewys
The development of ToM and the ToM storybooks: Els Blijd-Hoogewys Een reactie door Hilde M. Geurts Lezing Begeer, Keysar et al., 2010: Advanced ToM 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Autisme (n=34) Controle
Nadere informatieBehandelende logopedisten 02/
Afasie is een communicatiestoornis met ingrijpende gevolgen, niet alleen voor de patiënt maar ook voor de familie, vrienden en kennissen. Wie de stoornis begrijpt, kan gemakkelijker omgaan met de gevolgen.
Nadere informatieWerkgeheugen bij kinderen met SLI. Indeling presentatie. 1. Inleiding. Brigitte Vugs, 19 maart 2009. 1. Inleiding 2. Theoretische achtergrond
Werkgeheugen bij kinderen met SLI Brigitte Vugs, 19 maart 2009 Indeling presentatie 1. Inleiding 2. Theoretische achtergrond SLI, Geheugen, Werkgeheugen 3. Ontwikkeling werkgeheugen 4. Relatie werkgeheugen
Nadere informatieCommunicatieproblemen door Afasie. En nu verder..
Communicatieproblemen door Afasie En nu verder.. Afasiecentrum Utrecht Drs. Odette Stoutjesdijk Logopedist / coördinator Chronische fase Het venijn zit in de staart Welke hulp is er? Het venijn zit in
Nadere informatieOnderzoek & Advies bij afasie
Onderzoek & Advies bij afasie informatie voor verwijzers Onderzoek & Advies bij communicatieproblemen Als gevolg van hersenletsel kan het voorkomen dat uw patiënt niet meer goed kan communiceren. Uw patiënt
Nadere informatieToelichting algemene en anamnese lijst PPA
Toelichting algemene en anamnese lijst PPA Bij verdenking van PPA kan de logopedist de volgende documenten (algemene vragenlijst en anamneselijst) gebruiken als leidraad voor systematisch onderzoek. Gestart
Nadere informatieAutisme (ASS) begeleiding of aansturing? Platformdag Passend Onderwijs 3 december 2015 Chul Joo Ro
Autisme (ASS) begeleiding of aansturing? Platformdag Passend Onderwijs 3 december 2015 Chul Joo Ro Voorzet Voorzet is gespecialiseerd in het begeleiden van mensen met autisme sinds 1994. Is actief in Noord
Nadere informatieFoutloos leren bij Goal Management Training
A8 Foutloos leren bij Goal Management Training Kan het opnieuw aanleren van alledaagse taken na hersenletsel beter? Dirk Bertens 1 Dirk Bertens, MSc Prof. Luciano Fasotti Prof. Roy Kessels Dr. Danielle
Nadere informatieInformatiebrochure Afasie
Informatiebrochure Afasie UZ Leuven 2 Beste familie, deze informatiebrochure bieden wij u aan naar aanleiding van de spraak-, taal - en/of slikproblemen die uw familielid momenteel ondervindt. In deze
Nadere informatieInhoud. Meer weten? 94 Reeds verschenen 95 In voorbereiding 96. TIB Tool_MarcelVanDeWiel_v3.indd :08
Inhoud 1. Executieve functies in de klas 4 2. Planning en organisatie 14 3. Metacognitie en timemanagement 22 4. Taakinitiatie 32 5. Werkgeheugen 42 6. Reactie-inhibitie 50 7. Emotieregulatie 58 8. Volgehouden
Nadere informatieWoordvindstoornissen. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Woordvindstoornissen In deze folder wordt beschreven wat woordvindstoornissen zijn. Ook krijgt u adviezen over het omgaan met woordvindstoornissen. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs
Nadere informatieSPECIALE AANDACHT GEVRAAGD. Informatie en advies voor de praktijkbegeleider
Informatie en advies voor de praktijkbegeleider SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD Voor een stagiaire met Ernstige Spraak- en taal Moeilijkheden (esm) in de werksituatie Inzicht, herkennen, handelen Stagiaires
Nadere informatieKIJKWIJZER MOEILIJKHEIDSGRAAD voor INFORMATIEVERWERKENDE TAKEN
KIJKWIJZER MOEILIJKHEIDSGRAAD voor INFORMATIEVERWERKENDE TAKEN 1. Wereld onderwerp : toegankelijkheid 1.1. hoe abstract is het onderwerp van de tekst* en activiteit voor de nieuwkomer? en activiteit is
Nadere informatieCVA zorg, topsport voor ons allemaal. Dinsdag 11 april 2017
CVA zorg, topsport voor ons allemaal Dinsdag 11 april 2017 Onzichtbare gevolgen Daniël du Corbier Ergotherapeut / Cognitieve Revalidatie Therapeut (CPCRT) CVA in Nederland 46.000 CVA patiënten per jaar
Nadere informatieVerklarende woordenlijst bij de strategieën uit Praten doe je met z n tweeën voor ouders
Pagina 1 van 10 Verklarende woordenlijst bij de strategieën uit Praten doe je met z n tweeën voor Strategieën ter bevordering van interactie communicatiestijl van het kind Rol van de ouder 1: Laat je kind
Nadere informatieWelke mee'nstrumenten kunnen worden gebruikt om de aard en de ernst van de afasie vast te stellen in de verschillende fasen van herstel.
Welke mee'nstrumenten kunnen worden gebruikt om de aard en de ernst van de afasie vast te stellen in de verschillende fasen van herstel. Afasiecongres 10 oktober 2015 Marije van der Staaij en Elsbeth Boxum
Nadere informatieHet Afasieteam. Afasie. Denken. Spraak. Communicatie. Taal. Revalidatie
Revalidatie Het Afasieteam Spraak Denken Afasie Communicatie Taal Het Afasieteam Afasie is een taalstoornis die veroorzaakt wordt door een hersenbeschadiging. De beschadiging treedt op door een beroerte
Nadere informatieCognitief functioneren en de bipolaire stoornis
Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis Dr. Nienke Jabben Amsterdam 5 november 2011 Academische werkplaats Bipolaire Stoornissen GGZ ingeest n.jabben@ggzingeest.nl Overzicht Wat is cognitief functioneren?
Nadere informatiewww.azstlucas.be > Afasie Dienst logopedie/afasiologie
www.azstlucas.be > Dienst logopedie/afasiologie Inhoudstafel 1. Wat is afasie 3 2. Tips voor het omgaan met afasiepatiënten 6 3. Invloed op de omgeving en de persoon 7 Heeft u na het lezen van deze brochure
Nadere informatieStemklank Intonatie Aanraking in nabijheidsgedrag Lichaamstaal
Les 3 Stemklank Intonatie Aanraking in nabijheidsgedrag Lichaamstaal Komt het zelfbeeld van jou overeen met het beeld dat anderen van je hebben? Opdracht: 1. Schrijf van jezelf op hoe jij denkt over te
Nadere informatieAartsbisdom Mechelen-Brussel Vicariaat Onderwijs Diocesane Pedagogische Begeleiding Secundair Onderwijs
Aartsbisdom Mechelen-Brussel Vicariaat Onderwijs Diocesane Pedagogische Begeleiding Secundair Onderwijs Vakdocumenten Frans (2004) Visie en accenten leerplan Frans BaO 1 De eerste stappen zetten - Basiswoordenschat
Nadere informatieJaarcongres Ergotherapie
Jaarcongres Ergotherapie 22 maart 2019 Suzanne Van den Broek Heidi Lemmens met grote dank aan Bie Op de Beeck keuze is afhankelijk van: de aard van de cognitieve problemen de ernst van de cognitieve problemen
Nadere informatieAFASIE. informatieve folder voor personeel binnen de gezondheidszorg
AFASIE informatieve folder voor personeel binnen de gezondheidszorg Stichting Afasie Nederland Postbus 221 6930 AE Westervoort Tel. 026-3512512 (werkdagen van 10.00-14.00 uur) Fax 026-3513613 E-mail: san@afasie.nl
Nadere informatieCursus Parkinson? Houd je aandacht erbij!
Cursus Parkinson? Houd je aandacht erbij! Cursus Parkinson? Houd je aandacht erbij! Bijeenkomst 2 Parkinson en veranderingen in het denken 2 Doelen van de cursus 1. Inzicht in veranderingen in het denken
Nadere informatieEr zijn enkele dingen waar u als ouder al op kunt letten in de uitspraak van uw kind:
Er zijn enkele dingen waar u als ouder al op kunt letten in de uitspraak van uw kind: Luister naar wát uw kind zegt en niet naar hóe het gezegd wordt. Als u steeds verbetert wat uw kind zegt, zal het plezier
Nadere informatieHieronder vindt u een korte uitwerking van de afzonderlijke executieve functies:
Executieve functies Tijdens de behandeling van uw kind is mogelijk de term executieve functies aan bod gekomen, maar wat zijn dat eigenlijk? In deze folder geven we een korte uiteenzetting van wat deze
Nadere informatieErgotherapie. Apraxie
Ergotherapie Apraxie 1 Wat? Apraxie is het onvermogen om doelgerichte handelingen (bv. haar kammen, sokken aantrekken) uit te voeren. Deze kunnen willekeurig en/of aangeleerd zijn. Elke handeling kan
Nadere informatieOmgaan met aandacht- en geheugenproblemen. Café Brein, Uden en Oss, September 2014
Omgaan met aandacht- en geheugenproblemen Café Brein, Uden en Oss, September 2014 Hersenletsel.. En dan? Helaas is er nog te weinig bekendheid rondom niet-aangeboren hersenletsel (NAH) Filmpje SWZ Wat
Nadere informatieHet kind of de jongere met hersenletsel en het gezin in de participatie / chronische fase
Het kind of de jongere met hersenletsel en het gezin in de participatie / chronische fase Symposium Traumatisch Hersenletsel Kinderen en Jongeren 31 oktober 2018 Drs. Y. Boom MSc. - Neuropsycholoog Disclosure
Nadere informatieInformatie en advies voor docenten SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR DEELNEMERS MET NLD IN HET MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS
Informatie en advies voor docenten SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR DEELNEMERS MET NLD IN HET MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS Inzicht, herkennen, handelen Gemiddeld één op de twaalf deelnemers op een ROC heeft
Nadere informatieAfasie Vereniging Nederland Bakenbergseweg 125 6814 ME Arnhem Tel. 026-3512512 (werkdagen van 10.00-14.00 uur) Fax 026-3513613 E-mail: avn@afasie.
D Y S A R T H R I E, V E R B A L E A P R A X I E E N D Y S FA G I E s p r e e k - e n s l i k p r o b l e m e n t e n g e v o l g e v a n h e r s e n l e t s e l Afasie Vereniging Nederland Bakenbergseweg
Nadere informatieInformatie en advies voor de praktijkbegeleider SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR EEN STAGIAIRE MET NLD IN DE WERKSITUATIE
Informatie en advies voor de praktijkbegeleider SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR EEN STAGIAIRE MET NLD IN DE WERKSITUATIE Inzicht, herkennen, handelen Gemiddeld één op de twaalf deelnemers op een ROC heeft
Nadere informatiena een verworven hersenletsel
hoofd, hals en zenuwstelsel info voor patiënten en familie Afasie na een verworven hersenletsel UZ Gent, Dienst Neus-, Keel- en Oorheelkunde Afasie na een verworven hersenletsel Afasie is een taalstoornis
Nadere informatieExecutieve functiestoornissen bij afasie: Implicaties voor therapie en prognose
Executieve functiestoornissen bij afasie: Implicaties voor therapie en prognose Frank Paemeleire Als afasie enkel een taalstoornis is waarom slagen dan zo weinig personen erin om zich non-verbaal duidelijk
Nadere informatieKennisgroep Speciaal. Zie voor uitgebreide informatie:
Executieve functies Kennisgroep Speciaal Kennisgroep Speciaal is een samenwerkingsverband van organisaties voor speciaal (Mytyl)onderwijs gericht op het delen en ontwikkelen van kwalitatief hoogstaande
Nadere informatieGEDRAGSVERANDERINGEN EN EMOTIES
GEDRAGSVERANDERINGEN EN EMOTIES Motoriek Gevoel HOE? HOE? Taal-Motoriek Taal-Sensoriek GEDRAGSVERANDERINGEN EN EMOTIES 1 GEDRAGSVERANDERINGEN EN EMOTIES OVERZICHT Persoonlijkheidskenmerken Ontkenning en
Nadere informatieBegeleiding individueel (laag)
Begeleiding individueel (laag) Het bieden van activiteiten gericht op bevordering, behoud of compensatie van de zelfredzaamheid en die strekken tot voorkoming van opname in een instelling of verwaarlozing.
Nadere informatieInformatiebrochure Dysartrie. [Geef tekst op] Pagina 1
Informatiebrochure Dysartrie [Geef tekst op] Pagina 1 UZ Leuven 2 Beste familie, deze informatiebrochure bieden wij u aan naar aanleiding van de spraak-, taal - en/of slikproblemen die uw familielid momenteel
Nadere informatieBehandelingen poliklinisch
15/01/2019 Behandelingen poliklinisch 1 Poliklinisch controletraject Het poliklinisch controletraject omvat de controles op de polikliniek door de revalidatiearts, verpleegkundig specialist of physician
Nadere informatie1. Inleiding tot The Assessment of Basic Language and Learning Skills: The ABLLS-R. James W. Partington
1. Inleiding tot The Assessment of Basic Language and Learning Skills: The ABLLS-R. James W. Partington 2. Autisme: Kwalitatieve verschillen op 3 gebieden: taalvaardigheden, sociale vaardigheden en beperkte/
Nadere informatieAfasie. Wat is afasie? Hoe ontstaat afasie?
LOGOPEDIE Afasie Afasie Afasie is een taalstoornis die ontstaat door schade aan de hersenen, bijvoorbeeld na een beroerte. In deze folder leest u hoe afasie ontstaat en wat de effecten ervan zijn op het
Nadere informatieTaalherstel na intensieve revalidatie is beter te voorspellen: Wie wordt er beter van?
Taalherstel na intensieve revalidatie is beter te voorspellen: Wie wordt er beter van? Marieke Blom-Smink R o t t e r d a m N e u r o r e h a b i l i t a t i o n R e s e a r c h RoNeRes Zal ik weer kunnen
Nadere informatieCommunicatie NHB DEURNE
Communicatie NHB DEURNE Sociale vaardigheden Het vermogen om goed met anderen om te kunnen gaan Inzicht in eigen gedrag Inzicht in gedrag van anderen Goed communiceren Zelfpresentaie Stemgebruik Houding
Nadere informatie> Wat is afasie? hersenz special
hersenz special AFASie > wat is afasie > verschillende vormen van afasie > gevolgen van afasie > de afasie van willy > mirjam Top-Termaat en Sietske van Leeuwe Kirsch, behandelaars bij Hersenz > tips:
Nadere informatieVroegtijdige herkenning van taalontwikkelingsstoornissen (TOS)
Vroegtijdige herkenning van taalontwikkelingsstoornissen (TOS) Joyce Rompelberg (Logopedist, Spraak- taalpatholoog) Linda Berben (Pedagogisch Behandelaar, Taalcoach, Relatiebeheer) David https://www.youtube.com/watch?v=1hortdwhtyw
Nadere informatieSamen sterk in communicatie
Samen sterk in communicatie Saskia Damen EMB today, 2 juni 2016 Doel en inhoud van deze workshop Doel: Kennis maken met manieren om betekenisoverdracht te bevorderen bij mensen die geen taal tot hun beschikking
Nadere informatieInformatiebrochure Apraxie
Informatiebrochure Apraxie UZ Leuven 2 Beste familie, deze informatiebrochure bieden wij u aan naar aanleiding van de spraak-, taal - en/of slikproblemen die uw familielid momenteel ondervindt. In deze
Nadere informatieI Autonome verzorgingsinstelling. Informatiebrochure. Spraak-, taal- en slikproblemen
I Autonome verzorgingsinstelling Informatiebrochure Spraak-, taal- en slikproblemen IIVoorwoord Beste patiënt, Beste familie, Deze informatiebrochure bieden wij u aan naar aanleiding van de spraak- en/
Nadere informatieDrs. Dirma Terlouw, BSc.
Drs. Dirma Terlouw, BSc. Orthopedagoog Gezondheidszorgpsycholoog Kinder- en jeugdpsycholoog Onderwijskundige Praktijk in Nieuwegein Doel van de avond Beter begrijpen van pubers/adolescenten - Ingevulde
Nadere informatieTSI TriMetrix. Victor Voorbeeld. 23 Persoonlijke Talenten
TSI TriMetrix 23 Persoonlijke Talenten Licentiehouder: Laan van Vlaanderen 323 1066 WB Amsterdam INTRODUCTIE Onderzoek heeft uitgewezen dat er een directe relatie bestaat tussen de mate waarin iemand voldoening
Nadere informatie