Stef Loosman Henneke Loosman Guus Wateler

Transcriptie

1 Goede Vrijdag 18 april uur Voorganger: Lectoren: Cantorij o.lv. Tiny van Eeuwijk Ds. P.B.Koekkoek Ton Mortier Stef Loosman Henneke Loosman Guus Wateler

2 Goede Vrijdag Lezing van het lijdensverhaal. TOELICHTING Deze dienst heeft het karakter van een wake bij het kruis. We kunnen nauwelijks iets anders doen dan het verhaal van het lijden en sterven van Jezus lezen (Johannes 18 en 19); juist om dat verhaal in al z n kracht tot ons te laten doordringen. De rollen in het verhaal zijn verdeeld. Als u het op kunt brengen, roept u als volk ook: kruisigen. Dat is schokkend, maar juist die schok geeft te denken. Om de dienst niet te storen, worden de liederen niet aangekondigd. Er is geen preek. Wij buigen ons hoofd onder de verwijten die de Eeuwige, ons mensen maakt. Het zijn immers de Joden niet, die Hem kruisigden. Voor en na de dienst is het stil: geen zegenspreuk staat aan het begin en aan het eind is er geen zegen. Het blijft open naar Pasen! (De koralen die de cantorij zingt komen uit de Johannes Passion van J.S.Bach, BWV 245) Zingen Psalm 22: 1en 3 STILTE 15

3 3. Maar ik, mijn God, lig machteloos terneer. Ik word vertrapt, ik heb geen leven meer. Meesmuilend gaan zij tegen mij tekeer, al die mij smaden. Zij raden mij, terwijl zij mij verraden: "Zoek het bij God, geef Hem uw leed te dragen, Hij zal u redden naar zijn welbehagen", zo klinkt hun spot. GEBED Lezing uit het Oude Testament Hosea 6: 1-6 Kom, laten wij teruggaan naar de HEER! Hij heeft ons verscheurd, hij zal ons genezen; de hand die sloeg, zal ons verbinden. Hij redt ons na twee dagen van de dood, de derde dag doet hij ons opstaan: in zijn nabijheid zullen wij leven. Dan zullen wij hem kennen, ernaar jagen om de HEER te kennen. Even zeker als de dageraad zal hij komen, hij komt naar ons als milde regen, als de lenteregen die de aarde drenkt. 16 Wat moet ik met je beginnen, Efraïm? Wat moet ik met je beginnen, Juda? Want jullie liefde is als een ochtendnevel, als dauw die s morgens vroeg verdwijnt. Daarom heb ik jullie gedood met de woorden die ik sprak, jullie neergehouwen door mijn profeten; zo brak het volle licht van mijn recht door. Want liefde wil ik, geen offers; met God vertrouwd zijn is meer waard dan enig offer. Cantorij Lied Gij die al onze schuld in uw vergeving draagt, wees onze vrede, o Jezus, voor eeuwig. 3. Gij die met levensbrood door tijd en ruimte gaat, geef alle dagen, o Christus, dit brood ons. Lezing van het evangelie 4. Gij die ver voor ons uit in deze wereld zijt, zend ons met vred en brood, Heer, tot de mensen Nadat Jezus dit alles gezegd had, ging hij met zijn leerlingen naar de overkant van de Kidronbeek. Daar liep hij een olijfgaard in, met zijn leerlingen.

4 Judas, zijn verrader, kende deze plek ook, want Jezus was er vaak met zijn leerlingen samengekomen. Judas ging ernaartoe, samen met een cohort soldaten en dienaren van de hogepriesters en de Farizeeën. Ze waren gewapend en droegen fakkels en lantaarns. Jezus wist precies wat er met hem zou gebeuren. Hij liep naar hen toe en vroeg: Wie zoeken jullie? Jezus, uit Nazareth 17 Ik ben het. zei Jezus, terwijl Judas, zijn verrader, erbij stond. Toen hij zei: Ik ben het, deinsden ze achteruit en vielen op de grond. Weer vroeg Wie zoeken jullie? Jezus, uit Nazareth. Ik heb jullie al gezegd: Ik ben het. Als jullie mij zoeken, laat deze mensen dan gaan. Zo gingen de woorden in vervulling die hij gesproken had: Geen van hen die u mij gegeven hebt, heb ik verloren laten gaan. Daarop trok Simon Petrus het zwaard dat hij bij zich had, haalde uit naar de slaaf van de hogepriester en sloeg hem zijn rechteroor af; Malchus heette die slaaf. Maar Jezus zei tegen Petrus: Steek je zwaard in de schede. Zou ik de beker die de Vader Mij gegeven heeft niet drinken? Zingen Lied Waarom blijft niet het laatste lied 3. Een beker vol van vreugdewijn in onze harten hangen? heeft Hij met ons gedronken. De lofzang klonk, maar is verstomd. Een bitt re kelk vol eenzaamheid De dood houdt ons omvangen. hebben wij Hem geschonken. 4. In stille nacht heeft Hij volbracht 5. Tot aan het einde van de tijd de doortocht voor ons leven. zal ik zijn wachtwoord horen: De nieuwe morgen van Gods trouw Waak dan en bid! Zo blijft Hij mij, heeft Hij aan ons gegeven. en ik Hem toebehoren. De soldaten met hun tribuun en de Joodse gerechtsdienaars grepen Jezus en boeiden hem. 18 Ze brachten hem eerst naar Annas, de schoonvader van Kajafas. Kajafas was dat jaar hogepriester en hij was het die de Joden had voorgehouden: Het is goed dat één man sterft voor het hele volk. Simon Petrus liep met een andere leerling achter Jezus aan. Deze andere leerling kende de hogepriester en ging met Jezus het paleis van de hogepriester in, maar Petrus bleef buiten bij de poort staan. Daarop kwam de andere leerling, de kennis van de

5 hogepriester, weer naar buiten; hij sprak met de portierster en nam Petrus mee naar binnen. Het meisje sprak Petrus aan: Portierster: Petrus: Dienaar: Portierster: Petrus: Dienaar: Ben je soms ook een leerling van die man? Nee, ik niet. De slaven en de gerechtsdienaars stonden zich te warmen bij een vuur dat ze hadden aangelegd omdat het koud was; ook Petrus ging zich erbij staan warmen. De hogepriester ondervroeg Jezus over zijn leerlingen en over zijn leer. Jezus zei: Ik heb in het openbaar tot de wereld gesproken. Ik heb steeds onderricht gegeven op plaatsen waar de Joden bij elkaar komen, in synagogen en in de tempel, en nooit heb ik iets in het geheim gezegd. Waarom ondervraagt u mij? Vraag het toch aan de mensen die mij gehoord hebben, zij weten wat ik gezegd heb. Toen Jezus dat zei gaf een van de dienaren die erbij stonden, hem een klap in het gezicht: Is dat de manier om de hogepriester te antwoorden? Als ik iets verkeerd gezegd heb, zeg me dan wat er verkeerd was; maar als het juist is wat ik heb gezegd, waarom slaat u me dan? Daarna stuurde Annas hem geboeid naar Kajafas, de hogepriester, Simon Petrus stond zich intussen nog steeds te warmen. Ben jij soms ook een leerling van Hem? Nee, ik niet. Maar een van de slaven van de hogepriester, een familielid van de man van wie Petrus een oor had afgeslagen, zei: Maar ik heb toch gezien dat je bij hem was in de olijfgaard? Weer ontkende Petrus, en meteen kraaide er een haan 19 Cantorij Koraal 7 O grosse Lieb, o Lieb ohn alle Masse Vertaling: O grote liefde, o liefde zonder maat die U op deze lijdensweg gebracht heeft! Ik leefde in een wereld vol lust en vreugde, terwijl Gij moest lijden! Jezus werd van Kajafas naar het pretorium gebracht. Het was nog vroeg in de morgen. Zelf gingen ze niet naar binnen, om zich niet te verontreinigen voor het pesachmaal. Daarom kwam Pilatus naar buiten en vroeg: Waarvan beschuldigt u deze man? Zij antwoordden: Als Hij geen misdadiger was, zouden we Hem niet aan u uitgeleverd hebben! Neem hem dan mee en veroordeel hem volgens uw eigen wet. Wij hebben het recht niet om iemand ter dood te brengen. Zo ging de uitspraak van Jezus in vervulling waarin hij aanduidde welke dood hij zou sterven. Nu ging Pilatus het pretorium weer in. Hij liet Jezus bij zich komen en vroeg hem: Bent U de koning van de Joden? Vraagt u dit uit uzelf of hebben anderen dit over mij gezegd?

6 Ik ben toch geen Jood, Uw volk en uw hogepriesters hebben u aan mij overgeleverd wat hebt u gedaan? Mijn koningschap hoort niet bij deze wereld. Als mijn koningschap bij deze wereld hoorde, zouden mijn dienaren wel gevochten hebben om te voorkomen dat ik aan de Joden werd uitgeleverd. Maar mijn koninkrijk is niet van hier. U bent dus koning? U zegt dat ik koning ben, ik ben geboren en naar de wereld gekomen om van de waarheid te getuigen, en ieder die de waarheid is toegedaan, luistert naar wat ik zeg. Maar wat is waarheid? Na deze woorden ging hij weer naar de Joden buiten. Cantorij Ik heb geen schuld in hem gevonden, maar het is bij u gebruikelijk dat ik met Pesach iemand vrijlaat. Wilt u dat ik de koning van de Joden vrijlaat? Hem niet, maar Barabbas! Barabbas was een misdadiger. Toen liet Pilatus Jezus geselen. De soldaten vlochten een kroon van doorntakken, zetten die op zijn hoofd en deden hem een purperen mantel aan. Ze liepen naar hem toe en zeiden: Leve de koning van de Joden! En ze sloegen hem in het gezicht. Koraal 15 Wer hat dich so geslagen 20 Vertaling: Wie heeft U zo geslagen, Ik, ik en mijn zonden mijn Heiland, en U met plagen die zich als de korrels van het zand zoveel kwaad gedaan? aan zee laten vinden, Gij zijt toch immers geen zondaar, díe hebben U toch zoals wij en onze kinderen; de ellende berokkend, die U treft, van euveldaden weet Gij niet. en de droevige schare van martelaren. Pilatus liep weer naar buiten en zei: Ik zal hem hier buiten aan u tonen om u duidelijk te maken dat ik geen enkele bewijs van zijn schuld heb gevonden. Daarop kwam Jezus naar buiten, met de doornenkroon op en de purperen mantel aan. Hier is Hij - de mens. Maar toen de hogepriesters en de gerechtsdienaars hem zagen begonnen ze te schreeuwen: Kruisig hem, kruisig hem! Neem hem dan maar mee en kruisig hem zelf, want ik zie niet waaraan hij schuldig is. Wij hebben een wet die zegt dat hij moet sterven, omdat hij zich de Zoon van God heeft genoemd. Toen Pilatus dat hoorde, werd hij erg bang. Hij ging het pretorium weer in en vroeg aan Waar komt u vandaan?

7 Maar Jezus gaf geen antwoord. 21 Waarom zegt u niets tegen mij? Weet u niet dat ik de macht heb om u vrij te laten of u te kruisigen? De enige macht die u over mij hebt, is u van boven gegeven. Daarom draagt degene die mij aan u uitgeleverd heeft de meeste schuld. Vanaf dat moment wilde Pilatus hem vrij laten. Maar de Joden riepen: Als u die man vrijlaat bent u geen vriend van de keizer, want iedereen die zichzelf tot koning uitroept pleegt verzet tegen de keizer. Pilatus hoorde dat, liet Jezus naar buiten brengen en nam plaats op de rechterstoel op het zogeheten Mozaiek terras, in het Hebreeuws Gabbata. Het was rond het middaguur op de voorbereidingsdag van Pesach. Pilatus zei tegen de Joden: Hier is Hij, uw koning. Maar ze schreeuwden: Weg met Hem, weg met Hem! Aan het kruis met Hem! Moet ik uw koning kruisigen? Maar de hogepriesters antwoordden: Wij hebben geen andere koning dan de keizer! Toen droeg Pilatus hem aan hen over om hem te laten kruisigen. Zingen Lied 576 a 22

8 2 O hoofd zo hoog verheven, 3 O Heer uw smaad en wonden o goddelijk gelaat, waar werelden voor beven, ja alles wat Gij duldt, om mij is het, mijn zonden, hoe bitter is uw smaad! mijn schuld, mijn grote schuld. Gij, eens in t licht gedragen, door engelen omstuwd, O God ik ga verloren om wat ik heb gedaan, wie heeft U zo geslagen als Gij mij niet wilt horen. gelasterd en gespuwd? Zie mij in liefde aan. Zij voerden Jezus weg; hij droeg zelf het kruis naar de zogeheten Schedelplaats, in het Hebreeuws Golgotha. Daar kruisigden ze hem, met twee anderen, aan weerskanten één, en Jezus in het midden. Pilatus had een inscriptie laten maken die op het kruis bevestigd werd. Er stond op Jezus uit Nazareth, koning van de Joden. Het stond er in het Hebreeuws, het Latijn en het Grieks, en omdat de plek waar Jezus gekruisigd werd dicht bij de stad lag, werd deze inscriptie door veel Joden gelezen. De hogepriesters van de Joden zeiden tegen U moet niet Koning van de Joden schrijven, maar: deze man heeft bewéérd: Ik ben de koning van de Joden. Wat ik geschreven heb, dat heb ik geschreven. 23 Nadat ze Jezus gekruisigd hadden, verdeelden de soldaten zijn kleren in vieren, voor iedere soldaat een deel. Maar zijn onderkleed was in één stuk geweven, van boven tot beneden. Ze zeiden tegen elkaar: Laten we het niet scheuren, maar laten we loten wie het hebben mag. Zo ging in vervulling wat de Schrift zegt: Ze verdeelden mijn kleren onder elkaar en wierpen het lot om mijn mantel. Dat is wat de soldaten deden. Bij het kruis van Jezus stonden zijn moeder met haar zuster, Maria, de vrouw van Klopas, en Maria uit Magdala. Toen Jezus zijn moeder zag staan, en bij haar de leerling van wie hij veel hield, zei hij tegen zijn moeder: dat is uw zoon, en daarna tegen de leerling: dat is je moeder.

9 Vanaf dat moment nam die leerling haar bij zich in huis. Toen wist Jezus dat alles was volbracht, en om de Schrift geheel in vervulling te laten gaan zei hij: Ik heb dorst. Er stond daar een vat water met azijn; ze staken er een majoraantak met een spons in en brachten die naar zijn mond. Nadat Jezus ervan gedronken had zei hij: Het is volbracht. Hij boog zijn hoofd en gaf de geest. STILTE De vlam van de Paaskaars wordt gedoofd. Cantorij Het was voorbereidingsdag, en de Joden wilden voorkomen dat de lichamen op de Sabbat, en nog wel een bijzondere Sabbat, aan het kruis zouden blijven hangen. Daarom vroegen ze Pilatus of de benen van de gekruisigden gebroken mochten worden en of ze de lichamen mochten meenemen. Toen braken de soldaten de benen van de eerste die tegelijk met Jezus gekruisigd was, en ook die van de ander. Vervolgens kwamen ze bij Jezus, maar ze zagen dat hij al gestorven was. Daarom braken ze zijn benen niet. 24 Maar één van de soldaten stak een lans in zijn zij en meteen vloeide er bloed en water uit. Hiervan getuigt iemand die het zelf gezien heeft, en zijn getuigenis is betrouwbaar. Hij weet dat hij de waarheid spreekt en wil dat ook u gelooft. Zo ging de Schrift in vervulling: Geen van zijn beenderen zal verbrijzeld worden. Een andere schrifttekst zegt: Zij zullen hun blik richten op hem die ze hebben doorstoken. Na deze gebeurtenissen vroeg jozef uit Arimatea die uit vrees voor de Joden in het geheim een leerling van Jezus was aan Pilatus of hij het lichaam van Jezus mocht meenemen. Pilatus gaf toestemming en Jozef nam het lichaam mee. Nikodemus, die destijds s nachts naar Jezus toe gegaan was, kwam ook; hij had een mengsel van mirre en aloë bij zich, wel honderd litra. Koraal 21 Christus, der uns selig macht Vertaling: Christus, die ons zalig maakt, die geen kwaad heeft bedreven, die werd voor ons in de nacht als een dief gevangengenomen. Geleid voor goddeloze lieden en valselijk beschuldigd, bespot, beschimpt en bespuwd, zoals de Schrift het zegt. Gebed

10 Zingen Lied Wie heeft U zo geslagen, 3 Ik ben het, ik moest boeten, waarom moet Gij verdragen met handen en met voeten die bitterheid en pijn? genageld aan uw kruis. Gij zijt toch zonder zonde, O Here, die uw leven toch niet in t kwaad gebonden voor mij hebt prijsgegeven, als wij en onze kind ren zijn. gedenk mij in het paradijs. 25 HET BEKLAG GODS Ik heb jou bevrijd uit harde handen en je gered uit de macht van tirannen. Maar jij bent zelf onderdrukker geworden en maakt de minste der mensen tot slaven. Ik ben met jou mee door de tijden gegaan en wees je de weg van het recht. Maar jij bent voor de verleiding bezweken en koos voor het recht van de sterkste. Ik heb jou als mijn wijngaard verzorgd, wat had ik nog meer moeten doen? Maar wrang zijn de vruchten geworden, zuur is de wijn van het verstoorde feest. Ik heb de demonen verdreven en gaf deze wereld in vrijheid aan jou. Maar jij hebt hele volkeren gegeseld, offerde hen aan de geest van het gewin. Ik schiep oceanen en vijf continenten om bruggen van vrede te bouwen. Maar jij hebt de aarde grondig verdeeld in mijn en dijn, in meer en minder. Ik vertrouwde jou de luchten toe, kolommen van wolken en licht. Maar jij hebt de lucht onveilig gemaakt en jij verzon een dodelijk licht. Ik strooide het koren over de velden en maakte de bodem vruchtbaar voor velen. Maar jij hebt het voedsel in wapens verkeerd en weigert het brood te breken en te delen. Ik schonk jou het water, opende bronnen en stromen van water voor al wat beweegt. Maar jij hebt de

11 zeeën bezoedeld en rivieren vervuild tot riolen. 26 Ik heb wie jou kwelden geslagen, gehoord je geroep en gezien je ellende. Maar jij hebt je ogen en oren gesloten voor allen die zwerven en zoeken naar rust. Ik heb jou geroepen, benoemd tot gemeente van het weerloze lam onder de mensen. Maar jij, jij hebt in mijn Naam het buskruit uitgevonden en erger. Waarom heb jij Christus opnieuw gekruisigd? Mijn volk, antwoord Mij! Cantorij en allen Lied 584 (Maria onder het kruis) Cantorij Allen Cantorij 2 Waar wij allen Hem verlaten, in onszelf gevangen zaten, 3 Zie, de Jodenkoning! Woorden waar ik Gabriël in hoorde. wordt de weg door Hem volbracht. Is dit vader Davids troon? Allen Cantorij (vrouwen) 4 Aan de schandpaal hoog verheven 5 Die ik laafde aan mijn borsten kroont Hij met zijn dood het leven. vindt Hij antwoord op zijn dorsten Is Hij zo Gods lieve zoon? nu mijn kruik gebroken is? Cantorij 6 Vreugdewijn in Kana schonk Hij. Allen 7 De woestijn zal rozen geven Spot en gal zo bitter drinkt Hij, en zijn bloed vult ons met leven, maar mijn dorst kent lafenis. wordt als bruiloftswijn van kracht. Allen 8 Hij gaat heen, maar Hij blijft bij mij. Met zijn laatste adem geeft Hij stem aan psalmen in de nacht. Zingen Lied 590 Nu valt de nacht 27

12 2 De wereld gaf 3 Hoe slaapt Gij nu, Hem slechts een graf, die men zo ruw zijn wonen was Hem zwerven; al zijn onschuld werd Hem straf aan 't kruishout heeft gehangen. Starre rotsen houden U, en zijn leven sterven. rots des heils, gevangen. Allen bidden: Onze Vader. IN STILTE VERLATEN WE HET KERKGEBOUW