Draagvlak voor (k)open op zondag

Transcriptie

1 Draagvlak voor (k)open op zondag Wensen en standpunten van inwoners, bezoekers, ondernemers en personeel Augustus 2013

2 Draagvlak voor (k)open op zondag Wensen en standpunten van inwoners, bezoekers, ondernemers en personeel Augustus 2013

3 Colofon Uitgave I&O Research Zuiderval 70 Postbus 563, 7500 AN Enschede Rapportnummer 2013/047 Datum Augustus 2013 Opdrachtgever Gemeente Harderwijk Postbus AC Harderwijk Auteurs Jon Severijn Thijs Lenderink Bestellingen Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.

4 Inhoudsopgave Samenvatting en conclusie pag. I 1. Inleiding Aanleiding Vraagstelling Aanpak Leeswijzer 3 2. Inwoners aan het woord Inleiding Winkelbezoek op zondag Redenen om nooit op zondag winkels te bezoeken Mening over mogelijke zondagopenstelling Effect zondagopenstelling 9 3. Bezoekers aan het woord Inleiding Winkelbezoek op zondag Redenen om nooit op zondag winkels te bezoeken Mening over mogelijke zondagopenstelling Effect zondagopenstelling Mening ondernemers Inleiding Mening over mogelijke zondagopenstelling Openstelling indien mogelijk 21

5 5. Mening werknemers Inleiding Mening over mogelijkheid zondagopenstelling 25 Bijlage 1. Responsoverzicht 30 Inwonersenquête 30 Bezoekersenquête 31 Ondernemersenquête 31 Werknemersenquête 32

6 Samenvatting en conclusie

7 Draagvlak voor (k)open op zondag Samenvatting en conclusie Samenvatting en conclusie Het College van Harderwijk heeft laten onderzoeken of er behoefte is aan koopzondagen in de gemeente. Het onderzoek vloeit voort uit het Collegeprogramma Harderwijk , waarin dit is afgesproken. Daarbij is onderscheid gemaakt naar vier doelgroepen (inwoners Harderwijk, werkgevers, werknemers en bezoekers) en naar type winkelgebied (binnenstad, wijkwinkelcentra/supermarkten en perifere winkelgebieden). Huidig gedrag rond kopen op zondag De helft van de ondervraagde inwoners van Harderwijk en van de bezoekers van het winkelgebied hebben het afgelopen jaar wel eens winkels bezocht op zondag. Dat deden ze overwegend buiten Harderwijk, in grote steden, vanzelfsprekend ook omdat er in Harderwijk nauwelijks zondagsopenstelling is. Hierdoor is het karakter van het huidige winkelbezoek op zondag vooral recreatief en gezellig en bestaat dus veel meer uit winkelen en veel minder uit boodschappen doen. Dat neemt niet weg dat door een substantiële groep inwoners en bezoekers als argument voor het op zondag bezoeken van winkels wordt gebruikt dat daar in de rest van de week te weinig tijd voor is. Dit argument wordt vaker door jongeren (tot 30 jaar) en mannen gebruikt. De belangrijkste reden om niet op zondag winkels te bezoeken is principieel (zondagsrust). Ook wordt vaak als reden opgegeven dat er op zondag niets nodig is. Standpunt over mogelijkheid winkelopenstelling op zondag Er zijn onder de inwoners van Harderwijk en onder de bezoekers van het winkelgebied meer voorstanders van de mogelijkheid van winkels te openen op zondag dan tegenstanders. Circa de helft is vóór en ruim een kwart is tegen. Onder de voorstanders zijn de jongere leeftijdscategorieën en mannen oververtegenwoordigd. Ondernemers zijn verdeeld over de mogelijkheid. Er zijn wat meer tegenstanders dan voorstanders doordat er relatief meer filiaalhouders tegen zijn. Werknemers zijn in meerderheid tegen. Dat laatste is indicatief omdat de respons op de werknemersenquête aan de lage kant is. Voorkeuren wat betreft winkelopenstelling op zondag Wanneer een zondagopenstelling niet wordt afgewezen, gaat de voorkeur van consumenten (inwoners, bezoekers winkelgebied) er naar uit dat alle winkels in de gemeente die mogelijkheid zouden moeten krijgen. Op de tweede plaats wat betreft voorkeur komt de binnenstad van Harderwijk en op de derde plaats de supermarkten. Ondernemers die niet tegen de zondagopenstelling zijn, hebben een iets grotere voorkeur voor deze mogelijkheid voor de binnenstad van Harderwijk dan voor alle winkels in de gemeente. Voorkeuren voor frequentie winkelopenstelling op zondag Het winkelend publiek geeft de voorkeur aan een maandelijkse zondagopenstelling, boven een wekelijkse. Alternatieven worden in veel geringere mate gesteund. Ook ondernemers geven de voorkeur aan de maandelijkse zondagopenstelling, maar zij noemen ook andere mogelijkheden, vooral gerelateerd aan het zomer/vakantieseizoen. I

8 Draagvlak voor (k)open op zondag Samenvatting en conclusie Voorgenomen gedrag Indien winkels daadwerkelijk geopend zouden zijn op zondag, verwacht ruim de helft van de inwoners uit Harderwijk hiervan gebruik te zullen maken en onder bezoekers van het winkelgebied ligt dit aandeel op tweederde. Ondernemers zouden in meerderheid de winkel niet openen op zondag als ze de mogelijkheid zouden krijgen. Circa twee vijfde zou dit wel (eens) doen, vanwege omzetverhoging en het vermijden van concurrentienadeel ten opzichte van lokale winkels en winkels in andere gemeenten met zondagopenstelling. De werknemers die hebben gereageerd verwachten in ruime meerderheid niet te zullen gaan werken op zondag. Overige effecten zondagopenstelling Respondenten uit Harderwijk en bezoekers van het winkelgebied vinden per saldo dat hun beleving van de zondag er op vooruit gaat als zondagopenstelling mogelijk wordt. De groep die een positief effect ziet, is aanzienlijk groter dan die een negatief effect ziet. Als inwoners en bezoekers tegenstander zijn van de zondagopenstelling, wil dat niet per se zeggen dat ze een negatief effect op de zondagsbeleving verwachten. Circa een derde tot de helft van deze groep denkt niet dat het de eigen zondagsbeleving negatief zal beïnvloeden. Overlast door zondagopenstelling wordt door een kleine groep inwoners en bezoekers verwacht. Dit aandeel ligt wel hoger in de binnenstad van Harderwijk, waar 15 procent overlast denkt te zullen ervaren, met name parkeeroverlast. Conclusie 1. Draagvlak Onder het winkelend publiek is er draagvlak voor enige vorm van zondagopenstelling. Dat blijkt uit het huidige gebruik van koopzondagen buiten Harderwijk, uit de voorkeur die ze per saldo uitspreken voor de mogelijkheid van zondagopenstelling en uit het voorgenomen gedrag indien winkels op zondag open zouden zijn. De zondagsbeleving zou er per saldo op vooruitgaan. Voor een deel van de inwoners van Harderwijk zou het mogelijk maken van zondagopenstelling wel negatieve effecten betekenen. Binnenstadbewoners verwachten (met name) parkeeroverlast en één op de vijf inwoners verwacht een negatief effect op de zondagsbeleving. Ondernemers zijn verdeeld over de zondagopenstelling. Voorstanders en tegenstanders houden elkaar (behoudens de filiaalhouders) ongeveer in evenwicht. Indien het mogelijk zou zijn open te gaan, zou een meerderheid dit (toch) niet doen. Wanneer ze dit wel van plan zijn, doen ze dit vooral vanwege de verwachte omzetstijging. Onder werknemers (waarvan de respons vrij laag was) is er weinig draagvlak voor zondagopenstelling. Een ruime meerderheid is tegenstander en is niet van plan te gaan werken op zondag als de winkel op zondag open zou zijn. II

9 Draagvlak voor (k)open op zondag Samenvatting en conclusie 2. Frequentie zondagopenstelling Indien tot zondagopenstelling zou worden overgegaan, gaat de voorkeur van consumenten (inwoners en bezoekers), ondernemers en werknemers uit naar een maandelijkse koopzondag. De maandelijkse koopzondag wordt vooral geassocieerd met winkelen. Onder het winkelend publiek is er ook een relatief grote groep die liever een wekelijkse zondagopenstelling zou zien. Deels zal dit betrekking hebben op boodschappen (kunnen) doen, dus openstelling van met name supermarkten. 3. Voorkeur winkelgebieden Consumenten zeggen het vaakst dat de mogelijkheid voor zondagopenstelling zou moeten gelden voor alle winkels in de gemeente. Op de tweede plaats komt de binnenstad van Harderwijk. Het kan zijn dat voor een deel van de consumenten die zeggen dat de mogelijkheid van openstelling voor alle winkels zou moeten gelden, de aantrekkelijkste optie de openstelling van een specifiek winkelgebied zou zijn. Ondernemers hebben een lichte voorkeur voor zondagopenstelling van de winkels in de binnenstad van Harderwijk. III

10 Hoofdstuk 1 Inleiding 1

11 Draagvlak voor (k)open op zondag Inleiding 1. Inleiding 1.1 Aanleiding Het College van Harderwijk wil in 2013 (laten) onderzoeken of er behoefte is aan koopzondagen in de gemeente. Het onderzoek vloeit voort uit het Collegeprogramma Harderwijk Hierin is afgesproken dat er in 2013 een onderzoek zou komen naar de behoefte aan koopzondagen. Het onderzoek moet laten zien hoe verschillende betrokkenen denken over de koopzondag en welke argumenten zij daarbij hebben. Daarbij dient onderscheid te worden gemaakt naar: 1. Doelgroep: inwoners Harderwijk (binnenstad en overig Harderwijk), werkgevers/werknemers detailhandel Harderwijk en bezoekers (regiobezoekers en toeristen); 2. Type winkelgebied: binnenstad, wijkwinkelcentra/supermarkten of heel Harderwijk; Harderwijk kent nu een beperkte zondagopenstelling op basis van de toeristische functie. Het gaat om winkels aan de Strandboulevard bij het Dolfinarium en supermarkten op de vakantieparken. 1.2 Vraagstelling De hoofdvraagstelling van het onderzoek is: Wat is het draagvlak voor de koopzondag in de gemeente Harderwijk bij de te onderscheiden doelgroepen? Bijbehorende deelvragen zijn: 1. Hoeveel koopzondagen acht men jaarlijks wenselijk in de gemeente Harderwijk en onder welke voorwaarden? 2. Hoe kijken de te onderscheiden doelgroepen aan tegen invoering van de koopzondag in de te onderscheiden winkelgebieden? 1.3 Aanpak Om de onderzoeksvragen te kunnen beantwoorden zijn vier afzonderlijke vragenlijsten opgesteld om de vier doelgroepen aan het woord te kunnen laten. De inwoners van de gemeente Harderwijk zijn benaderd via een telefonische enquête. In totaal hebben 500 inwoners hun medewerking verleend, waarvan 100 uit de binnenstad. Bezoekers van het winkelgebied (binnenstad en PDV locatie) in Harderwijk zijn door middel van een mondelinge enquête gevraagd naar hun mening. In totaal gaat het om 318 respondenten, waarvan 228 uit Harderwijk en 90 van buiten de gemeente. Een steekproef van 467 ondernemers heeft een schriftelijke vragenlijst toegestuurd gekregen die in eerste instantie door 118 ondernemers is geretourneerd. Na een rappel (gericht aan alle ondernemers) zijn nog eens 66 vragenlijsten geretourneerd. De totale netto respons (gecorrigeerd voor onbestelbare vragenlijsten) komt uit op 42 procent. 2

12 Draagvlak voor (k)open op zondag Inleiding Via de ondernemers zijn kaartjes aan werknemers gestuurd met het verzoek om een internetenquête in te vullen. Langs dezelfde weg is gerappelleerd. In totaal vulden op deze manier 188 werknemers de enquête in. De uitkomsten van de vier enquêtes zijn geanalyseerd en vervolgens per doelgroep gerapporteerd. Daarbij is, waar relevant, aandacht gegeven aan de relatie tussen achtergrondgegevens van de respondenten en hun mening en standpunten. 1.4 Leeswijzer In de hoofdstukken 2 tot en met 4 worden achtereenvolgens de antwoorden behandeld van inwoners, bezoekers van de winkelgebieden, ondernemers en werknemers. Een samenvatting en samenvoeging van de afzonderlijke onderzoeken is hiervoor opgenomen in Samenvatting en conclusie. 3

13 Hoofdstuk 2 Inwoners aan het woord 4

14 sexe leeftijd herkomst Draagvlak voor (k)open op zondag Inwoners aan het woord 2. Inwoners aan het woord 2.1 Inleiding De mening van de inwoners van Harderwijk over de mogelijke zondagopenstelling is gevraagd door middel van een telefonische enquête. In totaal verleenden 500 personen medewerking aan dit onderzoek. Uit de binnenstad van Harderwijk zijn 100 respondenten afkomstig en uit overig Harderwijk (inclusief Hierden) 400. Bijna de helft van de respondenten (48 procent) is 55 jaar of ouder en 40 procent is 30 jaar tot en met 54 jaar. Van de respondenten is 46 procent man en 54 procent vrouw. In de volgende paragrafen worden de uitkomsten van deze telefonische enquête besproken, waarbij (indien relevant) ook de verschillen tussen verschillende groepen respondenten worden betrokken. Het totaalcijfer en dat voor binnenstad en overig Harderwijk is telkens berekend door te corrigeren voor de leeftijd en sekse van de respondenten, door middel van een weging. 2.2 Winkelbezoek op zondag Jongeren en mannen bezoeken vaker winkels op zondag De eerste vraag die is gesteld, is hoe vaak men het afgelopen jaar op zondag een winkel bezocht in Nederland. Minder dan de helft van de respondenten (45 procent) bezocht in het geheel geen winkels op zondag. Het aandeel frequente bezoekers (2 keer per maand of vaker) bedraagt 6 procent. Inwoners van de binnenstad van Harderwijk bezochten het afgelopen jaar vaker winkels op zondag dan inwoners uit de rest van de gemeente. Jongeren gingen vaker en frequenter op zondag naar winkels dan ouderen. Ook mannen bezoeken op zondag relatief vaak een winkel. Indien mannen op zondag winkelden, deden ze dat frequenter dan vrouwen. Figuur 2.1 Bezoekfrequentie winkels op zondag. totaal 45% 11% 25% 12% 6% binnenstad 35% 12% 32% 14% 7% overig 48% 11% 23% 12% 6% <30 26% 11% 25% 20% 18% % 15% 30% 14% 4% 55eo 69% 9% 13% 7% 2% man 48% 10% 20% 15% 8% vrouw 54% 13% 22% 8% 3% nooit circa 1 x per jaar 1-2 x per jaar 1 x per maand 2 x per maand of vaker 5

15 Draagvlak voor (k)open op zondag Inwoners aan het woord Winkelen op zondag vooral vanwege ontspanning en gezelligheid De helft van de respondenten die op zondag wel eens een winkel bezoeken doet dat vooral vanwege de gezelligheid en om recreatief te winkelen. Het argument dat er op andere dagen te weinig tijd is om winkels te bezoeken wordt relatief vaak genoemd (35 procent). Tijdgebrek op andere dagen wordt vaker door jongeren (tot 30 jaar) en mannen genoemd en gezelligheid vaker door 55-plussers en vrouwen. Figuur 2.2 Belangrijkste redenen om op zondag winkels te bezoeken (meer antwoorden mogelijk). gezelligheid/recreatief winkelen 52% geen of minder tijd op andere dagen 35% heb vaak iets nodig op zondag/onverwacht bezoek 20% minder druk dan op andere dagen 3% anders 5% Amsterdam en Amersfoort meest bezocht op zondag Aan de inwoners van Harderwijk die op zondag het afgelopen jaar winkelden is gevraagd waar ze dat een van de laatste twee keren deden. In Harderwijk is dat alleen mogelijk op de Strandboulevard en vakantieparken en 4 procent van de respondenten winkelde hier. Winkels in Amsterdam en Amersfoort werden aanzienlijk vaker bezocht op zondag. Bijna een kwart (24 procent) noemt Amsterdam en iets minder (22 procent) noemt Amersfoort. Almere en Apeldoorn komen op plaats 3 en 4. Daarnaast worden veel andere steden genoemd in een lage frequentie. 2.3 Redenen om nooit op zondag winkels te bezoeken Zondagsrust de belangrijkste reden om op zondag geen winkels te bezoeken De belangrijkste reden om nooit winkels op zondag te bezoeken is principieel. Tweevijfde van de respondenten die het afgelopen jaar geen winkels op zondag bezochten liet dat achterwege vanwege de zondagsrust. Het argument dat winkeliers een vaste vrije dag verdienen sluit hier op aan en wordt door 3 procent van deze groep genoemd. 6

16 Draagvlak voor (k)open op zondag Inwoners aan het woord Het niets nodig hebben op zondag wordt door een derde (34 procent) genoemd als reden en het niet open zijn van winkels in Harderwijk door 14 procent. Jongeren bezoeken vaker winkels op zondag, maar als ze dit niet doen, motiveren ze dit relatief vaak vanuit een principieel standpunt. Vrouwen zeggen vaker dan mannen winkels op zondag niet te bezoeken vanuit principe (zondagsrust). Figuur 2.3 Belangrijkste redenen om nooit op zondag winkels te bezoeken (meer antwoorden mogelijk). principieel/geloof: zondagsrust 37% niets nodig op zondag 34% er zijn geen winkels open in Harderwijk op zondag 14% geen tijd op zondag 5% winkeliers verdienen een vaste vrije dag 3% anders 18% 2.4 Mening over mogelijke zondagopenstelling Helft is voor mogelijkheid zondagopenstelling en derde is tegen De helft van de ondervraagden (51 procent) is er voor om winkels de mogelijkheid te geven om op zondag open te gaan. Het aandeel tegenstanders ligt op ruim een kwart (29 procent) en een vijfde (20 procent) is niet voor, maar ook niet tegen. Jongeren (tot 30 jaar) en mannen zijn duidelijk vaker voorstander van het mogelijk maken van zondagopenstelling. Tussen de inwoners van de binnenstad en de inwoners van de rest van Harderwijk zijn er slechts kleine verschillen. 7

17 sekse leeftijd herkomst Draagvlak voor (k)open op zondag Inwoners aan het woord Figuur 2.4 Mening over mogelijkheid voor winkels om op zondag te openen. totaal 51% 20% 29% binnenstad 50% 18% 32% overig 52% 20% 28% <30 71% 8% 21% % 25% 24% 55eo 39% 24% 37% man 54% 20% 26% vrouw 42% 25% 33% ik ben daar voor ik ben daar niet voor, maar ook niet op tegen ik ben daar op tegen Openstelling alle winkels geniet voorkeur Als de respondenten niet tegen de mogelijkheid zijn voor winkels om op zondag te openen, vindt de helft (49 procent) dat die de mogelijkheid voor alle winkels in de gemeente moet gelden. Een derde van deze respondenten vindt dat de mogelijkheid van openstelling moet gelden voor de winkels in de binnenstad van Harderwijk en een kwart dat deze moet gelden voor de supermarkten. Respondenten uit de binnenstad, mannen en jongeren hebben in verhouding vaak een voorkeur voor zondagopenstelling van alle winkels. Jongeren tot 30 jaar geven bovendien relatief vaak de voorkeur aan de zondagopenstelling van supermarkten. Figuur 2.5 Voorkeur type winkelgebied/winkelsoort in geval van mogelijk maken zondagopenstelling. zondagopenstelling van alle winkels in gemeente 49% zondagsopenstelling van winkels in binnenstad Harderwijk 35% zondagsopenstelling van alle supermarkten in de gemeente 26% zondagsopenstelling van grootschalige detailhandel 14% anders 5% 8

18 Draagvlak voor (k)open op zondag Inwoners aan het woord Helft geeft voorkeur aan maandelijkse koopzondag De helft van de respondenten die niet tegen zondagenopstelling zijn hebben voorkeur voor het open mogen van winkels op een maandelijkse koopzondag. Een derde zou liever een wekelijkse koopzondag zien. Alternatieve frequenties hebben geringe steun. Figuur 2.6 Voorkeur voor aantal zondagen waarop winkels open mogen. 7% 50% 36% 6% enkele koopzondagen rond feestdagen maandelijkse koopzondag wekelijkse koopzondag anders 2.5 Effect zondagopenstelling Ruim helft denkt gebruik te maken van op zondag geopende winkels Als de winkels op zondag open mogen zijn, zou ruim de helft van de respondenten uit Harderwijk (60 procent) er gebruik van maken. De verwachtingen hierover verschillen tussen de groepen geënquêteerden. De groepen die in sterkere mate voorstander zijn van de mogelijkheid voor zondagopenstelling verwachten in het algemeen ook in sterkere mate er gebruik van te maken. Van de jongeren tot 30 jaar zegt driekwart er gebruik van te zullen maken en 40 procent van de 55-plussers. Van de mannen zou tweederde gebruik maken van de mogelijkheid en ruim de helft van de vrouwen. Meer positieve dan negatieve verwachtingen over zondagsbeleving door winkelopenstelling Als winkels op zondag open mogen zou dat voor 47 procent van de respondenten een (zeer) positieve invloed hebben op de beleving van de zondag. Een vijfde denkt dat de zondagsbeleving (zeer) negatief beïnvloed zou worden. Tweederde van de tegenstanders van de mogelijkheid van zondagopenstelling denkt dat de eigen zondagsbeleving door daadwerkelijke opening negatief beïnvloed zou worden. 9

19 Draagvlak voor (k)open op zondag Inwoners aan het woord Figuur 2.7 Invloed op zondagsbeleving van openstelling winkels op zondag 10% 37% 34% 15% 4% zeer positief positief niet positief, maar ook niet negatief negatief zeer negatief Een op tien verwacht overlast in woonomgeving door zondagopenstelling Respondenten verwachten in overgrote meerderheid dat er geen overlast in de directe woonomgeving zal optreden door eventuele zondagopenstelling van winkels. In totaal verwacht 7 procent dit wel. Inwoners van de binnenstad zijn hierover wat minder optimistisch. Een vijfde denkt dat er overlast zal ontstaan, waarbij parkeerproblemen het vaakst worden genoemd. 10

20 Hoofdstuk 3 Bezoekers aan het woord 11

21 sexe leeftijd herkomst Draagvlak voor (k)open op zondag Bezoekers aan het woord 3. Bezoekers aan het woord 3.1 Inleiding De mening van bezoekers van het winkelgebied van Harderwijk is gevraagd in een mondelinge, face-toface enquête. De beknopte vragenlijst is afgenomen op vrijdag 31 mei en zaterdag 1 juni, verspreid over de dag en op 6 verschillende locaties (Markt, Donkerstraat, Houtwal, Wolleweverstraat, Vulderinksbrink, Kwantum/Gamma). In totaal verleenden 318 personen medewerking aan dit onderzoek. Bijna driekwart (72 procent) van de respondenten komt uit de gemeente Harderwijk en ruim de helft (54 procent) is vrouw. Alle leeftijdsgroepen zijn goed vertegenwoordigd onder de geënquêteerden. Een kwart (23 procent) is jonger dan 30 jaar, 40 procent komt uit de leeftijdscategorie 30 tot en met 54 jaar en 37 procent is 55 jaar of ouder. In de volgende paragrafen worden de uitkomsten van de face-to-face enquête besproken, waarbij (indien relevant) ook de verschillen tussen verschillende groepen respondenten worden betrokken. 3.2 Winkelbezoek op zondag Jongeren bezoeken vaker winkels op zondag De eerste vraag die aan de bezoekers van het winkelgebied van Harderwijk is gesteld is hoe vaak men het afgelopen jaar op zondag een winkel bezocht in Nederland. Bijna de helft (47 procent) bezocht in het geheel geen winkels op zondag. Het aandeel frequente bezoekers (2 keer per maand of vaker) bedraagt 8 procent. Inwoners van Harderwijk en Hierden bezochten het afgelopen jaar wat minder vaak winkels op zondag dan bezoekers uit andere gemeenten. Jongeren gingen vaker op zondag naar winkels dan ouderen. De verschillen tussen mannen en vrouwen zijn beperkt. Indien mannen op zondag winkelden, deden ze dat frequenter dan vrouwen. Figuur 3.1 Bezoekfrequentie winkels op zondag. totaal 47% 8% 21% 17% 8% Harderwijk 48% 8% 19% 17% 7% overig 42% 6% 24% 18% 10% <30 30% 8% 20% 26% 16% % 8% 24% 20% 4% 55eo 61% 7% 18% 8% 6% man 47% 8% 15% 20% 11% vrouw 47% 8% 26% 14% 5% nooit circa 1 x per jaar 1-2 x per jaar 1 x per maand 2 x per maand of vaker 12

22 Draagvlak voor (k)open op zondag Bezoekers aan het woord Vooral zondags winkelen vanwege ontspanning en gezelligheid De helft van de respondenten die op zondag wel eens een winkel bezoeken doet dat vooral vanwege de gezelligheid en om recreatief te winkelen. Het snel iets nog hebben op zondag, bijvoorbeeld vanwege onverwacht bezoek is de andere belangrijke bezoekreden. Een zesde van de bezoekers doet dit omdat ze daar op zondag te tijd voor hebben of om andere drukke dagen te ontlopen. Jongeren (tot 30 jaar) noemen deze laatste redenen vaker dan ouderen. Figuur 3.2 Belangrijkste redenen om op zondag winkels te bezoeken (meer antwoorden mogelijk). gezelligheid/recreatief winkelen 55% heb vaak iets nodig op zondag/onverwacht bezoek 43% geen of minder tijd op andere dagen 17% minder druk dan op andere dagen 4% anders 4% Vooral in grote steden werden winkels bezocht Aan de bezoekers van Harderwijk die op zondag het afgelopen jaar winkelden is gevraagd waar ze dat een van de laatste twee keren deden. In Harderwijk is de mogelijkheid hiertoe beperkt tot de Strandboulevard en vakantieparken en een op de tien bezoekers winkelde hier. Winkels in Amsterdam en Amersfoort werden aanzienlijk vaker bezocht op zondag. Amsterdam werd door 25 procent een van de laatste keren bezocht en Amersfoort door 24 procent. Ook Utrecht en Almere worden relatief vaak genoemd, door respectievelijk 20 procent en 19 procent. 3.3 Redenen om nooit op zondag winkels te bezoeken Zondagsrust is belangrijkste reden om geen winkels op zondag te bezoeken De belangrijkste reden om nooit winkels op zondag te bezoeken is principieel. De helft van de respondenten die het afgelopen jaar geen winkels op zondag bezochten deed dat niet vanwege de zondagsrust. Het argument dat winkeliers een vaste vrije dag verdienen kan als min of meer principieel worden beschouwd en wordt door 13 procent van deze groep genoemd. Pragmatische argumenten komen net iets minder vaak voor. Het niets nodig hebben op zondag wordt door 41 procent als reden opgevoerd en het niet open zijn van winkels in de eigen woonplaats door 13 procent. 13

23 Draagvlak voor (k)open op zondag Bezoekers aan het woord Tussen de leeftijdscategorieën is er weinig verschil wat betreft de verdeling van de mogelijke redenen om niet op zondag te winkelen. Inwoners van Harderwijk zeggen wat vaker niets nodig te hebben op zondag dan bezoekers uit andere gemeenten, terwijl de bezoekers van buiten Harderwijk vaker principiële argumenten aanvoeren. Vrouwen noemen vaker de zondagsrust als belangrijkste reden om af te zien van winkelbezoek dan mannen. Figuur 3.3 Belangrijkste redenen om nooit op zondag winkels te bezoeken (meer antwoorden mogelijk). principieel/geloof: zondagsrust 45% niets nodig op zondag 41% winkeliers verdienen een vaste vrije dag 13% er zijn geen winkels open in woonplaats op zondag 13% geen tijd op zondag 5% anders 7% 3.4 Mening over mogelijke zondagopenstelling Helft is voor mogelijkheid zondagopenstelling en kwart is tegen De helft van de ondervraagde bezoekers van het winkelgebied van Harderwijk is er desgevraagd voor om winkels de mogelijkheid te geven om op zondag open te gaan. Het aandeel tegenstanders ligt boven het kwart en een vijfde is er niet voor, maar ook niet tegen. Jongeren (tot 30 jaar) en mannen zijn duidelijk vaker voorstander van het creëren van deze mogelijkheid. De bezoekers die in Harderwijk of Hierden wonen zijn er iets vaker voorstander van dat winkels op zondag open mogen dan bezoekers die uit andere gemeenten afkomstig zijn. 14

24 sexe leeftijd herkomst Draagvlak voor (k)open op zondag Bezoekers aan het woord Figuur 3.4 Mening over mogelijkheid voor winkels om op zondag te openen. totaal 51% 21% 28% Harderwijk 52% 20% 27% overig 46% 24% 31% <30 66% 11% 23% % 23% 23% 55eo 36% 27% 37% man 58% 19% 23% vrouw 45% 23% 32% ik ben daar voor ik ben daar niet voor, maar ook niet op tegen ik ben daar op tegen Voorkeur voor mogelijkheid openstelling alle winkels Wanneer de geënquêteerden niet tegen de mogelijkheid zijn voor winkels om op zondag te openen, vinden ze overwegend dat die de mogelijkheid voor alle winkels in de gemeente moet gelden. Kleinere groepen respondenten vinden dat de mogelijkheid van openstelling beperkt kan blijven tot de binnenstad van Harderwijk of tot de supermarkten. Bezoekers van buiten Harderwijk hebben relatief vaak een voorkeur voor zondagopenstelling van winkels in de binnenstad van Harderwijk en van de supermarkten. Jongeren tot 30 jaar geven relatief vaak de voorkeur aan de zondagopenstelling van supermarkten. Figuur 3.5 Voorkeur type winkelgebied/winkelsoort in geval van mogelijk maken zondagopenstelling. zondagopenstelling van alle winkels in gemeente 56% zondagsopenstelling van winkels in binnenstad Harderwijk 28% zondagsopenstelling van alle supermarkten in de gemeente 23% zondagsopenstelling van grootschalige detailhandel 7% anders 6% 15

25 Draagvlak voor (k)open op zondag Bezoekers aan het woord Iets meer voorkeur voor maandelijkse dan voor wekelijkse koopzondag Wanneer respondenten niet tegen zondagenopstelling zijn, hebben ze een lichte voorkeur voor het open mogen van winkels op een maandelijkse koopzondag. Bijna evenveel respondenten hebben een voorkeur voor een wekelijkse koopzondag. Alternatieve frequenties hebben geringere steun. Figuur 3.6 Voorkeur voor aantal zondagen waarop winkels open mogen. 8% 44% 40% 9% enkele koopzondagen rond feestdagen maandelijkse koopzondag wekelijkse koopzondag anders 3.5 Effect zondagopenstelling Tweederde denkt gebruik te maken van op zondag geopende winkels Als de winkels op zondag open mogen zijn, zou tweederde van de respondenten er gebruik van maken. Er is een verschil in verwachtingen hierover tussen de verschillende groepen geënquêteerden. De groepen die in sterkere mate voorstander zijn van de mogelijkheid voor zondagopenstelling verwachten ook in sterkere mate er gebruik van te maken. Vooral jongeren tot 30 jaar en mannen zeggen relatief vaak dat ze van op zondag geopende winkels gebruik zullen maken. Meer positieve dan negatieve verwachtingen over zondagsbeleving door winkelopenstelling Als winkels op zondag open mogen zou dat voor 43 procent van de respondenten een (zeer) positieve invloed hebben op de beleving van de zondag. Een zesde denkt dat de zondagsbeleving (zeer) negatief beïnvloed zou worden. Minder dan de helft van de tegenstanders van de mogelijkheid van zondagopenstelling denkt dat de eigen zondagsbeleving door daadwerkelijke opening negatief beïnvloed zou worden. 16

26 Draagvlak voor (k)open op zondag Bezoekers aan het woord Figuur 3.7 Invloed op zondagsbeleving van opstelling winkels op zondag 18% 25% 41% 12% 4% zeer positief positief niet positief, maar ook niet negatief negatief zeer negatief Een op tien verwacht overlast in woonomgeving door zondagopenstelling Respondenten verwachten in overgrote meerderheid dat er geen overlast in de directe woonomgeving zal optreden door eventuele zondagopenstelling van winkels. Een tiende verwacht dit wel. Het gaat dan in ongeveer gelijke mate om parkeerproblemen, verkeersdrukte en geluidsoverlast. 17

27 Hoofdstuk 4 Mening ondernemers 18

28 Draagvlak voor (k)open op zondag Mening ondernemers 4. Mening ondernemers 4.1 Inleiding Ondernemers uit Harderwijk zijn schriftelijk uitgenodigd om door het invullen van een enquête hun visie te geven op de mogelijke zondagopenstelling. In totaal is de schriftelijke vragenlijst verstuurd naar 439 ondernemers en ingevuld door 184 ondernemers, een netto respons van 42 procent. De grootste groep bestaat uit 100 eigenaren van een zelfstandige winkel. Verder vulden 20 franchisenemers, 31 managers van een filiaal van een ketenbedrijf, 7 horecaondernemers en 26 overige ondernemers de enquête in. In de volgende paragrafen worden de uitkomsten van deze schriftelijke enquête besproken, waarbij (indien relevant) ook de verschillen tussen groepen ondernemers worden betrokken. Door de kleine aantallen (afgezien van de zelfstandige winkeliers) zijn de resultaten per groep indicatief. 4.2 Mening over mogelijke zondagopenstelling Meer tegenstanders dan voorstanders Er zijn meer ondernemers die tegen de mogelijkheid van zondagopenstelling zijn dan ondernemers die daar voor zijn. Onder eigenaren van een zelfstandige winkel en franchisenemers is het aandeel voorstanders nipt groter dan het aandeel tegenstanders. Managers van een filiaal van een keten zijn in meerderheid tegen de mogelijkheid van zondagopenstelling. Van de horecaondernemers zijn er 3 voor en 2 tegen. Figuur 4.1 Mening over mogelijkheid voor winkels om op zondag te openen. totaal 37% 19% 44% zelfstandige winkel/franchise 42% 18% 41% manager filiaal 19% 29% 52% horeca ondernemers 43% 29% 29% overige ondernemers 32% 12% 56% ik ben daar voor ik ben daar niet voor, maar ook niet op tegen ik ben daar op tegen Kleine voorkeur voor zondagsopenstelling van winkels in binnenstad Harderwijk Aan de ondernemers die niet tegen de mogelijkheid zijn om op zondag winkels te openen is gevraagd waar hun voorkeur naar uitgaat wat betreft het type winkels of winkelgebied dat op zondag geopend zou zijn. Zondagopenstelling van de winkels in de binnenstad van Harderwijk wordt het meest genoemd, net iets meer dan de openstelling van alle winkels in de gemeente. 19

29 Draagvlak voor (k)open op zondag Mening ondernemers Bijna de helft van de ondernemers die voor de mogelijkheid van openstelling zijn of er neutraal tegenover staan noemt deze mogelijkheden. Ruim een vijfde geeft de voorkeur aan zondagopenstelling van de grootschalige detailhandel of van de supermarkten. Figuur 4.2 Voorkeur type winkelgebied/winkelsoort in geval van mogelijk maken zondagopenstelling (meer antwoorden mogelijk). zondagsopenstelling van winkels in binnenstad Harderwijk 45% zondagopenstelling van alle winkels in gemeente 44% zondagsopenstelling van grootschalige detailhandel 23% zondagsopenstelling van alle supermarkten in de gemeente 21% anders 3% Sterkste voorkeur voor maandelijkse koopzondag Van de ondernemers die niet tegen de zondagopenstelling zijn, geeft bijna de helft de voorkeur aan een maandelijkse koopzondag, beduidend meer dan de voorkeur voor enkel koopzondagen rond de feestdagen of een wekelijkse koopzondag. Een aantal ondernemers noemt andere mogelijkheden, met als gemeenschappelijk noemer dat de winkels in het zomerseizoen, wanneer er veel vakantiegangers zijn, open zouden moeten kunnen. Figuur 4.3 Voorkeur voor aantal zondagen waarop winkels open mogen. 14% 49% 21% 16% enkele koopzondagen rond feestdagen maandelijkse koopzondag wekelijkse koopzondag anders 20

30 Draagvlak voor (k)open op zondag Mening ondernemers 4.3 Openstelling indien mogelijk Een derde wil altijd gebruik maken van de mogelijkheid om op zondag te openen Aan alle ondernemers is gevraagd of en hoe vaak ze de zaak zouden openen op zondag, indien dit mogelijk zou zijn. Gemiddeld zegt de helft van de ondernemers (49 procent) geen gebruik van de mogelijkheid te zullen maken. Een derde zou bij elke mogelijkheid geopend zijn op zondag en 14 procent zou dat niet altijd doen. Van de eigenaren van zelfstandige winkels en franchisenemers verwacht ruim de helft de winkel nooit te openen op zondag. Figuur 4.4 Openen winkel indien dat mogelijk is. totaal 31% 14% 49% 6% zelfstandige winkel/franchise 32% 15% 51% 3% manager filiaal 35% 10% 39% 16% horeca ondernemers 60% 20% 20% overige ondernemers 18% 14% 55% 14% elke keer dat het kan niet altijd nooit weet niet Omzetverhoging belangrijkste motief voor openen op zondag Tweederde van de ondernemers die zouden openen op zondag motiveert dat (onder andere) met een verwachte omzetverhoging. Ook de beperking van de afvloeiing naar andere gemeente met zondagopenstelling en de service naar de klant zijn belangrijke redenen (circa 40 procent). 21

31 Draagvlak voor (k)open op zondag Mening ondernemers Figuur 4.5 Redenen om winkel op zondag te openen (meer antwoorden mogelijk). omzetverhoging 60% afvloeiing naar andere gemeenten beperken 42% service naar de klant 37% afvloeiing naar concurrenten in Harderwijk beperken 14% beleid vanuit hoofdorganisatie 6% anders 5% Vooral persoonlijke redenen om winkel niet op zondag te openen Bijna de helft van ondernemers die de winkel niet zullen openen geeft daarvoor persoonlijke redenen op, zoals geloofsovertuiging. Ook wordt het hieraan gerelateerde motief van de zondag als vaste rustdag relatief veel genoemd. Economische redenen (openstelling levert geen omzetverhoging op of is niet rendabel) komen op de tweede plaats. Figuur 4.6 Redenen om winkel op zondag niet te openen (meer antwoorden mogelijk). persoonlijke redenen 45% economische redenen belang van zondag als vaste rustdag 39% 37% sociale redenen 25% geen personeel beschikbaar 15% beleid van hoofdorganisatie anders 1% 11% 22

32 Draagvlak voor (k)open op zondag Mening ondernemers Ondernemers verwachten meer banen door zondagopenstelling Van de ondernemers die van plan zijn de winkel op zondag te openen als dat mogelijk is, verwacht ruim tweevijfde (43 procent) dat hier geen personele consequenties aan verbonden zijn. Een kwart denkt meer personeel nodig te hebben en eveneens een kwart is van plan het huidig personeel meer uren te laten maken. Figuur 4.7 Verwachting over personele consequenties door zondagopenstelling. 43% 24% 26% 7% geen extra personeel nodig meer personeel nodig huidig personeel maakt meer uren weet niet 23

33 Hoofdstuk 5 Mening werknemers 24

34 Draagvlak voor (k)open op zondag Mening werknemers 5. Mening werknemers 5.1 Inleiding Werknemers van bedrijven die werkzaam zijn in de detailhandel zijn uitgenodigd om een korte vragenlijst via het internet in te vullen. Via de werkgevers zijn uitnodigingen verspreid. Naast een aantal achtergrondgegevens en gegevens over de werkkring is gevraagd naar de mening over zondagopenstelling en de verwachtingen daar over. In totaal vulden 188 werknemers de enquête in. Ruim de helft van hen werkt bij een bedrijf met 2 tot en met 10 collega s. De grootste groep werknemers werkt bij een ketenbedrijf (43 procent) en meer dan de helft (54 procent) is verkoper. Bijna de helft van de werknemers werkt bij een winkel in de binnenstad van Harderwijk en bijna een kwart in winkels in een wijkwinkelcentrum en in winkels op een perifere locatie. Er werken nauwelijks respondenten (5 procent) bij bedrijven die nu wel eens op zondag geopend zijn. In de volgende paragrafen worden de uitkomsten van de enquête besproken, waar relevant uitgesplitst naar verschillende groepen. 5.2 Mening over mogelijkheid zondagopenstelling Ruime meerderheid tegen mogelijkheid om op zondag winkels te openen Tweederde van de werknemers is tegen de mogelijkheid om winkels op zondag open te stellen. Werknemers die daar wel voor zijn, zijn duidelijk in de minderheid met 18 procent. Figuur 5.1 Mening over mogelijkheid voor winkels om op zondag te openen. 18% 14% 68% ik ben daar voor ik ben daar niet voor, maar ook niet op tegen ik ben daar op tegen Leeftijd bepaalt mede standpunt over zondagopenstelling Er zijn verschillen tussen de groepen werknemers wat betreft hun oordeel over de mogelijke zondagopenstelling. Opvallend zijn deze wanneer naar de leeftijd van de werknemers wordt gekeken. Jongere werknemers (tot 20 jaar) zijn duidelijk vaker voor een zondagopenstelling en naar mate de leeftijd toeneemt zijn meer werknemers tegen. 25

35 Draagvlak voor (k)open op zondag Mening werknemers Figuur 5.2 Tegen de mogelijkheid om winkels op zondag open te stellen, per leeftijdscategorie % % % % % Werknemers in wijkwinkelcentra minst negatief over zondagopenstelling Werknemers die in een wijkwinkelcentrum een baan hebben zijn minder negatief over de zondagopenstelling dan werknemers die op andere locaties werkzaam zijn. Dit houdt verband met het in wijkwinkelcentra dominant aanwezig zijn van supermarkten en drogisterijen. De helft van de werknemers van supermarkten en drogisterijen is tegen de mogelijkheid van zondagopenstelling, duidelijk minder dan het gemiddelde. Figuur 5.3 Tegen de mogelijkheid om winkels op zondag open te stellen, per winkellocatie.. in binnenstad Harderwijk 62% in wijkwinkelcentrum 59% op perifere locatie 84% anders 100% 26

36 Draagvlak voor (k)open op zondag Mening werknemers Driekwart is niet van plan op zondag te gaan werken als winkel dan open is Wanneer werknemers gevraagd wordt of ze op zondag zouden gaan werken als de winkel op zondag open zou gaan, geven ze een antwoord dat globaal overeenkomt met de antwoorden op de vraag of ze voor of tegenstander zijn van de mogelijkheid voor zondagopenstelling. Bijna driekwart zou nooit op zondag gaan werken, één op de vijf zou af en toe gaan werken en 10 procent altijd. Figuur 5.4 Verwachting te gaan werken op zondag als winkel dan open gaat. 10% 18% 71% altijd af en toe nooit Principe, geloofsovertuiging is belangrijkste reden om niet op zondag te gaan werken Tweederde van de werknemers die niet van plan zijn om op zondag te gaan werken als de winkel dan open zou zijn, motiveert dit door de geloofsovertuiging of principes. Het daarmee verwante argument, het vinden dat winkels op zondag niet open moeten zijn, wordt door tweevijfde van deze werknemers gebruikt. Figuur 5.5 Redenen om nooit te gaan werken op zondag (meer antwoorden mogelijk). geloofsovertuiging, principieel 64% vindt dat winkels op zondag niet open moeten zijn wil sociale dingen doen op zondag 37% 42% wil zondag als vaste vrije dag 21% openstelling winkel op zondag is niet rendabel wil sporten en hobby's op zondag anders 11% 5% 5% Reden om (soms) op zondag te werken is vooral dat het bij het werk hoort Werknemers die wel (af en toe) zouden gaan werken op zondag als de winkel open zou zijn, geven als reden vooral op dat dat bij het werk hoort (26 procent) en dat zo geholpen kan worden de omzet te verhogen. Andere redenen worden betrekkelijk weinig genoemd. 27

37 Draagvlak voor (k)open op zondag Mening werknemers Figuur 5.6 Redenen om (af en toe) te gaan werken op zondag (meer antwoorden mogelijk). hoort nu eenmaal bij het werk kan zo de omzet helpen verhogen concurrentie maakt dat nodig maakt niets uit op welke dagen wordt gewerkt wil (meer) verdienen door op zondag te werken andere winkels zijn dan ook open om de klanten ter wille te zijn in team worden werkdagen zo eerlijk mogelijk verdeeld komt goed uit met andere activiteiten door de week zondag is fijne dag om te werken maakt niet uit welke dag vrij is voelt zich gedwongen om mee te doen anders 6% 8% 4% 9% 9% 13% 13% 13% 15% 17% 19% 26% 25% 0% 25% 50% 28

38 bijlagen 29

39 Bijlage 1. Responsoverzicht Inwonersenquête 1. Leeftijd aantal % < 30 jaar 62 12% 30 t/m 54 jaar % 55 jaar en ouder % totaal % 2. Samenstelling huishouden situatie aantal % alleen % zonder partner met kinderen 27 5% met partner zonder kinderen % met partner en kinderen % bij ouder(s) / verzorger(s) 24 5% anders 3 1% onbekend 4 1% totaal % 3. Sekse aantal % man % vrouw % totaal % 4. Gebied aantal % binnenstad Harderwijk % overig Harderwijk % totaal % 30

40 Bezoekersenquête 5. Leeftijd aantal % < 30 jaar 74 23% 30 t/m 54 jaar % 55 jaar en ouder % onbekend 2 1% totaal % 6. Samenstelling huishouden situatie aantal % alleen 50 16% zonder partner met kinderen 31 10% met partner zonder kinderen % met partner en kinderen 85 27% bij ouder(s) / verzorger(s) 37 12% anders 5 2% totaal % 7. Sekse aantal % man % vrouw % onbekend 4 1% totaal % 8. Gebied aantal % Harderwijk % overige gemeenten 90 28% totaal % Ondernemersenquête 9. Functie/positie in bedrijf aantal % eigenaar zelfstandige winkel % franchisenemer 20 11% manager filiaal ketenbedrijf 31 17% horecaondernemer 7 4% anders 20 11% onbekend 6 3% totaal % 31

41 Werknemersenquête 10. Leeftijd aantal % jaar 15 8% jaar 41 22% jaar 48 26% jaar 52 28% jaar 30 16% 65 jaar en ouder 2 1% totaal % 11. Sekse aantal % man 71 38% vrouw % totaal % 12. Aantal collega s aantal % alleen, met eigenaar 2 1% 2 t/m 5 collega s 45 24% 6 t/m 10 collega s 57 30% 11 t/m 25 collega s 41 22% 26 t/m 50 collega s 18 10% 51 t/m 100 collega s 22 12% onbekend 3 2% totaal % 13. Type bedrijfsvestiging aantal % zelfstandig 56 30% vestiging van ketenbedrijf 80 43% franchisevestiging 47 25% onbekend 5 3% totaal % 14. Functie aantal % bedrijfsleider/chef 38 20% verkoper % caissière 19 10% anders 29 15% totaal % 32

42 15. Arbeidsovereenkomst aantal % werknemer in vaste dienst % werknemer in tijdelijke dienst 22 12% uitzendkracht 2 1% oproepkracht 6 3% anders 10 5% totaal % 16. Locatie aantal % binnenstad van Harderwijk 91 48% wijkwinkelcentrum 42 22% buitengebied/perifere locatie 45 24% anders 10 5% totaal % 17. Branche aantal % mode (kleding, schoenen) 48 26% supermarkt, levensmiddelen 27 14% autobranche 18 10% warenhuis 18 10% drogisterij 14 7% bouwmarkt/dhz 14 7% woonwinkel/meubelzaak 13 7% opticien 8 4% horeca 8 4% elektronica 7 4% anders 13 7% totaal % 33