2

Transcriptie

1 Jaarverslag 2013

2 2

3 Inhoud Bestuursverslag 5 Personalia 7 Kerncijfers 8 Verslag van het Algemeen Bestuur 9 Hoofdlijnen in Financiële positie 10 Pensioenen 12 Beleggingen 16 Actuariële analyse 21 Uitvoeringskosten 22 Vooruitblik Verslag van de Beoordelingsraad 26 Reactie van het algemeen bestuur op het verslag van de Beoordelingsraad 27 Jaarrekening 28 Balans per 31 december Staat van baten en lasten over Kasstroomoverzicht over Toelichting op de jaarrekening 32 Toelichting op de balans 37 Toelichting op staat van baten en lasten 46 Overige gegevens 54 Bestuur en organisatie 56 Actuariële verklaring 60 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 62

4 4

5 Bestuursverslag 5

6 6

7 Personalia Algemeen Bestuur Naam Op voordracht van Lid sinds Einde zittingsduur mr. J. Volkers, voorzitter Werkgever R.J. Zijlman, secretaris Pensioengerechtigden drs. J. Bout AAG* Werkgever J.C.M. Hendriks RA Werkgever drs. L.M.H.J. van Hoorn RA Werknemers mr. I.M. Laan FB Werknemers *tot 1 april 2014 Beoordelingsraad Naam Op voordracht van Lid sinds Einde zittingsduur mr. F. Bracht Werkgever E.M. van der Hall RA Werknemers W.M. de Jong RA Pensioengerechtigden Beleggingsadviescommissie drs. J. Bout AAG mr. I.M. Laan FB R.J. Zijlman drs. T. Berendsen (beleggingsdeskundige, geen lid van de beleggingadviescommissie) Commissie Uitbesteding J.C.M. Hendriks RA drs. L.M.H.J. van Hoorn RA R.J. Zijlman Commissie Communicatie J.C.M. Hendriks RA mr. I.M. Laan FB mr. F. Bakker (HR Deloitte) Jaarwerk Commissie J.C.M. Hendriks RA drs. L.M.H.J. van Hoorn RA Klachten- en Geschillencommissie J.C.M. Hendriks RA drs. L.M.H.J. van Hoorn RA mr. I.M. Laan FB Compliance Officer drs. W. Kievit (Independence Compliance Manager Deloitte Nederland) Actuaris drs. R.K. Sagoenie AAG (Milliman) certificerend actuaris dr. R.G.J. den Hertog AAG (Montae Advies B.V.), raadgevend actuaris Accountant J.C. van Kleef RA (KPMG Accountants N.V.), externe accountant 7

8 Kerncijfers Kerncijfers Aantal verzekerden Actieve deelnemers -Eindloonregeling Deloitte/Flex regeling Beschikbarepremieregeling Gewezen deelnemers -Eindloonregeling Deloitte/Flex regeling Beschikbarepremieregeling Pensioengerechtigden eindloon Deloitte/Flex regeling Totaal Premie en pensioenuitkeringen (x 1.000) Totale premie werkgever en deelnemers Kostendekkende premie Pensioenuitkeringen Toeslagverlening inactieven 1,00% 0,00% 1,00% 0,00% 0,00% Vermogenssituatie pensioenfonds (x 1.000) Bezittingen Marktwaarde beleggingen verzekerd depot AEGON Vordering pensioenfonds op grond van garantiecontract AEGON* Herverzekeringsdeel technische voorzieningen AEGON Beleggingen voor risico pensioenfonds (vrije depot AEGON) Beleggingen voor risico deelnemers (Robeco) Vorderingen en overlopende activa Totaal bezittingen Verplichtingen Voorzieningen pensioenverplichtingen AEGON (marktwaarde op RTS) Voorzieningen pensioenverplichtingen andere verzekeraars Totaal voorziening pensioenverplichtingen risico fonds Pensioenverplichtingen voor risico deelnemers (Robeco) Overige voorzieningen Schulden en overlopende passiva Totaal verplichtingen Stichtingskapitaal en reserves Solvabiliteit pensioenfonds Dekkingsgraad op basis garantiecontract** 106,9% 105,8% 105,2% 106,8% 106,4% Dekkingsgraad als geen sprake zou zijn van garantiecontract*** 87,5% 80,9% 80,0% 93,2% 94,7% * Voorzieningen pensioenverplichtingen AEGON op marktwaarde minus de marktwaarde van de beleggingen in het herverzekeringsdeel technische voorzieningen (verzekerd depot). ** Totaal bezittingen (exclusief beleggingen voor risico deelnemers) minus schulden gedeeld door de voorzieningen pensioenverplichtingen (exclusief voorzieningen pensioenverplichtingen voor risico deelnemers) plus overige voorzieningen. *** Dekkingsgraad op basis van het garantiecontract waarbij de vordering op de herverzekeraar wordt gewaardeerd tegen de marktwaarde van de beleggingen in het herverzekeringsdeel technische voorzieningen (verzekerd depot AEGON). 8

9 Verslag van het Algemeen Bestuur Hoofdlijnen in 2013 Voor Pensioenfonds Deloitte hebben zowel het belegd vermogen in de eindloonregelingen (Eindloonregeling Deloitte en Flex regeling), als het vrij belegd vermogen in 2013 positieve beleggingsrendementen behaald; 5,16% respectievelijk 6,40% (beide percentages na kosten). De jaarresultaten van de beleggingen van de diverse beleggingsfondsen in de beschikbarepremieregeling lieten in 2013 op totaalniveau een positief beeld zien. In niet alle standaard adviesmixen voor deelnemers in het Serviceniveau Volledig beheer was per saldo sprake van een positief rendement. Voor adviesmixen van jongere deelnemers waar een hoger risicoprofiel mogelijk is - was sprake van rendementen tussen 5,40% en 10,30%. Voor de adviesmixen voor oudere deelnemers waar het beleggingsrisico geleidelijk wordt afgebouwd zijn rendementen behaald tussen 2,30% en 6,60%. De rendementen in Serviceniveau Eigen beheer kunnen per deelnemer verschillen, afhankelijk van de zelf gekozen beleggingsmix. De voorziening pensioenverplichtingen op marktwaarde voor de eindloonregelingen is met circa 37,4 gedaald ten opzichte van 31 december Dit naar aanleiding van een hogere rekenrente van 2,61% eind Ter vergelijking: eind 2012 was sprake van een rekenrente van 2,29%. In 2012 heeft het fonds vooruitlopend op een onderzoek naar de eventuele overgang naar correctiefactoren die rekening houden met bijvoorbeeld het hogere inkomen en/of de hogere opleiding van de deelnemers de voorziening met 10 miljoen verhoogd. Op basis van het onderzoek in 2013 is deze verhoging niet noodzakelijk gebleken. Aangezien de verzwaring van de voorziening vanwege de herverzekering tegelijkertijd een verhoging van de vordering op de verzekeraar betekent, had dit zowel in 2012 als in 2013 geen impact op de dekkingsgraad van het fonds. Procentueel namen de totale technische voorzieningen in 2013 ten opzichte van 2012 af met 6,7%. In dat kader heeft het garantiecontract dat Pensioenfonds Deloitte in 2005 met AEGON Levensverzekering N.V. afsloot, ook in 2013 zijn waarde bewezen. Door het garantiecontract is het financiële risico met betrekking tot de hogere voorziening pensioenverplichtingen op marktwaarde immers afgedekt. Ten opzichte van een afname van de voorziening pensioenverplichtingen staat ook een afname van de waarde van het garantiecontract. Per saldo heeft de lagere voorziening pensioenverplichtingen in 2013 voor het pensioenfonds dus geen effect gehad. Door enerzijds het hogere belegd vermogen en anderzijds de verlaagde voorziening pensioenverplichtingen tegen marktrente is de vordering van het pensioenfonds op AEGON ten opzichte van 2012 fors afgenomen. Uitgaande van het garantiecontract is de dekkingsgraad van het pensioenfonds in 2013 ten opzichte van 2012 gestegen met 1,1% naar 106,9%. Dit wordt veroorzaakt door het rendement op de eigen beleggingen en de in 2013 gerealiseerde interestwinst. Door het garantiecontract met AEGON zijn kortingen op pensioenaanspraken of pensioenuitkeringen bij Pensioenfonds Deloitte niet aan de orde. In beginsel kan namelijk bij het pensioenfonds geen sprake zijn van een dekkingsgraad lager dan 100%. Dat zou alleen anders zijn als AEGON onverhoopt niet meer aan haar verplichtingen uit het garantiecontract zou kunnen voldoen. Dit betreft het kredietrisico op AEGON. Dat scenario acht het Algemeen Bestuur van het pensioenfonds echter zeer onwaarschijnlijk. Ook in 2013 was AEGON één van de Nederlandse verzekeraars met de hoogste kredietwaardigheid. Het contract met AEGON biedt geen garanties voor toeslagverlening. Cijfermatig kan het belang van het garantiecontract voor het pensioenfonds als volgt worden geïllustreerd. Wanneer het pensioenfonds geen garantiecontract zou hebben gehad, dan was eind 2013 de dekkingsgraad 87,5% geweest. In dat geval zou dus wel degelijk sprake zijn geweest van een forse onderdekking. Het garantiecontract met AEGON loopt af op 31 december Gezien het grote belang van het garantiecontract voor het pensioenfonds is het Algemeen Bestuur in 2013 doorgegaan met het in kaart brengen van de mogelijkheden om het garantiecontract tegen de meest gunstige condities voort te zetten danwel premievrij te maken, in combinatie met een aantrekkelijk alternatief. In juni 2013 heeft het Algemeen Bestuur besloten per 1 juli 2013 een toeslag te verlenen over de 9

10 ingegane pensioenuitkeringen van 1%. Ook de premievrije aanspraken in de Deloitte Eindloonregeling en de FLEX-regeling zijn met 1% verhoogd. Het jaar 2013 is uiteindelijk afgesloten met een positief saldo van 3,5 miljoen. Dit positieve saldo is toegevoegd aan de statutaire reserve van het pensioenfonds die daarmee ultimo 2014 steeg naar 36,6 miljoen. Financiële positie Wat betreft de financiële positie van Pensioenfonds Deloitte moet onderscheid gemaakt worden tussen de verplichtingen ten aanzien van de beschikbare premieregeling in de opbouwfase enerzijds en de verplichtingen ten aanzien van de eindloonregelingen (Eindloonregeling Deloitte en Flex regeling) en de beschikbare premieregeling in de uitkeringsfase anderzijds. Opbouwfase beschikbare premieregeling De beschikbare premieregeling is gebaseerd op de veronderstelling dat door zowel inleg van rendement op de ingelegde premie op de pensioendatum kapitaal is gespaard dat de (gewezen) deelnemer op dat moment een voor zichzelf levenslang ouderdomspensioen kan inkopen. Hierdoor komen het rendements- en het renterisico en het langlevenrisico voor rekening van de (gewezen) deelnemer. De pensioenverplichtingen uit de beschikbare premieregeling zijn tijdens de opbouwfase altijd gelijk aan de actuele marktwaarde van de beleggingen. De financiële positie van het pensioenfonds speelt voor de beschikbare premieregeling in de opbouwfase geen rol. De (gewezen) deelnemer heeft in de beschikbare premieregeling op pensioendatum de mogelijkheid om met zijn opgebouwde pensioenkapitaal - tijdens de looptijd van het garantiecontract - op 4% rekenrente - een levenslange pensioenuitkering bij het pensioenfonds (via AEGON) aan te kopen. Als de deelnemer van deze mogelijkheid gebruik maakt is het garantiecontract ook in de uitkeringsfase voor (gewezen) deelnemers in de beschikbare premieregeling van belang. De (gewezen) deelnemer kan er ook voor kiezen om voor zijn pensioenkapitaal op pensioendatum bij een andere pensioenuitvoerder levenslange pensioenuitkeringen aan te kopen op grond van de bij die pensioenuitvoerder geldende voorwaarden en tarieven. Deze laatste mogelijkheid wordt pensioenshoppen genoemd. Eindloonregelingen De financiële risico s van het pensioenfonds ten aanzien van de eindloonregelingen, alsmede ingegane levenslange pensioenuitkeringen vanuit de beschikbare premieregeling, zijn afgedekt door een garantiecontract. In dit contract is vastgelegd dat alle nominale pensioenaanspraken levenslang worden gegarandeerd door de herverzekeraar. Met het garantiecontract is het fonds een herverzekerd fonds. Het langleven risico, het beleggingsrisico en het verzekeringsrisico komen voor rekening van AEGON. Per 1 januari 2005 zijn alle opgebouwde pensioenaanspraken van (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden onder dit contract gebracht. Ook de jaarlijkse opbouw van aanspraken en de inkoop van eventuele toeslagen worden onder de voorwaarden van het contract bij AEGON ingekocht. Het garantiecontract kent geen staartverplichtingen. Na beëindiging van het contract per 31 december 2014 blijven de garanties met betrekking tot de op dat moment opgebouwde nominale aanspraken onverkort gelden. Waarderingsgrondslagen Tot en met 2006 werd een vaste rekenrente van 4% gehanteerd voor de vaststelling van de technische voorzieningen. Vanaf 2007 is het pensioenfonds balanstechnisch overgegaan op actuariële grondslagen conform het Financieel Toetsingkader (FTK). Een belangrijk onderdeel van het FTK is dat zowel de beleggingen als de technische voorzieningen worden berekend op marktwaarde. De technische voorzieningen worden daarbij bepaald met de door DNB gepubliceerde rentetermijnstructuur. Dit is de termijnstructuur van de actuele nominale marktrente. In samenhang met de duur van de verwachte uitkeringstroom van het pensioenfonds kwam de te hanteren rekenrente eind 2013 overeen met 2,61% (2012: 2,29%). De technische voorzieningen zijn verder vastgesteld op basis van een recente sterftetafel: de prognosetafel van het Actuarieel Genootschap. In de toelichting op de balans is een volledige opsomming van de gehanteerde grondslagen opgenomen. 10

11 Tot slot zijn de technische voorzieningen van het pensioenfonds gesplitst in twee posten, te weten de technische voorziening AEGON en de technische voorzieningen overig. De laatste post betreft de bij diverse andere verzekeringsmaatschappijen bestaande polissen van werknemers van (accountants-) praktijken die in de loop van de tijd met Deloitte zijn gefuseerd. Omdat toentertijd nog geen wettelijk recht op waardeoverdracht bestond, heeft het pensioenfonds voor deze deelnemers de pensioenverplichtingen uit het verleden overgenomen en zijn tegelijkertijd de bestaande polissen aan het pensioenfonds gecedeerd. Als gevolg van de verslagleggingsregels voor garantiecontracten worden vanaf boekjaar 2007 de beleggingen die verband houden met het garantiecontract bij AEGON (verzekerd depot) niet langer opgenomen in de balans van het pensioenfonds. Overigens zijn deze beleggingen voor het overzicht wel in de kerncijfers en de toelichting op de balans weergegeven. Tegenover de verplichtingen op de passivazijde van de balans staat op de activazijde de vorderingen op de herverzekeraar. Door het gelijkstellen van de vordering op AEGON aan de verplichtingen van het pensioenfonds onstaat de situatie dat het beleggingsrisico niet tot uitdrukking komt in de jaarcijfers van het pensioenfonds. Dit sluit aan op de gedachte achter het met AEGON afgesloten garantiecontract. Het pensioenfonds ontvangt jaarlijks haar aandeel in de (eventueel) behaalde positieve overrente. Wanneer in een jaar een negatieve overrente wordt gerealiseerd, zal een eventuele positieve overrente in het volgende jaar (en eventueel de daarop volgende jaren) in eerste instantie worden gebruikt om het negatieve saldo overrente aan te vullen danwel te verrekenen. Het berekenen van de technische voorzieningen tegen marktwaarde in plaats van de met AEGON overeengekomen grondslagen, waaronder een rekenrente van 4%, heeft voor het pensioenfonds in de praktijk dus geen invloed op het feitelijk beschikbare eigen vermogen van het fonds. De bestedingsruimte van het pensioenfonds blijft voor wat betreft de maximaal beschikbare middelen voor eventuele toeslagverlening beperkt tot het niveau van het stichtingskapitaal, de reserves en eventueel gerealiseerde overrente. Dekkingsgraad De financiële positie van het pensioenfonds komt tot uitdrukking in de zogeheten dekkingsgraad. De dekkingsgraad is de verhouding tussen de activa (exclusief beleggingen in de beschikbare premieregeling) minus kortlopende schulden enerzijds en de pensioenverplichtingen van de eindloonregelingen anderzijds. Anders gezegd: de dekkingsgraad geeft de verhouding weer tussen enerzijds het pensioenvermogen en anderzijds de technische voorzieningen bij AEGON. Het pensioenvermogen is daarbij de som van de technische voorzieningen en het eigen vermogen (stichtingskapitaal en reserves) van het pensioenfonds. De dekkingsgraad kan wijzigen door positieve of negatieve beleggingsresultaten van beleggingen voor risico fonds. Ten aanzien van het minimaal vereist eigen vermogen voor volledig herverzekerde pensioenfondsen zoals Pensioenfonds Deloitte moet worden uitgegaan van 1% van de voorziening pensioenverplichtingen. Deze middelen zijn onderdeel van het vrije vermogen. 11

12 In de volgende opstelling wordt de dekkingspositie en de dekkingsgraad op marktwaarde per 31 december 2013 weergegeven: Dekkingspositie en dekkingsgraad (x 1.000) Aanwezig balanstotaal Af: Beleggingen voor risico deelnemers Af: Beleggingen garantiecontract Af: Vordering op AEGON (garantiecontract) Af: Overig Aanwezige solvabiliteit (eigen vermogen) Af: Minimaal vereist eigen vermogen (2) Dekkingspositie VEV -/- MVEV (1) nihil nihil Reservepositie Aanwezige dekkingsgraad 106,9% 105,8% Vereiste dekkingsgraad 101,0% 101,0% (1) VEV betekent vereist eigen vermogen en MVEV betekent minimaal vereist eigen vermogen. (2) Het minimaal vereist eigen vermogen betreft 1% van het totaal van voorzieningen pensioenverplichtingen AEGON, voorzieningen pensioenverplichtingen andere verzekeraars en pensioenverplichtingen voor risico deelnemers. Dit is inclusief DC-buffer (2013: en 2012: 2.537). Dekkingsgraad per 31 december, rekening houdend met het garantiecontract, heeft zich de afgelopen jaren als volgt ontwikkeld: Dekkingsgraad per 31 december 106,9% 105,8% 105,2% 106,8% 106,4% De minimaal vereiste dekkingsgraad is vastgesteld op 101,0%. De vereiste dekkingsgraad wordt voor ons pensioenfonds verondersteld gelijk te zijn aan de minimaal vereiste dekkingsgraad. Derhalve is bij Pensioenfonds Deloitte in 2013 sprake geweest van een toereikende solvabiliteit. Indien bij de berekening van de aanwezige dekkingsgraad ook een buffer van 1% voor de DC kapitalen wordt meegenomen bedraagt de dekkingsgraad ultimo ,4% (2012: 105,4%). Het belang van het garantiecontract voor Pensioenfonds Deloitte kan worden geïllustreerd door de waarde van het garantiecontract eind 2013 te vergelijken met de marktwaarde van de beleggingen op datzelfde moment. De technische voorzieningen die vallen onder het garantiecontract met AEGON bedragen circa 523 miljoen. De onderliggende beleggingen bij AEGON hebben per 31 december echter een marktwaarde van circa 420 miljoen. De waarde van het garantiecontract overtreft dus de waarde van de beleggingen. Het pensioenfonds heeft daarmee een vordering op AEGON van 103 miljoen. Pensioenen Het pensioenfonds past eind 2013 de volgende pensioenreglementen toe: a. Het reglement Beschikbare premieregeling. Deze regeling geldt voor werknemers geboren na 31 december 1950 die op 31 december 2000 in dienst van de werkgever zijn en voor werknemers die vanaf 1 januari 2001 in dienst van de werkgever gekomen zijn. De pensioenrichtdatum voor het ouderdomspensioen is 65 jaar. Het partnerpensioen is gedurende het deelnemerschap gedekt op risicobasis. Bij tussentijdse beëindiging kan de gewezen deelnemer een tijdelijk partnerpensioen op risicobasis aankopen. Dit tijdelijke partnerpensioen op risicobasis wordt gefinancierd met een deel van het tot dan toe opgebouwde pensioenkapitaal. b. Het reglement Eindloonregeling Deloitte dat van toepassing is op de gesloten groep deelnemers geboren vóór 1 januari 1951 die op 31 december 2000 in dienst van de werkgever waren. Voor deelnemers die geboren zijn na 31 december 1950, en die geen waardeoverdracht hebben gedaan naar de beschikbare premieregeling, zijn de aanspraken premievrij gemaakt (bijzondere slapersrechten). c. Het reglement Flex regeling, gebaseerd op een eindloonsysteem, voor een gesloten groep deelnemers (uit de voormalige VB-groep) geboren vóór 1 januari 1951 die op 31 december

13 in dienst van de werkgever waren. Voor deelnemers die geboren zijn na 31 december 1950, en die geen waardeoverdracht hebben gedaan naar de beschikbare premieregeling, zijn de aanspraken premievrij gemaakt (bijzondere slapersrechten). d. Het reglement ANW-hiaat-verzekering waaraan deelnemers in de beschikbare premieregeling, de eindloonregeling Deloitte of de Flex-regeling op vrijwillige basis en voor eigen rekening kunnen deelnemen. Naast bovenstaande regelingen voert het pensioenfonds nog enkele gesloten regelingen uit met ingegane pensioenuitkeringen danwel nog niet ingegane premievrije aanspraken: e. Het pensioenreglement van medewerkers die op 1 januari 1996 niet meer in actieve dienst waren van de voormalige VB-groep, op grond waarvan lopende uitkeringen worden gedaan, respectievelijk premievrije aanspraken bestaan, maar geen actieve opbouw meer plaatsvindt. f. Het reglement Aanvullend Arbeidsongeschiktheidspensioen, met ingegane pensioenen. g. De Overgangsregeling 40-dienstjaren, voor werknemers van de voormalige VB-groep, met ingegane uitkeringen. h. Het reglement arbeidsongeschiktheidsuitkering VB Groep. Kenmerken pensioenregelingen De kenmerken van Eindloonregeling Deloitte, Flex-pensioenregeling respectievelijk Beschikbarepremieregeling zijn ultimo 2013 als volgt: Eindloonregeling Flex-pensioenregeling Beschikbarepremieregeling Deloitte Pensioenrichtleeftijd 65 jaar 65 jaar 65 jaar Prepensioenrichtleeftijd 60 jaar 61 jaar n.v.t. Franchise Pensioengrondslag Pensioengevend salaris (middelgrondslag) minus franchise Pensioengevend salaris (middelgrondslag) minus franchise Pensioengevend salaris minus franchise Maximum pensioensalaris n.v.t Ouderdomspensioen 1,75% van de pensioengrondslag (maximum 40 jaar opbouw) 1,94% van de pensioengrondslag (maximum 36 jaar opbouw) Gebaseerd op beschikbare premiestaffel Partnerpensioen 70% van het ouderdomspensioen 75% van het ouderdomspensioen Gebaseeerd op beschikbare premiestaffel op leeftijd 65 dan wel risico bij overlijden voor de pensioendatum. Wezenpensioen 20% van het partnerpensioen 20% van het partnerpensioen 20% van het partnerpensioen Toeslagbeleid Het pensioenfonds heeft de ambitie om jaarlijks de pensioenrechten en pensioenaanspraken aan te passen aan de gestegen prijzen op basis van de door het CBS vastgestelde consumentenprijsindex alle huishoudens van oktober van het afgelopen jaar ten opzichte van oktober van het daaraan voorafgaande jaar. Ten aanzien van de beschikbare premieregeling geldt het toeslagbeleid uiteraard alleen indien en voorzover de pensioenuitkeringen bij het pensioenfonds zijn ingekocht. Het pensioenfonds heeft in zijn interne toeslagenprotocol vastgelegd dat ruimte voor toeslagverlening bestaat indien de feitelijke dekkingsgraad hoger is dan 105%. Randvoorwaarde is, dat na toekenning van een toeslag, de feitelijke dekkingsgraad hoger dan 105% moet zijn. Het Algemeen Bestuur van 13

14 het pensioenfonds beslist evenwel jaarlijks in hoeverre pensioenrechten en -aanspraken worden aangepast. Voor deze voorwaardelijke toeslagverlening is geen bestemmingsreserve gevormd en wordt geen premie betaald. De toeslagverlening wordt gefinancierd uit overrendementen, het rendement op het vrije vermogen en/of het vrije vermogen. Voor bijzondere slapersrechten wordt jaarlijks een toeslag verleend ter hoogte van de algemene, voor alle salarisgroepen geldende, stijging van de zogenoemde normsalarissen bij de werkgever. De financiering van de toeslagen voor de groep bijzondere slapers komt volledig ten laste van de werkgever. Toeslagverlening 2013 In juni 2013 heeft het Algemeen Bestuur besloten per 1 juli 2013 een toeslag van 1% te verlenen over de ingegane pensioenuitkeringen. Ook de premievrije aanspraken in de Deloitte Eindloonregeling en de FLEX-regeling zijn verhoogd met 1%. Het besluit om een toeslag over 2013 te verlenen is via de Pensioenkrant van 2013 aan alle (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden van het pensioenfonds meegedeeld. Wijzigingen in pensioenreglementen Jaarlijks worden alle pensioenreglementen van het pensioenfonds geactualiseerd op gewijzigde weten regelgeving. Tevens worden de reglementen beoordeeld op inconsistenties en onduidelijkheden en worden (indien wenselijk) aangepast. De belangrijkste wijzigingen die per 4 april 2013 in de reglementen zijn doorgevoerd, waren als volgt. In alle reglementen zijn de diverse bedragen (onder andere de franchise en afkoopbedragen) aangepast en zijn wijzigingen in wet- en regelgeving zijn doorgevoerd. Specifiek ten aanzien van het reglement beschikbarepremieregeling is de pensioenopbouw bij (gedeeltelijke) arbeidsongeschiktheid gemaximeerd op 100% van het laatst verdiende loon. Er kan maximaal over 100% van het laatst verdiende loon pensioen worden opgebouwd. Om te voorkomen dat het voortzettingspercentage bij arbeidsongeschiktheid tezamen met de pensioen opbouw uit arbeid op basis van de vastgestelde restverdiencapaciteit meer bedraagt dan 100%, wordt de pensioenopbouw uit arbeidsongeschiktheid beperkt op 100% van het laatst verdiende loon voor ziekte vermeerderd met de algemene loonindexatie binnen Deloitte. In de Flex- Eindloonregeling en de ANW-hiaatverzekering is de toeslagverlening gewijzigd van 1 januari naar 1 juli. Hierdoor loopt de toeslagverlening gelijk met het besluit van het bestuur. Het bestuur heeft hiertoe besloten om de extra administratieve kosten in verband met de in werkingtreding met terugwerkende kracht te voorkomen. In de Pensioenkrant van juli 2013 zijn de (gewezen) deelnemers en de pensioengerechtigden over de wijzigingen in de reglementen geïnformeerd. 14

15 Mutatieoverzicht deelnemers Deelnemers van 21 jaar en ouder (incl. arbeidsongeschikten) Stand 1 januari Correcties stand per 1 januari *) Bij: nieuwe deelnemers correcties Af: uitdiensttreding pensionering en overlijden correcties Stand 31 december De eindstand actieve deelnemers ultimo 2013 bestaat uit 17 deelnemers bij AEGON en deelnemers bij Robeco. *) De genoemde correcties betreffen de eliminatie van dubbeltellingen uit het verleden. Gewezen deelnemers Stand 1 januari Correcties stand per 1 januari Bij: vertrek met premievrije rechten correcties Af: uitgaande waardeoverdracht pensionering, afkoop, overlijden Stand 31 december Uitkeringsgerechtigden met ouderdoms-, partner-, wezen- of arbeidsongeschiktheidspensioen Stand 1 januari Correcties stand per 1 januari Bij: pensionering correcties Af: overlijden afkoop 0-7 correcties Stand 31 december

16 Deelnemerscommunicatie Medio 2013 is, in afstemming met de Commissie Communicatie, het uniform pensioenoverzicht geactualiseerd. Hierdoor wordt aangesloten bij de laatste modellen van de pensioenkoepels. De pensioenoverzichten zijn in mei en juni 2013 aan alle actieve deelnemers en de slapers in de beschikbare premieregeling verzonden. In de voorbrief bij het pensioenoverzicht zijn de deelnemers geattendeerd op de verschuiving van de AOW-leeftijd. De pensioengerechtigden zijn geinformeerd over de hoogte van het pensioenrecht. Voor de deelnemers die prepensioen ontvangen is de opgave uitgebreid met informatie over de hoogte van het ouderdoms- en partnerpensioen. In 2013 zijn twee pensioenkranten (februari 2013 en juli 2013) verstuurd. De pensioenkrant van juli 2013 was een extra pensioenkrant in verband met de communicatie over de toeslagverlening per 1 juli Eind 2012 heeft het Algemeen Bestuur opdracht gegeven de website van het pensioenfonds volledig te actualiseren. De nieuwe website is conform planning begin mei 2013 online gezet. Op de nieuwe website wordt de informatie op een overzichtelijke wijze aangeboden, waardoor de bezoeker zonder onnodige tussenstappen gemakkelijk de gewenste informatie kan vinden. Van het jaarverslag is een verkorte versie opgemaakt in de huisstijl van het pensioenfonds. De verkorte versie is aangeboden via de website. De Commissie Communicatie is in 2013 tweemaal bijeen gekomen. Daarnaast zijn de commissieleden actief betrokken bij de beoordeling van diverse communicatiemiddelen. Beleggingen Algemeen De algemene doelstelling van het pensioenfonds is een zo goed mogelijk rendement behalen binnen de randvoorwaarden van een aanvaardbaar risico. Om de beoogde pensioenuitkeringen op korte en lange termijn veilig te stellen, wenst het Algemeen bestuur de belegde middelen op een verantwoorde en solide wijze te beleggen. Het pensioenfonds belegt vanuit het zogeheten prudent person beginsel. Daarbij moeten de beleggingen gericht zijn op de belangen van de pensioen- en aanspraakgerechtigden en voldoen aan kwalitatieve beginselen van veiligheid, kwaliteit en spreiding van risico s. Korte terugblik beleggingsjaar 2013 Het jaar 2013 stond wederom in het teken van de economische crisis in de Verenigde Staten en in Europa. De matige economische verwachtingen tezamen met de lage inflatie zorgden ervoor dat de kapitaalmarktrente verder daalde. De aankondiging van de voorzitter van de FED Bernanke om het monetaire programma van de FED te beëindigen zorgde voor een kortstondige stijging van de kapitaalmarktrente. Om de kapitaalmarkten aan het idee te laten wennen, is door de FED besloten dat de tapering pas zou worden ingezet als het aantal werklozen in de VS 6% of minder zou zijn. Nadat de FED besloten had om nog te wachten met de tapering daalde de kapitaalmarktrente weer. Medio 2013 werden de berichten hardnekkiger dat de wereldeconomiën herstelden van de eerdere crises. Eind 2013 was er licht positivisme over de economische ontwikkelingen te bespeuren. Beleggingen Eindloonregeling Deloitte en Flex regeling (AEGON) Beleggingen in het verzekerd depot De beleggingen van het vermogen waar pensioenverplichtingen uit de eindloonregelingen tegenover staan, worden door AEGON beheerd in het verzekerd depot. Op dit gedeelte rust het garantiecontract tussen Pensioenfonds Deloitte en AEGON. AEGON is dan ook juridisch en economisch eigenaar van dit depot. Een groot deel van het verzekerd depot wordt door AEGON belegd in zogenoemde Strategic Allocation Funds: SAF Equity en SAF Fixed Income, waarbij strategisch 24,0% wordt belegd in aandelen en 58,5% in vastrentende waarden. Naast de beleggingen in Strategic Allocation Funds heeft het pensioenfonds in het verzekerd depot ook van oudsher nog een portefeuille onderhandse leningen. Deze worden in tegenstelling tot het Strategic Allocation Fund Fixed Income aangeduid met vastrentende waarden. Het betreft hier langjarige onderhandse leningen aan bijvoorbeeld gemeenten 16

17 en woningbouwcorporaties met op zichzelf een hoge kredietwaardigheid. Er wordt op deze portefeuille geen actief beleid gevoerd. De laatste onderhandse lening loopt in 2025 uit. Eventuele gerealiseerde overrente uit het verzekerd depot (na verrekening van eventuele eerder gerealiseerde onderrendementen) wordt jaarlijks toegevoegd aan het vrije depot. Het Algemeen Bestuur van het pensioenfonds kan het beleggingsbeleid in het verzekerd depot slechts in beperkte mate beïnvloeden. AEGON staat immers garant voor de uitkeringen nu en in de toekomst. Aangezien het economische risico van deze beleggingen bij AEGON ligt, voert AEGON ook het strategisch en tactisch beleggingsbeleid van het verzekerd depot. De strategische beleggingsmix, realisatie en benchmarks in het verzekerd depot over 2013 kunnen als volgt worden samengevat (in%): Voorziening pensioenverplichtingen Strategische allocatie Feitelijke allocatie per Performance Pensioenfonds Performance benchmark Strategic Allocation Fund Equity 24,00 25,00 15,86 14,20 Strategic Allocation Fund Fixed Income 58,50 59,80 2,35 0,52 Onderhandse leningen (vastrentende waarden) 17,50 15,10 2,13-1,28 Liquiditeiten 0,00 0,10 0,00 0,00 Totaal (gewogen) 100,00 100,00 5,45 3,49 De beleggingen in het verzekerd depot bleven in 2013 ongewijzigd in de Strategic Allocation Funds. Het totaalresultaat over het hele jaar voor het Verzekerd depot is 5,45% voor kosten (5,16% na kosten). Dit resultaat ligt hoger dan de benchmark van 3,49%. De ontwikkelingen in de beleggingsportefeuille van het verzekerd depot in 2013 ten opzichte van 2012 zijn als volgt weer te geven: Beleggingsportefeuille AEGON (bedragen x 1.000,-) Verzekerd depot Vastrentende waarden SAF Aandelen SAF Vastrentende waarden Futures Liquide Middelen Totaal Beleggingsrendement (in % voor kosten) 5,45% 14,45% Beleggingsrendement (in % na kosten) 5,16% 14,14% Benchmark (in % voor kosten) 3,49% 10,81% Beleggingen in het vrije depot Het vermogensdeel waar geen pensioenverplichtingen tegenover staan, wordt separaat door AEGON beheerd in een vrij depot. Het daarop gerealiseerde rendement komt geheel ten goede aan het pensioenfonds en kan bijvoorbeeld worden aangewend voor toeslagverlening. Het Algemeen Bestuur bepaalt, na advies van de Beleggingsadviescommissie, het te voeren beleggingsbeleid binnen het vrije depot op basis van een neutraal risicoprofiel en streeft binnen dat profiel naar een rendement boven de benchmark. Naast staatsobligaties en aandelen wordt onder meer belegd in bedrijfsobligaties, vastgoed en grondstoffen. 17

18 De strategische beleggingsmix, realisatie en benchmarks in het vrije depot over 2013 kunnen als volgt worden samengevat: Vrije depot Strategische allocatie Feitelijke allocatie per Performance Pensioenfonds Performance benchmark Aandelen 30,00 31,60 19,35 17,92 Vastrentende waarden 60,00 58,70 1,83 1,03 Vastgoed 5,00 4,80-2,84-2,82 Grondstoffen 5,00 4,90-0,52-1,62 Liquiditeiten 0,00 0,00 0,00 0,00 Totaal (gewogen) 100,00 100,00 6,74 5,62 De beleggingen in het vrije depot hebben in 2013 een rendement behaald van 6,74% voor kosten (6,4% na kosten). Dit rendement ligt hoger dan de benchmark van 5,62%. Bij de beleggingen in het vrije depot is het risicoprofiel hoger dan in het verzekerd depot. De ontwikkelingen in de beleggingsportefeuille van het vrije depot in 2013 ten opzichte van 2012 zijn als volgt weer te geven: Beleggingsportefeuille AEGON (bedragen x 1.000,-) Vrije vermogen Aandelen Vastrentende waarden Vastgoed (fondsen) Grondstoffen Liquiditeiten 2 5 Totaal Beleggingsrendement (in % voor kosten) 6,74% 13,80% Beleggingsrendement (in % na kosten) 6,40% 13,46% Benchmark (in % voor kosten) 5,62% 12,29% AEGON rapporteert maandelijks de beleggingsresultaten in het verzekerde en vrije depot aan de Beleggingsadviescommissie. Tevens vindt per kwartaal overleg plaats tussen de Beleggingsadviescommissie en AEGON. Jaarlijks verstrekt de vermogensbeheerder een beleggingsverslag aan het Algemeen Bestuur. Beleggingen beschikbarepremieregeling (Robeco) De (gewezen) deelnemers aan de beschikbarepremieregeling beleggen tot de pensioendatum voor eigen rekening en risico volgens gestandaardiseerde, aan de leeftijd verbonden, adviesmixen (Serviceniveau Volledig beheer). De adviesmixen zijn zo samengesteld dat naarmate de pensioendatum nadert, het beleggingsrisico wordt verminderd. 18

19 Per 31 december 2013 luidt deze verdeling op grond van het reglement beschikbare premieregeling als volgt: Beleggingsfonds Leeftijdscategorie Leeftijd < >63 Beleggingshorizon > <2 Mix 1 Mix 2 Mix 3 Mix 4 Mix 5 Mix 6 Mix 7 Mix 8 Aandelen Robeco Emerging Markets Equities Robeco Property Equities Robeco European Conservative Equities RobecoSAM Sustainable European Equities Robeco Alternatieve beleggingen Sarasin Commodities Obligaties Robeco High Yield Bonds Robeco All Strategy Euro Bonds BH Liquiditeiten Roparco Flexioen Totaal Een deelnemer heeft de mogelijkheid een zelf gekozen beleggingsmix samen te stellen (Serviceniveau Eigen beheer). Dit is mogelijk door actief een keuze te maken uit andere Robeco beleggingsfondsen dan de bovenstaande, maar ook passief door bij overgang naar een hogere leeftijdsklasse de uitstaande beleggingen niet te rebalancen. Een deelnemer die opteert voor andere beleggingsmixen dient daar expliciet voor te kiezen. In het kader van de wettelijke zorgplicht van pensioenfondsen bij beschikbare premieregelingen met beleggingsvrijheid ontvangen de betrokken deelnemers jaarlijks een monitorbrief waarin wordt aangegeven in hoeverre hun feitelijke beleggingen afwijken ten opzichte van de standaardadviesmix die behoort bij de leeftijd van de deelnemer. Wanneer de beleggingshorizon kleiner dan 10 jaar is, wordt er jaarlijks een keer extra gemonitord en ontvangt de deelnemer twee monitoringsbrieven per jaar. Veruit de meeste (gewezen) deelnemers in de beschikbare premieregeling beleggen tot de pensioendatum volgens gestandaardiseerde, aan de leeftijd verbonden, adviesmixen in Serviceniveau Volledig beheer. In 2013 maakte gemiddeld ongeveer 3,9% van alle (gewezen) deelnemers in de beschikbare premieregeling gebruik van het Serviceniveau Eigen beheer. Van deze groep had 8,3% een zeer offensief beleggingsprofiel en 11,5% een zeer defensief beleggingsprofiel. 19

20 Het belegd vermogen en het rendement per adviesmix in 2013 ten opzichte van 2012, 2011 en 2010 waren als volgt: Adviesmix (x 1.000) Belegd vermogen % Rendement Belegd vermogen % Rendement Mix 1 (<25 jaar) ,30% ,19% Mix 2 (25-34 jaar) ,20% ,05% Mix 3 (35-44 jaar) ,30% ,76% Mix 4 (45-49 jaar) ,40% ,46% Mix 5 (50-54 jaar) ,60% ,12% Mix 6 (55-58 jaar) ,40% ,81% Mix 7 (59-62 jaar) ,20% ,82% Mix 8 (>63 jaar) ,30% ,78% Eigen beheer mix Individueel Individueel Totaal Adviesmix (x 1.000) Belegd vermogen % Rendement Belegd vermogen % Rendement Mix 1 (<25 jaar) 553 -/- 6,36% ,90% Mix 2 (25-34 jaar) /- 5,59% ,80% Mix 3 (35-44 jaar) /- 4,59% ,30% Mix 4 (45-49 jaar) /- 3,59% ,80% Mix 5 (50-54 jaar) /- 1,32% ,00% Mix 6 (55-58 jaar) ,52% ,60% Mix 7 (59-62 jaar) ,21% ,00% Mix 8 (>63 jaar) 766 1,65% ,80% Eigen beheer mix Individueel Individueel Totaal Geconstateerd kan worden dat in 2013 aanmerkelijk minder rendement is behaald dan in In alle standaardadviesmixen is sprake van een positief rendement. Voor adviesmixen van jongere deelnemers waar een hoger risicoprofiel mogelijk is - was sprake van rendementen tussen 5,40% en 10,30%. Voor de adviesmixen voor oudere deelnemers waar het beleggingsrisico geleidelijk wordt afgebouwd zijn rendementen behaald tussen 2,30% en 6,60%. De rendementen in Serviceniveau Eigen beheer kunnen per deelnemer verschillen, afhankelijk van de zelf gekozen beleggingsmix. 20

21 De rendementen van de onderliggende Robeco beleggingsfondsen, waaruit de leeftijdsafhankelijke adviesmixen zijn opgebouwd, kunnen in 2013 ten opzichte van 2012, 2011 en 2010 als volgt worden weergegeven: Rendement Robeco beleggingsfondsen Rendement Benchmark Rendement Benchmark Robeco Emerging Markets Equities D EUR shares -/-9,8% -/-6,8% 16,3% 16,4% Robeco Property Equities D EUR shares -/-5,5% 0,5% 25,2% 25,9% Robeco European Conservative Equities D EUR 18,6% 19,8% 15,6% 15,5% SAM Sustainable European Equities 20,9% 19,8% 16,3% 17,3% Robeco 21,3% 21,9% 16,8% 14,8% Sarasin Commodities (Robeco Commodities) -/-10,7% n.n.b. 1,6% n.n.b. Robeco High Yield Bonds B EUR shares 6,9% 7,5% 18,2% 16,1% Robeco All Strategie Euro Bonds BH EUR shares 2,4% 2,2% 12,7% 11,2% Flexioen spaarrekening (Roparco) 1,9% n.v.t. 2,4% n.v.t. Rendement Robeco beleggingsfondsen Rendement Benchmark Rendement Benchmark Robeco Emerging Markets Equities D EUR shares -/- 16,8% -/- 15,7% 25,1% 27,1% Robeco Property Equities D EUR shares -/- 2,5% -/- 2,4% 30,2% 30,0% Robeco European Conservative Equities D EUR -/- 1,6% n.v.t. 10,6% n.v.t. SAM Sustainable European Equities -/- 8,0% -/- 8,1% 15,4% 11,1% Robeco -/- 5,6% -/- 1,8% 21,0% 20,1% Sarasin Commodities (Robeco Commodities) -/- 8,3% n.n.b. 17,3% n.v.t. Robeco High Yield Bonds B EUR shares 3,5% 3,9% 16,1% 12,9% Robeco All Strategie Euro Bonds BH EUR shares 3,2% n.n.b. 3,5% 4,7% Flexioen spaarrekening (Roparco) 2,4% n.v.t. 2,3% n.v.t. Deelnemers die hebben gekozen voor serviceniveau Eigen beheer kunnen ook beleggen in een groot aantal niet-robeco-beleggingsfondsen die overigens wel door Robeco ten behoeve van Pensioenfonds Deloitte worden geadministreerd. Beleggen in deze fondsen is zowel mogelijk voor actieve deelnemers in de beschikbare premieregeling als voor gewezen deelnemers. Actuariële analyse Premie In de pensioenregelingen van het pensioenfonds waarin nog premie wordt betaald is de totale premie betaald over 2013 als volgt: aantal actieve premie aantal actieve premie deelnemers (x 1,000) deelnemers (x 1,000) Beschikbarepremieregeling Eindloonregelingen/Flex regeling Anw-hiaatverzekering De kostendekkende premie, de feitelijke premie en de gedempte premie volgens artikel 130 van de Pensioenwet zijn als volgt: (x 1.000) Feitelijke premie Kostendekkende premie Gedempte premie

22 De kostendekkkende premie wordt als volgt uitgesplitst: (x 1.000) Risicoherverzekering Alhermij AEGON-premie Eindloon-regeling Administratiekosten Garantiepremie Beschikbarepremie-regeling De feitelijke premie voor de eindloonregelingen is gelijk aan de bruto actuariële premie volgens de grondslagen van herverzekeraar AEGON en de uitvoeringskosten. Onder de bruto actuariële premie worden de netto premies ter financiering van de jaarinkoop, de inkoop over verstreken dienstjaren en de premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid verstaan alsmede de overige kostenopslagen in rekening gebracht door de herverzekeraar AEGON. Deze premie wordt bij de werkgever in rekening gebracht. Er wordt eveneens getoetst of de premie tenminste gelijk is aan de gedempte kostendekkende premie. De (gedempte) kostendekkende premie wordt vastgesteld op basis van een disconteringsvoet van 4% en de sterftekansen die zijn ontleend aan het garantiecontract overeenkomstig de mededeling van DNB dat het een herverzekerd pensioenfonds is toegestaan om de premie die met de verzekeraar is overeengekomen, te beschouwen als het onderdeel van de kostendekkende premie actuarieel nodig is in verband met de aangroei van de verplichtingen. De kostendekkende premie is verder de som van de volgende componenten: De actuarieel benodigde koopsom voor pensioenopbouw en risicodekking tijdens het boekjaar in verband met de aangroei van pensioenverplichtingen; De opslag voor het bij de aangroei van de pensioenverplichtingen behorende (minimaal) vereist eigen vermogen; De opslag van de bij de aangroei van de pensioenverplichtingen behorende uitvoeringskosten. De verzekering van ANW-hiaatpensioen wordt gefinancierd door betaling van een jaarlijks per 1 januari vast te stellen risicopremie welke afhankelijk is van de leeftijd van de deelnemer en het geslacht van de deelnemer en zijn of haar partner en wordt geheel gefinancierd door de deelnemer. Uitkomsten van de solvabiliteitstoets Een belangrijk risico voor het pensioenfonds is dat het op een bepaald moment niet beschikt over voldoende vermogen om de pensioenverplichtingen van de eindloonregelingen na te kunnen komen. Dit wordt ook wel solvabiliteitsrisico genoemd. De solvabiliteit van een pensioenfonds wordt afgeleid van de hoogte van de dekkingsgraad. De vermogenspositie van het pensioenfonds kan worden gekarakteriseerd als toereikend. Hierbij is van belang dat het herverzekeringscontract met AEGON loopt tot 1 januari Oordeel van de certificerend actuaris over de financiële positie De financiële positie van het pensioenfonds is naar de mening van de waarmerkend actuaris voldoende. Bij handhaving van het tot dusverre gevoerde beleid zal het pensioenfonds waarschijnlijk uitgaande van de door de actuaris op het beoordelingsmoment relevant en realistisch geachte veronderstellingen kunnen voldoen aan de verplichtingen, aangegaan tot balansdatum. Daarbij is in aanmerking genomen dat de mogelijkheden tot het realiseren van de beoogde toeslagen beperkt zijn. Uitvoeringskosten Voor een goed overzicht van de totale uitvoeringskosten maakt het pensioenfonds onderscheid tussen: -kosten pensioenbeheer: administratiekosten, externe advieskosten en toezicht -vermogensbeheerkosten AEGON -vermogensbeheerkosten Robeco 22

23 Kosten pensioenbeheer: administratiekosten, externe advieskosten en toezicht Bedragen x Administratiekosten A&O Administratiekosten Robeco Administratiekosten AEGON Totaal administratiekosten Externe accountant (KPMG) Actuariële kosten Advieskosten Contributies en bijdragen - Heffing DNB Heffing AFM Stichting OPF Pensioenregister 2 2 Totaal contributies en bijdragen Overige beheerkosten - Pensioenkrant Visitatiecommissie Vacatiegelden (Bestuur en Beoordelingsraad) Diversen Totaal overige beheerkosten Totaalkosten extern advies en toezicht In de post diversen onder overige beheerkosten zitten onder meer de kosten voor de informatievoorziening vanuit de GBA, drukwerk UPO s, de FTK-rapportage van AEGON, input jaarwerk AEGON, digitalisering pensioendossiers en de premie voor de bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering. Volgens de definitie van de Pensioenfederatie worden pensioenbeheerkosten in euro s per deelnemer berekend door de totale pensioenbeheerkosten te delen door het totaal aantal actieve deelnemers en gepensioneerden (5.920). Hiermee komt het pensioenfonds uit op 233,- per deelnemer. Het pensioenfonds is van mening dat pensioenbeheerkosten mede in het licht van het totaal aantal slapers moeten worden bezien. Niet alleen heeft Pensioenfonds Deloitte relatief veel slapers (10.343), de uitvoeringskosten ten aanzien van slapers zijn in de praktijk voor het pensioenfonds ook niet siginificant lager dan die voor actieve deelnemers en pensioengerechtigden. Zo ontvangen alle slapers periodiek een pensioenkrant en krijgen slapers in de beschikbarepremieregeling jaarlijks een UPO. Inclusief slapers komen de totale pensioenbeheerkosten per deelnemer over 2013 uit op 85,- per deelnemer. Overigens bedragen over 2013 de totale bijdragen van de werkgever en werknemers in de pensioenbeheerkosten ,- (zie toelichting op staat van baten en lasten, onder premiebijdragen). Dit bedrag is hoger dan de feitelijke pensioenbeheerkosten over Daarmee hebben de pensioenbeheerkosten over 2013 geen negatieve gevolgen gehad voor de vermogenspositie van het pensioenfonds danwel de hoogte van aanspraken of uitkeringen. Vermogensbeheerkosten Het grootste deel van de beleggingskosten van AEGON en Robeco wordt niet rechtstreeks bij het pensioenfonds in rekening gebracht, maar ingehouden op de bruto rendementen van de beleggingsfondsen. Beleggingskosten AEGON Overeenkomstig de aanbevelingen van de Pensioenfederatie heeft AEGON de vermogensbeheer- en transactiekosten over 2013 gerapporteerd in verhouding tot het gemiddeld belegd vermogen. Het 23

24 gemiddeld belegd vermogen is hierbij het gemiddelde van het totale belegde vermogen per eind van elke kalendermaand. Vermogensbeheer en transactiekosten verzekerd depot AEGON 2013 Bedragen x Kosten Gemiddeld belegd vermogen % kosten van gemiddeld belegd vermogen Vaste beheerfee verzekerd depot 12 n.v.t. 0,00 Kosten onderhandse leningen verzekerd depot ,12 Beheerfee SAF fondsen verzekerd depot ,35 Restitutie beheerfee verzekerd depot -/ ,06 Kosten vermogensbeheer verzekerd depot totaal ,29 Transactiekosten verzekerd depot ,02 Kosten vermogensbeheer- en transactiekosten vrij depot AEGON 2013 Bedragen x Kosten Gemiddeld belegd vermogen % kosten van gemiddeld belegd vermogen Kosten vermogensbeheer vrij depot ,35 Transactiekosten vrij depot ,13 Het verzekerd en vrije depot worden binnen AEGON apart behandeld wat betreft kosten. In het vrije depot worden geen vaste kosten gerekend, alleen de (variabele) beheerkosten die binnen de fondsen zelf worden ingehouden. De transactiekosten bevatten per beleggingscategorie de op- en afslagen die in 2013 uit hoofde van aan- en verkooptransacties in beleggingsfondsen zijn betaald. Beleggingskosten Robeco Kosten vermogensbeheer Robeco Bedragen x Beheerfee Omvangskorting -/ / Saldo feitelijke kosten vermogensbeheer Robeco Robeco brengt geen aankoopkosten, switchkosten en kosten voor onttrekking, waardeoverdracht of pensionering in rekening. Wel is sprake van jaarlijkse beheerfee die per beleggingsfonds kan variëren. De beheerfee van de de beleggingsfondsen in serviceniveau Volledig beheer en serviceniveau Eigen beheer over 2013 zijn als volgt nader te specificeren: Kosten per Robeco beleggingsfonds (x 1.000) Gemiddeld belegd vermogen Beheerfee % Kosten Robeco Emerging Markets Equities , Robeco Property Equities , Robeco European Conservatieve Equities , SAM Sustainable European Equities , Robeco , Sarasin Commodities ,65 56 Robeco High Yield Bonds , Robeco All Strategy Euro Bonds , Overige Robeco-fondsen (Serviceniveau Eigen beheer) ,70-1,50 86 Totaal kosten (netto)