Lestip 'Momo en de tijdspaarders'

Transcriptie

1 Lestip 'Momo en de tijdspaarders' Over het boek Momo woont zonder familie in een oude ruïne buiten de stad. Heel veel mensen uit de stad komen op bezoek bij haar, want Momo kan goed luisteren. Maar in de stad leven ook tijdspaarders, grijze heren die de mensen ertoe aanzetten veel en hard te werken en geen fijne dingen meer te doen. Zo is er geen tijd meer over om Momo te bezoeken. De grijze heren willen ook Momo veranderen. Lukt het Momo om uit handen van de tijdspaarders te blijven? Dit sprookjesachtige verhaal is al lang geleden geschreven maar is nog steeds spannend. Auteur(s) Michael Ende, Dick van der Maat (illustrator) Uitgeverij Lemniscaat / 2004 Aantal pagina's 230 p. ISBN Genre Fictie Doelgroep 6de leerjaar Trefwoorden Auteur lestip Inge Umans Opmerking vooraf Zorg voor verschillende exemplaren van dit boek, zodat alle kinderen het boek gelezen hebben voor je ermee aan de slag gaat. Hou een extra exemplaar bij de hand om af en toe een fragment uit voor te lezen, of iets in te laten opzoeken. Aanzet Situering in ruimte De auteur van Momo en de tijdspaarders woonde in Italië. Breng reisfolders en boeken mee, en toon Italië in enkele beelden die je googelt. Wat weet je over Italië? Het klimaat, de inwoners, het eten?

2 In welke mate wordt dat weerspiegeld in het boek? Waar speelt het verhaal van Momo zich eigenlijk af? Waaruit leid je dat af? Hoe wordt de natuur omschreven? Hoe zien de gebouwen eruit in het boek? Hoe vertaalt zich dat in de levenshouding van de dorpelingen? Hoe stonden de dorpelingen in het leven voor de komst van de tijdspaarders? En hoe na de komst van de tijdspaarders? Situering in tijd Het verhaal van Momo verscheen voor het eerst in Veertig jaar later wordt het nog steeds gelezen, dit keer voor de Jeugdboekenweek 2013.Waarom is dit een tijdloos boek, denken ze? Zou het over 40 jaar nog steeds actueel zijn? En zou elk boek van veertig jaar geleden lezers van nu nog aanspreken? Waarom (niet)? Lager - Wereldoriëntatie - Brongebruik 7 Lager - Muzische vorming - Drama 3.1 Lager - Nederlands - Taalbeschouwing (overkoepelende attitudes) 6.1 Verwerkingsactiviteiten Tijd Tijd, het Jeugdboekenweek-thema 2013, is ook de thematische spil van Momo en de tijdspaarders. Hou een gesprek over tijd : Hoe breng jij je tijd door? Wat betekent vrije tijd voor jou? Wat doe je in je vrije tijd? Heb je genoeg vrije tijd, vind je? Op pagina 65 staat er dat vrije tijd verloren tijd is. Wat vind je van die stelling? Wat betekent vrijheid eigenlijk voor jou? Op die laatste vraag kan je dieper ingaan met het boek Wat is vrijheid (zie: Bibliografie). De kernvragen in dat boek bieden inspiratie voor een filosofiesessie over vrijheid en tijd. Ook op de volgende sites vind je boeiende vragen : (tijd) (tijd) (vrijheid) (vrijheid) Consumptiemaatschappij Het boek kaart de gevolgen van een gehaaste levenswijze aan en is ook erg kritisch tegenover de consumptiemaatschappij. Ga op zoek naar voorbeelden in het boek die de veranderingen aankaarten:

3 Wat gebeurt er met het restaurant van Nino? (Het evolueert van een gezellig, bijna verlieslatend café naar een fastfoodrestaurant.) Wat gebeurt er met Beppo, de straatveger? Met Gigi, de gids? Wat gebeurt er met de kinderen? Hoe speelden ze voor de komst van de tijdspaarders? Welk soort spelen wordt hen aangeleerd na de komst van de tijdspaarders, in de kinderbewaarplaats (p )? Welke woorden gebruikt de schrijver om te illustreren dat het leven van de mensen gejaagd en zielloos is geworden? Maak een inventaris van de antwoorden op die laatste vraag, giet ze in een woordenwolk ( en hang die op in de klas. Lager - Wereldoriëntatie - Mens (ik en mezelf) 3.1 Hoofdstuk 6 In dit hoofdstuk bezoekt agent nr. xyq/384/b van de tijdspaarders het kapsalon van meneer Fusi. Het hoofdstuk start met een beschouwing over tijd : Want tijd is leven. En het leven woont in je hart. Ga hier verder op door : Wanneer duurt een uur een eeuwigheid? Wanneer vliegt de tijd? Hoe komt het dat de tijd soms lijkt te kruipen, soms lijkt te vliegen? Kan je voorbeelden geven? Laat de kinderen de berekeningen op pagina 56 toepassen op zichzelf : hoeveel jaren, maanden, weken, dagen en uren leven zij al? Lager - Wereldoriëntatie - Mens (ik en mezelf) 3.1 Lager - Wereldoriëntatie - Maatschappij (sociaal-culturele verschijnselen) 4.10 Lager - Wereldoriëntatie - Tijd (historische tijd) 5.8 Lager - Wereldoriëntatie - Tijd (historische tijd) 5.9 Lager - Wiskunde - Getallen 1.21 Gevleugelde woorden In meneer Fusi s zaak hangt de spreuk: Gespaarde tijd is dubbele tijd (p. 64). Laat de kinderen zoeken naar meer slogans en gezegden over tijd (bijv. Maak meer van uw leven spaar tijd (p. 65), of Tijd is kostbaar verlies hem niet (p. 66)). Noteer de slogans op strookjes laat kinderen er extra verzinnen en hang de strookjes verspreid op in de klas. Laat de kinderen rondwandelen in groepjes. Bij elke slogan staan ze stil, letterlijk en figuurlijk. Gaan ze akkoord met de uitspraak? Waarom (niet)? Hou een strikte timing aan: na twee minuten discussiëren geef je een signaal waarop de groepen moeten doorschuiven. Bespreek nadien de resultaten met de hele klasgroep.

4 Lager - Nederlands - Strategieën 5.4 Demonstratie Neem het boek op pagina 96. De kinderen gaan onder leiding van Momo demonstreren. Ze willen iedereen waarschuwen voor de tijdspaarders. Gigi heeft voor de gelegenheid een lied gemaakt, waarvan op pagina 96 en 98 de eerste twee coupletten staan. Het lied zou uit meerdere coupletten bestaan, 28 in totaal. Vraag de kinderen per twee een couplet bij te schrijven, zodat jullie met de hele klas het lied vervolledigen. Momo Momo kan goed luisteren, écht luisteren. Momo heeft ook de tijd om te luisteren. Ze fungeert als een spiegel voor de mensen die haar in vertrouwen nemen. Zo komen ze als vanzelf tot inzichten (bijv.: p. 19). Vraag de kinderen hoe zij die luistervaardige Momo zouden uitbeelden. Breng klei mee naar de klas en nodig de kinderen uit tot het boetseren van een standbeeld voor Momo. Vertel de kinderen daarna dat er een écht standbeeld van Momo bestaat, op de Michael Ende-Platz in Hannover. Momo werd er gebeeldhouwd met een reuzengroot oor in de handen. Toon hen de afbeelding. Wat zijn de gelijkenissen en verschillen met hun geboetseerde standbeelden? Lager - Muzische vorming - Beeld 1.6 Lager - Muzische vorming - Attitudes 6.2 Verhalenverteller Momo voedt de fantasie. Wanneer Gigi in Momo s buurt is, verandert hij in prins Girolamo, en verzint en vertelt hij de prachtigste verhalen. Ook de kinderen worden nu heuse verhalenvertellers. Jij zorgt voor een aanzet, bijv. : Er was eens een jongen. Hij heette Rachid en hij had maar één been Met woordkaartjes (en/of foto s) kan je het verhaal eventueel verder sturen. Daarop staat bijvoorbeeld een persoon, een plaats, een voorwerp, een kleur of een geur die ze dan in het verhaal moeten verwerken. Je kan de kinderen ook als opdracht geven per twee een verhaal te verzinnen dat Gigi de gids zou kunnen vertellen over de oorsprong van het amfitheater, of een sprookje dat Gigi aan zijn kleine Momo vertelt wanneer ze alleen zijn (cf. p. 47 e.v.). Nonsenstaal Tijdens het spel van de kinderen op pagina 30 en 31 wordt er nonsenstaal gebruikt : een taal van niet-bestaande

5 woorden. Breng een aantal bekende nonsenstaal-voorbeelden mee naar de klas zoals de Belgische Eurosonginzending Sanomi van Urban Trad of het gedicht De blauwbilgorgel van Cees Buddingh die je makkelijk op internet terugvindt. Daarna vervolledigen ze het nonsenslied dat Momosan (p. 31) zingt : Eni meni allubeni / wanna ti sasura teni!. Lager - Nederlands - Strategieën 5.2 Lager - Muzische vorming - Attitudes 6.2 Griekse mythen Argonauten Lees samen hoofdstuk 3 (p. 23 e.v.). Het spel van de kinderen komt pas echt op gang als Momo er is (p. 24). De kinderen varen met hun schip de Argo. Leg de link met de Griekse mythen, en lees voor uit De tocht van de Argonauten (zie : Bibliografie). De kinderen herschrijven het hoofdstuk (of je herschrijft het zelf ). Daarna spelen ze het spel van de kinderen uit Momo en de tijdspaarders na. Lager - Muzische vorming - Drama 3.1 Kassiopeia Momo wordt geholpen door een schildpad met de naam Kassiopeia. De kinderen zoeken de betekenis van die naam op. Ook die is een verwijzing naar de Griekse mythen. Naar Kassiopeia is ook een sterrenbeeld vernoemd. Ga dieper op de sterrenbeelden in. Breng de boeken De sterrentuin en Van Grote Beer en Orion mee naar de klas. Lager - Wereldoriëntatie - Brongebruik 7 En verder Tijdsbloemen Er wordt een prachtige omschrijving gegeven van de tijdsbloemen (p. 14 e.v.). Maar hoe ziet zo n tijdsbloem er volgens de kinderen uit? Ga samen aan de slag en knutsel de prachtigste tijdsbloemen.

6 Lager - Muzische vorming - Beeld 1.6 Tableau vivant Wanneer de tijd tot stilstand komt, valt alles en iedereen stil (cf. p 126 e.v.: de auto s staan rij aan rij op de weg met roerloze bestuurders achter het stuur, met hun hand op de versnelling Vanaf pagina 226 komt alles opnieuw in beweging.) Laat de kinderen een aantal scènes als een tableau vivant uitbeelden. Lager - Muzische vorming - Drama 3.2 Lager - Muzische vorming - Drama 3.3 Sprekende pop Momo wordt met een sprekende pop opgezadeld door de tijdspaarders. Die heeft steeds nieuwe behoeftes. Zou jij blij zijn met zo n pop? Hoe speel je met een pop die alle fantasie voor je invult? Weet je wat een tamagotchi is? Zie je de link met de pop die Momo krijgt? Neem er hoofdstuk 7 bij (p. 69) : [D]e meesten van deze kinderen konden gewoon niet spelen. Ze hingen maar verveeld en lusteloos rond en keken naar Momo en haar vrienden. Wat is vervelen? Is vervelen vervelend? Kan er iets goeds voortvloeien uit verveling? In het fragment brengen de kinderen speelgoed mee waarmee je niet echt kan spelen. Kan je een voorbeeld geven van speelgoed waarmee je (niet) kan spelen? Lager - Wereldoriëntatie - Mens (ik en mezelf) 3.1 Artikel of brief Momo schakelt de tijdspaarders uit en is de grote redder en held van het verhaal. Laat de kinderen een krantenartikel schrijven over de heldin. Of laat ze als Gigi, Beppo of een ander personage een bedankingsbrief of - kaartje sturen naar Momo. Lager - Nederlands - Strategieën 5.2

7 Verfilmingen Het boek werd ook verschillende keren verfilmd, of als toneel opgevoerd. Grijp de kans om zeker een verfilmde versie na het lezen samen te bekijken (bijv. de Duits-Italiaanse versie uit 1986 in regie van Johannes Schaaf, met Radost Bokel, Armin Mueller-Stahl en Mario Adorf). Vergelijk de verfilming met het boek. Wat heeft de regisseur behouden uit het boek? Wat deed hij anders? Hoe zouden zij het boek verfilmen? Lager - Nederlands - (Inter)culturele gerichtheid 7 Bibliografie De sterrentuin Luc Cielen en Iris Beeckman (ill.) (Manteau, 2009) De tocht van de Argonauten Simone Kramer en Els van Egeraat (ill.) (Ploegsma, 2005) Van Grote Beer en Orion Simonne Kramer en Els van Egeraat (ill.) (Ploegsma, 2008) Wat is vrijheid? Oscar Brenifier en Frédéric Rébéna (ill.) (Davidsfonds/Infodok, 2009)