Is God waar? God voorbij.? Werkgroep Rotonde Wouter H. Slob

Transcriptie

1 Is God waar? God voorbij.? Werkgroep Rotonde Wouter H. Slob

2 Voorbij God.? Secularisatie in slotfase Filosofisch offensief: 18 e eeuw-woii Marx, Nietzsche, Freud Maatschappelijke teloorgang: vanaf jaren 60 Ontzuiling en ontkerkelijking Juridische ontmanteling: vanaf 2000 Allerlei christelijke/religieuze privileges worden afgeschaft Koppeling burgerlijke en kerkelijke registers Belastingaftrek giften Overlastverbod op zondagochtend Koopzondagen Discussie over 2 e feestdagen Ritueel slachten hoofddoekdiscussie

3 Post-christelijk Nederland Kerkelijke betrokkenheid neemt nog steeds af En heeft bodem nog niet bereikt Maatschappelijke invloed vrijwel nihil Kernwapendebat jaren 80 laatste oprisping Herinnering aan maatschappelijke dominantie teniet doen Kruistocht tegen gelovigen Ontwikkeling conform secularisatiethese Moderniteit doet religie verdwijnen Max Weber, Anthony Wallace, Peter Berger

4 Anderzijds Belangstelling voor godsdienst leeft weer op Secularisatiethese is door feiten weerlegt Religie is niet verdwenen Peter Berger, Rodney Stark Maatschappelijk-politieke grondkracht Evident gemaakt door Islamisme Amerikaans evangelicalisme Deskundigen spreken van post-seculariteit Charles Taylor, Gabriël van den Brink, Herman Paul

5 Analyse Seculariteit: scheiding publiek-privaat Godsdienst is privé Mag zolang het achter de deur blijft Publieke ruimte is levensbeschouwelijk neutraal En moet dus gevrijwaard blijven van religie Paul Cliteur Post-seculariteit: levensbeschouwing is basis van identiteit Levensbeschouwelijke neutraliteit bestaat niet Kapitalistisch-liberalisme eveneens levensbeschouwing Pluralisme is onherleidbaar

6 Botsende mensbeelden Botsende mensbeelden Religieus: afhankelijkheid van God Seculier: autonome mens Nieuw atheïsme Sam Harris, Richard Dawkins, Floris vd Berg, etc. Argumenten tegen de religie Kennelijk nodig in post-seculariteit Bestaan van God onbewijsbaar/onweerlegbaar Religie = ontkenning autonomie van de mens Autonome mens is rationeel en dus niet religieus

7 Autonomie Het project van de Verlichting ging en gaat over de bevordering van de rede en persoonlijke autonomie tegenover het gezag van de Kerk en de aristocratie Waarom gelovigen hun rationaliteit op sommige gebieden van het leven opschorten is moeilijk te bevatten Floris vd Berg, Hoe komen we van religie af?, 62 Maar als geloof een autonome keuze is?

8 Modern mensbeeld Autonoom mensbeeld = moderne opvatting Zéér ter discussie in postmoderniteit Relationeel mensbeeld Tegenovergesteld van autonomie Hoewel dat in dagelijkse praktijk postmoderniteit (nog steeds?) op de achtergrond staat Daar lijkt hedonisme en consumptisme dominant Positie waarheid is hier cruciaal Ooit een absolute stabiliteit Nu (op z n best) subjectieve projectie Of helemaal overbodig

9

10 Waarheid Ooit: Waarheid geborgd door God Viel samen met scheppingsorde God creëerde werkelijkheid Waar de mens deel van uitmaakte Schepping: taal-daad God zeide: er zij. En er was Schepping is proces van (be-)noemen! (Scheiden, niet formeren!» Geen natuurwetenschap» Ellen van Wolde)

11 Vleesgeworden Woord In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Het was in het begin bij God. Alles is erdoor ontstaan en zonder dit is niets ontstaan van wat bestaat. Johannes-proloog Christus is vleesgeworden Woord Kosmische orde is in Christus kenbaar geworden Daarmee is Hij de weg, de waarheid en het leven Oerchristelijke scheppingsgedachte denkt niet vanuit aanvang, maar vanuit incarnatie als centrum

12 Kerk Als Christus de Waarheid is, dan is de kerk de hoeder van de Waarheid Paus als vicarius Christis Plaatsvervanger van Christus Dat wat de Paus zegt is de Waarheid Er is niet nog iets anders waarmee de uitspraken van de Paus mee vergeleken kunnen worden Pauselijk gezag kan niet worden getoetst Niet worden bevestigd noch ontkend

13

14 Sola Scriptura!

15 Sola Scriptura Luther ondermijnt Paus op gezag van de Schrift Niet langer is het de paus die de waarheid van de Bijbel bepaalt Maar de waarheid van de Bijbel stelt het gezag van de Paus onder kritiek Bijbel is (c.q. wordt) tekst met eigen objectieve betekenis! Verschilt van subjectieve interpretaties van Paus en Luther Omdat er interpretatieverschillen zijn Wordt Waarheid een probleem Heeft Luther of de Paus gelijk?

16 Zoektocht naar Waarheid Waarheid vanwege meerduidigheid op afstand Zolang interpretatieverschil mogelijk is, is het de vraag welke waar is! Noodzakelijke voorwaarde om Waarheid te herwinnen: overeenstemming! Want dan worden meningsverschillen ongedaan gemaakt En is het ondenkbaar dat echte waarheid anders zou zijn.

17 Eénduidigheid Heilige Geest Gebed om verlichting met de Heilige Geest Belijdenisgeschriften In feite conventionele waarheid Waarheid wordt binnen belijdenis gedefinieerd En die moet je onderschrijven Onbetwijfelbare foundations vinden Waar ieder weldenkend mens het mee eens is Filosofisch foundationalisme

18 Descartes Ik kon dus niet kiezen voor één iemand wiens opvatting ik zou moeten prefereren boven die van anderen, en ik was teruggeworpen, als het ware, om mijn eigen oordeel te vormen Descartes Moderne subject heeft alleen eigen oordeel om zich op te beroepen Autonomie van de mens

19 Foundationalisme In filosofie Rationalisme Descartes: denken (cogito ergo sum) Empirisme Hume: waarneming Onbetwijfelbaarheid is inter-subjectieve zaak Om het object te herwinnen Dat zelf niet meer direct toegankelijk is Noodzakelijke overeenstemming is vereist

20

21 Postmodernisme Moderne filosofie heeft Waarheid verloren Want universele éénduidigheid is hersenschim Kort: Waarneming is afhankelijk van de (talige) context Waarneming biedt geen absolute verankering Talige context wordt je aangeleerd Denken is geen absolute verankering Postmodernisme: onherstelbaar pluriform Met welke bril bekijken we de werkelijkheid?

22 Waarheid? Absolute, universele waarheid verdampt Verdwijnt achter pluralistische meningen Postmodernisten: Waarheid bestaat niet Waarheid is virtueel Projectie van betekenissystemen Verschil echt en onecht niet meer te maken Perfecte kopie is niet te onderscheiden van origineel Hyperrealiteit Afgebeelde werkelijkheid kan beter zijn dan origineel Videoschermen bij popconcert

23

24 Virtuele waarheid Virtuele waarheid niettemin dwingend waar Kredietcrisis kunnen we niet zomaar wegdenken! Waarheid onderdeel van betekenissysteem Zoals economie, natuurwetenschap, religie Wittgenstein, Kuhn, Rorty Keuze voor betekenissysteem bepalend Niet per se uitsluitende keuze Zwaartepunt

25 Mensbeeld Autonoom mensbeeld? Filosofisch failliet Leidt tot principiële eenzaamheid Waarin alle betekenis verloren gaat Relationeel mensbeeld Betekenis = iets voor een ander betekenen Identiteit altijd in samenhang met het andere Religieus gezien: in relatie tot de Ander Levinas

26 God voorbij? God als ongenaakbare, objectieve Waarheid is voorbij God is dood-theologie Altizer, Mark C. Taylor Maar God overwint de dood! Als Partner in relatie Waarheid is niet afbeelding van objectiviteit Maar toewijding aan betekenissysteem Leven uit waarheid