Een barmhartige school

Transcriptie

1 Een barmhartige school Als we nadenken over barmhartigheid in het onderwijs, stuiten we op wezenlijke vragen. Niet alleen zingevingsvragen als: wat beogen we met ons onderwijs? en wat houdt ons gaande? Ook vragen als: hoe doen wij ons werk goed? en Hoe doen we ons werk barmhartig? Je kunt mensen een snee brood toewerpen: dat doe je natuurlijk niet. Je kunt ook naast ze gaan zitten en het brood delen. Iets dergelijks gaat op voor het onderwijs. Onderwijzen, de onwetenden leren geldt als een werk van barmhartigheid. Maar dan wel op de juiste manier en met een houding van barmhartigheid. (frater Wim Verschuren) BARMHARTIGHEID NU! Augustus

2 Joannes Zwijsen had oog voor de mensen van zijn tijd in hun concrete situatie, vooral voor armen en onwetenden. Hij was begaan met kwetsbaren en kansarmen. Hij zag ook de nood aan geloof in zijn dagen. Daarom ging de godsdienstige opvoeding hem bijzonder ter harte. Hij wilde dat zijn volgelingen, met als voorbeeld Vincentius a Paulo, God zouden dienen in de medemens en hem daardoor tot God zouden brengen. Vanuit deze zending in de kerk en vanuit de historie van onze congregatie zijn wij meer gevoelig voor de ontwikkeling van de wereld rondom ons door opvoedingswerk: de begeleiding van jonge mensen in velerlei vormen, vooral van hen die arm en hulpbehoevend zijn. (Constituties CMM, ) De fraters moeten steeds wel indachtig zijn, dat er niets voor de congregatie van zo groot gewicht is, als opvoeding en onderwijs, zowel van burgerkinderen als arme kinderen. Als kostbare panden worden zij dag en nacht aan hen geheel toevertrouwd. Opdat zij voor hen, naar lichaam en ziel, met de grootste waakzaamheid en tederste liefde zorg zouden dragen. De fraters zullen voor de kleinste en minst ervaren kinderen een bijzondere zorg dragen Ze zullen het als een voorname plicht beschouwen, zich met de lompste en minst ontwikkelde kinderen evenzeer bezig te houden en hun voortgang te behartigen. (Uit de Bijzondere Regelen van de Fraters, 1857) 2 BARMHARTIGHEID NU! Augustus 2016

3 Drie mannen waren op weg naar een reünie van hun kloosterschool. Ze haalden herinneringen aan hun leraren op. Mijn favoriete leraar zei de eerste was een monnik die mij aanspoorde niet zo dogmatisch te leven, maar wat meer naar mijn gevoel te luisteren. En mijn favoriete leraar was een pater. Hij raadde mij juist aan niet teveel op mijn gevoelens af te gaan zei de tweede. De derde zei: Ik ben het meest geholpen door een broeder die zwijgend lange wandelingen met mij maakte.... Toen ze bij de school aankwamen, werden ze naar het lokaal van hun lievelingsdocent gebracht. Het bleek een en dezelfde leraar te zijn. Vragen voor meditatie en uitwisseling 1. Deze meditatie heeft als titel: een barmhartige school. Laat deze titel op je inwerken. Wat stel jij je voor bij een barmhartige school? Wat doet barmhartigheid met leerlingen, met leerkrachten, met het management? 2. Als je terugdenkt aan je eigen schooltijd, zijn er dan onderwijzers of leraren die veel voor je hebben betekend of je hebben geïnspireerd? Probeer aan te geven welke menselijke eigenschappen deze leraren bijzonder maakten. Heb je als leerling ook iets van barmhartigheid ervaren of gezien? BARMHARTIGHEID NU! Augustus

4 HET WEZENLIJKE OP SCHOOL Beste jonge mensen, als ik jullie nu de vraag zou stellen: Waarom gaan jullie naar school?, wat zouden jullie me dan antwoorden? Er zouden waarschijnlijk vele antwoorden komen, al naar gelang de gevoeligheid van ieder van jullie. Maar ik denk dat je alles zou kunnen samenvatten door te zeggen dat de school een van de vormende omgevingen is waarin je opgroeit om te leren hoe te leven, om volwassen en rijpe mannen en vrouwen te worden, die in staat zijn om op weg te gaan, om het levenspad te doorlopen. Hoe helpt de school jullie om te groeien? Ze helpt jullie niet alleen bij het ontwikkelen van jullie intelligentie, maar ook door een veelomvattende vorming te bieden van alle aspecten van jullie persoonlijkheid. Grootmoedig zijn In navolging van wat de heilige Ignatius ons leert, is het wezenlijke van op school zijn leren om grootmoedig te zijn. Wat betekent het om grootmoedig te zijn? Het betekent dat je een groot hart hebt, ruimheid van geest bezit, dat je grote idealen hebt, het verlangen om grote dingen te doen om te beantwoorden aan wat God van ons vraagt en juist daarom de dingen van alledag goed te doen, alle dagelijkse handelingen, taken en ontmoetingen met mensen; de kleine dingen van alledag te doen met een groot hart dat openstaat voor God en voor anderen. Het is dus belangrijk zorg te dragen voor een vorming van mensen die gericht is op grootmoedigheid. De school vergroot niet alleen jullie intellectuele, maar ook jullie menselijke capaciteiten. En ik denk dat in het bijzonder onze scholen erop letten menselijke deugden te ontwikkelen: loyaliteit, respect, trouw en inzet. 4 BARMHARTIGHEID NU! Augustus 2016

5 Mensen met een ruggengraat Ik zou willen stilstaan bij twee fundamentele waarden: vrijheid en dienstbereidheid. Allereerst: wees vrije mensen! Wat wil ik daarmee zeggen? Misschien denken jullie dat vrijheid is: alles te doen wat je wilt, of je aan allerlei grenservaringen te wagen om sensatie te voelen en verveling te overwinnen. Dat is geen vrijheid. Vrijheid wil zeggen in staat zijn na te denken over wat we doen, kunnen beoordelen wat goed is en wat slecht, welke gedragingen bijdragen aan groei. Het betekent steeds het goede kiezen. Wij zijn vrij voor het goede. En wees wat dit aangaat niet bang om tegen de stroom in te zwemmen, ook al is dat niet makkelijk! Vrij zijn om steeds het goede te kiezen is veeleisend, maar het zal van jullie mensen met ruggengraat maken, mensen die het leven aankunnen, mensen met moed en geduld. Werken aan een betere wereld Het tweede woord is dienstbereidheid. In jullie scholen nemen jullie deel aan verschillende activiteiten die jullie eraan wennen je niet in je eigen kleine wereld op te sluiten, maar je open te stellen voor anderen, in het bijzonder voor de armsten en de meest behoeftigen, en te werken aan de verbetering van de wereld waarin we leven. Wees mannen en vrouwen met anderen en voor anderen, ware kampioenen in de dienst aan anderen. In dialoog met Jezus Christus Om grootmoedig te zijn met innerlijke vrijheid en een geest van dienstbereidheid, is geestelijke vorming noodzakelijk. Beste studenten, beste jongeren, houd steeds meer van Jezus Christus! Ons leven is een antwoord op zijn roeping en jullie zullen BARMHARTIGHEID NU! Augustus

6 gelukkig zijn en jullie leven goed opbouwen als jullie aan deze roeping weten te beantwoorden. Voel de aanwezigheid van de Heer in jullie leven. Hij staat vlak bij jullie als kameraad, als vriend, die weet hoe hij jullie moet helpen en begrijpen, die jullie bemoedigt in moeilijke ogenblikken en die jullie nooit in de steek laat. In het gebed, in de dialoog met hem, bij het lezen van de Bijbel zullen jullie ontdekken dat hij werkelijk vlak bij jullie staat. Jullie zullen ook leren Gods tekenen in jullie leven te verstaan. Hij spreekt altijd tot ons, ook door de gebeurtenissen van onze tijd en ons bestaan van alledag; het is aan ons om naar hem te luisteren. Een manier van leven Ik wil me ook nog richten tot de leraren, medewerkers van jullie scholen en tot jullie ouders. Raak niet ontmoedigd als je geconfronteerd wordt met de moeilijkheden en uitdagingen van het onderwijs! Opvoeden is niet een beroep, maar een houding, een manier van leven; om te kunnen onderwijzen zul je uit jezelf moeten treden en je onder jonge mensen begeven, ze vergezellen in de fases van groei en naast hen staan. Geef ze hoop en optimisme op hun reis door de wereld. Leer ze de schoonheid en goedheid zien van de schepping en van de mens die altijd de merktekens van de Schepper in zich heeft. Maar bovenal, wees met je leven een getuige van wat je zegt. Opvoeders leraren, medewerkers, ouders geven kennis en waarden door in hun eigen woorden. Die woorden krijgen pas echt betekenis voor kinderen en jongeren wanneer ze samengaan met een getuigenis, met een samenhangende manier van leven. Zonder die samenhang is het onmogelijk om op te voeden en te onderwijzen! Jullie zijn allemaal opvoeders, die taak is niet slechts aan enkelen van jullie toevertrouwd. Daarom is samenwerking in 6 BARMHARTIGHEID NU! Augustus 2016

7 een geest van eenheid en gemeenschap tussen de verschillende opvoeders essentieel, dat moet gekoesterd en gestimuleerd worden. School kan en moet een katalysator zijn, een plaats van ontmoeting en naar elkaar toegroeien voor de hele gemeenschap van opvoeders, met als enige doel: mensen vormen en helpen uitgroeien tot volwassen personen; tot eenvoudige, competente en eerlijke mensen die kunnen liefhebben in trouw, die het leven kunnen leven als een antwoord op Gods roeping en die hun toekomstige beroep kunnen zien als een bijdrage aan de samenleving. (Paus Franciscus) Vragen voor verdieping en meditatie 1. Wat maakt dat onderwijs écht verrijkend is voor jonge mensen? In deze toespraak voor leerlingen en leraren van Italiaanse en Albanese scholen gaat Paus Franciscus in op de betekenis van waarden als grootmoedigheid, ruimheid van hart, vrijheid, dienstbaarheid, respect en verantwoordelijkheid binnen de context van het onderwijs. Een vraag ter overdenking: hoe ben je zélf door je school gevormd tot de religieus die je nu bent? Welke kernwaarden springen er voor jou uit? 2. Paus Franciscus zegt in deze toespraak dat jonge mensen de merktekens van de Schepper in zich dragen. Hoe kun je jonge mensen helpen om zich daarvan bewust te worden? BARMHARTIGHEID NU! Augustus

8 Verantwoording: EEN BARMHARTIGE SCHOOL is de vierde aflevering van BARMHARTIGHEID NU!, een reeks bezinningsmaterialen van de Fraters CMM en Zusters van Liefde SCMM, Tilburg, augustus Teksten: Pagina 1: het citaat van frater Wim Verschuren is ontleend aan het verslag van een themamiddag van de Beweging van Barmhartigheid over onderwijs en barmhartigheid in De teksten op p. 2 komen uit de huidige Constituties van de Fraters CMM en uit de eerste leefregel van de Fraters, de Bijzondere Regelen van De tekst van paus Franciscus is een gedeelte van een toespraak voor leerlingen van Italiaanse en Albaanse scholen, van 7 juni Een gedeelte is ook gepubliceerd in het mooie boekje Kerk van barmhartigheid (Amsterdam, Prometheus-Bert Bakker, 2014), waaraan wij een passage ontlenen, maar met een aantal aanpassingen en toevoegingen. De anekdote op p. 3 is ontleend aan André Troost, Verder als herder. Pastor zijn en pastor blijven (Boekencentrum, Zoetermeer 2001). Afbeeldingen: p. 1 Een middeleeuwse school, handschrift 13 e eeuw; p. 8 Een leraar en zijn leerlingen, houtsnede in Nicolaus Perrottus, Grammatica nova (Heinrich Gran, Hagenau, c1491). 8 BARMHARTIGHEID NU! Augustus 2016