Cameratoezicht In Winkelcentrum de Amsterdamse Poort

Transcriptie

1

2 Cameratoezicht In Winkelcentrum de Amsterdamse Poort Petra Codfried Amsterdam, 01 juni

3 Voorwoord Voor u ligt mijn rapport waarin verslag wordt gedaan van mijn onderzoek naar het gebruik van Cameratoezicht in het Winkelcentrum de Amsterdamse Poort van het Stadsdeel Amsterdam Zuidoost. Dit onderzoek is uitgevoerd ter afsluiting van de studie HBO rechten aan de Hogeschool van Amsterdam. De opdracht is afkomstig van Buro Jansen en Janssen. Zij willen weten wat de huidige situatie is omtrent cameratoezicht. Dit rapport is bestemd voor gemeenten en burgers die willen weten welke rechtsregels voor en na de toepassing van gemeentelijk cameratoezicht ter handhaving van de openbare orde op openbare plaatsen in acht moeten worden genomen. Ik wil graag mijn praktijkbegeleiders, Wil van der Schans en Rick van Amersfoort, en docentbegeleider, Mr. Liande van Damme, bedanken voor het leveren van commentaar bij de totstandkoming van dit rapport. Amsterdam, juni 2006 Petra Codfried 3

4 Inhoudsopgave Samenvatting 5 Verklarende Woordenlijst 11 Lijst met afkortingen Inleiding Cameratoezicht: Het Juridisch Kader Privacy Europese rechtsbron Nederlandse rechtsbronnen Persoonsgegevens Europese rechtsbronnen Nederlandse rechtsbronnen Jurisprudentie Nadere regelgeving in Amsterdam Praktijk: Cameratoezicht in de Amsterdamse poort Privacy Wettelijke Basis Proportionaliteit Subsidiariteit Persoonsgegevens Uitvoering Conclusies en aanbevelingen Literatuurlijst Bijlagen Interview: Andre Meijer, Toezichthouder Stadsdeel Zuidoost 2. Interview: Hans Heester, regionaal Projectcoördinator Toezicht en Handhaving Cameratoezicht Zuidoost 3. Schematisch overzicht taak- en rolverdeling Blz. 4

5 Samenvatting Privacy betekent volgens de vrije encyclopedie Wikipedia: de persoonlijke levenssfeer. Recht op privacy wordt ook wel omschreven als het recht om met rust te worden gelaten ( the right to be left alone ). Het betekent dat men dingen kan doen zonder dat de buitenwereld daar inbreuk op maakt of zelfs weet van heeft. Privacy is een ruim begrip, een belangrijk onderdeel wordt gevormd door de bescherming van Persoonsgegevens 1. Het recht op privacy is niet absoluut. Inbreuk op dit recht is aan een aantal voorwaarden gebonden: er moet een wettelijke basis zijn (de maatregel cameratoezicht- moet bij wet zijn voorzien), er moet sprake zijn van een dringende maatschappelijke behoefte, er moet sprake zijn van proportionaliteit (de inbreuk moet in verhouding staan tot het nagestreefde doel) en er moet sprake zijn van subsidiariteit (het doel kan niet op een minder ingrijpende manier worden bereikt)(art. 8 EVRM jo art. 151c Gemeentewet). Sinds februari 2006 is ook de uitvoering van gemeentelijk cameratoezicht aan de wettelijke regels van artikel 151c Gemeentewet gebonden. In het onderstaande wordt gekeken in hoeverre het stadsdeel Amsterdam Zuidoost bij het toepassen van cameratoezicht in Winkelcentrum (Wc) de Amsterdamse Poort rekening heeft gehouden met de voorwaarden waaronder men mag overgaan tot het toepassen van cameratoezicht ter handhaving van de openbare orde in het publieke domein. Vervolgens wordt uiteengezet hoe de bescherming van de persoonsgegevens en de uitvoering van cameratoezicht eruit (horen te) zien. Privacy Wettelijke basis Het College Bescherming Persoonsgegevens heeft in onderzoek gedaan naar het gebruik van cameratoezicht ter handhaving van de openbare orde door Nederlandse gemeenten. Hieruit bleek dat 93 gemeenten (20%) gebruikmaakten van camera s. Gemeentelijk cameratoezicht is een middel dat inbreuk kan maken op de privacy (art. 8 EVRM). Daarom heeft de wetgever besloten om dit onderwerp bij formele wet uitputtend te regelen. Uitsluitend op de wijze omschreven in artikel 151c Gemeentewet, kunnen gemeenten besluiten tot langdurige plaatsing van vaste camera s ten behoeve van de handhaving van de openbare orde. De gemeenteraad moet op grond van artikel 151c lid 1 Gemeentewet de burgemeester bij verordening deze bevoegdheid verlenen, waarbij de gemeenteraad kan bepalen tot welke openbare plaatsen en over welke periode de bevoegdheid tot cameratoezicht zich uitstrekt. De gemeente Amsterdam heeft in april 2003 bij gebrek aan landelijke regelgeving een beleidskader 3 opgesteld. Het beleidskader is gebaseerd op de landelijke regelgeving, zoals de wet cameratoezicht (op dat moment nog voor advies bij de Raad van State) en de regels ter bescherming van de privacy van het College Bescherming Persoonsgegevens Cameratoezicht in de openbare ruimte, College bescherming Persoonsgegevens, november Gemeente Amsterdam, Vernieuwd Beleidskader Cameratoezicht, april

6 Conclusie en aanbevelingen De formele wetgever heeft voldaan aan één van de voorwaarden die een inbreuk op de privacy rechtvaardigt namelijk, een wettelijke basis (art. 151c Gemeentewet). Gelet op het doel van de wet, handhaving van de openbare orde, dient de Gemeente Amsterdam een nieuw artikel op te nemen in de Algemene plaatselijke verordening (APV) waarin artikel 151c lid 1 Gemeentewet nader wordt geregeld. Hiervoor heeft de Gemeente Amsterdam tot 1 februari 2007 de tijd. Verder dient opgemerkt te worden dat het besluit van de burgemeester tot plaatsing van camera s op een openbare plaats een besluit van algemene strekking is waartegen op grond van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) voor belanghebbenden bezwaar en beroep openstaan. Proportionaliteit & Subsidiariteit Zowel art. 8 EVRM als art. 151c lid 1 Gemeentewet bevat een proportionaliteitseis. Cameratoezicht is slechts geoorloofd indien het aan de proportionaliteitseis voldoet. Een proportionaliteitstoets kent een drietal elementen. Cameratoezicht is slechts proportioneel wanneer zij geschikt is om het beoogde doel te dienen. In de tweede plaats mag het middel (cameratoezicht) niet verder gaan dan nodig is. Er mag geen minder bezwaarlijk alternatief bestaan (subsidiariteit). In de derde plaats moet het probleem (een dringende maatschappelijke behoefte) opwegen tegen de zwaarte van het middel (cameratoezicht). Doel en middel dienen in een juiste verhouding te staan: een betrokken individu mag niet onevenredig belast worden. De Britse rechter Lord Diplock geeft de volgende omschrijving van het proportionaliteitsbeginsel: that prohibits the use of a steam hammer to crack a nut, if a nutcracker would do 4 Probleem Middel Doel Resultaat In het onderstaande volgt een uiteenzetting van het probleem dat de aanleiding vormde voor het gebruik van cameratoezicht (middel) in Winkelcentrum de Amsterdamse poort ter voorkoming van strafbare feiten die invloed hebben op de orde en rust en ter verhoging van het gevoel van veiligheid (doel). Ten slotte het resultaat van de inzet van de verschillende middelen. Aan de hand hiervan wordt geconcludeerd of het stadsdeel Amsterdam Zuidoost aan de proportionaliteitstoets heeft voldaan. Probleem In winkelcentrum de Amsterdamse Poort maakt men sinds januari 2004 gebruik van cameratoezicht. Het gebied werd geteisterd door drugsoverlast, drugsgerelateerde criminaliteit, auto-inbraken en (agressief) bedelen. Volgens de winkeliers is de overlast en de criminaliteit in de parkeergarages in 2003 dankzij frequente politieaanwezigheid en het extra schoonmaken behoorlijk afgenomen. Ondanks dat bleven de winkeliers echter vrezen dat het winkelklimaat door de aanwezigheid van zwervers, junks en bedelaars zijn aantrekkelijkheid zou verliezen en dat Winkelcentrum de Amsterdamse Poort de concurrentie met andere winkelcentra met regionale betekenis niet aan zou kunnen. Ook de bewoners die inspraak hadden in het wijkveiligheidsplan maakten zich blijvend zorgen over het woonklimaat. Zowel de winkeliers als de bewoners spraken hun wens uit naar het stadsdeel: het verwijderen van junks en zwervers, geen colportage, geen gebedel en verhinderen dat de parkeergarages als openbaar toilet worden gebruikt 5. 4 Zoethout 2005, P.23 5 Gemeente Amsterdam, Veiligheidsplan, Actieprogramma Hotspots Zuidoost juni 2003, p.8. 6

7 Middel Cameratoezicht werd in januari 2004 op 7 plekken ingevoerd in Winkelcentrum de Amsterdamse Poort, en zou drie jaar, dus tot en met 2006 duren. De kosten bedroegen , - aan investering en , - aan exploitatie. Het maakt deel uit van een breed pakket aan maatregelen (zie figuur 1): toepassing van de support-aanpak toepassen op de drugsverslaafden die s nachts in het winkelcentrum op straat aanwezig zijn en stelselmatige verwijdering van niet- Bijlmerverslaafden; het realiseren van nachtopvang waarnaar de in Amsterdamse Poort rondzwervende Bijlmerjunks worden verwezen; systematische horecacontroles en bestuurlijke handhaving; vaststelling van een beheerplan voor Centrumgebied Amsterdam Zuidoost. In dit beheerplan zal een paragraaf veiligheid worden opgenomen. Onderdeel van het beheersplan is ook: de extra schoonmaak van het winkelcentrum; een BOB-aanpak (BOB staat voor: bestrijding onrechtmatige bewoning) voor de woningen van Amsterdamse Poort (afspreken met woningbedrijf Amsterdam en de politie); op termijn; een buurtservicepunt voor zowel bewoners, winkeliers als winkelend publiek. De samenwerking tussen hulp- en dienstverlening en politie en justitie heeft vorm gekregen in het Support Project. Dit is een aanpak voor de totale groep extreem problematische personen inclusief de verslaafde veelplegers. Hun wordt een individueel traject aangeboden. Dit kan echter alleen slagen als de samenwerking en de afstemming tussen alle partijen behouden blijft en zelfs wordt aangescherpt. Deze aanscherping betekent onder andere wijziging van de (landelijke) weten regeling zodat de uitwisseling van privacygegevens, uitbreiding van het onder medische toezicht verstrekking van heroïne en de uitbreiding van bevoegdheden van toezichthouders mogelijk wordt gemaakt. De gemeente is op dit moment de grenzen van de beleidsopties genaderd 6. Bovengenoemde maatregelen worden nader omschreven in het actieprogramma hotspots zuidoost en het actieprogramma verslaafde veelplegers. Zij maken beiden deel uit van het Veiligheidsplan van de Gemeente Amsterdam. 6 Gemeente Amsterdam Veiligheidsplan - Actieprogramma Aanpak Verslaafde Veelplegers november 2003, p.4. 7

8 Figuur 1: Actieprogramma verslaafde veelplegers Dit is conform de eis van de gemeente: cameratoezicht is als los ingezet middel niet toerijkend om de problemen aan te kunnen en moet daarom altijd in combinatie met andere maatregelen ingezet worden. Doel Het doel van cameratoezicht bestaat uit het vroegtijdig kunnen opmerken van ongeregeldheden, zodat de politie op meer doelgerichte wijze kan worden ingezet (preventief gebruik). Het doel is tevens: de gevoelens van onveiligheid, de criminaliteit, de geweldsmisdrijven en de overlast door druggebruikers, dealers, zwervers en bedelaars (de doelgroep) terugdringen (repressief gebruik). Met het Support Project dient op individueel niveau, ten behoeve van de groep extreem problematische personen, de volgende doelen te worden gehaald: dagelijks een dak boven het hoofd, regelmatig medische controle, het beschikken over een zinvolle dagbesteding, een inkomen (i.c. uitkering) en in een beschermde omgeving drugs gebruiken (i.c. toegang tot een gebruikersruimte). Het stadsdeel Amsterdam Zuidoost probeert op deze manier de drugsoverlast terug te dringen en een veiliger en leefbaar stadsdeel te waarborgen. Resultaat De veiligheidsindex Amsterdam ( ) laat in 2005 een verbetering van de objectieve en subjectieve veiligheid in Wc de Amsterdamse Poort zien. Dat wil zeggen dat de criminaliteit daalt en de onveiligheidsgevoelens afnemen. De veiligheidscoördinator van het stadsdeel Amsterdam Zuidoost geeft echter te kennen dat in de index weliswaar sprake is van een duidelijke daling van de criminaliteit in de gebieden waar camera s hangen, maar dat het de vraag is of dit ook aan de camera s ligt. De criminaliteit daalt in z n geheel dus ook op plekken waar geen camera s hangen. 8

9 Conclusie en aanbevelingen Een van de door de gemeente gestelde voorwaarden voor cameratoezicht in de openbare ruimte is, dat het middel alleen in combinatie met andere maatregelen mag worden ingezet. Dat maakt het moeilijk om bij een evaluatie een verband aan te tonen tussen eventuele veranderingen (objectieve en subjectieve veiligheid) in de omgeving en de invoering van cameratoezicht. Het is namelijk ook mogelijk dat een van de andere maatregelen effect heeft gehad. De subsidiariteit vereist echter dat eerst de andere maatregelen afzonderlijk worden getoetst. De andere maatregelen zijn minder ingrijpend te noemen omdat ze gericht zijn op de doelgroep (dealers, junks, zwervers en bedelaars). De privacy van de burger wordt hierbij ongeschonden gelaten. Het stadsdeel diende eerst te kijken of sociale projecten zoals het programma van het Support Project niet zonder het toepassen van cameratoezicht succesvol waren voordat men overging tot de privacy schending van de burger. Het dient daarom ook aanbeveling om te investeren in projecten die gericht zijn op de doelgroep. Een meer doelgroepgerichte (dader) aanpak zal wellicht ingrijpen in de privacy van de doelgroep. Om de aanpak te verscherpen is het namelijk nodig om over te gaan tot uitwisseling van privacygegevens, uitbreiding van het onder medische toezicht verstrekking van heroïne en uitbreiding van bevoegdheden van toezichthouders. De privacy van de burger zal echter ongeschonden blijven. Het stadsdeel dient alvorens men overgaat tot verdere uitbreiding en uitvoering van cameratoezicht de cumulatieve effecten van wet en beleid te herzien. Op die manier kan de wenselijkheid en de effectiviteit van het cameratoezichtbeleid gewogen en uiteindelijk vastgesteld worden. Persoonsgegevens De bescherming van de persoonsgegevens wordt geregeld in paragraaf 5 van de Wpolr. De uitoefening van deze rechten (inzage, afscherming, verwijdering en correctierecht) worden in het privacyreglement geregeld. Alle verzoeken, ter uitoefening van deze rechten door de burger, dienen schriftelijk gericht te worden aan de registerbeheerder, t.a.v. de privacyfunctionaris, Postbus 2287, 1000 CG Amsterdam. Het stadsdeel geeft aan niet op de hoogte te zijn van de organisatie omtrent deze rechten. De regionaal projectcoördinator van de politie is weliswaar op de hoogte van deze rechten maar verwijst de burger door naar het privacyreglement. Het is de vraag of de bewoners op de hoogte zijn van deze mogelijkheid. Zelfs de veiligheidscoördinator van het stadsdeel weet het niet. Het is tevens de vraag of men de moeite wil nemen om de privacyregelgeving te achterhalen. Opvallend is wel dat de klachten die zijn binnengekomen vooral gaan over de vraag waarom er niet nog meer camera s hangen op andere plekken. De aanleiding is dan meestal veel voorkomende criminaliteit, zoals diefstal, vandalisme en geweldsdelicten 7. Conclusie en aanbevelingen Het verdient aanbeveling een laagdrempelig loket in het leven te roepen waar mensen terecht kunnen met vragen en/of klachten. Op deze manier krijgt het stadsdeel beter te horen wat er onder de bevolking leeft en wat er eventueel verbeterd zou kunnen worden. 7 Stadstoezicht,

10 Uitvoering Uit het interview met de veiligheidscoördinator van het stadsdeel is gebleken dat er 32 uur per week onregelmatig wordt meegekeken. De mate waarin de openbare orde wordt verstoord, is bepalend voor de vaststelling van de noodzaak om cameratoezicht toe te passen. Er moet sprake zijn van een gebied waarin zich onveilige situaties of met enige regelmaat wanordelijkheden voordoen. Verder vertelde de veiligheidscoördinator dat er 3 maanden is meegekeken op de Flierbosdreef. Hieruit kwam naar voren dat er niet altijd wat werd gedaan met meldingen van cameraobservanten vanwege capaciteitsproblemen bij de politie. Ook werd er verteld dat het niveau van de meelezers te laag is waardoor de politie moeite heeft met het aannemen van calamiteiten. De inrichting moet voldoen aan de eisen van het Besluit cameratoezicht op openbare plaatsen. Dit besluit verwijst naar een certificatieregeling. Het toetsingskader wordt gevormd door de beoordelingsrichtlijnen van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV). Er bestaat een richtlijn voor het ontwerp van het camerasysteem en een richtlijn voor de toezichtcentrale 8. Personen, bedrijven en instellingen die zijn belast met of anderszins direct zijn betrokken bij de uitvoering van cameratoezicht, moeten in het bezit zijn van één of meer diploma s en/of certificaten, waarmee ze kunnen aantonen dat zij voldoen aan deze regels 9. Dit besluit is sinds de inwerkingtreding van de wet cameratoezicht (01/02/2006) van kracht. Conclusie en aanbevelingen Het cameratoezicht is sinds januari 2004 operationeel en is niet aan de beoordelingsrichtlijnen van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) getoetst. Door certificering wordt de kwaliteit, en daarmee de betrouwbaarheid van het cameratoezicht gewaarborgd. Het is daarom raadzaam om deze toets alsnog met terugwerkende kracht uit te voeren. Het stadsdeel heeft hiervoor tot 1 februari 2007 de tijd. Het is van belang erop te wijzen dat dit een verkennend onderzoek is en vooral bedoeld is als voer ter bevordering van de discussie omtrent de invoering van cameratoezicht in het stadsdeel Zuidoost. 8 Beoordelingsrichtlijn Cameratoezicht Openbare Plaatsen Procescertificaat voor de toezichtcentrale, CCV Beoordelingsrichtlijn Cameratoezicht Openbare Plaatsen Procescertificaat voor het ontwerp, het aanleggen en het onderhoud van camerasystemen, CCV

11 Verklarende Woordenlijst 1. Privacy: de mogelijkheid om in eigen milieu geheel zichzelf te zijn. 2. Openbare plaats: een openbare plaats is een voor het publiek vrij toegankelijke plaats. Er zijn geen belemmeringen voor de burger om die plaats te betreden. 3. Persoonsgegevens: persoonsgegevens zijn gegevens over een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon. Persoonsgegevens zijn medebepalend voor de wijze waarop de betrokken persoon wordt beoordeeld of behandeld. 4. Camerabeelden: camerabeelden zijn persoonsgegevens als herkenning of identificatie van de betrokken persoon redelijkerwijs mogelijk is. 5. Verwerking van persoonsgegevens: alle handelingen die mogelijk zijn met opgeslagen camerabeelden zijn verwerkingen van persoonsgegevens. 6. Betrokkene: een betrokkene is diegene over wie de gegevens informatie bevatten. Een betrokkene is dus een ieder van wie camerabeelden worden vastgelegd. 7. Lokale driehoeksoverleg: burgemeester, korpschef en de Officier van justitie 8. Winkelcentrum Amsterdamse Poort: wordt verstaan het winkelcentrum dat is omsloten door de wegen: Bijlmerdreef, Flierbosdreef, Hoogoorddreef en Foppingadreef. 9. Objectieve veiligheid: de feitelijke criminaliteit (sociale veiligheid). 10. Subjectieve veiligheid: de veiligheidsbeleving van burgers. 11. Support-trajecten: trajecten voor chronisch problematische verslaafden gericht op het behalen van de volgende doelen: ondrdak, zinvolle dagbesteding, inkomen/uitkering, regelmatig medisch onderzoek en toegang tot beschermd drugsgebruik. Coördinatie ligt bij de GG & GD. 12. Medewerkers Toezicht en Veiligheid: toezichthouders die onder de regie van de politie worden ingezet bij toezicht en veiligheid. 13. Toewijzingscommissie: commissie ter eenduidige toebedeling van schaarse detentieen/of zorgplekken aan verslaafde veelplegers. 14. Stedelijk Caseregister: in dit register zijn de persoonsdossiers van verslaafde veelplegers opgenomen en het aanbod aan interventies. 15. Inrichting Stelselmatige Daders: detentievorm met een maximumduur van 2 jaar, gericht op zeer actieve veelplegers 16. Verslaafde veelplegers: verslaafden die in 5 jaar tijd minimaal drie veroordelingen en straf achter de rug voor voorgeleidenswaardige delicten als winkeldiefstal, diefstal uit / vanaf auto s, woninginbraken. 11

12 Lijst met afkortingen EVRM GW Wpolr Bpolr Wpolg Wbp WvSr Wom Jo Hfst CCV OM St. Wc ISD MTV-ers CVS ES&E : Europees verdrag ter bescherming van de Rechten van de Mens : Grondwet : Wet politieregisters : Besluit politieregisters : Wet politiegegevens : Wet bescherming persoonsgegevens : Wetboek van Strafrecht : Wet openbare manifestaties : Juncto : Hoofdstuk : Centrum voor criminalitietspreventie en veiligheid : Openbaar Ministerie : Staatsblad : Winkelcentrum : Inrichting Stelselmatige Daders : Medewerkers Toezicht en Veiligheid : Cliënt Volg Systeem : Adviesbureau Eysink Smeets B.V. 12

13 1. Inleiding Ter bevordering van de veiligheid wordt er door gemeenten steeds meer gebruik gemaakt van cameratoezicht. Cameratoezicht betekent in sommige gevallen inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van de burgers. Tot nu toe konden gemeenten daarbij de algemeen geldende privacynormen als richtlijn nemen, zoals kenbaarheid, doelbinding, proportionaliteit en subsidiariteit. Met het toenemen van de mogelijkheden voor cameratoezicht ontstond echter een behoefte aan meer duidelijkheid op dit gebied. In het nieuwe artikel 151c Gemeentewet is de wetgever aan deze behoefte tegemoet gekomen door dieper in te gaan op de privacynormen waaraan cameratoezicht op openbare plaatsen moet voldoen 10. In het stadsdeel Amsterdam Zuidoost wordt sinds 1997 cameratoezicht toegepast in het kraaiennest gebied. Vanaf januari 2004 is het cameratoezicht ook operationeel in winkelcentrum de Amsterdamse Poort. Na de invoering van artikel 151c Gemeentewet op 1 februari 2006 hebben gemeenten nog een jaar de tijd om bestaande trajecten aan te passen. Het is nu tijd om het cameratoezichtbeleid in al zijn facetten samen te brengen, te wegen om uiteindelijk vast te stellen of en waarom men hiermee door wilt gaan. De probleemstelling luidt: In hoeverre heeft het stadsdeel Amsterdam Zuidoost bij het toepassen van cameratoezicht in de Amsterdamse Poort rekening gehouden met de omstandigheden waaronder men mag overgaan tot het toepassen van cameratoezicht ter handhaving van de openbare orde in het publieke domein? En aan welke eisen moet men na de invoering van cameratoezicht voldoen? Dit verslag bevat een algemene samenvatting. In de daarop volgende hoofdstukken volgt een uiteenzetting van; De regelingen betreffende privacy en persoonsgegevens die het normenkader vormen waarbinnen cameratoezicht voor handhaving van de openbare orde toegepast dient te worden (hfst. 2). De wettelijke vereisten waaraan het gemeentelijk cameratoezicht in de Amsterdamse Poort voor en na de invoering moet voldoen (hfst. 3). De conclusie van het onderzoek. Hier wordt teruggegrepen naar de probleemstelling en worden de bevindingen geëvalueerd (hfst. 4). 10 Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid, Handreiking cameratoezicht 2006, p

14 2. Cameratoezicht: het juridisch kader Privacy betekent volgens de vrije encyclopedie Wikipedia: de persoonlijke levenssfeer. Recht op privacy wordt ook wel omschreven als het recht om met rust te worden gelaten ( the right to be left alone ). Het betekent dat men dingen kan doen zonder dat de buitenwereld daar inbreuk op maakt of zelfs weet van heeft. Privacy is een ruim begrip, een belangrijk onderdeel wordt gevormd door de bescherming van Persoonsgegevens 11. In dit hoofdstuk wordt de regelgeving beschreven die het normenkader vormt waarbinnen cameratoezicht voor handhaving van de openbare orde toegepast dient te worden. De Europese regelgeving is van belang voor de wijze waarop in Nederland de nationale wetgeving ingericht dient te worden, samen vormen zij het juridische kader ter bescherming van de privacy en de persoonsgegevens. 2.1 Privacy Bescherming van de privacy wordt gegarandeerd in het Europees Verdrag van de rechten van de mens 12 (EVRM) en de Nederlandse Grondwet (GW) Europese rechtsbron Het meest algemene artikel waar bij de invoering van cameratoezicht in het publieke domein rekening mee moet worden gehouden en dat in Europa geldt, is art. 8 van het EVRM Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, Rome, 4 november 1950, Trb. 1951,154; laatste wijziging: Trb. 1988,95. 14

15 Toelichting: Artikel 8 EVRM: Recht op eerbiediging van privé, familie en gezinsleven -1. Een ieder heeft recht op respect voor zijn privé leven, zijn familie- en gezinsleven, zijn woning en correspondentie. -2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan in de uitoefening van dit recht, dan voorzover bij de wet is voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk is in het belang van de nationale veiligheid, de openbare veiligheid of het economisch welzijn van het land, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, de bescherming van de rechten van anderen. In het eerste lid van artikel 8 EVRM is het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer vastgelegd. Het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer is niet absoluut. Er kan sprake zijn van situaties waarin de burger inbreuk op zijn persoonlijke levenssfeer moet dulden. Inbreuk op het privé-leven van burgers is gebonden aan de volgende voorwaarden (art. 8 lid 2 EVRM): 1. Een wettelijke basis 2. Dringende maatschappelijke behoefte 3. Proportionaliteit: de inbreuk moet in verhouding staan tot het nagestreefde doel. 4. Subsidiariteit: het doel kan niet op een minder ingrijpende manier worden bereikt Nederlandse rechtsbronnen In Nederland is het privacy recht voorzien van een grondwettelijke garantie in artikel 10 Grondwet. Het betreft het recht van de burger om in de beslotenheid van zijn privé-sfeer met rust te worden gelaten. Toelichting: Artikel 10 Grondwet: Eerbiediging en bescherming van de persoonlijke levenssfeer 1. Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer. 2. De wet stelt regels ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer in verband met het vastleggen en verstrekken van persoonsgegevens. 3. De wet stelt regels inzake de aanspraken van personen op kennisneming van over hen vastgelegde gegevens en van het gebruik dat daarvan wordt gemaakt, alsmede op verbetering van zodanige gegevens. In het eerste lid van artikel 10 Grondwet, is het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer vastgelegd. Onder de persoonlijke levenssfeer wordt verstaan: het huis, de briefwisseling, de communicatie via telefoon, telegraaf en andere besloten middelen van communicatie, het recht om in besloten situaties niet te worden bespied of afgeluisterd, het recht op zorgvuldige behandeling van persoonlijke gegevens, en het recht op eerbiediging van het innerlijk leven en van de lichamelijke integriteit PDF, Grondwet voor het koninkrijk der Nederlanden 2002, p

16 In artikel 441b Wetboek van Strafrecht (WvSr) is de strafbaarstelling van heimelijk cameratoezicht geregeld. Heimelijk Cameratoezicht houdt in: het maken van beelden van personen met camera s die zijn aangebracht om personen herkenbaar in beeld te brengen zonder dat de aanwezigheid ervan duidelijk kenbaar is gemaakt. Sinds 1 januari 2004 geregeld zowel voor plaatsen die toegankelijk zijn voor het publiek als voor besloten plaatsen. Artikel 441b Wetboek van Strafvordering: Heimelijk cameratoezicht Met hechtenis van ten hoogste twee maanden of geldboete van de derde categorie wordt gestraft hij die, gebruik makende van een daartoe aangebracht technisch hulpmiddel waarvan de aanwezigheid niet op duidelijke wijze kenbaar is gemaakt, van een persoon, aanwezig op een voor het publiek toegankelijke plaats, wederrechtelijk een afbeelding vervaardigt. Toelichting: Heimelijk gebruik van camera s kan inbreuk maken op de persoonlijke levenssfeer en is daarom verboden in artikel 441b WvSr. De wet is van toepassing op camera s ( technische hulpmiddelen ) die zijn aangebracht om afbeeldingen van personen te maken (film, video of foto s) en waarvan de aanwezigheid niet op duidelijke wijze kenbaar is gemaakt. Met aangebracht wordt bedoeld dat de camera s op een of andere wijze zijn geïnstalleerd, bijvoorbeeld bevestigd aan een gevel of plafond of verborgen in een koffer 14. De toepassing van cameratoezicht kan in bepaalde gevallen inbreuk maken op de persoonlijke levenssfeer. Tot nu toe konden gemeenten daarbij de algemeen geldende privacynormen (EVRM en Grondwet) als richtlijn nemen, zoals kenbaarheid, doelbinding, proportionaliteit en subsidiariteit 15. De Gemeentewet kent sinds 1 februari specifieke regels voor cameratoezicht door gemeenten. Het gebruik van cameratoezicht voor de handhaving van de openbare orde in het publieke domein is gebaseerd op artikel 151c Gemeentewet en heeft hierdoor een specifieke wettelijke grondslag gekregen. Artikel 151c Gemeentewet: Cameratoezicht -1. De raad kan bij verordening de burgemeester de bevoegdheid verlenen om, indien dat in het belang van de handhaving van de openbare orde noodzakelijk is, te besluiten tot plaatsing van vaste camera s voor een bepaalde duur ten behoeve van het toezicht op een openbare plaats als bedoeld in artikel 1 van de Wet openbare manifestaties (WOM) en andere bij verordening aan te wijzen plaatsen die voor een ieder toegankelijk zijn. De burgemeester bepaalt de duur van de plaatsing en wijst de openbare plaats of plaatsen aan, met inachtneming van hetgeen daaromtrent in de verordening is bepaald. -2. De burgemeester stelt, na overleg met de officier van justitie in het overleg, bedoeld in artikel 14 van de Politiewet 1993, de periode vast waarin in het belang van de handhaving van de openbare orde daadwerkelijk gebruik van de camera s plaatsvindt en de met de camera s gemaakte beelden in elk geval rechtstreeks worden bekeken De notitie cameratoezicht, Kamerstukken II 1997/ , nr Stb. 2005,392 16

17 -3. De burgemeester bedient zich bij de uitvoering van het in het eerste lid bedoelde besluit van de onder zijn gezag staande politie. -4. De aanwezigheid van camera s als bedoeld in het eerste lid is op duidelijke wijze kenbaar voor een ieder die de desbetreffende openbare plaats betreedt. -5. Met de camera s worden uitsluitend beelden gemaakt van een openbare plaats als bedoeld in artikel 1 van de Wet openbare manifestaties en andere bij verordening aan te wijzen plaatsen die voor een ieder toegankelijk zijn. -6. De met de camera s gemaakte beelden mogen in het belang van de handhaving van de openbare orde worden vastgelegd en gedurende ten hoogste vier weken worden bewaard. -7. De vastgelegde beelden, bedoeld in het zesde lid, vormen een tijdelijk register in de zin van de Wet politieregisters. Met inachtneming van artikel 13, zevende lid, van de Wet politieregisters kunnen uit dat register gegevens worden verstrekt ten behoeve van de opsporing van een gepleegd strafbaar feit. -8. Bij of krachtens algemene maatregel van bestuur worden met het oog op de goede uitvoering van het toezicht, bedoeld in het eerste lid, regels gesteld omtrent: a. de vaste camera s en andere technische hulpmiddelen benodigd voor het toezicht, bedoeld in het eerste lid, en de wijze waarop deze hulpmiddelen worden aangebracht; b. de personen belast met of anderszins direct betrokken bij de uitvoering van het toezicht; en c. de ruimten waarin de waarneming of verwerking van door het toezicht vastgelegde beelden plaatsvindt. Toelichting 17 : In dit artikel wordt de regie ten aanzien van cameratoezicht in het publieke domein expliciet toegekend aan de overheid. In het onderstaande volgt een toelichting op dit artikel. Ad 1: De Gemeenteraad kan de burgemeester bij verordening de bevoegdheid verlenen tot het plaatsen van camera s, waarbij de gemeenteraad mag bepalen tot welke openbare plaatsen de bevoegdheid zich uitstrekt en voor welke bepaalde duur de plaatsing van camera s ten hoogste mag geschieden. Het besluit van de burgemeester tot plaatsing van camera s op een openbare plaats is een besluit in de zin van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) waartegen bezwaar en beroep openstaan. 17 Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid, Handreiking cameratoezicht 2006, p

18 Voor een juiste afweging zijn de volgende aspecten van belang: Het doel en de tijdsperiode van cameratoezicht dient vooraf bepaald en omschreven te worden door de burgemeester. In het geval van gemeentelijk toezicht op een openbare plaats gaat het altijd om de handhaving van de openbare orde. Hieruit blijkt dat bijvoorbeeld de bewaking van het gemeentehuis met camera s niet onder de regeling valt, omdat het doel van het cameratoezicht dan niet de handhaving van de openbare orde is, maar de beveiliging van personen en/ of eigendom. Gemeenten moeten met een veiligheidsanalyse aantonen dat er een evenwichtige verhouding bestaat tussen het doel en het middel (proportionaliteit). De mate waarin de openbare orde wordt verstoord, is bepalend voor de vaststelling van de noodzaak om cameratoezicht toe te passen. Er moet sprake zijn van een gebied waarin zich onveilige situaties of met enige regelmaat wanordelijkheden voordoen. Ook moeten zij nagaan of het beoogde doel namelijk de handhaving van de openbare orde, niet op een minder ingrijpende wijze kan worden bereikt (subsidiariteit). De noodzakelijkheidseis werkt ook door in de plaatsing, het bereik en het daadwerkelijke gebruik van de camera s. Cameratoezicht moet zodanig zijn ingericht dat niet meer plaatsen en personen worden waargenomen en vastgelegd dan voor het doel noodzakelijk is. Een andere beperking kan worden gezocht in de periode waarin de camera s beelden registreren en/of vastleggen en de intensiteit waarmee de beelden worden vastgelegd. Periodiek moet worden beoordeeld of de doelstelling(en), die men met het plaatsen van de camera s wil behalen, zijn bereikt en of er voor het cameratoezicht nog langer een noodzaak bestaat. Daarom mag een besluit tot plaatsing slechts voor bepaalde duur zijn. Na het verstrijken van deze termijn kan het cameratoezicht, bij gebleken noodzaak, worden verlengd. Het ligt daarom voor de hand om de duur van plaatsing te koppelen aan een evaluatie (art. 151c lid 1 Gemeentewet). Ad 2: De vastgelegde beelden kunnen worden gebruikt ten behoeve van de opsporing en vervolging van een gepleegd strafbare feit. Dit heeft consequenties voor de inzet en capaciteitsverdeling van het Openbaar Ministerie. Daarom is in de wet bepaald dat de burgemeester ná overleg met de Officier van Justitie in het lokale driehoeksoverleg de periode vaststelt waarin de geplaatste camera s daadwerkelijk mogen functioneren en de beelden live bekeken worden. De Officier van Justitie beslist of de opgenomen beelden daadwerkelijk gebruikt mogen worden ten behoeve van de opsporing en vervolging van strafbare feiten (art. 151c lid 2 Gemeentewet). Ad 3: In eerste instantie worden de met cameratoezicht verkregen beelden gebruikt voor de handhaving van de openbare orde. Daarom heeft de politie op grond van de wet de operationele regie bij het toepassen van cameratoezicht. Hieronder valt ook het waarnemen van de beelden en het beslissen over de eventuele vervolgstappen naar aanleiding van de beelden. Andere personen en instanties mogen de beelden alleen bekijken met toestemming van de politie (art. 151c lid 3 Gemeentewet). Ad 4: Op grond van de wet moeten burgers in kennis worden gesteld van de mogelijkheid dat zij op beelden kunnen voorkomen zodra zij het gebied betreden dat valt binnen het bereik van de camera s. Aan dit kenbaarheidsvereiste moet niet alleen worden voldaan als er beelden worden 18

19 vastgelegd, maar ook als sprake is van monitoring en er dus geen opnames worden gemaakt. Het niet kenbaar maken van cameratoezicht op voor publiek toegankelijke plaatsen is strafbaar (art. 151c lid 4 Gemeentewet jo art. 441b WvSr). Ad 5: De invulling van het begrip openbare plaats is ontleend aan de Wet openbare manifestaties (Wom). Er wordt in het algemeen met het begrip openbare plaats een plaats bedoeld waar men komt en gaat. Er mag geen sprake zijn van beletselen voor dit vrije komen en gaan zoals een meldingsplicht, eisen van voorafgaand verlof of entreegelden. Onder het begrip openbare plaats vallen de wegen en straten die voor iedereen toegankelijk zijn. De gemeenteraad kan ook andere plaatsen die voor iedereen vrij toegankelijk zijn aanwijzen als openbare plaats en zo onder de reikwijdte van de wet brengen. Op deze manier kunnen gemeenten bij de handhaving van de openbare orde snel inspelen op lokale behoeften (art. 151c lid 5 Gemeentewet). Ad 6: De beelden mogen gedurende ten hoogste vier weken worden bewaard. Een uitzondering op deze regel vormen alle beelden die door de politie ingezet worden voor de opsporing en vervolging van daders van een gepleegd strafbaar feit (art. 151c lid 6 Gemeentewet). Ad 8: Op grond van artikel 151c lid 8 Gemeentewet worden nadere regels gesteld om de goede uitvoering van het cameratoezicht te waarborgen. Het Besluit cameratoezicht op openbare plaatsen 18 verwijst naar een certificatieregeling. Het toetsingskader wordt gevormd door de beoordelingsrichtlijnen van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV). Er bestaat een richtlijn voor het ontwerp van het camerasysteem en een richtlijn voor de toezichtcentrale. Door certificering wordt de kwaliteit, en daarmee de betrouwbaarheid van het cameratoezicht gewaarborgd Europese rechtsbronnen 2.2 Persoonsgegevens Bij het gebruik van gemeentelijk cameratoezicht worden er beelden vastgelegd. Camerabeelden zijn persoonsgegevens als herkenning of identificatie van de betrokken persoon redelijkerwijs mogelijk is. Deze vastgelegde beelden vormen dan persoonsgegevens in de zin van het databeschermingsverdrag 19 en de Europese Privacyrichtlijn 20 dit betekent dat de burger recht heeft op bescherming van zijn persoonsgegevens. Wat deze bescherming precies inhoudt, wordt nader uitgewerkt in de Nederlandse wetgeving (art. 10 GW, de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp), de Wet politieregisters (Wpr) en de daarop gebaseerde nadere regelgeving). Een ruime definitie van het begrip persoonsgegevens wordt op internationaal terrein gegeven in zowel artikel 2, onder a, van het Europees Databeschermingsverdrag van Straatsburg uit 1981, als in artikel 2, onder a, van de algemene EG-Privacyrichtlijn van de Europese Unie. Op Europees 18 Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid -beoordelingsrichtlijn, p Verdrag tot bescherming van personen met betrekking tot de geautomatiseerde verwerking van persoonsgegevens, Straatsburg, 28 januari, Trb ; laatste wijziging: Trb.2000, Richtlijn 95.46/EG van het Europese Parlement en de Raad van 24 oktober 1995, Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen nr /40,23 november

20 niveau heeft dit geleid tot een permanente werkgroep van Europese toezichthouders voor bescherming van persoonsgegevens, ook wel de Working Party 29 (WP 29, want ingesteld op grond van artikel 29, richtlijn 95/46/EG) genoemd. De werkgroep stelt ten behoeve van de uitvoering van de taken opinies 21 op waarin actuele onderwerpen worden besproken in het licht van de Richtlijn 95/46/EG. In opinie 4/2004 wordt uitgelegd op welke wijze de richtlijn in het geval van cameratoezicht geïnterpreteerd dient te worden. -1. Het Databeschermingsverdrag spreekt in artikel 2, onder a, over: personal data means any information relating to an identified or identifiable individual ( data subject ). Vertaald: alle informatie betreffende een geïdentificeerde of identificeerbare persoon. -2. De Europese Privacyrichtlijn spreekt in artikel 2, onder a, met betrekking tot persoonsgegevens over: iedere informatie betreffende een geïdentificeerde of identificeerbare persoon (betrokkene) ; als identificeerbaar wordt beschouwd een persoon die direct of indirect kan worden geïdentificeerd, met name aan de hand van een identificatienummer of van een of meer specifieke elementen die kenmerkend zijn voor zijn of haar fysieke, fysiologische, psychische, economische, culturele of sociale identiteit. Overweging 14 van de Richtlijn: gezien het belang van de in het kader van de informatie maatschappij aan de gang zijnde ontwikkelingen inzake de technieken voor het opvangen, doorsturen, manipuleren, registreren, bewaren of mededelen van geluid- en beeldgegevens betreffende natuurlijke personen, is deze Richtlijn ook van toepassing op verwerkingen die op deze gegevens betrekking hebben. Overweging 16 van de Richtlijn: verwerkingen van geluid- en beeldgegevens, zoals gegevens van videobewaking, vinden niet plaats binnen de werkingssfeer met het oog op de veiligheid van de Staat en de activiteiten die niet onder het Gemeenschapsrecht vallen. -3. De Opinie stelt dat: artikel 8 EVRM van toepassing is op verwerkingen door politie en justitie. Cameratoezicht is volgens zowel de Richtlijn als de Opinie mogelijk in het kader van de handhaving van de openbare orde als daar in concrete situaties aanleiding toe is. De Opinie stelt eveneens dat: de bevoegde instellingen in de lidstaten videobewaking vanuit een algemeen gezichtspunt moeten beoordelen, met het oog op de bevordering van een algemeen selectieve en systematische benadering van dit vraagstuk. De sterke verspreiding van beeldopnamesystemen op openbare en particuliere plaatsen mag niet leiden tot onverantwoorde beperkingen van de rechten van burgers en de fundamentele vrijheden; burgers zouden anders het slachtoffer kunnen worden van buitensporige gegevens verzamelingprocedures die hen op een aantal openbare of particuliere plaatsen identificeerbaar kunnen maken. 21 Opinie 4/2004 on the Processing of Personal Data by means of Video-surveillance (WP 89),

21 2.2.2 Nederlandse rechtsbronnen In artikel 10 van de Nederlandse Grondwet wordt de burgers de bescherming van de persoonsgegevens verzekerd. Toelichting: Artikel 10 Grondwet: Privacy 1. Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer. 2. De wet stelt regels ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer in verband met het vastleggen en verstrekken van persoonsgegevens. 3. De wet stelt regels inzake de aanspraken van personen op kennisneming van over hen vastgelegde gegevens en van het gebruik dat daarvan wordt gemaakt, alsmede op verbetering van zodanige gegevens. In het tweede en derde lid zijn twee opdrachten aan de wetgever opgenomen. In de eerste plaats dient de wet regels te stellen ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer in verband met het vastleggen en verstrekken van persoonsgegevens. In de tweede plaats moet de wet regels stellen voor het inzagerecht en voor het recht op verbetering van onjuiste persoonsgegevens (correctierecht). De belangrijkste van deze regels zijn, zoals boven vermeld, gegeven in de Gemeentewet, de Wet bescherming persoonsgegevens, de Wet politieregisters en de daarop gebaseerde nadere regelgeving 22. Het nieuwe artikel 151c Gemeentewet biedt gemeenten een wettelijk kader voor het langdurig plaatsen van vaste camera's op openbare plaatsen in het belang van de handhaving van de openbare orde (art. 151c lid 7 Gemeentewet). Artikel 151c Gemeentewet: Cameratoezicht -7. De vastgelegde beelden, bedoeld in het zesde lid, vormen een tijdelijk register in de zin van de Wet politieregisters. Met inachtneming van artikel 13, zevende lid, van de Wet politieregisters kunnen uit dat register gegevens worden verstrekt ten behoeve van de opsporing van een gepleegd strafbaar feit. Toelichting: Ad 7: In de praktijk is het voor gemeenten die reeds cameratoezicht toepassen op openbare plaatsen niet altijd even duidelijk welk privacyregime nu eigenlijk van toepassing is; de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) of de Wet politieregisters (Wpolr). Om misverstanden hierover weg te nemen heeft de wetgever in artikel 151c lid 7 Gemeentewet bepaald dat de verzameling van de vastgelegde beelden een tijdelijk register vormt in de zin van de Wet politieregisters (Wpolr). De beheerder van dit register is de korpsbeheerder van het regionale politiekorps. Persoonsgegevens die door de politie verwerkt worden betreffen vaak bijzondere gegevens. De Wpolr geeft regels voor het beheer van deze gegevens door de politie. Dit betreft de mogelijkheden en de grenzen voor het verwerken van persoonsgegevens in polititieregisters Artikels gewijs commentaar bij de Nederlandse Grondwet 21

22 Deze wet geeft regels over de noodzakelijkheid van het verzamelen van beelden, de bewaartermijnen en op welke wijze met de rechten van betrokkenen omgegaan dient te worden. In de Wpolr is gekozen voor een zogenaamd gesloten verstrekkingenregime, welke in het Besluit politieregisters (Bpolr) is uitgewerkt. Dit betekent dat het verzamelen en ontvangen van politiegegevens of het verstrekken hiervan niet zomaar mag gebeuren. Voor politieregisters geldt een reglementsplicht als bedoeld in artikel 9 van de Wpolr. Dit reglement moet informatie bevatten over het doel, de werkwijze, de beheerder en de rechten van betrokkenen. Die rechten zijn het inzien van de beelden en / of bijbehorende gegevens, het afschermen van verder gebruik en het verwijderen van beelden uit bestanden (zie 3.2) Jurisprudentie Het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer is niet absoluut. Dit wil zeggen dat niet onder alle omstandigheden het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer voor gaat. Er kan sprake zijn van situaties waarin de burger een inbreuk op zijn persoonlijke levenssfeer moet dulden. Hoever de bescherming van de persoonlijke levenssfeer reikt, wordt uitgekristalliseerd in jurisprudentie. In de rechtspraak in Europa en Nederland wordt, in navolging van de rechtspraak in de Verenigde Staten, de leer van de reasonable expectation gehanteerd. Het begrip ziet op wat een burger wel of niet, onder gegeven omstandigheden redelijkerwijs mag verwachten als het gaat om inbreuken op de persoonlijke levenssfeer. Dat betekent dat een persoon geen volledige privacy kan verwachten, indien hij zich begeeft in het publieke domein of in voor het publiek toegankelijke plaatsen. Maar van een volledig ontbreken van rechten en vrijheden, zoals die veel sterker in de privé sfeer bestaan, mag ook in het publieke domein geen sprake zijn. Welke verwachting redelijk is verschilt van plaat tot plaats. De burger mag in het algemeen op openbare plaatsten minder respect voor zijn persoonlijke levenssfeer verwachten dan in zijn huis of op zijn werkplek. De context is dus bepalend voor de verwachting. Uitspraak, 18 augustus 2005, CBP: In het centrum van Groningen is een proef gehouden met twee camera s met microfoon waaraan geluiddetectiesoftware was gekoppeld. Doel van het experiment was het testen van de combinatie van beeld en agressie-detectie. De opgevangen geluidssignalen werden automatisch geanalyseerd om agressie op straat te ontdekken aan de hand van geluiden die een indicatie vormen voor geweld. Door gebruik te maken van cameratoezicht met geluidsdetectie is het niet langer noodzakelijk continu beelden van de openbare ruimte vast te leggen. De camera gaat pas lopen als er agressief geluid gedetecteerd wordt. De Wet politieregisters heeft geen bezwaar tegen deze werkwijze 24. Het toepassen van cameratoezicht op bovengenoemde manier is dus volgens deze wet toegestaan. 23 Handreiking cameratoezicht 2006 (CCV), p d.d. 18 augustus 2005 van de Voorzitter Cbp aan de korpsbeheerder Groningen, z

23 2.4 Nadere regelgving in Amsterdam De gemeenteraad heeft in artikel 151c Gemeentewet regelgevende bevoegdheid gekregen. Het is daarom denkbaar dat de gemeente zich in de toekomst over de te hanteren criteria zal uitspreken. Op dit moment is de Algemeen Plaatselijke Verordening (APV) nog ongewijzigd. Wel heeft de Gemeente in een beleidskader 25 omschreven hoe cameratoezicht gehandhaafd dient te worden. Ook is er een privacyreglement 26 waarin allerlei voorschriften staan waaraan de gemeenten en de politie zich moeten houden. De gemeente heeft vanaf 1 februari 2006 nog een jaar de tijd om bestaande trajecten aan te passen Gemeente Amsterdam, Vernieuwd Beleidskader Cameratoezicht, april Gemeente Amsterdam, Privacyreglement voor het politieregister, december Kamerstukken I, , 29940, A 23

24 3.1 Privacy 3. De Praktijk: Cameratoezicht in Winkelcentrum de Amsterdamse Poort Uit het juridisch kader blijkt dat er aan 4 voorwaarden voldaan moet zijn voordat men overgaat tot toepassing van cameratoezicht in het publieke domein: een wettelijke basis 3.1.1), een dringende maatschappelijke behoefte, een proportionaliteitstoets ( 3.1.2) en een subsidiariteittoets ( 3.1.3). In het onderstaande wordt gekeken in hoeverre het stadsdeel Amsterdam Zuidoost bij het toepassen van cameratoezicht in Winkelcentrum de Amsterdamse Poort rekening heeft gehouden met de voorwaarden waaronder men mag overgaan tot het toepassen van cameratoezicht ter handhaving van de openbare orde in het publieke domein. Vervolgens wordt uiteengezet hoe de bescherming van de persoonsgegevens en de uitvoering van gemeentelijk cameratoezicht in de Amsterdamse Poort eruit zien Wettelijk basis Het College Bescherming Persoonsgegevens heeft in onderzoek gedaan naar het gebruik van cameratoezicht ter handhaving van de openbare orde door Nederlandse gemeenten. Hieruit bleek dat 93 gemeenten (20%) gebruikmaakten van camera s. Gemeentelijk cameratoezicht is een middel dat inbreuk kan maken op de privacy (art. 8 EVRM). Daarom heeft de wetgever besloten om dit onderwerp bij formele wet uitputtend te regelen. Uitsluitend op de wijze omschreven in artikel 151c Gemeentewet, kunnen gemeenten besluiten tot langdurige plaatsing van vaste camera s ten behoeve van de handhaving van de openbare orde. De gemeenteraad moet op grond van artikel 151c lid 1 Gemeentewet de burgemeester bij verordening deze bevoegdheid verlenen, waarbij de gemeenteraad kan bepalen tot welke openbare plaatsen en over welke periode de bevoegdheid tot cameratoezicht zich uitstrekt. De gemeente Amsterdam heeft in april 2003 bij gebrek aan landelijke regelgeving een beleidskader 29 opgesteld. Het beleidskader is gebaseerd op de landelijke regelgeving, zoals de wet cameratoezicht (op dat moment nog voor advies bij de Raad van State) en de regels ter bescherming van de privacy van het College Bescherming Persoonsgegevens. Conclusie en aanbevelingen De formele wetgever heeft voldaan aan één van de voorwaarden die een inbreuk op de privacy rechtvaardigt namelijk, een wettelijke basis (art. 151c Gemeentewet). Gelet op het doel van de wet, handhaving van de openbare orde, dient de Gemeente Amsterdam een nieuw artikel op te nemen in de Algemene plaatselijke verordening (APV) waarin dit nader wordt geregeld. Hiervoor heeft de Gemeente Amsterdam tot 1 februari 2007 de tijd. Verder dient opgemerkt te worden dat het besluit van de burgemeester tot plaatsing van camera s op een openbare plaats een besluit van algemene strekking is waartegen op grond van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) voor belanghebbenden bezwaar en beroep openstaan. 28 Cameratoezicht in de openbare ruimte, College bescherming Persoonsgegevens, november Gemeente Amsterdam, Vernieuwd Beleidskader Cameratoezicht, april