Toolboxmeeting. Onderwerp: Besloten ruimte. Wat is een besloten ruimte:

Transcriptie

1 Toolboxmeeting Onderwerp: Besloten ruimte Wat is een besloten ruimte: Dagelijks werken vele mensen in een besloten ruimte. Onder een besloten ruimte wordt verstaan: een gesloten of deels open omgeving met een al dan niet vernauwde toegang, die niet ontworpen is voor het verblijf van personen, en waar activiteiten plaatsvinden die risico s met zich meebrengen op het gebied van veiligheid, gezondheid en welzijn. Besloten ruimten komen in vele bedrijfstakken voor, in industriële gebouwen maar ook in woningen. Het is belangrijk dat personen die betrokken zijn bij het betreden van besloten ruimten, deze ook als zodanig herkennen. Besloten ruimten zijn onder normale omstandigheden van de omgeving afgesloten, maar worden toch regelmatig betreden voor inspecties, reparaties, schoonmaak- en onderhoudswerkzaamheden. Voorbeelden: Voorbeelden van besloten ruimten zijn: kruipruimten onder gebouwen mestkelders en giertanks op agrarische bedrijven rioleringsstelsels sleuven met pijpleidingen; reactieketels en opslagtanks in bijvoorbeeld de (petro)chemische industrie tankwagens voor vervoer van vloeistoffen, vaste stoffen en gassen dubbele wanden en sommige andere ruimten op schepen, bijvoorbeeld boeg- schroefruimten. putten en sleuven dieper dan 1 meter Gevaren: In besloten ruimten kan een gevaarlijke atmosfeer aanwezig zijn (of door werkzaamheden ontstaan), waardoor in of nabij de openingen van de ruimten een levensbedreigende situatie of ernstige gezondheidsschade kan worden veroorzaakt. Nova Invicta 1

2 Bij het werken in besloten ruimten geldt in de meeste gevallen dat van de genoemde gevaren er verscheidene tegelijkertijd kunnen optreden. Verstikking Verstikkingsgevaar ontstaat wanneer er in een besloten ruimte niet voldoende zuurstof aanwezig is. Onder normale omstandigheden bestaat de omgevingslucht voor 21 volumeprocent (21 vol.%) uit zuurstof. Voor het veilig betreden van een besloten ruimte moet er minimaal 18 vol.% zuurstof aanwezig zijn. Er zijn twee basisoorzaken waardoor een zuurstoftekort kan ontstaan: de zuurstof is gebruikt in chemische of biologische reacties; Ø Een voorbeeld van een chemische reactie is het roesten van metalen delen: Bij het roesten wordt de in de lucht aanwezige zuurstof gebonden aan het metaal van de wanden. Dit treedt vooral op in tanks waarbij de wand niet is voorzien van een beschermende (verf)laag. Ø Voorbeelden van (micro)biologische reacties zijn onder andere gistingsprocessen, rottingsprocessen (gierkelders) en het kiemen van granen, zaden, etc. de ruimte is gevuld of gevuld geweest met inerte gassen. Besloten ruimten worden gevuld met inerte gassen voor: Ø het leegdrukken van de besloten ruimte; Ø het verminderen van het brand- en explosiegevaar; Ø het beschermen van het in de besloten ruimte aanwezige product. bedwelming of vergiftiging Veel stoffen die in besloten ruimten worden opgeslagen kunnen een schadelijke werking op het menselijk lichaam hebben. Hetzelfde geldt voor de gassen en dampen die gevormd worden door rottings- of gistingsprocessen in bijvoorbeeld (gier)kelders, gistingskuipen en rioolsystemen. Deze gassen en dampen kunnen bovendien explosieve damp/ luchtmengsels vormen. Ook door de giftige gassen of dampen die vrijkomen bij het autogeen lassen en bij het werken met snijbranders, kan gevaar voor de gezondheid ontstaan. Nova Invicta 2

3 Deze schadelijke stoffen kunnen op verschillende manieren het menselijk lichaam binnendringen, namelijk door: de ademhalingswegen de huid het spijsverteringskanaal Met betrekking tot de opname door de huid wordt vooral gewezen op stoffen die via de onbeschadigde huid in het lichaam kunnen dringen (zoals oplosmiddelen). De schadelijke effecten van het binnendringen van deze stoffen kunnen onmiddellijk, na kortere of na langere tijd optreden. De schadelijke effecten kunnen op de plek van het binnendringen optreden of op andere plaatsen in het lichaam. In hoeverre er na het binnendringen schade aan de gezondheid wordt veroorzaakt, wordt bepaald door: de giftige eigenschappen van de stof de opgenomen dosis de duur van de blootstelling Bij blootstelling aan schadelijke stoffen mag de wettelijke of bestuurlijk vastgestelde grenswaarde (de Maximaal Aanvaarde Concentratie - MAC-waarde) niet worden overschreden. brand of explosie Het gevaar voor brand of explosie is aanwezig wanneer er in de besloten ruimte vluchtige brandbare vloeistoffen of gassen hebben gezeten. Voor het optreden van een brand of explosie zijn drie factoren tegelijk nodig: brandbare stof; zuurstof; ontstekingsbron van voldoende hoge temperatuur en energie. Ook nadat de ruimte is gespoeld met water of met lucht, kan nog een brandbaar of explosief damp/ luchtmengsel ontstaan door het vrijkomen van dampen of gassen uit roestlagen of achtergebleven stoffen. Dit gevaar is groter naarmate er op enige wijze wordt verwarmd, bijvoorbeeld doordat de zon enige tijd op de tank heeft geschenen. Nova Invicta 3

4 Het vrijkomen van dampen treedt verder op wanneer: roestlagen worden verwijderd; verflagen worden aangebracht sedimenten worden verwijderd Bij deze werkzaamheden kan dus een explosief damp/luchtmengsel ontstaan. stofexplosies Een bijzonder gevaar vormen de stofexplosies. Alledaagse stoffen als suiker en graan kunnen, in poedervorm of fijnkorrelig, met lucht gemengd zijn. Ook fijn verdeeld metaalpoeder zoals magnesiumstof kan tot ontploffing komen. Wanneer er dan een ontsteking plaatsvindt, kunnen ze zeer snel verbranden. Dit kan zelfs gebeuren als de stof enigszins vochtig is. In een besloten ruimte kan de verbranding overgaan in een explosie. Een dergelijke stofexplosie kan zeer krachtig zijn. Open vuur of vonken, ontstaan bij lassen, autogeen snijden, slijpen of hakken, kunnen als ontstekingsbron dienen voor een brandbaar of explosief damp/lucht- of stof/luchtmengsel. Ook ondeugdelijke elektrische apparatuur en ontladingen van statische elektriciteit kunnen als ontstekingsbron fungeren. bewegende delen In besloten ruimten kunnen zich bewegende delen bevinden, bijvoorbeeld roerwerken. Het gevaar bestaat dat deze onverwacht in beweging worden gezet, waardoor personen die zich in de ruimte bevinden kunnen worden gegrepen. Door deze delen te borgen, kan voorkomen worden dat dit gebeurt. (Lock Out Tag Out) stroomdoorgang (elektrocutie) Het werken in besloten ruimten onder gebruikmaking van elektriciteit brengt een verhoogd risico met zich mee en er zullen dan ook altijd extra veiligheidsmaatregelen moeten worden genomen. Om de veiligheid van de werknemers en/of andere personen zo goed mogelijk te waarborgen is het belangrijk om de gevaren te onderkennen en buitengewone zorg te besteden aan de keuze van het elektrische materieel en een regelmatige inspectie en deskundig onderhoud daarvan. Nova Invicta 4

5 Voor werkplekken waar explosiegevaar kan heersen gelden de ATEX 95 en ATEX 137 richtlijnen voor apparaten en beveiligingssystemen bedoeld op plaatsen waar explosiegevaar kan heersen (geldt overigens niet voor scheepvaart). Bij werkzaamheden in ruimten met in hoofdzaak geleidende wanden, plafonds of vloeren en waarin de bewegingsmogelijkheid zo beperkt is, dat men voortdurend in contract is met de geleidende delen, Wordt bij voorkeur gebruikt gemaakt van accu aangedreven handgereedschap. Het gebruik van verplaatsbaar elektrisch materieel in een dubbelgeïsoleerde constructie 220/230 volt is aanvaardbaar mits dit materieel per toestel is aangesloten op een beschermingstransformator waarachter geen verdere verdeling meer plaatsvindt. Indien het noodzakelijk te gebruiken verplaatsbare elektrische materieel niet verkrijgbaar is met een ingebouwde voedingsbron of in een dubbelgeïsoleerde constructie, dan kan een geaarde constructie worden toegepast. Verlichtingsarmaturen voor het gebruik in besloten ruimten zijn uitgevoerd met een eigen voedingsbron of zijn ingericht voor een extra lage spanning. Onder een extra lage spanning wordt verstaan: een wisselspanning van maximaal 50 Volt; een gelijkspanning van maximaal 120 Volt. Alle verplaatsbare voedingsbronnen van elektrisch materieel in besloten ruimten (transformatoren, generatoren, lasomvormers, etc.) worden buiten deze ruimten opgesteld. Voor elektrisch lassen wordt gebruik gemaakt van een gelijkstroom verkregen uit een lasomvormer of van een wisselstroom, verkregen uit een lastransformator. Een lastransformator is ofwel voorzien van een spanningsverlagend relais of van een uitvoering waarbij de open boogspanning niet hoger is dan 50 Volt wisselspanning of 120 Volt gelijkspanning. Deze apparatuur wordt buiten de besloten ruimte opgesteld. Nova Invicta 5

6 vallen, uitglijden Doordat in een besloten ruimte meestal geen sprake is van een vlakke werkvloer, is het gevaar van vallen en uitglijden in verhoogde mate aanwezig. Veelal zullen trappen, leuningen, bordessen en dergelijke besmeurd zijn met de in de ruimte aanwezige resten van stoffen. Bovendien worden de mogelijkheden tot het nemen van doeltreffende voorzorgsmaatregelen meestal beperkt door de constructie en de uitrusting van de ruimten. Daardoor zijn de ruimten vaak ook moeilijk te verlichten. Een bijkomend probleem is dat door het dragen van beschermende kleding en ademhalingsapparatuur de werknemers beperkt worden in hun bewegingsmogelijkheden. vallende voorwerpen Wanneer in besloten ruimten meerdere mensen op verschillende hoogte werken bestaat het gevaar voor vallende voorwerpen (gereedschap en materialen of onderdelen). Inventariseren van de risico s: Voordat een besloten ruimte betreden mag worden, moet eerst een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) uitgevoerd worden. In deze RI&E moet gekeken worden naar de risico s met betrekking tot alle gevaren die in deze ruimte op kunnen treden. Naar aanleiding van dit onderzoek moeten in een plan van aanpak passende maatregelen genomen worden om de bijbehorende risico s te beheersen. Het betreden van grote besloten ruimten zoals opslagtanks in de (petro-)chemische industrie, dient bijzondere aandacht te krijgen. De gevaren blijven dezelfde als de hierboven genoemde, maar het betreden van en het werken in deze tanks wordt bemoeilijkt door de grote volumes, kleine toegangsopeningen, grote loop- en klimafstanden en de slechte verlichtings- en ventilatiemogelijkheden. Nova Invicta 6

7 Werkvergunning Veilig werken in en besloten ruimte kan alleen wanneer iedereen die de ruimte betreedt ook de risico s kent. Werken in een besloten ruimte mag dan ook alleen met een werkvergunning. In de werkvergunning staat vaak: Werkwijze Gegevens werkzaamheden: Wie, wanneer, waar en wat voor werkzaamheden worden in de besloten ruimte uitgevoerd Te nemen preventieve maatregelen zoals o.a.: Ø Open gaten markeren Ø Vluchtwegen vrijhouden Ø Lock Out Tag Out (LOTO) van de elektrische apparatuur Ø Blokkeren van de bewegende delen Ø Gebruik van de PBM S Ø Etc. Gebruik van hulpvoorzieningen zoals: Ø Portofoons ( ATEX?) Ø Telefoon van de mangatwacht incl. Belangrijke telefoonnummers Ø Gereedschappen Ø EHBO middelen Resultaat van de diverse metingen Verklaring dat de ruimte mag worden betreden De werkvergunning wordt opgesteld en verstrekt door een deskundige of veiligheidskundige. Veilig werken is verstandig werken: We werken veilig of we werken niet! Dat geldt natuurlijk voor alle werkzaamheden maar dat geldt zeker voor werkzaamheden in besloten ruimten. Omdat het betreden van een besloten ruimte zo risicovol is zijn de preventieve maatregelen nog belangrijker dan bij werkzaamheden in open ruimten: daarom nog meer aandacht voor: De werkvergunning Niet alleen werken of zonder melden naar binnen Blijf alert Altijd een mangatwacht Bij calamiteiten blijft de mangatwacht buiten om hulp te regelen en gaat NOOIT naar binnen toe. Dit om nog meer slachtoffers te voorkomen Nova Invicta 7

8 Regelmatig contact met de mangatwacht Goede communicatiemiddelen inzetten voor het contact met buiten LRMA Etc. Deze toolbox wordt u aangeboden door bv Nova Invicta partners for preventive risk management De Liesbosch LC NIEUWEGEIN Nova Invicta 8