Directoraat-Generaal Preventie, Jeugd en Sancties

Transcriptie

1 Ministerie van Justitie Directoraat-Generaal Preventie, Jeugd en Sancties Directie Sanctie- en Preventiebeleid Postadres: Postbus 20301, 2500 EH Den Haag Aan de G4, De heer W.J. Deetman Postbus DJ Den Haag Bezoekadres Schedeldoekshaven EX Den Haag Telefoon (070) Fax (070) Onderdeel Sanctiebeleid Contactpersoon Doorkiesnummer(s) Datum 20 december 2006 Ons kenmerk DSP/ /06 Uw kenmerk BSD/ Onderwerp Schuldenproblematiek veelplegers Bij beantwoording de datum en ons kenmerk vermelden. Wilt u slechts één zaak in uw brief behandelen. Geachte heer Deetman, Met deze brief reageer ik op uw brief aan mijn ambtsvoorganger van 3 oktober 2005 (zie bijlage), waarin u aandacht vraagt voor het obstakel dat schulden, waaronder CJIB-schulden, kunnen vormen voor het succesvol afronden van perspectiefvolle trajecten van gemotiveerde veelplegers. De reden dat de uiteindelijke beantwoording van de brief zo lang op zich heeft laten wachten is dat er rond het door u aangesneden onderwerp veel in ontwikkeling en beraad is geweest. Met uw ambtenaren is hierover regelmatig afgestemd. De punten in uw brief zijn onder andere in het Plan van Aanpak Maatschappelijke Opvang geredresseerd. Dit plan, het resultaat van een gezamenlijke inspanning tussen zes departementen en de vier grote steden, is begin februari 2006 door de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport naar de Tweede Kamer gezonden 1. De schuldenproblematiek van de doelgroep is daarin geïdentificeerd als een belangrijk knelpunt bij de reïntegratie. In het plan is derhalve een aanpak van de schuldenproblematiek van dak- en thuislozen opgenomen, die ten doel heeft oplopende schulden te voorkomen (bijvoorbeeld huurschulden). 1 TK, , nr. 8.

2 DDS /06/20 december 2006 Een aanzienlijk deel van de veelplegers maakt deel uit van die doelgroep. Wanneer de ex-veelpleger na detentie niet beschikt over huisvesting of een inkomen, of wanneer er sprake is van schuldenproblematiek, is de kans op recidive groot. In deze brief ga ik nader in op een aantal lopende ontwikkelingen ten aanzien van de door u beschreven specifieke knelpunten. Knelpunt 1: Het CJIB treft geen langlopende betalingsregelingen met veelplegers In het eerste knelpunt stelt u dat het zorgprogramma van veelplegers onderbroken wordt omdat ze voor meerdere dagen gegijzeld worden door de politie. De reden hiervan zou zijn dat het niet mogelijk is langlopende afbetalingsregelingen te treffen met veelplegers. Bovendien blijft de boete na gijzeling openstaan. Concluderend stelt u dat dit gevolgen heeft voor de ketenaanpak en dat een onderbroken zorgtraject de kans op recidive vergroot. Voor de goede orde wijs ik erop dat gijzeling een dwangmiddel is waarvan het karakter meebrengt dat de betalingsverplichting blijft bestaan. Voorts is het van belang om de veelplegers bij wie een ISD-maatregel is opgelegd te onderscheiden van de overige veelplegers. Ik ga eerst in op de veelplegers aan wie een ISD-maatregel is opgelegd, om vervolgens in te gaan op de overige veelplegers. Het juridische kader voor wat betreft het opleggen en ten uitvoerleggen van de ISD-maatregel is vastgelegd in de artikelen 38m tot en met 38u van het Wetboek van Strafrecht. Ook is er door het Openbaar Ministerie (OM) een handleiding werkwijze meerderjarige zeer actieve veelplegers opgesteld. Het Centraal Justitieel Incasso Bureau verricht zijn werkzaamheden binnen dit juridische kader. Dit betekent dat de executie van openstaande boetes op basis van de Wet Administratiefrechtelijke Handhaving Verkeersvoorschriften (WAHV) bij ISD-ers wordt opgeschort tot twee jaar na de datum van beëindiging ISD-maatregel. Ook worden overige openstaande vorderingen (geldboetes opgelegd door de strafrechter) opgeschort. Indien een persoon binnen die termijn niet opnieuw een misdrijf pleegt waarvoor voorlopige hechtenis is toegestaan, worden de openstaande boetes ter verjaring opgelegd en de administratiefrechtelijke vorderingen buiten invordering gesteld. Zo wordt voorkomen dat een ISD-er bij het naleven van de hem opgelegde voorwaarden na het uitzitten van de 2/5

3 DDS /06/20 december 2006 gevangenisstraf weer direct geconfronteerd wordt met zijn criminele verleden. Omdat ik van oordeel ben dat slachtoffers de hen toegekende schadevergoeding wel van degene die daartoe door de rechter is veroordeeld dienen te ontvangen, worden schadevergoedingsmaatregelen niet buiten invordering gesteld. Betaling daarvan gebeurt bij voorkeur door een betalingsregeling, waarvan de condities zijn afgestemd op de draagkracht van de betrokken ISD-er. Samenvattend kunnen personen aan wie de ISD-maatregel is opgelegd, met uitzondering van de schadevergoedingsmaatregel, niet door het CJIB worden geconfronteerd met nog tegen hen openstaande vorderingen. Het is niettemin juist dat het huidige wettelijke kader ten aanzien van overige veelplegers de mogelijkheid om een langer dan 27 maanden lopende betalingsregeling te treffen nog blokkeert en daarmee ook de mogelijkheid een minnelijke schuldsaneringsregeling met een gemeentelijke kredietbank te treffen. De kredietbanken aangesloten bij de Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (NVVK) sluiten doorgaans regelingen af voor 44 maanden. Op grond van artikel 561 leden 3 en 4 van het Wetboek van Strafvordering (WvSv) kan een betalingsregeling momenteel slechts worden getroffen voor de maximale duur van 27 maanden. Het uitgangspunt van deze bepaling is dat de executie van de opgelegde boete of schadevergoedingsmaatregel zo snel mogelijk dient plaats te vinden. Bij de inning van opgelegde schadevergoedingsmaatregelen bestaat de behoefte aan langerlopende regelingen zo mogelijk nog sterker dan bij de inning van een geldboete: bij de bepaling van de hoogte van een schadevergoedingsmaatregel speelt de draagkracht van betrokkene immers geen rol. De WAHV laat zich niet uit over de mogelijkheid betalingsregelingen te treffen. In combinatie met andere vorderingen worden deze door het CJIB onder dezelfde voorwaarden wel in betalingsregelingen meegenomen, echter steeds voor de maximale periode van 27 maanden. Het CJIB en de NVVK zijn in de laatste fase van besprekingen over een convenant, dat als doel heeft om gezamenlijk een oplossing te vinden voor mensen die zich in een problematische schuldsituatie bevinden, waarbij vorderingen van het CJIB een rol spelen. Die oplossing kan onder meer bestaan uit het treffen van een minnelijke schuldregeling. Dit kan helpen tal van maatschappelijke problemen te voorkomen, zoals armoede, sociale uitsluiting en gezondheidsproblemen. Als er onder toepassingsbereik van het convenant een schuldregeling wordt gerealiseerd, zullen voorgenomen of al in gang gezette incassomaatregelen voor de duur van de schuldregelingsovereenkomst worden opgeschort. De debiteur 3/5

4 DDS /06/20 december 2006 moet dan een betalingsvoorstel doen aan het CJIB. De schuldregelende instelling zal de debiteur daarbij zoveel als mogelijk behulpzaam zijn. Na afloop van de schuldregeling kan de restantvordering worden geïnd. Tijdens de behandeling van het wetsvoorstel tot wijziging van de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP) in de Tweede Kamer op 26 oktober 2006 is besloten dat de maximale looptijd van betalingsregelingen uit artikel 561 lid 4 WvSv niet in de weg mag staan aan deelname door het CJIB aan de hier bedoelde betalingsregelingen. Besloten is artikel 561 lid 4 WvSv in die zin aan te passen dat de mogelijkheden tot het treffen van betalingsregelingen zolang de executieverjaringstermijn niet is verstreken, worden vergroot. Na afloop van de minnelijke regeling kan de restantvordering dan alsnog worden geïnd. Gelet op deze besluitvorming kan het bovengenoemde convenant volgens voornemen van partijen na ondertekening begin 2007 in werking treden. Knelpunt 2: Alleen schrijnende gevallen komen in aanmerking voor een betalingsregeling Het begrip schrijnend wordt in het betalingsregelingenbeleid niet gehanteerd. De werkwijze van het CJIB voorziet erin dat slechts in uitzonderlijke gevallen een betalingsregeling kan worden getroffen. Hierbij gaat het vaak om veroordeelden met een problematische schuldensituatie ten gevolge van één of meerdere factoren: hoge totaalschuld en meerdere betalingsregelingen, een inkomen (uitkering) op bijstandsniveau, een door de rechter opgelegde wettelijke schuldsaneringsregeling in combinatie met beslag op loon/uitkering, een onderbewindstelling of een reeds toegepaste gijzeling om betaling van een WAHV-sanctie af te dwingen zonder resultaat. Ik handhaaf het principe dat personen die over voldoende draagkracht beschikken niet in aanmerking komen voor een betalingsregeling. Overigens wordt het betalingsregelingenbeleid vanaf medio februari 2007 meer transparant doordat in een bijlage bij de aanwijzing executie van het OM de hoofdregels van het betalingsregelingenbeleid, die door het CJIB worden gehanteerd, bekend zullen worden gemaakt. Knelpunt 3: De gehanteerde financiële grenzen in het beleid vormen een belemmering De door het CJIB thans gehanteerde norm in het betalingsregelingenbeleid waarbij geldboetes tot binnen één jaar volledig afbetaald moeten zijn vormt een probleem voor personen met een problematische schuldensituatie. De termijn voor de volledige afbetaling is als uitgangspunt één jaar, maar afwijking daarop zal mogelijk zijn als evident is dat betrokkene over onvoldoende 4/5

5 DDS /06/20 december 2006 draagkracht beschikt. Knelpunt 4: Zaaksgericht werken CJIB Zoals u in uw brief aangeeft, is de organisatie van het CJIB op dit moment primair zaaksgericht opgezet. Dit kan bij de aanpak van specifieke groepen als veelplegers tot knelpunten leiden bij de informatieverstrekking. Er wordt door het CJIB echter steeds meer persoonsgericht gewerkt. Verzoeken om betalingsregelingen voor de doelgroep veelplegers kunnen dan ook rechtstreeks gericht worden aan: CJIB Team Persoonsgerichte Aanpak (TPA) Postbus CB Leeuwarden Tot slot wil ik u erop attent maken dat in het hiervoor al genoemde wetsvoorstel tot herziening van de WSNP een zgn. gedwongen schuldregeling wordt geïntroduceerd. Hiermee kan de rechter in de toekomst onredelijk weigerende schuldeisers dwingen om alsnog mee te werken aan een buitengerechtelijke/minnelijke schuldregeling. Naar verwachting zal dit gaan leiden tot een versterking van het minnelijke traject en daarmee tot een hoger slagingspercentage minnelijke regelingen. Samenvattend meen ik dan ook te kunnen concluderen dat met het beleid met betrekking tot zeer actieve veelplegers in de extramurale fase van de ISDmaatregel en met bovengenoemde bijstellingen van regelgeving en beleid tegemoet gekomen wordt aan de maatschappelijke behoefte aan perspectiefvolle trajecten voor gemotiveerde veelplegers. De Minister van Justitie 5/5

6 -"- Burgemeester Retouradres: Postbus , 2500 DJ Den Ha?$ De minister van Justitie de heer mr. P.H. Donner Postbus EA DEN HAAG Ons kenmerk BSDl Doorkiesnummer adres ~antal bijlagen Onderwerp medewerking CJIB bij de aanpak van veelplegers Datum 7 oktober 2005 Geachte heer Donner, De persoonsgebonden aanpak van veelplegers is erop gericht om degenen die gemotiveerd zijn, recifhe;?-ij terug te laten keren in de maatschappij. Hierbij gaat het om een relatief kleine groep gemotiveerde veelplegers die reeds een half jaar succesvol een programma heeft doorlopen. Naast de behandeling van een - eventuele - verslaving, staan huisvesting en werk hierbij centraal. Het hebben van problematische schulden is één van de obstakels die een succesvolle terugkeer belemmeren. Eén van de schuldeisers die daarbij een knelpunt oplevert, is het Centraal Justitieel Incasso Bureau (Cm). Zij geven al bijvoorbaat aan niet mee te willen werken aan een (minnelijke) schuldregeling Tijdens een bijeenkomst tussen de G4, het CJIB en medewerkers van uw ministerie op 9 juni 2005, zijn deze problemen besproken. Het CJIB heeft hierbij een heldere toelichting gegeven op haar werkwijze maar dit heeft helaas nog niet tot concrete afspraken geleid. Wij zijn ons er terdege van bewust dat het CJIB geen schuldhulpverleningsorganisatie is maar een incassobureau. Kiettenmin zorgen de problemen die er zijn met het CJ?B ons inziens voor wezenlijke belemmeringen in de uitvoering van een effectieve veelplegers aanpak. Postadres: Postbus , 2500 DJ Den Haag Bezoekadros: Spui 70, Gen Haag Internetadres: n1 Telefoon: Fax:

7 Om die reden lichten wij hieronder lcort de belangrijltste vier knelpunten toe en stellen \?rij concrete oplossingsrichtingen voor. vervolgens Doordat er geen langlopende afbetalingsregelingen hunnen worden getroffen met veelplegers verdwijnen zij uit het zorgcircuit omdat ze voor meerdere dagen gegrjzeld worden door de politie. De gijzeling houdt in dat ze opgepakt worden en enige tijd in hechtenis verblijven. Overigens blijft de boete na opheffing van de hechtenis gewoon bestaan. Gijzeling is voor burgers als stok achter de deur bedoeld, maar werkt averechts voor veelplegers. Op die manier ontstaat ook onnodige "terugval" in oud gedrag en is het geïnvesteerde geld in de aanpak veelal voor niets geweest. De veelpleger wordt uit het zorgprogramma gehaald en raakt gedemotiveerd. Bovendien worden plaatsen in de zorgprogramma's opgevuld door andere veelplegers zodat betrokkene langer moet wachten voordat hijlzij weer behandeld kan worden. Ook staan bedden hierdoor soms dagen leeg. Dit alles belemmert een sluitende ketenaanpak. 2. Een betalingsregeling is alleen mogelijk in uiterst schrijnende gevallen. Het begrip 'schrijnend' is overigens niet nader gedefmieerd door de wetgever. In de praktijk wordt 8% van de verzoeken tot betalingsregelingen toegekend. Dat is een zeer beperkt deel. Er is door het CJIB meegedeeld dat het merendeel van de veelplegerscases niet voldoen aan het criterium 'schrijnend'. 3. Het Cm heeft als interne richtlijn gesteld dat:, a. Boetes tot binnen één jaar volledig afbetaald moeten zijn. b. Boetes boven de binnen twee jaar en drie maanden volledig afbetaald moeten zijn. Het probleem hierbij is echter dat veelplegers daaraan niet kunnen voldoen omdat het hun aan fmancieel draagvlak ontbreekt en zij meestal meerdere schuldeisers hebben. Dit heeft tot gevolg dat betalingsvoorstellen die langer dan één jaar duren (vanwege het beperkte financiële draagvlak van veelplegers) standaard worden afgewezen door het CJIB. Na het verstrijken van de termijnen wordt de zaak naar een deurwaarder gezonden die dan nog twee jaar de tijd krijgt om de betreffende boetes te innen. Dat kan beteltenen dat een deurwaarder dezelfde betalingsregeling wel goedkeurt mits deze binnen de twee jaar valt. Het gevolg hiervan is dat veelplegers per definitie met een deurwaarder te maken krijgen, met als gevolg een hogere schuld door de hogere deunvaarderskos ten. 4. De organisatie van het CJIB is in principe zaaksgericht opgezet. Dit leidt tot lange responstijden en gebrekkige communicatie. Door de zaaksgerichte correspondentie wordt veelal geen informatie uit het verleden van de betrokken veelpleger verstrekt, wat leidt tot onnodige communicatie perikelen, waardoor de hulpverleners bijvoorbeeld niet tijdig de juiste informatie ontvangen omtrent de schuldenlast bij het CJIB. Met name de ~nder pr,t 1 ~e~oemde gijzeling en de veigericg cm te hmcn tot ssn betalingsregeling, staan een effectieve behandeling gericht op recidivebeperking in de weg en zorgen voor veel communicatieproblemen in de uitvoering. Tijdens de bijeenkomst van 9 juni 2005 is ook stilgestaan bij een aantal mogelijke oplossingsrichtingen waarvan wij de belangrijkste kort vermelden.

8 Ten eerste kunnen garanties worden ingebouwd richting het CJIB zodat er "zekerheid" onstaat over het nakomen van een betalingsregeling. Een methode hiervoor kan zijn om het budgetbeheer door de reclasseringsorganisatie te koppelen aan een betalingsregeling, mits hiervoor natuurlijk financiële ruimte bij de veelpleger aanwezig is. Zo kan al vanaf het eerste jaar met afbetalen worden gestart. Daarbij moet het CJB accepteren dat er niet meer dan financieel mogelijk per maand wordt terugbetaald en dat een traject wel eens langer dan twee jaar kan duren. Een tweede oplossing kan gevonden worden in het verbeteren van de communicatie zodanig dat er duidelijke aanspreekpunten zijn bij het CJIB die alles weten van de aparte groep veelplegers. Vanuit de G4 kan dan een lijst met de betreffende veelplegers worden aangeleverd die het betreft. Dit is een overzichtelijke groep van naar schatting 30 tot 40 (gemotiveerde) veelplegers op jaarbasis per stad. Bij wijze van proef kan gekozen worden voor een pilot bij de G4 waarbij de GGZ-instellingen gekaderde afspraken maken met het CJlB voor een schuldhulpverleningstraject voor de betreffende veelplegers. Een derde mogelijkheid is om een regeling te treffen zoals ook bij de zogenaamde 'katvangers' is afgesproken. Door zo'n regeling worden boetes afgeboekt als ze aan een aantal criteria voldoen, zoals bijvoorbeeld- de persoon heeft 5 jaar lang naar draagkracht afgelost en er zijn geen nieuwe overtredingen meer bij zijn gekomen. Het gaat hier om een groep gemotiveerde veelplegers in een zorgtraject (k 20 per regio) die niet voor de maatregel SOVIISD zijn veroordeeld, waarvoor eveneens een uitzondering zou moeten worden gemaakt door het CJIB.. Een andere tijdelijke oplossing om gijzeling te voorkoc-ien is wanneer deze kan worden omgezet in electronisch toezicht zodat de betrokken veelpleger deze kan uitzitten binnen het zorgprogramma. Tenslotte is gesuggereerd om het servicepunt van de reclassering op het Paleis van Justitie in te zetten voor het rapporteren over de financiële positie van de te veroordelen veelpleger. Op die manier is vooraf bekend hoe draagkrachtig iemand is zodat het OM in de eis kan verwerken of het opleggen van een boete zinvol is. Zo niet, dan ltan wellicht een ander soort straf worden opgelegd. De kern van de zaak is dat het CJIB geen afbetalingsregelingen wil treffen, terwijl dit wel een eerste stap kan zijn op weg naar aflossing van de schulden door een gemotiveerde veelpleger. Het is vanzelfsprekend dat de medewerkers van het CJB hierover geen toezeggingen hebben kunnen doen. Niettemin hebben zij op 9 juni aangegeven de problemen goed te begrijpen. Duidelijk is dat het in de praktijk leidt tot contraproductieve situaties waar betrokken partijen niet uit komen. Nadat iemand uit detentie komt, begint het proces van de maatschappelijke opvang, waarbij het helpunt veroorzaakt door het CJIB ervoor zorgt dat de keten niet sluitend is. Wij wijzen er u nadrukkelijk op dat het niet meewerken van het CJJB aan voorstellen tot minnelijke schuldregelingen niet beperkt blijft tot deze doelgroep. Het zal u bekend zijn dat dit één van de grootste struikelblokken is met betrehng tot het succesvol uitvoeren van de minnelijke schuldhulpverlening in zijn algemeenheid. Deze problematiek is ook door de N.V.V.K. (Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet) onder de aandacht gebracht van uw ministerie, middels een schrijven aan mevrouw A.E.M. Horbach, gedateerd op 19 april 2005.

9 h d3t schrijven wordt ook een tweetal suggesties gedaan met betrekking tot het structureel verbeteren van de mogelijkheden om een minnelijke schuldhulpverlening, daar waar er CJIB boetes in het schuldenpakket zitten, tot stand te brengen. Als G4 burgemeesters doen wij dan ook een klemmend beroep op u om op korte termijn maatregelen te nemen waardoor het CJIB in ieder geval kan meewerken aan het we,vwerken van de schulden voor een overzichtelijke groep gemotiveerde veelplegers zodat voor hen enig toekomstperspectief ontstaat. Daarnaast verzoeken wij u maatregelen te nemen die bijdragen aan een minnelijke schuldhulpverlening. Op deze manier wordt voorkomen dat deze groep in herhaling valt en neemt de maatschappelijke overlast merkbaar af. Bovendien is ook het CSLB hierbij gebaat omdat er dan tenminste nog bedragen worden geïnd van een groep die doorgaans niet geneigd is tot betaling van CJIB vorderingen. ian de G4,