EasyLecture. STUDIE Rechtsgeleerdheid. VAK Inleiding Privaatrecht. ONDERDEEL Samenvattingen week 1 (Goederenrecht)

Transcriptie

1 EasyLecture STUDIE Rechtsgeleerdheid VAK Inleiding Privaatrecht ONDERDEEL Samenvattingen week 1 (Goederenrecht) Jaar: Bachelor 1 Periode: Blok 2 Uitgifte: -

2 2 Voorwoord Wij van EasyLecture willen het graag easy houden, daarom hebben wij besloten om een samenvatting te maken waarmee ook jullie, fiscaal recht studenten, heel gemakkelijk de stof kunnen leren. Onze samenvatting is gemaakt aan de hand van de werkgroepen en hoorcolleges. Deze samenvatting dient als aanvulling en niet ter vervanging van de verplichte stof. Vanzelfsprekend is het nadrukken en verspreiden van de samenvatting verboden. Ben je van mening dat easy jou heeft geholpen, zorg er dan voor dat je jouw exemplaar niet doorgeeft en daarmee dat wij kunnen blijven bestaan. Bekijk onze website: Like ons op facebook en blijf op de hoogte van eventuele aanbiedingen. Succes met voorbereiden en natuurlijk met je tentamen! PS: ook volgend blok zijn wij weer van de partij en zal het vak Rechtsgeschiedenis verkocht worden.

3 3 Inhoudsopgave Samenvattingen week Hoofdstuk 1 Inleiding Vermogen en vermogensrecht Regeling van het vermogensrecht in het BW... 6 Hoofdstuk 2 Absolute rechten op goederen Eigendom Eigendom: absoluut subjectief vermogensrecht Beperkte rechten Absolute vermogensrechten Schematische samenvatting van de subjectieve vermogensrechten Zaken- en goederenrecht Werkcollege week Overzicht Leerdoel: Wat is een eigendom en hoe krijg je het? Eigendom: algemeen Eigendom: beperkingen Eigendom: zaken Eigendomsverkrijging Leerdoel: Wanneer ben je eigenaar, bezitter of houder? Eigenaar Bezitter Houder Leerdoel: Hoe zit het met de overdracht van roerende zaken? Overdracht van roerende zaken Overdracht: geldige titel Overdracht: beschikkingsbevoegdheid Overdracht: levering Hoorcollege week Inleiding in het Burgerlijk Wetboek Overzicht Kenmerken Indeling vermogensrecht (1 e gedeelte) Overzicht Kenmerken Indeling vermogensrecht (2 e gedeelte)... 18

4 Overzicht Aspecten Nummering Artikelen BW Belangrijkste kenmerken BW Schakelbepalingen Definitie Overdracht Overdracht Kenmerken Bepalingen uit Boek 6 BW Onderscheid tussen de begrippen uit Boek 3 BW Vermogensrechten Vruchten Registergoederen Jurisprudentie week Uitslag/Wolterink-arrest (probleem 2) Casus Rechtsvraag Overwegingen Kenmerken Amotie-arrest (probleem 2) Casus Rechtsvraag Overwegingen... 22

5 5 Samenvattingen week 1 Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Vermogen en vermogensrecht Vermogen Vermogen is het geheel van op geld waardeerbare (in economische sfeer liggende) rechten en plichten die iemand heeft. Toelichting: het betreft zowel de activa (rechten en vorderingen op derden) als de passiva (schulden en vorderingen van derden). In het maatschappelijke verkeer van Nederland ondergaan vermogens van burgers regelmatig grote of kleine wijzingen (denk aan bankoverschrijvingen) Vermogensrecht Privaatrecht Objectief recht Subjectief recht Een vermogensrecht is een aan een persoon toekomend recht dat deel uitmaakt van zijn vermogens, zoals een eigendomsrecht of een vorderingsrecht. Vermogensrecht is hiermee een subjectief recht. Objectief recht: het geldende recht zijn regels die binnen een bepaald rechtsgebied op een bepaald tijdstip gelden. Het vermogensrecht in objectieve zin houdt alle regels met betrekking tot de subjectieve rechten en plichten in die onderdeel van een vermogen kunnen vormen. Subjectief recht: een aan iemand toekomende bevoegdheid. Een vermogensrecht in subjectieve zin is een bepaalde toekomend recht dat deel uitmaakt van zijn vermogen Goederenrecht en verbintenissenrecht Privaatrecht Personen- en familierecht Vermogensrecht Goederenrecht Verbintenissenrecht Goederenrecht Het deel van het objectieve vermogensrecht dat betrekking heeft op de rechtsverhouding tussen een persoon en een goed (zoals een huis of een auto). Bij het goederenrecht speelt de vraag: Aan wie behoort een zaak en wie mag over een goed beschikken? een grote rol. Verbintenissenrecht Het deel van het objectieve recht dat betrekking heeft op de rechtsverhouding tussen rechtssubjecten. Bij het verbintenissenrecht speelt de vraag: Kan een persoon degene met wie hij een overeenkomst heeft gesloten aan die overeenkomst houden? een grote rol.

6 6 Vervlechting van goederenrecht en verbintenissenrecht Beide rechtsgebieden zijn als onderdelen van het vermogensrecht onlosmakelijk met elkaar verbonden. 1.2 Regeling van het vermogensrecht in het BW Het burgerlijk wetboek: overzicht Boek 8: Verkeersmiddelen en vervoer Boek 10: internationaal privaatrecht Boek 1: personenen familierecht Boek 7A: vervolg Boek 7 Boek 7: bijzondere overeenkomsten Burgerl ijk Wetboe k Boek 2: rechtspersonenrecht Boek 3: vermogensrecht (algemeen) Boek 6: verbintenis-sen (algemeen) Boek 5: zakelijke rechten Boek 4: erfrecht Het burgerlijk wetboek: toelichting Boek Omschrijving Boek 1 BW Dit boek bevat de wettelijke regeling van natuurlijke personen, zoals de verhouding tussen personen in familieverband (huwelijk, geregistreerd partnerschap, adoptie, etc.). Boek 2 BW Dit boek regelt de rechtspersonen, ofwel lichamen die in het vermogensrecht kunnen optreden als persoon net zoals de mens (o.a. nv s. bv s, verenigingen, stichtingen, etc.). Boek 3 BW Dit boek bevat bepalingen die voor alle subjectieve vermogensrechten van belang kunnen zijn, waaronder het goederenbegrip (art. 3:1 BW). Boek 4 BW Dit boek omvat een regeling over wat er met het vermogen van iemand gebeurt, wanneer hij overlijdt. Een deel van het erfrecht is familierecht (familieleden), het andere deel vermogensrecht (het vermogen van de overledene). Boek 5 BW Dit boek regelt het zakenrecht, ofwel de absolute rechten die slechts zaken (art. 3:2 BW) tot object kunnen hebben. Boek 6 BW Dit boek bevat bepalingen die voor alle verbintenissen van belang zijn. Hierbij gaat het mede om verbintenissen uit de wet en verbintenissen uit overeenkomsten. Boek 7 BW Dit boek bevat een regeling van een aantal bijzondere overeenkomsten (o.a. koop, huur, opdracht, verzekering). De overeenkomsten worden bijzonder genoemd omdat de wet (boek 7) een nadere regeling geeft. Boek 7A BW Dit boek bevat enkele bijzondere overeenkomsten, zoals huurkoop en bruikleen. De bedoeling is dat deze overeenkomsten uiteindelijk in Boek 7 worden ondergebracht. Boek 8 BW Dit boek regelt het vervoersrecht. Het omvat de regeling van o.a. het vervoer van personen, goederen, het zee- en binnenvaartrecht, het luchtrecht en het wegvoersrecht. Boek 10 BW Dit boek bevat regels van nationaal recht. Het ziet op de vraag welk nationaal rechtsstelsel van toepassing is in geval een privaatrechtelijke rechtsverhouding een internationaal aspect

7 7 heeft Gelaagde structuur van het vermogensrecht De wetgever heeft bij de indeling van het vermogensrecht gekozen voor de systematiek van algemeen naar bijzonder. Voorbeeld: Boek 3 BW (algemeen) Algemene deel van het vermogensrecht. In dit boek staan begrippen en regels die in het vermogensrecht een meer algemene strekking hebben. Boek 5 BW (bijzonder) Boek 6 BW (algemeen en bijzonder) Boek 7 BW (bijzonder) Bijzondere deel van het vermogensrecht. In dit boek staat de regeling van zakelijke rechten (waaronder eigendomsrecht, erfpacht en absolute rechten op zaken). Algemene en bijzondere deel van het vermogensrecht. Titel 6.1 van dit boek gaat over verbintenissen in het algemeen. Titel 6.5 is het bijzondere deel dat gaat over verbintenisscheppende overeenkomsten. Bijzondere deel van het vermogensrecht (en boek 6 BW). Bijzondere overeenkomsten, als in aanvulling op titel 6.5 (overeenkomsten in het algemeen) Schakelbepalingen De wet kent in de vorm van schakelbepalingen een alternatief systeem voor het creëren van algemene delen. Er zijn verschillende soorten schakelbepalingen: 1. Een schakelbepaling die bepaalde vermogensrechtelijke bepalingen tot een algemeen deel maakt dat ook buiten het vermogensrecht gelding krijgt a. Voorbeeld: art. 3:59 BW. Titel 3.2. is ook buiten het vermogensrecht van (overeenkomstige) toepassing. 2. Een schakelbepaling die een specifieke regeling tot een algemeen deel voor het gehele vermogensrecht maakt. a. Voorbeeld: art. 6:216 BW. Een aantal belangrijke bepalingen over verbintenisscheppende overeenkomsten zijn van toepassing op meerzijdige rechtshandelingen (m.b.t. het vermogensrecht). 3. Een schakelbepaling die geen algemeen deel maakt, maar bepaalde aspecten regelt door naar andere bepalingen te verwijzen. a. Voorbeeld: art. 3:98 BW. Op de vestiging van beperkte rechten (waaronder erfpacht en opstal) is afdeling van Boek 3 BW van overeenkomstige toepassing.

8 8 Hoofdstuk 2 Absolute rechten op goederen 2.1 Eigendom Eigendom: inleiding Eigendom is het meest omvattende recht op een zaak dat een persoon kan hebben (art. 5:1 lid 1 BW). Eigenaar: de persoon die het meest omvattende recht heeft op een zaak Eigendom: vrije genot De eigenaar heeft het recht op het vrije genot van de zaak en hij kan anderen van dit genot buitensluiten (art. 5:1 lid 2 BW). De eigenaar is echter ook vrij een ander van zijn zaak gebruik te laten maken, hetzij met tegenprestatie (bijv. een geldbedrag) of zonder tegenprestatie (= om niet) Eigendom: beschikkingsrecht Alleen de eigenaar heeft het recht om over zijn zaak te beschikken; alleen hij kan een ander tot eigenaar van zijn zaak maken, bijvoorbeeld door een koopovereenkomst De eigenaar kan het beschikkingsrecht ook door een ander laten uitoefenen. Hij kan hierbij bijvoorbeeld iemand aanwijzen die voor hem zijn schilderij gaat verkopen Eigendom: beperkingen Het genots- en beschikkingsrecht van de eigenaar is niet onbeperkt (art. 5:1 lid 2 BW). Het recht van de eigenaar kan op verschillende gronden worden beperkt. Beperking door rechten van anderen Als ook anderen tegenover de eigenaar het recht hebben op gebruik van de zaak, dan wordt het vrije gebruik door de eigenaar beperkt. Voorbeeld: bij het verstrijken van de uitleentermijn bij een bibliotheek heeft de bibliotheek niet het recht een uitgeleend boek bij de lener op te halen. Beperking door de wet Er zijn vele wettelijke regelingen die de eigenaar in zijn genots- en beschikkingsrecht over een zaak beperkt, waaronder hoofdstuk 4 van de Huisvestingswet die aan het college van Burgemeesters en Wethouders de bevoegdheid geeft om woonruimte te vorderen. Beperking door het ongeschreven recht Onder meer de niet-wettelijk vastgestelde regels van betamelijk gedrag grenzen aan de uitoefening van zijn eigendomsrecht. Zij dient niet maatschappelijk onaanvaardbaar te zijn (misbruik van bevoegdheid). Misbruik van (eigendoms)recht De eigenaar, die zijn eigendomsbevoegdheden op zodanige wijze uitoefent dat tegenover zijn belang een onevenredig grote schade bij een ander ontstaat, schendt een betamelijkheidsregel. Dit levert misbruik van eigendomsrecht op (art. 3:13 lid 1 BW). Bijbehorende arrest: Amotie-arrest. Een bevoegdheid kan o.a. misbruikt worden door haar uit te oefenen (art. 3:13 lid 2 BW): Met geen ander doel dan een ander schade toebrengen (voorbeeld: blz. 13). Met een ander doel dan waarvoor zij verleend is (voorbeeld: blz. 13). Ingeval men, in aanmerking nemende de onevenredigheid tussen het belang bij de uitoefening en het belang dat daardoor wordt geschaad, naar redelijkheid niet tot die uitoefening had kunnen komen (voorbeeld: blz ).

9 9 Beperking door hinder Een eigenaar mag geen onrechtmatige hinder toebrengen aan eigenaren van subjectieve rechten. Hinder (art. 5:37 BW): Het gaat erom dat de één (A) de ander (B) zodanig in de uitoefening van diens subjectieve recht belemmert dat de ander (B) dat niet hoeft te accepteren Eigendom: absoluut recht Absoluut recht: absolute werking Het eigendomsrecht heeft een exclusief karakter, omdat de bevoegdheid tot het vrije gebruik van een zaak uitsluitend toekomt aan de eigenaar (art. 5:1 lid 2 BW met sluiting van eenieder). De eigenaar kan hierdoor zijn recht handhaven tegenover iedereen die hem belet in de rechtmatige uitoefening van zijn recht. Kenmerken van het absoluut recht: Droit de suite (zaaksgevolg) Droit de préference (bevoorrechte positie) Absoluut recht: droit de suite (zaaksgevolg) Dit kenmerk houdt in dat het absolute recht op een goed blijft bestaan, ook als het goed niet meer in de macht van de eigenaar is (bijvoorbeeld door diefstal). Revindicatie (art. 5:2 BW): revindicatie geeft de eigenaar de bevoegdheid zijn zaak van één ieder die haar zonder recht houdt, op te eisen. Absoluut recht: droit de préference (bevoorrechte positie) Een eigenaar kan zijn zaak opeisen als zijn eigendom, indien zij zich onder een failliet bevindt. De eigenaar is op grond van de absolute werking van zijn recht separatist. Faillissement: blz Eigendom: absoluut subjectief vermogensrecht Het recht van de eigenaar is een absoluut subjectief vermogensrecht. Absoluut recht (1) Het recht van de eigenaar is een absoluut recht. De eigenaar kan zijn recht in beginsel tegen iedereen uitoefenen die op één of andere wijze met zijn eigendomsrecht in aanmerking komt (absoluut). Die absoluutheid uit zich in droit de suite en droit de préférence. Subjectief recht (1) Het recht van de eigenaar is een subjectief recht. Het objectieve recht (geldend recht) verschaft de eigenaar het subjectieve recht (bevoegdheid), namelijk om over de aan hem toebehorende zaak te beschikken en daar met uitsluiting van anderen gebruik van te maken. Vermogensrecht (2) Het recht van de eigenaar is een vermogensrecht. Vermogensrechten zijn op geld waardeerbare rechten die overdraagbaar zijn. Uit art. 3:6 BW zijn de volgende vermogensrechten te vinden: Omschrijving Voorbeeld 1. Rechten die afzonderlijk of tezamen met een ander recht overdraagbaar Eigendomsrecht zijn, ofwel de eigenaar van een bepaald recht mag dit recht (zelfstandig) aan een ander overdragen 2. Rechten die ertoe strekken stoffelijk voordeel te verschaffen Rechten op smartengeld 3. Rechten die verkregen worden in ruil voor stoffelijk voordeel of in ruil voor vooruitzicht gesteld stoffelijk voordeel Recht op dividend (vooruitzicht gesteld) Een zaak als object (3) Het meest omvattende recht dat een persoon op een zaak kan hebben, betekent dat het object van een eigendomsrecht altijd een zaak is.

10 10 Zakelijk recht Eigendom is een absoluut subjectief recht (1), een vermogensrecht (2) en heeft het een zaak tot object (3). Een subjectief recht met deze drie kenmerken, is een zakelijk recht Eigendom: absoluut recht op een goed Goederen (art. 3:1 BW) Zaken (art. 3:2 BW) Vermogensrechten (art. 3:6 BW) Onroerende zaken (art. 3:3 lid 1 BW) Roerende zaken (art. 3:3 lid 2 BW) Eigenaar en rechthebbende Men kan slechts een zaak in eigendom hebben (art. 5:1 lid 1 BW richt zich uitsluitend op zaken). In plaats van eigenaar van een goed, spreekt men van rechthebbende op een goed. Rechthebbende: het meest volledige recht op een goed komt toe aan een rechthebbende. Eigenaar: het meest volledige recht op een zaak komt toe aan een eigenaar. 2.2 Beperkte rechten Beperkte rechten: algemeen Absolute rechten Volledige rechten Eigendom Beperkte rechten Relatieve rechten Een beperkt recht is een recht dat is afgeleid uit een volledig recht, waarbij dat volledig recht is bezwaard (art. 3:8 BW). Alleen een eigenaar of rechthebbende is bevoegd een zaak of goed te vervreemden (verkopen) of bezwaren (met een beperkt recht) beschikkingsbevoegdheid. Volledig recht: de rechthebbende van een volledig recht kan alles doen met het goed waar het volledig recht op rust, indien binnen de grenzen van het recht (art. 5:1 lid 1 BW).

11 Beperkte rechten: zakelijke rechten Zakelijke rechten zijn beperkte rechten die uitsluitend kunnen worden gevestigd op een zaak (art. 3:2 BW). Zakelijke rechten Omschrijving Wetsartikel 1. Erfdienstbaarheid Het recht van erfdienstbaarheid is een last waarmee een onroerende zaak het dienende erf is bezwaard ten behoeve van een andere onroerende zaak het heersende erf. 2. Erfpacht Het recht van erfpacht is een zakelijk recht dat de erfpachter de bevoegdheid geeft een onroerende zaak van een ander te houden en te gebruiken. 3. Opstal Een recht om in, op of boven een onroerende zaak van een ander gebouwen, werken of beplantingen in eigendom te hebben of te verkrijgen. 4. Appartementsrecht Een rechthebbende op een gebouw of een stuk grond is bevoegd zijn recht te splitsen in appartementsrechten Beperkte rechten: niet-zakelijke rechten Het recht van pand en het recht op hypotheek zijn vermogensrechten (art. 3:6 BW), terwijl vruchtgebruik kan worden gevestigd op zowel een zaak als een goed. Art. 5:70 e.v. BW Art. 5:85 e.v. BW Art. 5:101 e.v. BW Art. 5:106 e.v. BW Niet-zakelijke rechten Omschrijving Wetsartikel 5. Vruchtgebruik Het recht om goederen die aan een ander toebehoren, te gebruiken en de vruchten daarvan te genieten. 6. Recht van pand Een beperkt recht, strekkende om op de daaraan onderworpen goederen een vordering tot voldoening van een geldsom bij voorrang boven andere schuldeisers te verhalen. 7. Recht op hypotheek Een beperkt recht, strekkende om op de daaraan onderworpen goederen een vordering tot voldoening van een geldsom bij voorrang boven andere schuldeisers te verhalen. 2.3 Absolute vermogensrechten Art. 3:201 e.v. BW Art. 3:227 BW Art. 3:227 BW Eigendom Absolute rechten Relatieve rechten Absolute vermogensrechten op goederen De rechthebbende heeft in beginsel een absoluut recht op een goed; dit betekent dat hij zijn recht tegen iedereen kan uitoefenen (niet alleen op een zaak, maar ook op een vorderingsrecht eigendomsrecht). Absoluut: de term absoluut ziet op de omstandigheid dat de rechthebbende in beginsel zijn recht tegen iedereen kan handhaven (onder meer door zaaksgevolg en bevoorrechte positie) Absolute vermogensrechten op niet-goederen In andere wetten geregelde absolute rechten, waaronder de Auteurswet (voor auteursrecht), Handelsnaamwet (voor handelsnaam zoals HEMA) en het merkenrecht (voor een merk op een bepaalde product) gelden voor niet-goederen Object is geen goed De bovengenoemde rechten (auteursrecht e.a.) hebben een niet-goed tot object. Deze objecten zijn geen stoffelijke voorwerpen en evenmin vermogensrechten. Toelichting: de absolute vermogensrechten die in andere wetten zijn geregeld, hebben elk een idee (=een product van de menselijke geest) tot object. Die objecten noemt met immateriële goederen (dus rechten op immateriële goederen).

12 Schematische samenvatting van de subjectieve vermogensrechten Relatief of persoonlijk (vorderingsrechten) Object: prestatie (zoals betaling) Privaatrechtelijke subjectieve rechten Vermogensrechten (art. 3:6 BW) Andere private rechten (o.a. famlierechten) Absoluut Zakelijke rechten (o.a. hypotheek en erfpacht) Vruchtgebruik, hypotheek en pand Object: zaak (art. 3:2 BW) Object: vermogensrecht Rechten op immateriële goederen (o.a. auteursrechten) Object: geestelijk product 2.5 Zaken- en goederenrecht Zakenrecht Dit recht bestaat uit de regels betreffende de zakelijke rechten, ofwel de absolute vermogensrechten met een zaak als object Goederenrecht Dit recht betreft de absolute rechten op goederen. Een zaak is een categorie van het begrip goed. Goederenrecht is het deel van het objectieve recht dat de absolute rechten op goederen regelt (waaronder het zakenrecht).

13 13 Werkcollege week Overzicht Probleemstelling: Wie is eigenaar van welke auto? Leerdoelen: 1. Wat is een eigendom en hoe krijg je het? 2. Wanneer ben je eigenaar, bezitter of houder? 3. Hoe zit het met de overdracht van roerende zaken? Bijbehorende literatuur - Zwaartepunten van het vermogensrecht: H1 t/m H6 - Compendium van het vermogensrecht (de onderstreepte wetsartikelen) 1.2 Leerdoel: Wat is een eigendom en hoe krijg je het? Eigendom: algemeen Eigendom is het meest omvattende recht dat een persoon kan hebben op een zaak. Kenmerken: Het eigendomsrecht is een absoluut recht. Dit betekent dat de eigenaar van een zaak het eigendomsrecht tegenover iedereen kan uitoefenen. Kenmerken absoluut recht: o Droit de suite (zaaksgevolg): dit kenmerk houdt in dat het absolute recht op een goed blijft bestaan, ook als het goed zich niet meer in de macht van de eigenaar bevindt o (bijvoorbeeld door diefstal). Droit de préference (bevoorrechte positie): Een eigenaar kan zijn zaak opeisen als zijn eigendom wanneer zij onder een failliet bevindt. De eigenaar is op grond van de absolute werking van zijn recht de separatist. De eigenaar heeft het recht op het vrije genot van de zaak en hij kan anderen van dit genot buitensluiten (art. 5:1 lid 2 BW). Alleen de eigenaar kan een ander tot eigenaar van zijn zaak maken. De eigenaar van een zaak (eigendomsrecht) is ook eigenaar van alle bestandsdelen van die zaak (art. 5:3 BW) Eigendom: beperkingen Er zitten echter wel beperkingen aan het eigendomsrecht. Het is de eigenaar uitdrukkelijk niet toegestaan om zijn eigendom uit te oefenen in strijd met de wet of het ongeschreven recht (art. 5:1 lid 2 BW). Misbruik van bevoegdheid (art. 3:13 BW) Hinder (art. 5:37 BW). Een geslaagd beroep op hinder betekent een onrechtmatige daad krachtens art. 6:162 BW Eigendom: zaken Zaken zijn voor menselijke beheersing vatbare, stoffelijke objecten (art. 3:2 BW). Denk hierbij aan een iphone of een boek, maar ook aan elektriciteit (Elektriciteitsarrest). Daarnaast vallen zaken onder het goederenbegrip (art. 3:1 BW), tezamen met vermogensrechten (art. 3:6 BW). Zaken kunnen roerend en onroerend zijn: Onroerend (art. 3:3 lid 1 BW) o Nog niet gewonnen delfstoffen (zoals olie en gas) o Met de grond verenigde beplantingen (zoals eikenbomen en brandnetels) o Gebouwen en werken die duurzaam met de grond zijn verenigd Hetzij rechtstreeks met de grond Hetzij door vereniging met andere gebouwen of werken Roerend (art. 3:3 lid 2 BW): zijn alle roerende zaken die niet onroerend zijn.

14 14 Goederen (art. 3:1 BW) Zaken (art. 3:2 BW) Vermogensrechten (art. 3:6 BW) Onroerende zaken (art. 3:3 lid 1 BW) Roerende zaken (art. 3:3 lid 2 BW) Eigendomsverkrijging Bij eigendomsverkrijging onder algemene titel (art. 3:80 lid 1 BW) gaat een volledig vermogen van een rechtssubject over op een andere rechtssubject. Art. 3:80 lid 2 BW noemt vier gevallen van verkrijging onder algemene titel (derivatieve verkrijging): Erfopvolging Boedelmening Fusie Splitsing Het vermogen van een overledene (erflater gaat over op een ander (erfgenaam). Wanneer twee personen in het huwelijk treden, smelt het vermogen van beide personen samen tot een. Het vermogen van één of meerdere rechtspersonen gaat over naar een ander rechtspersoon. Een rechtspersoon houdt op te bestaan, waardoor zijn vermogen overgaat naar één of meerdere rechtspersonen. Bij verkrijging van eigendom onder bijzondere titel (art. 3:80 lid 1 BW) gaat een bepaald goed of bepaalde goederen van een rechtssubject over op een ander rechtssubject. Art. 3:80 lid 3 BW noemt drie gevallen (originaire verkrijging): Overdracht Verjaring Onteigening Overige wijzen Wanneer het eigendomsrecht van een zaak overgaat op een ander persoon. Het verkijgen van eigendomsrecht door te goeder trouw, onafgebroken bezitten van een goed voor een bepaalde periode. Wanneer een goed (veelal onroerende zaken; grond) van een eigenaar wordt ontnomen en tot eigendom van de overheid wordt gemaakt. Natrekking Toe-eigening Vinderschap Schatbinding Vermenging Zaaksvorming Vruchtrekking 1.3 Leerdoel: Wanneer ben je eigenaar, bezitter of houder?

15 Eigenaar Een persoon die het meest omvattende recht heeft op een zaak (art. 5:1 lid 1 BW). Rechthebbende: een persoon die het meest omvattende recht heeft op een goed Bezitter Bezit is het houden van een goed voor zichzelf (art. 3:107 lid 1 BW). Dit wetsartikel bestaat uit twee bestanddelen: Een goed (art. 3:1 BW) Houden voor zichzelf (dit bestanddeel geeft aan bij wie het goed zich werkelijk bevindt) De bezitter is degene die het goed in zijn feitelijke macht heeft. Een bezitter gedraagt zich over het algemeen als de eigenaar van het goed. Een dief die een goed voor zichzelf houdt, is een bezitter (onrechtmatig), maar geen eigenaar. Onmiddellijk bezit: wanneer een persoon een goed voor zichzelf houdt, zonder dat een ander het goed voor hem houdt (art. 3:107 lid 2 BW). Middellijk bezit: wanneer door iemand anders de feitelijke macht wordt uitgeoefend namens de bezitter Houder De houder heeft de macht over het goed, maar heeft niet het recht om een zaak naar eigen goeddunken te gebruiken. De houder van een goed is nooit de eigenaar daarvan; hij houdt het voor een ander (art. 3:108 BW). Wie een goed houdt, wordt vermoed dit voor zichzelf te doen (art. 3:109 BW). Vaak ligt een overeenkomst aan het houderschap ten grondslag, zoals een bruikleenovereenkomst (de houder geeft het goed terug nadat de afgesproken termijn is bereikt). Het houderschap is op overeenkomstige wijze middellijk of onmiddellijk (art. 3:107 lid 4 BW). 1.4 Leerdoel: Hoe zit het met de overdracht van roerende zaken? Overdracht van roerende zaken Voor de overdracht van roerende zaken zijn conform art. 3:84 lid 1 BW de volgende voorwaarden vereist: 1. Geldige titel 2. Beschikkingsbevoegdheid 3. Levering Overdracht: geldige titel Geldige titel houdt in dat er een rechtsverhouding dient te bestaan tussen vervreemder (beschikkingsbevoegde) en verkrijger (nieuwe eigenaar). Men kan daarbij denken aan een koopovereenkomst of een schenking (verbintenis uit een overeenkomst). Toelichting: het betreft een geldige titel. Dit betekent onder meer dat de titel niet in strijd mag zijn met art. 3:40 BW. Is dit wel het geval, dan is de titel nietig. Wanneer er sprake is van een wilsgebreken (art. 3:44 BW), dan is de titel vernietigbaar (met terugwerkende kracht) Overdracht: beschikkingsbevoegdheid Dit betekent dat een persoon bevoegd is een zaak te vervreemden of te bezwaren. Vervreemden: ervoor zorgen dat de zaak wordt overgedragen aan een nieuwe eigenaar (bijvoorbeeld verkopen of schenker). Bezwaren: het vestigen van een beperkt recht op het eigendomsrecht van anderen. Handelingsbekwaamheid: de bevoegdheid om zelfstandig rechtshandelingen te verrichten. Iemand kan handelingsonbekwaam zijn vanwege het feit dat hij minderjarige is.

16 Overdracht: levering De levering van een roerende zaak geschiedt krachtens art. 3:90 BW. Dit artikel bepaalt dat een roerende zaak geleverd kan worden door de volgende leveringswijze: - Feitelijke bezitsverschaffing (art. 3:114 BW): door de zaak in de feitelijke macht van de verkrijger te verschaffen (bezitsverschaffing met feitelijke handeling). De bezitsverschaffing geschiedt in dit geval door middel van een tweezijdige verklaring (een verklaring van zowel de vervreemder als de verkrijger). De drie manieren van deze wijze van bezitsverschaffing zijn: 1. Levering CP (=constitutum possessorium): de vervreemder was bezitter en wordt houder voor de verkrijger (art. 3:115 lid 1 BW); 2. Levering brevi manu (= met de korte hand): de verkrijger was houder en wordt bezitter (art. 3:115 lid 2 BW). 3. Levering longa manu (=met de lange hand): een derde die de zaak houdt voor de vervreemder en daarna de zaak houdt voor de verkrijger (art. 3:115 lid 3 BW).

17 17 Hoorcollege week 1 Bijbehorende literatuur: Zwaartepunten van het vermogensrecht (2015) H1 t/m H6 en Compendium Nederlands vermogensrecht (2015) genoemde wetsartikelen. 1.1 Inleiding in het Burgerlijk Wetboek Overzicht Privaatrecht: Burgerlijk Wetboek Personen- en familierecht (Boek 1 en 2 BW) Vermogensrecht (Boek 3 t/m 8 BW) Personen- en familierecht Goederenrecht Rechtspersonenrecht Verbintenissenrecht Kenmerken Burgerlijk Recht/Civiel recht: In beginsel tussen burgers onderling, maar hier gelden eveneens bestuursorganen die privaatrechtelijk handelen. Obligatoire overeenkomsten: Verbintenisscheppende overeenkomsten. Vermogen: vermogen bestaat uit activa (rechten) en passiva (plichten). Ontstaansgeschiedenis BW: Het huidige BW is het resultaat van een wetgevingsproject dat op 25 april 1947 van start is gegaan toen rechtsgeleerde E.M. Meijers bij Koninklijk Besluit (door Koningin Wilhelmina) de opdracht kreeg om een nieuw BW te ontwerpen. Men is vandaag de dag nog steeds bezig met de codificatie van het Burgerlijke Wetboek (sinds 1992). 1.2 Indeling vermogensrecht (1 e gedeelte) Overzicht Vermogensrecht (1e gedeelte) Boek 3 BW: Vermogensrecht (algemeen) Boek 4 BW: Erfrecht Boek 5 BW: Zakelijke rechten Boek 6 BW: Verbintenissenrecht (algemeen)

18 Kenmerken Vermogensrecht: Boek 3 en 4 staat in logische volgorde vanwege de erfopvolging. Erfopvolging is een vorm van eigendomsverkrijging onder algemene titel (art. 3:80 BW). De regeling omtrent erfopvolging is geregeld in Boek 4 BW (van algemeen naar bijzonder). Zakelijke rechten: Boek 5 BW betreft de rechten die op zaken rusten. Verbintenissenrecht: Boek 6 BW regelt het verbintenissenrecht en het overeenkomstenrecht. 1.3 Indeling vermogensrecht (2 e gedeelte) Overzicht Vermogensrecht (2e gedeelte) Boek 7 BW: Bijzondere overeenkomsten Boek 7A BW: Vervolg Boek 7 BW Boek 8 BW: Zakelijke rechten Boek 6 BW: Verbintenissenrecht (algemeen) Aspecten Bijzondere overeenkomsten: Boek 7 BW gaat over regelingen omtrent de koopovereenkomst, consumentenkoop, agentuurovereenkomst, overeenkomst van opdracht, verzekeringsovereenkomst en andere bijzondere overeenkomsten. De eerdergenoemde overeenkomsten nader zijn uitgelegd in de wet. Bijzondere overeenkomsten (vervolg): Boek 7A BW begint met art. 7:1576 BW wegens de structuur van het oude BW (oud recht, 1838). De bedoeling is dat de artikelen uit Boek 7A BW gecodificeerd worden in Boek 7 BW. Verkeersmiddelen en vervoer: Boek 8 BW regelt onder meer teboekstaande binnenschepen, zeeschepen en luchtvaartuigen (registergoederen). Geestelijke producten: Boek 9 BW zal betrekking hebben op producten die ontstaan uit de menselijke geest, waaronder het auteursrecht en regelingen omtrent patenten (octrooi). Boek 9 BW moet echter nog ingevoerd worden. Internationaal privaatrecht: Boek 10 BW regelt het grensoverschrijdende internationale privaatrecht. Het bepaalt welk nationale stelsel in de omstandigheden van het geval van toepassing is. 1.4 Nummering Artikelen BW Telefoonnummering of ontwerpnummering van het oorspronkelijk wetboek (definitieve nummering sinds 1992). Voorbeeld: Boek 6, titel 3, afdeling 1, artikel 1 = art. 6:162 BW. Bij wetshistorische interpretatiemethode, ofwel bij het raadplegen van parlementaire stukken, dient men rekening te houden met de voormalige nummering van het BW. Tegenwoordig: art. 6 = Boek 6), :162 = art. 162 van het eerdergenoemde Boek. 1.5 Belangrijkste kenmerken BW Gelaagde structuur: van algemene naar bijzondere regels. Conflictregel: bijzondere regels gaan voor algemene regels. Huurkoop heeft elementen van een huurovereenkomst en koopovereenkomst (gemengde overeenkomst). Analyse art. 7A:1576h BW.

19 19 Opschortende waarde: alle betalingstermijnen dienen voldaan te zijn. Rechtshandeling: Titel 3.2 BW, waaronder art. 3:33 lid 1 BW. Verbintenis: Boek 6 BW, in het bijzonder Titel 6.5 BW, titel 6.5.5, waaronder art. 6:213 en 6:217 BW, (wederkerige overeenkomst). Koop (huurkoop): Boek 7 BW, in het bijzonder Titel 7.1 BW. Huurkoop en koop op afbetaling zijn bijzondere vormen van koop. Huurkoop (koop op afbetaling): Boek 7A BW. Direct eigenaar (koop of afbetaling) versus eigenaar nadat de laatste eurocent is betaald (huurkoop). 1.6 Schakelbepalingen Definitie Een schakelbepaling legt de relatie tussen diverse wetsartikelen (situatie A is ook van toepassing op situatie B). Bij schakelbepalingen worden andere bepalingen van overeenkomstige toepassing verklaard. Hierdoor wordt het bereik van bepaalde wetsartikelen groter (dit is onderdeel van de gelaagde structuur). Intermezzo: het overdragen van onroerende zaken en registergoederen geschiedt middels een notariële akte, ingeschreven in de openbare register (kadasters). Pas dan is er sprake van levering en daarmee overdracht. 1.7 Overdracht Overdracht Art. 3:84 lid 1 BW geeft drie cumulatieve voorwaarden voor een geldige overdracht: 1. Geldige titel 2. Levering 3. Beschikkingsbevoegdheid Kenmerken Beperkte rechten worden geleverd conform art. 3:98 jo art. 3:84 lid 1 jo art. 3:89 lid 1 BW (levering of vestiging). 1.8 Bepalingen uit Boek 6 BW Art. 6:126 BW heeft betrekking op alle rechtshandelingen, dus ook Boek 3 BW (overkoepelend). Art. 1:114 BW (huwelijkse voorwaarden) vernietigen op grond van art. 6:216 i.v.m. art. 6:228 BW). Art. 6:216 BW (arrest: Zeeuwse huwelijkse voorwaarden, ). Toetsingsvoorwaarden: o Een andere overeenkomst dan Boek 6 BW: klopt, overeenkomst uit Boek 1 BW o Meerzijdige overeenkomst: klopt, tussen man en vrouw o Vermogensrechtelijk: het zijn op geld waardeerbare gevolgen o Rechtshandeling: conform art. 3:33 BW, Koude uitsluiting: uitsluiting van ieder gemeenschappelijke vermogen. Overig: art. 6:228 BW à art. 3:53 BW, van dwaling naar vernietigbaarheid. 1.9 Onderscheid tussen de begrippen uit Boek 3 BW

20 20 Goederen (art. 3:1 BW) Zaken (art. 3:2 BW) Vermogensrechten (art. 3:6 BW) Onroerende zaken (art. 3:3 lid 1 BW) Roerende zaken (art. 3:3 lid 2 BW) 1.10 Vermogensrechten Omschrijving Voorbeeld 4. Rechten die afzonderlijk of tezamen met een ander recht overdraagbaar Eigendomsrecht zijn, ofwel de eigenaar van een bepaald recht mag dit recht (zelfstandig) aan een ander overdragen 5. Rechten die ertoe strekken stoffelijk voordeel te verschaffen Rechten op smartengeld 6. Rechten die verkregen worden in ruil voor stoffelijk voordeel of in ruil voor vooruitzicht gesteld stoffelijk voordeel Recht op dividend (vooruitzicht gesteld) 1.11 Vruchten Vruchten (art. 3:9 BW) Natuurlijke vruchten (art. 3:9 lid 1 BW): denk hierbij aan een appel van een appelboom. Burgerlijke vruchten (art. 3:9 lid 2 BW): denk hierbij aan rente van een spaarrekening Registergoederen Registergoederen (art. 3:10 BW) Onroerende zaken (art. 3:89 BW) Teboekstaande schepen en luchtvaartuigen (Boek 8 BW) Beperkte rechten op registergoederen (art. 3:98 BW)

21 21 Jurisprudentie week 1 Uitslag/Wolterink-arrest (probleem 2) Bron: HR 14 november 1997, NJ 1998, 147. Casus Jan Willem Uitslag heeft in 1992 een caravan gekocht van Wolterink, die hem op zijn beurt weer heeft gekocht van Koster. De koopovereenkomst tussen Koster en Wolterink wordt gesloten in een kantoorruimte, althans een caravan die dient als verkoopruimte. In 1994 is bekend geworden dat de caravan in kwestie in 1992 gestolen is van de toenmalige eigenaar (E. Buitenhuis). De schadeverzekeraar van de toenmalige eigenaar heeft de caravan opgeëist bij Uitslag. Uitslag heeft de caravan teruggegeven en eist schadevergoeding wegens wanprestatie (tot het leveren van de caravan). Wolterink beroept zich echter op derdenbescherming. Buitenhuis (persoon 1; eigenaar caravan) Koster (persoon 2; beschikkingsonbevoegd Wolterink (persoon 3; te goeder trouw) Uitslag (persoon 4; te goeder trouw) Rechtsvraag Kan Wolterink zich beroepen op de derdenbescherming van art. 3:86 BW, ten opzichte van Koster, zodat er geen sprake is van een wanprestatie? Overwegingen De rechtbank en het Hof hebben de vraag negatief beantwoord, omdat er geen sprake was van art. 86 lid 3. De verkoopruimte van Koster (een caravan) was niet duurzaam met de grond verenigd en daarmee dus ook geen daartoe bestemde bedrijfsruimte (onroerende zaak) conform art. 3:86 lid 3 sub a j o art. 3:3 lid 1 BW. Het hof heeft de memorie van toelichting behorende bij het wetsartikel geraadpleegd. In deze toelichting wordt benadrukt dat de omschrijving niet beperkt is tot winkels; ook een kantoor voorziene terrein bestemd voor de verkoop van caravans valt hieronder. De Hoge Raad heeft uiteindelijk de uitspraak van het hof bekrachtigd en de cassatie van Uitslag verworpen, waardoor Wolterink zich kan beroepen op derdenbescherming conform art. 3:86 lid 1 j o lid 3 sub a BW.

22 22 Kenmerken Bij de uitzondering van art. 3:86 lid 3 sub a BW op art. 3:86 lid 3 BW is het van groot belang dat er sprake is van een daartoe bestemde bedrijfsruimte (winkel). Met dit arrest heeft de Hoge Raad het eerdergenoemde begrip uitgebreid, waardoor caravans (gebruikt als kantoorruimte) tevens een daartoe bestemde bedrijfsruimte zijn (wetshistorische en extensieve interpretatie). Hierbij dient een afweging te worden gemaakt tussen het belang van de consument die een tweedehands zaak koopt en het belang van criminaliteitsbestrijding. Amotie-arrest (probleem 2) Bron: HR 17 april 1970, NJ 1971, 89, AA 1971 p. 542 e.v. H.K. Köster. Casus Kuipers heeft een garage gebouwd die zich voor 70 cm op het erf van buurvrouw de Jongh bevindt. Mevrouw De Jongh vindt dit niet kunnen en eist dat de 70 cm aan garage op haar erf wordt afgebroken. Kuipers stelt echter dat hij de garage op de erfgrens heeft gebouwd, aangezien hij ervan uit is gegaan dat de heg de grens tussen beide erven weergeeft. Tijdens de bouw van de garage is er al twijfel geweest of de heg wel de correcte erfgrens aanwijst, maar zowel Kuipers als De Jongh hebben afgesproken dat een eventuele overschrijdend zou kunnen worden opgelost met een geldelijke vergoeding. Rechtsvraag Is er sprake van misbruik van bevoegdheid (art. 3:13 BW) door het uitoefenen van recht van amotie? Overwegingen De rechtbank oordeelt dat mevrouw De Jongh, gezien het feit dat zij heeft toegestemd met de bouw, geen afbraak kan vragen, maar wel een geldelijke vergoeding. Het Hof heeft Kuipers veroordeeld om het gedeelte van de garage op het erf van mevrouw De Jongh te verwijderen. Ook de Hoge Raad verwerpt het beroep van Kuipers en vindt dat hij de garage op het erf van De Jongh moet afbreken. De HR stelt vast dat door het overschrijden van de erfgrens, De Jongh wordt onthouden van haar genotsrecht op het eigendom. Hierdoor heeft mevrouw De Jongh in beginsel recht op amotie (vordering tot afbraak van garage), ondanks het feit dat Kuipers bij de grensoverschrijdend te goeder trouw is geweest en een geldelijke vergoeding aan de Jongh heeft aangeboden. Volgens de HR heeft mevrouw De Jongh zich alleen schuldig gemaakt aan misbruik van recht, indien het nadeel van Kuipers door de amotie aanzienlijk groter zou zijn in verhouding tot het belang van De Jongh. Kuipers heeft gedurende de rechtsprocedures niet voldoende duidelijk gemaakt dat zijn belang nadeliger is dan die van De Jongh, waardoor de HR zijn beroep uiteindelijk heeft verworpen.

23 23