Testosteron: een kleine stof maakt het verschil

Transcriptie

1 Testosteron: een kleine stof maakt het verschil Ron Kusters, klinisch chemicus Linda Kemink, internist-endocrinoloog Liesanne Bouwma, gynaecoloog, medisch seksuoloog Rob Schipper, uroloog, medisch seksuoloog

2 Testosteron Te veel? Man? Botontkalking? Medicijnen? Groei Ontwikkeling Te weinig? Doping? Vrouw? Leeftijd? Erecties? Haar Cyclus? Prostaat?

3 Testosteron: een snufje chemie T

4 Testosteron: een snufje chemie cholesterol pregnenolon 17-OH-pregnenolon DHEA DHEAS progesteron 17-OH-progesteron androsteendion deoxycorticosteron 11-deoxycortisol testosteron corticosteron cortisol DHT Oestradiol aldosteron

5 Testosteron: een snufje chemie transport in bloed testosteron aanschakelen DNA aanmaak eiwit activiteit botten spieren haar klieren

6 Regulatie testosteron Hormonen regelen zelf hun aanmaak thermostaat hersenen - signaal LH/FSH testosteron temperatuur + verwarming teelballen

7 Regulatie testosteron hersenen - LH/FSH testosteron + teelballen

8 Regulatie testosteron hersenen - LH/FSH testosteron Gestoorde aansturing vanuit de hersenen Laag LH/FSH Laag testosteron Hypofyse probleem: Hoog prolactine Knobbel in hypofyse Operatie van hypofyse + teelballen Gestoorde productie in de teelbal Hoog LH/FSH Laag testosteron Testikel probleem: Klinefelter Niet ingedaalde testikel Operatie testikels

9 Testosteron

10 Testosteron en Organen Huid (haar groei, talg productie) Hersenen (libido, stemming) Spieren (kracht en volume) Lever (aanmaak eiwitten) Cardiovasculair systeem Nieren (erythropoietine productie) Beenmerg (stimulatie stamcellen) Bot (groei, sluiten epiphyse) Testes (spermatogenese) Prostaat (groei) Penis (groei)

11 Testosterondaling en leeftijd Bij mannen daalt vanaf het 35 e jaar het testosteron met 1.5%. Op de leeftijd van 50 jaar heeft 20% van de mannen een te lage testosteron spiegel. Dit is op 80 jarige leeftijd gestegen tot 50%.

12 Cumulatieve Survival Testosteron en Levensverwachting 1.0 Mannen: gemiddelde leeftijd 60 jaar x testosteron > 8.7 nmol/l 1 x testosteron > 8.7 nmol/l x testosteron < 8.7 nmol/l Survival (jaren)

13 Late Onset Hypogonadism Een te laag testosteronniveau kan klachten veroorzaken. Dit komt voor bij 6% van de mannen van middelbare oudere leeftijd. Als mannen klachten van een te laag testosteron hebben dan kan er sprake zijn van late onset hypogonadism (LOH) ook wel het testosteron deficiëntie syndroom (TDS) genoemd.

14 Risicofactoren LOH Leeftijd Alcohol Plasklachten door goedaardige prostaatvergroting Hoge bloeddruk Diabetes Mellitus Hoog cholesterol Obesitas Inactiviteit Slechte voeding Medicatie Depressie

15 Lage testosteronspiegel Psychologische symptomen: prikkelbaarheid, depressiviteit, geheugenstoornissen, stemmingsveranderingen, motivatiegebrek, lage mentale energie, afgenomen zelfvertrouwen Lichamelijke symptomen: slaapstoornissen, botontkalking, spierzwakte, flushes, abdominale vetgroei

16 Seks & Testosteron Seksuele symptomen: minder zin in seks verminderde seksuele activiteit afname van ochtenerecties erectie stoornissen afname volume zaadlozing afname kracht zaadlozing verminderde orgasme beleving

17 Mechanisme erectie Neurale Stimulatie Stimulatie Ontspanning gladde spiercellen in penis cgmp Endotheelcel in penis

18 Seks & Testosteron T regelt de hoeveelheid en gevoeligheid van het enzym PDE-5. Een minimale testosteron drempel is vereist voor een normale erectiefunctie. Laag T geeft afname van gladde spiercellen en toename in afbraak van cellen in de zwellichamen. Een erectiestoornis alleen door een laag testosteron is zeldzaam (5%).

19 Seksuele activiteit oudere man Mannen blijven seksueel actief bij toename van de leeftijd. % jaar

20 Testosteron & Prostaat T regelt de groei van de prostaat en zaadblaasjes T regelt de functie van de prostaat Hoewel T geen goedaardige vergroting veroorzaakt treedt zonder testosteron geen vergroting op. Na castratie wordt de prostaat kleiner.

21 Testosteron suppletie Bij libidoverlies, onvoldoende reactie op de behandeling van erectie stoornissen of bij vermoeden van late-onset hypogonadisme. Het testosterongehalte tweemaal bepalen en wel vóór uur s morgens. Bij een herhaalde waarde <12 nmol/l een afspraak maken bij een uroloog of endocrinoloog voor nader onderzoek en eventuele testosteronsuppletie met uitgebreide follow-up.

22 Behandeling LOH Gezonde levensstijl Gebalanceerd dieet Exercise / Sexercise Testosteron suppletie

23 Testosteron suppletie Bij het behandelen met testosteron wordt de normale testosteronwaarde hersteld. Hierdoor verminderen de klachten die door de te lage testosteronspiegel werden veroorzaakt. Vanwege de kans op bijwerkingen tijdens behandeling wordt de voorkeur gegeven aan een kortwerkend preparaat. Klachten die een andere oorzaak hadden verbeteren vanzelfsprekend niet. Testosteron is dan ook geen wondermiddel.

24 Testosteron suppletie Testosteron toedienen kan door het smeren van een gel op schouders en buik in de ochtend. Een gel geeft een stabiele testosteron spiegel in het lichaam. De gel is sneldrogend. Er zijn 3 gelpreparaten beschikbaar: Androgel, Tostran en Testim. Pas op! Andere personen mogen niet in contact komen met de gel.

25 Testosteron suppletie Een andere mogelijkheid is een injectie die om de 3 weken (Sustanon ) of om de 3 maanden (Nebido ). Het nadeel van de injectie om de 3 weken is dat de testosteronspiegel vlak na de injectie wat te hoog en vlak voor de injectie wat te laag is.

26 Testosteron suppletie Er zijn ook testosteroncapsules (Andriol ) beschikbaar die meermalen per dag moeten worden ingenomen. Het is nauwelijks mogelijk om met capsules een normale testosteronspiegel te bereiken omdat vrij snel na de inname de testosteronspiegel al weer daalt.

27 Testosteron suppletie & Seks Door testosteron suppletie verbetert de sexuele functie: Sexuele desire score Sexuele prestatie en motivatie Nachtelijke spontane erecties Coitus frequentie.

28 Testosteron suppletie & Seks Bij patiënten met LOH en ED: 35% reageert op testosteron suppletie zonder noodzaak voor PDE-5 remmers. Verbetering in effect van PDE-5 remmers (erectie, orgasme en overall) De zaadproductie wordt verminderd door testosteron suppletie en dat kan onomkeerbaar zijn..

29 Bron van eeuwige jeugd?

30 Bron van eeuwige jeugd?

31 Contra-indicaties Prostaat kanker Borst kanker Polycytemie (teveel rode bloedcellen) Ernstig prostaatvergroting Slaap-apneu

32 Testosteron bij de vrouw Bijnieren en eierstokken Voorstof van feminiserend (vrouwelijk) oestrogeen De vrouw heeft lage waardes testosteron. - verschillen in normaalwaarden. Moeizaam betrouwbaar te meten. SHBG en binden aan andere stoffen speelt een grote rol - SHBG stijgt bij pilgebruik - Concentratie totaal testosteron daalt - Concentratie vrij ofwel actief testosteron daalt tweemaal zo sterke daling als totaal testosteron

33 Androgeen productie bij de vrouw in de vruchtbare jaren o.i.v. LH o.i.v. ACTH ovaria Androgeen precursors DHEAS: Dihydroepiandrosteron sulfaat bijnieren 90% 60% 20% DHEA: Dihydroepiandrosteron A: Androstenedion 50% 40% 50-75% 25-35% Testosteron VWAG Woet L. Gianotten

34 Normale verdeling van T in het bloed van de vrouw 66% SHBG 30% albumine 2,3% CBG 1,3% vrij T T is stevig gebonden, dus niet beschikbaar Bio-available testosteron CBG Cortisol Binding Globuline SHBG Sex Hormone Binding Globuline VWAG Woet L. Gianotten Totaal T bij de vrouw 1-4 nmol/l 0,5-3 nmol/l

35 Oorzaken testosteron tekort? Leeftijd Eierstokverwijdering beide kanten. Hormoontherapie Sturing vanuit de hersenen - Onvoldoende LH en/of ACTH Radiotherapie / chemotherapie (Te vroege) overgang of wel Climacterium praecox Geen aanleg van de eierstokken of teelballen Bijnier supressie/immuunziektes Medicijngebruik Langdurig en vroeg gebruik anticonceptie-pil

36 Wat is libidoverlies of geen zin hebben? Verschil in verlangen tussen partners of in de tijd? - Frequentie of tevredenheid? - Pijn? - Positieve of negatieve ervaringen? Geen motivatie om te vrijen of juist wel? Geen zin in de betekenis van tegenzin Geen lichamelijke opwinding op opwindbaarheid Oude gedachte (Freud) - Libido sexualis - Aangeboren Trieb - Seksdrive Motivatie model

37 The dual control model Stimulus versus remming Het Incentive-motivation model. Cynthia Graham: beloning moet er zijn Fysiek er klaar voor zijn Prikkels van binnen uit Prikkels van buiten af Zin in seks

38 Verlies van arousibility bij de pil Stoppen met de pil? Over op spiraaltje met hormonen of niet Veranderen van de pil - M-20 - Oestrogenen verlagen FSH / LH (en dus de androgeenspiegel) - Driefase pil? - Androgen restored contraception: de pil met testosteron erbij.

39 Meer factoren Te weinig opwindende factoren Onvoldoende stimulatie Primaire oorzaak Lang pilgebruik Seksuele disfunctie Geen zin & Geen geen zin & geen orgasme orgasme Seksuele disfunctie Te veel remmende factoren Te moe Stress Onderhoudende factoren Het zal toch wel weer niet lukken!

40 Verlies van arousibility door andere oorzaken Uitleg hoe het lichaam werkt Uitleg over de relatie tussen stimulatie en opwinding De relatie leggen tussen sexcercise en de ontstane leefstijl Een vrouwelijke wijsheid is dat niet de man in haar leven er toe doet maar het leven in haar man Betrouwbaar meten van het testosteron nivo Stoppen, indien mogelijk, met medicatie die invloed heeft op de activiteit van het natuurlijk aanwezige testosteron Als laatste optie aanvullen van testosteron per gel

41 Is weinig zin hebben een ziekte? Pas een ziekte als het een probleem is Definitie: - Hypoactive sexual desire disorder (HSDD) is considered a sexual dysfunction and is characterized as a lack or absence of sexual fantasies and desire for sexual activity, as judged by a clinician. For this to be regarded as a disorder, it must cause marked distress or interpersonal difficulties and not be better accounted for by another mental disorder, a drug (legal or illegal), or some other medical condition. Effect op algemeen welbevinden, kwaliteit van leven

42 Testosteron en de botten Puberteit - Ontwikkeling van bot tot de piek-botmassa bij 20 jaar - Onder invloed van stijgend testosteron Volwassen / middelbare leeftijd - Afname van botmassa - Versnelde afname bij verlaagd testosteron - Maar meer nog bij verlaagd oestrogeen

43 Testosteron en de botten

44 Testosteron en de botten Andere oorzaken voor versnelde botafname: - Roken en alcohol - Verlaagd vit D en calcium - Weinig bewegen - Ondergewicht - Groeihormoon tekort - Gebruik van prednison - Calcium verlies door de nier

45 Testosteron en de sportschool

46 Testosteron en de sportschool

47 Testosteron en de sportschool Androgenen worden veel gebruikt onder sporters VS: 2009 United States Anti-Doping Agency testte bij 8000 sporters van de Olympische Spelen en de Pan American sports : 26 gevallen van doping VS : 4 van de 5 androgeen gebruikers zijn recreatieve atleten en bodybuilders VS: 2013 van de high school jongens gebruikt 3,2 % androgenen NL: naar schatting gebruikers De meeste van deze androgenen worden niet door een arts voorgeschreven

48 Testosteron en de sportschool Wat doet testosteron? Toename spiermassa met 6-10 kg zonder sporten (600 mg per week im) Tijdelijk toename libido Zelfverzekerder, energieker maar ook kort lontje Wat gebeurt er na stoppen met testosteron? Verdwijnen van spiermassa (overigens is de helft vocht) Afname libido Depressiviteit Wens tot hervatten in een hogere dosis

49 Testosteron en de sportschool Nadelige gevolgen van testosteron? Erectiestoornissen, verminderde libido Borstvorming, acne Onvruchtbaarheid problematiek (kan zeer lang aanhouden) Hart- en vaatziekten (vergroot hart, ontsteking van het hart, plotse dood) Verhoogde bloedstolling Depressiviteit, agressief gedrag, crimineel gedrag Leverschade

50 Testosteron en de sportschool Kun je anabolen veilig gebruiken? Nee, omdat nooit zeker is wat je gebruikt Nee, omdat mensen onverwacht heel heftig kunnen reageren met bijwerkingen

51 Conclusies Vergeet Testosteron niet als oorzaak van klachten Verandering van leefstijl heeft zin! Testosteron suppletie is veilig