De psychoanalytische benadering van de hedendaagse consument.

Transcriptie

1 De psychoanalytische benadering van de hedendaagse consument. Brugge, 29 januari 2010 Kristof Dewaele

2 Multidisciplinaire benadering ingenieur biotechnologie en klinisch psycholoog Het multidisciplinaire karakter van duurzame ontwikkeling, er is niet één weg De ethische vraag. Inspiratie : van Consumer Citizenship Network (CCN) naar Partnership for Education and Research about Responsible Living (PERL)

3 Van Maslow tot Lacan Consumer citizenship : consument = invullen van behoeftes What a man can be, he must be!

4 Lacans subjectwording Jacques Lacan ( ) Psychoanalyse : structuralistisch en formalistisch Pathologie vs wereldbeeld Subjectwording en discourstheorieën

5 Lacan (2) S1 S $ S2 a S = subject S1 = moederfunctie (lichaamsbeeld, liefde) S2 = vaderfunctie (wet, het weten) a = tekort $ = verdeeld subject

6 Lacan (3) Discourstheorie = - Klassiek : verhouding tussen subjecten - Kenmerk : onmogelijkheid $ S1 a S2 - Tekort blijft bestaan : continue menswording (metafoor van de schuifpuzzel)

7 Lacan (4) Kapitalistisch discours - Wat je wil, kan je kopen! - Vals gevoel van maximale bevrediging - Maar ook aan consumeren zijn er grenzen Consumo ergo sum!

8 De drievuldige ontvoogding van de maatschappij Rol van de vaderfunctie ook in de maatschappij Drievuldige ontvoogding : - Katholicisme - Politiek - Kapitalisme en materialisme

9 De drievuldige ontvoogding van de maatschappij (2) Ontvoogde maatschappij Consumo ergo sum in de hoop tot subjectwording Zoektocht naar andere spiritualiteit (mindfulness, wellness, ) Instantbevredigend consumeren bewust en duurzaam consumeren?

10 De duurzame consument? Contradictie: invullen van behoeftebevrediging vs duurzaam gedrag Psychoanalyse vs cognitieve gedragstherapie voor gedragsverandering Gedragsveranderende modellen gebaseerd op gezondheidspsychologie (The five stages of change, Prochaska & Diclemente(1982) )

11 De duurzame consument? (2) Hoog risico op herval binnen gezondheidspsychologisch model Toepasbaarheid op consumerend gedrag? Wat zorgt voor duurzame gedragsverandering? Invloed van de context!

12 De duurzame consument? (3)! De rol van de overheid en het probleem van de continue electorale koorts De tol van een economische grootmacht Duurzame consumeren : perceptie van keuzebeperking keuzevrijheid (identiteit) Balancing between freedom and responsibility (Thoresen, 2010)

13 Oplossingen? Nood aan coherent en duurzaam (overheids)beleid Duurzaam ondernemen! Beperking in keuze-aanbod? Wat niet weet, niet deert? Psychoanalytisch : accepteren van het tekort a Ook de maatschappij heeft nood aan een geruststellende vaderfunctie

14 Oplossingen? (2) requires alternative more ethical visions of society and human purpose, shifting emphasis from consumer to citizenship. This includes detachment from material consumption once basic needs are met, finding true pleasure in voluntary sharing..

15 Oplossingen (3) The economic system should become more altruistic and cooperative, aiming for poverty reduction and employment creation. Consumption should be reoriented towards the more intangible dimensions of civilization : culture, art, science, human consciousness and spirituality. Such consumer citizens will depend less on variations in the material economy, directing to a broader vision of human prosperity.. (Arthur Dahl, 2009)

16 Oplossingen (4) Systematisch vs individueel De rol van ethical values The aim of the ESDInds project is to develop useful indicators and assessment tools which can be used by Civil Society Organisations (CSOs ) to measure the application of ethical values and their impact in the field of education of sustainable development. (

17 materiële (onduurzame) levensstijl werk/consumptie ESD Basisniveau ethical values duurzame levensstijl

18 Oplossingen (5) Vrijheid om te kopen/kiezen beperkt de mogelijkheden van anderen Verantwoordelijk tov ander, natuur en toekomst Freedom of indifference to responsibility of involvement (Ghandi) Active social learning process

19 Duurzame ontwikkeling is een manier van zijn Meer info?