De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA s-gravenhage

Transcriptie

1 > Retouradres Postbus EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA s-gravenhage Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg AC Den Haag Postadres Postbus EK Den Haag Factuuradres Postbus BD Den Haag Datum 10 juli 2013 Betreft Vragen naar aanleiding van AO Gastvrijheidseconomie Overheidsidentificatienr T (algemeen) Geachte Voorzitter, Tijdens het Algemeen Overleg over Gastvrijheidseconomie 1 d.d. 13 maart 2013 heb ik de volgende toezeggingen gedaan: de Kamer wordt voor zover mogelijk nader geïnformeerd over de samenstelling en de opbouw van de totale groep toeristen die naar Nederland komen, alsmede over de budgetten per categorie. ik zou bekijken in hoeverre de visumprocedures kunnen worden verbeterd/vergemakkelijkt via digitale wegen. de Kamer wordt voor de zomer nader geïnformeerd over de stand van zaken rond de ombudsfunctie in de praktijk. de Kamer wordt nader geïnformeerd over de pilot regelluwe zone in Zeeland. Ons kenmerk Bijlage(n) 3 Tevens is een motie aangenomen met het verzoek aan de regering, met de provincies, waterschappen, landschapsbeheer en anderen in overleg te treden en hen aan te sporen om de afspraak over het realiseren van 879 kilometer wandelpaden alsnog na te komen, met als streefdatum 1 januari In het Wetgevingsoverleg Ondernemen van 17 december 2012 heeft de PVV gevraagd om de oneerlijke concurrentie tussen Nederlandse en Oost-Europese kermissen en circussen aan te pakken. Al deze punten komen in deze brief aan de orde. Inkomend toerisme In 2012 hebben bijna 11,7 miljoen internationale reizigers een meerdaags bezoek aan Nederland gebracht en daarbij in totaal meer dan 4,8 miljard uitgegeven. Ten opzichte van 2011 betekent dit een toename van het aantal buitenlandse gasten in Nederlandse logiesaccommodaties met 3%. 1 Vergaderjaar Kamerstuk nr Kamerstuk , nr Pagina 1 van 13

2 Rembrandt gasten (x 1.000) Floriade 9/ Vliegtax Economi sche crisis Bron: CBS Gemiddeld genomen geeft de buitenlandse bezoeker per verblijf een bedrag uit van 413 per persoon. Voor het overgrote deel komt de buitenlandse bezoeker naar ons land voor een shortbreak of vakantie. In 2012 kwam 69% van de gasten met een toeristisch motief (8,09 miljoen buitenlandse toeristen). 26% van de gasten overnachtte met een zakelijk motief in Nederland (3 miljoen buitenlandse zakenreizigers), waarvan circa 25% als gevolg van een vergadering of congres. De overige buitenlanders verblijven in Nederland vanwege een studie- of schoolreis, bezoek aan familie of vrienden (waar ze niet kunnen overnachten) of bezoek/deelname aan wedstrijden 3. 3 Bovenstaande gegevens zijn gebaseerd op de Statistiek Logiesaccommodaties 2012 van CBS en het Onderzoek Inkomend Toerisme 2009 van NBTC. Laatstgenoemd onderzoek wordt momenteel herhaald; de resultaten komen in 2014 beschikbaar. Pagina 2 van 13

3 Door de grote en groeiende internationale concurrentie blijft het noodzakelijk om de bestemming Nederland gericht te promoten onder potentiële reizigers, in zowel bestaande als opkomende markten. Op basis van marktonderzoek vertaalt het NBTC het merk Holland naar aansprekende verhalen en belevingen die aansluiten op de belangrijkste motivaties voor een bezoek aan Nederland van specifieke doelgroepen; de zogenaamde brand experiences. NBTC onderscheidt vier brand experiences gericht op de toeristische bezoeker en één brand experience gericht op de (georganiseerde) zakelijke reiziger. De hoeveelheid aankomsten, de gemiddelde besteding per persoon per verblijf en de totale bestedingen die deze vijf brand experiences vertegenwoordigen staan hieronder weergegeven 4. Creative City Holland Highlights Holland Naturally Beach Life Inspiring meetings Aankomsten Gemiddelde besteding p.p.p.v. Totale bestedingen in euro s ,13 miljard 780 miljoen 350 miljoen 365 miljoen 425 miljoen In totaal is het aantal buitenlandse gasten dat in 2012 in Nederland overnachtte voor een van de vijf brand experiences 65 procent van de totale aankomsten van bijna 11,7 miljoen. Aantallen en bestedingen doelgroepen per brand experience NBTC bewerkt op basis van het Strategisch Marketing Plan die landen en regio's die de meeste bezoekers en bestedingen voor Nederland genereren. Hieraan liggen criteria als groeipotentie, toegankelijkheid, volume en (co)investeringsbereidheid van partners ten grondslag. Binnen de brand experiences richt NBTC zich op verschillende doelgroepen die ingedeeld zijn op basis van het lifestyle-segmentatiemodel. In dit segmentatiemodel worden consumenten niet alleen ingedeeld op basis van socio-demografische variabelen maar ook op basis van levensstijlen en reisbehoeften. In de toeristische marktbewerking richt NBTC zich op de volgende doelgroepen (zie bijlage 1): o o Mainstream Traditionals 4 Bron: De bestedingen zijn gebaseerd op onderzoek uit 2009 (Statistiek Inkomend Toerisme (SIT)), de aantallen aankomsten uit 2012 (CBS cijfers). Pagina 3 van 13

4 o o o Upper Class Postmoderns Achievers Er is daarbij sprake van een bezoekersmix die gericht is op optimalisatie van economische waarde. Sommige groepen zijn door hun omvang interessant, andere zijn wellicht kleiner in omvang, maar groter in bestedingen en om die reden een interessante doelgroep. 1. Creative City Tot deze brand experience wordt het veelzijdige (culturele en trendy) Nederlandse stadsleven gerekend. Shoppen, wining & dining, cultuur en het beleven van de Nederlandse gezelligheid staan voorop, met als belangrijkste steden Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Den Haag en Maastricht. Het betreft in de meeste gevallen bezoekers die een korte vakantie ondernemen en verblijven in de stad. Doelgroep Aankomsten Upper Class Postmoderns Achievers Totaal brand experience Gemiddelde besteding per persoon per verblijf binnen deze brand experience * 2. Holland Highlights Binnen deze brand experience valt het veelzijdige en sterke Nederlandse aanbod van iconen als tulpen, molens en bekende schilders als Van Gogh, alsmede het culturele erfgoed uit de Gouden Eeuw en diverse klassieke locaties/attracties zoals de Zaanse Schans, het Rijksmuseum en de Keukenhof. Het betreft met name de bezienswaardigheden die interessant zijn voor reizigers die ons land voor de eerste keer bezoeken, op individuele basis of in groepsverband als onderdeel van een Europareis, met overnachtingen in drie- tot vijfsterrenhotels. Doelgroep Aankomsten Upper Class Totaal brand experience Gemiddelde besteding per persoon per verblijf binnen deze brand experience * 3. Holland Naturally Deze brand experience heeft betrekking op genieten (ontspannen en actief zijn) in een natuurlijke omgeving (water, bossen, heide): fietsen, wandelen, dorpen en kleine steden ontdekken, eten en drinken. Meestal zijn het korte vakanties in voor- en najaar met een verblijf in hotels, de luxere bungalowparken, de betere bed & breakfasts of op een pleziervaartuig. Pagina 4 van 13

5 Doelgroep Aankomsten Traditionals Upper Class Postmoderns Totaal brand experience Gemiddelde besteding per persoon per verblijf binnen deze brand experience * 4. Beach Life Onder deze brand experience valt het gevarieerde en familievriendelijke aanbod langs de kust. Het draait om zee, strand, duinen en strandpaviljoens in combinatie met entertainment zoals attracties en steden achter de kust, zoals Madurodam, Duinrell en Neeltje Jans. Overnachtingen vinden plaats in bungalows, bed & breakfasts en hotels of op de camping. Doelgroep Aankomsten Traditionals Mainstream Upper Class Totaal brand experience Gemiddelde besteding per persoon per verblijf binnen deze brand experience * Vervoermiddel Internationale verblijfsgasten komen overwegend met het vliegtuig of de auto naar Nederland. In totaal komt 43 procent met het vliegtuig (ruim 5 miljoen buitenlanders) en 41 procent met de eigen of een geleende auto. 6 Procent maakt gebruik van de trein om de Nederlandse grens te passeren. Bezoekers met een zakelijk motief reizen vaak per vliegtuig naar Nederland (72%). Bezoekers met een vakantiemotief komen vaker dan gemiddeld met de auto (48%). Iets minder dan een derde van deze groep arriveert in Nederland met het vliegtuig. De volgende tabel maakt het verschil in de uitgaven inzichtelijk van buitenlanders die met een traditionele vliegtuigmaatschappij vliegen en zij die per low cost maatschappij reizen. Pagina 5 van 13

6 Gemiddelde besteding p.p.p.v. Vervoer Auto 220 Vliegtuig 547 Conventioneel 592 Low cost 392 Tabel: gemiddelde bestedingen per persoon per verblijf buitenlandse verblijfsbezoekers De verschillen in gemiddelde uitgaven tussen conventionele luchtvaartmaatschappijen en low cost airlines kunnen bij vakantiegangers geheel verklaard worden uit de gemiddeld lagere ticketprijs. Er bestaat dus geen relatie tussen het type luchtvaartmaatschappij waarmee men naar Nederland komt en het uitgavenpatroon in Nederland. Herkomstlanden Circa 8 op de 10 buitenlandse toeristen die in Nederland verblijven zijn afkomstig uit Europa. Binnen Europa zijn Duitsland, Groot-Brittannië en België de belangrijkste herkomstmarkten. Genoemde buurlanden zijn goed voor 65% van alle Europese aankomsten. Zo n 20% van de buitenlandse bezoekers aan ons land komt van buiten Europa. Amerika is daarbij het belangrijkste herkomstcontinent, met daarbinnen de Verenigde Staten als belangrijkste herkomstmarkt. De zogenaamde BRIC-landen laten de laatste jaren een flinke groei zien, al blijft hun aandeel met 5% binnen het totale inkomend toerisme nog altijd relatief bescheiden. Zie bijlage 2 met tabel van de ontwikkeling van het inkomend toerisme. Digitalisering van visumprocedure Ik zou u zover mogelijk nader informeren in hoeverre de visumprocedures kunnen worden verbeterd/vergemakkelijkt via digitale wegen. Het ministerie van Buitenlandse Zaken geeft met het programma E-dienstverlening invulling aan de modernisering van de diplomatie. Doel is het verbeteren van de dienstverlening aan burgers en bedrijven door het inzetten van digitale kanalen. Met dit programma wordt een begin gemaakt met de toepassing van elektronische dienstverlening bij onder meer visumverlening. Voor de realisatie van het programma E-dienstverlening is het nodig om het bestaande visuminformatiesysteem aan te passen. Daarbij is nadrukkelijk aandacht voor de beveiliging van de persoonsgegevens. Per 1 november start een pilot voor het online indienen van een aanvraag voor een Schengenvisum. Met het digitaal aanvragen van visa wordt zowel een efficiencywinst beoogd als een betere dienstverlening aan de klant. De afhandeling zal in die zin makkelijker worden dat de aanvrager online inzage heeft in de status van zijn aanvraag en goed voorbereid op een afspraak komt, zodat hij niet wordt teruggestuurd om ontbrekende bewijsstukken te regelen. Op termijn zal het ook mogelijk zijn om online te betalen en een afspraak te maken. Pagina 6 van 13

7 Motie ombudsman voor ondernemers Ik zou u nader informeren over de stand van zaken rond de ombudsfunctie in de praktijk. In november 2011 heeft de Tweede Kamer door middel van een motie 5 de minister van Economische Zaken verzocht om het gesprek aan te gaan met de Nationale ombudsman over hoe er een aanspreekpunt voor ondernemers met klachten ingericht kan worden. Dit gesprek heeft plaatsgevonden en tevens is gekeken naar een aantal praktijkcasussen. Conclusie is dat de Nationale ombudsman binnen zijn huidig mandaat reeds klachten van ondernemers kan afhandelen en dat ook doet. Samen met de RECRON, de Nationale ombudsman, en een drietal partijen (Antwoord voor Bedrijven, de Kamer van Koophandel en Actal), is verder gekeken hoe door middel van voorlichting aan zowel ondernemers als gemeenten enerzijds de afhandeling van klachten, maar ook anderzijds de samenwerking om daarmee klachten te voorkomen, beter kan verlopen. Voor nadere informatie verwijs ik u naar de bijlage 3 bij deze brief. Pilot Regelluwe zone Ik zou u nader informeren over de pilot regelluwe zone in Zeeland. EZ start samen met de gemeente Schouwen-Duiveland deze zomer een pilot regelluwe zones waarin wordt onderzocht op welke wijze de doorlooptijden van procedures bij complexe trajecten bij bouwen op de grens tussen land en water kunnen worden verkort. De eerste fase wordt naar verwachting eind dit jaar afgerond. Naast de gemeente is Gastvrij Nederland bij deze pilot betrokken. Binnen deze pilot wordt met een regelluwe zone een aanpak beoogd om ander innovatief ruimtegebruik te faciliteren door middel van versoepeling van regels en procedures met het beoogd effect economische groei van de gastvrijheidseconomie en de regionale economie te bevorderen. Zie ook mijn antwoord over dit onderwerp in mijn brief Kamervragen naar aanleiding van de programmabrief Goed Geregeld van 24 juni Wandelpaden Voorts heeft de Kamer op 13 maart 2013 een motie aangenomen met het verzoek aan de regering, met de provincies, waterschappen, landschapsbeheer en anderen in overleg te treden en hen aan te sporen om de afspraak over het realiseren van 879 kilometer wandelpaden alsnog na te komen, met als streefdatum 1 januari Hierbij kan ik u meedelen dat op 2 september 2013 een bijeenkomst zal plaatsvinden met gedeputeerden van de provincies over de gastvrijheidseconomie. Hier zal ik bovengenoemde afspraak met de gedeputeerden bespreken XIII 28 Motie van het lid Verhoeven c.s., Vergaderjaar Kamerstuk , nr Kamerstuk , nr Pagina 7 van 13

8 Kermissen en circussen In het Wetgevingsoverleg Ondernemen van 17 december jl. heeft de PVV gevraagd om de oneerlijke concurrentie tussen Nederlandse en Oost-Europese kermissen en circussen aan te pakken. In gesprekken met vertegenwoordigers van de kermisbranches BOVAK en NKB, het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) is duidelijk geworden dat het zeer lastig is om de veiligheid van buitenlandse toestellen die op Nederlandse kermissen worden geplaatst te garanderen als daarvoor een certificaat ontbreekt waarmee de veiligheid is beoordeeld. In een brief aan de Tweede Kamer van 4 juli 2012 (Vergaderjaar Kamerstuk XVI nr. 191) heeft de minister van VWS aangegeven dat zij via aanpassing van het Warenwetbesluit Attractie- en Speeltoestellen (WAS) de veiligheidseisen van buitenlandse en Nederlandse kermisexploitanten gelijk wil trekken, waardoor een level playing field ontstaat. Kern van het voorstel is om buitenlandse exploitanten die geen keuringscertificaat kunnen overleggen, te onderwerpen aan goedkeuring door een Nederlandse keuringsinstantie. De minister van VWS heeft een daartoe strekkend wijzigingsvoorstel in voorbereiding waarover de Tweede Kamer naar verwachting rond de jaarwisseling wordt geïnformeerd. De oneerlijke concurrentie in de circusbranche wordt met name veroorzaakt door onvoldoende toezicht op aanwezigheid van werkvergunningen, afdracht loonbelasting en dergelijke. Het probleem betreft een relatief beperkt aantal (veelal bij naam bekende) overtreders. Met de Vereniging Nederlandse Circus Ondernemingen (VNCO) is afgesproken dat zij zelf vaker misstanden bij de betrokken organisaties gaat melden. Daarnaast zal de branche als een van de leden van de Stichting Evenementassistent het voorstel doen om vergunningverleners bij de beoordeling van een vergunningaanvraag rekening te laten houden met de reputatie van de ondernemer. Met de branchevereniging en de NVWA is afgesproken dat na de zomer een vervolgoverleg plaatsvindt om de voortgang te bespreken. (w.g.) H.G.J. Kamp Minister van Economische Zaken Pagina 8 van 13

9 Bijlage 1: Omschrijving doelgroepen Mainstream In dit segment bevinden zich relatief veel gezinnen met kinderen. 'Mainstreamers' zijn gehecht aan een regelmatig leven, waarin zekerheid belangrijk is. Het gezin gaat voor de carrière. Vaak is er een traditionele rolverdeling, waarbij de man kostwinner is. Mainstreamers zijn materialistisch en statusgevoelig. De hoeveelheid vrije tijd en de hoogte van het inkomen zijn gemiddeld. Dit is het segment dat gemiddeld de minste vakanties onderneemt, vaak één keer per jaar lang en één keer kort. Hiervoor maken zij vooral voor het zoeken van informatie gebruik van het internet. Mainstreamers willen op vakantie vooral de sleur en zorgen van alledag vergeten en plezier maken met elkaar. Traditionals Dit is een grote groep, voornamelijk vijftigplussers die bezig zijn het werkende leven af te sluiten. Ze hechten zich aan nostalgie en zekerheid en zijn plichtsgetrouw. Familie is belangrijker dan werk. 'Traditionals' zijn lokaal georiënteerd, gefocust op passief vermaak en zoeken vaak gelijkgestemden op. Ze hebben relatief veel vrije tijd en een gemiddeld inkomen. Vaak gaan ze één keer in het jaar lang op vakantie en één tot twee keer kort. Deze groep gebruikt wel internet, maar dan vooral om te zoeken naar informatie voor een vakantie. Upper Class In deze groep staat de kwaliteit van leven centraal. Zij omgeven zich graag met comfort en hebben een bovenmodaal inkomen. Werken verschaft deze groep identiteit en status. Ze leiden een druk bestaan, zijn politiek geïnteresseerd, historisch ingesteld en internationaal georiënteerd. Deze groep heeft weinig vrije tijd, maar gaat veel op vakantie, zowel met het gezin en vrienden als op zakenreis. Vakantie is voor hen een manier om even te ontsnappen aan het hectische leven. Het zijn relatief vaak gezinnen met schoolgaande kinderen. Postmoderns 'Postmoderns' staan open voor vernieuwing en verandering en hechten veel waarde aan vrijheid en onafhankelijkheid. Ze zijn tolerant, zoeken balans tussen werk en privé en hebben aandacht voor immateriële waarden. Postmoderns zijn niet statusgevoelig en niet materialistisch ingesteld. Ze zijn individualistisch, internationaal georiënteerd, gericht op belevenissen en hebben een bovenmodaal inkomen en opleidingsniveau. Postmoderns ondernemen de meeste vakanties per jaar. Hiervoor maken ze veel gebruik van internet, zowel voor het zoeken als het boeken van een vakantie. Socio-demografisch is dit een zeer gemengde groep met uiteenlopende leeftijden en verschillende soorten gezinssamenstellingen, waarbij alleenstaanden en partners zonder kinderen een kleine meerderheid vormen. Achievers Werk en carrière zijn de centrale drijfveer voor 'Achievers'. Het geeft ze status en identiteit. Achievers willen alles uit het leven halen. Ze zijn individualistisch en staan open voor vernieuwing en verandering. Daarnaast zijn ze impulsief, vrij van traditie Pagina 9 van 13

10 en normen en internationaal georiënteerd. Achievers gaan ieder jaar ongeveer één keer lang en twee keer kort op vakantie. Internet is een belangrijke bron voor hen. Ze zijn vaak de eersten die gebruik maken van nieuwe mogelijkheden. In deze doelgroep zitten veel twintig- tot dertigjarigen met een gemiddeld opleidingsniveau en iets boven modaal inkomen. Pagina 10 van 13

11 Bijlage 2: Ontwikkeling van het inkomend toerisme van Nederland Ontwikkeling inkomend toerisme van Nederland (buitenlandse gasten, zowel toeristisch als zakelijk x 1.000) /- 12/ 11 Europa % - Duitsland % - België % - Groot-Brittannië % - Frankrijk % - Zwitserland % - Italië % - Spanje % - Denemarken % - Zweden nb % -Noorwegen % - Finland % - Rusland nb % - Overig Europa % Amerika % - USA % - Canada % - Brazilië nb % Azië % - Japan % - China (incl. Hong Kong) nb % - India nb % Australië en Oceanië % Afrika % Totaal % Pagina 11 van 13

12 Bijlage 3: Motie ombudsman voor ondernemers In november 2011 heeft de Tweede Kamer middels een motie 8 de minister van Economische Zaken verzocht om het gesprek aan te gaan met de Nationale ombudsman over hoe er een aanspreekpunt voor ondernemers met klachten ingericht kan worden. Achtergrond van de motie is dat met name kleinere bedrijven ervaren dat zij met klachten over de overheid nergens echt terecht kunnen. Het economisch belang van ondernemerschap voor de lokale economie wordt volgens hen in veel gevallen onvoldoende erkend. Hierdoor ontbreekt bij overheden het gevoel van urgentie om ondernemers te ondersteunen bij het ontwikkelen van hun plannen. Vooral bij complexe vergunningsaanvragen, waar verschillende belangen en complexe wet- en regelgeving een rol spelen, belemmert in hun optiek risicomijdend gedrag een voortvarende procedure. Volgens signalen van de RECRON ontstaan veel klachten en problemen wanneer een bestuursorgaan, vaak een gemeente, geen spoedig en/of adequaat besluit neemt, wanneer een ondernemer daartoe verzoekt. De Nationale ombudsman Naar aanleiding van de motie heeft de Nationale ombudsman in 2012 en 2013 op verzoek van het Ministerie van Economische Zaken in nauwe samenwerking met de RECRON (namens MKB-Nederland) een aantal casussen/klachten van ondernemers in behandeling genomen. Hieruit bleek dat de Nationale ombudsman binnen zijn huidig mandaat ondernemers met klachten over de overheid reeds kan bijstaan en dat met regelmaat ook al doet. De ombudsman kan als onafhankelijke partij een bemiddelende rol spelen bij klachten van ondernemers, welke kan variëren van een snelle interventie bij de desbetreffende instantie tot mediation tussen partijen, van het voorstellen van een oplossing tot het opnieuw in beweging brengen van een vastgelopen zaak. Indien het niet lukt om zaken in een voorstadium vlot te trekken kan de ombudsman een onderzoek instellen waarbij de betrokken overheidsinstantie verplicht is om mee te werken en de benodigde informatie te verstrekken. Voor klachten van ondernemers die wet- en regelgeving betreffen, kan de Nationale ombudsman een signalerende functie vervullen richting de wetgever. Betere informatievoorziening De communicatie en verantwoording over de rol van de Nationale ombudsman richting ondernemers kan beter en uitgebreider. In zijn nieuwste jaarverslag is daarom apart aandacht geschonken aan de klachten van ondernemers. 9 Samen met de RECRON, de Nationale ombudsman, en een drietal partijen (Antwoord voor Bedrijven van Meldpunt Regeldruk, de Kamer van Koophandel en Actal), is verder gekeken hoe door middel van voorlichting aan zowel ondernemers als gemeenten enerzijds de afhandeling van klachten, maar ook de samenwerking om daarmee klachten te voorkomen, beter kan verlopen XIII 28 Motie van het lid Verhoeven c.s., Vergaderjaar In een aantal gevallen kan de Nationale ombudsman niet de klachten van ondernemers in behandeling nemen. In de praktijk gaat het dan vooral om kwesties die onderwerp zijn van een bezwaarschriftenprocedure of een procedure bij de rechter. Pagina 12 van 13

13 De Nationale ombudsman is in beginsel een voorziening in de tweede lijn, wat betekent dat een klacht in principe eerst bij de overheidsinstantie zelf gemeld moet zijn. Wanneer dat niet tot een oplossing leidt kan een ondernemer zich wenden tot de Nationale ombudsman. Dit kan een belemmering vormen voor ondernemers, die een kwestie niet op de spits willen drijven, omdat ze in de toekomst nog vaker met de gemeente zaken zullen doen. Het is daarom van belang dat ondernemers weten waar ze met diverse klachten over hun contact met de overheid terecht kunnen voor raad en hulp. De RECRON, Antwoord voor Bedrijven, Actal, Kamer van Koophandel, de Nationale ombudsman en het Ministerie van Economische Zaken zullen vanuit ieders invalshoek de verschillende mogelijkheden beter onder de aandacht brengen. Deze partijen zullen op hun website en in hun contacten gericht naar betreffende mogelijkheden verwijzen. Naast een betere informatievoorziening richting ondernemers, is ook van belang dat voor gemeenten helder is wat zij kunnen betekenen. Van de RECRON heb ik begrepen dat zij samen met MKB-Nederland richting gemeenten en provincies zullen aangeven dat het belangrijk is om constructief met de vraag van ondernemers om te gaan en dat het loont als beantwoordingstermijnen niet worden overschreden, maar een adequate service richting ondernemers wordt verleend. Een goed lokaal economisch klimaat is ten slotte van cruciaal belang voor zowel de lokale werkgelegenheid als de leefbaarheid. De Nationale ombudsman zal in zijn communicatie richting gemeenten en provincies informatie verschaffen over een behoorlijke dienstverlening aan ondernemers, zodat de koudwatervrees bij lastige kwesties wat kan worden weggenomen. Tevens is het aan de RECRON (en andere branches) en MKB-Nederland om richting hun achterban aan te geven welke werkwijze richting gemeenten de meeste vruchten afwerpt. In september presenteren de ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Veiligheid en Justitie in het kader van het project Prettig Contact met de Overheid een nieuwe handleiding die ziet op het effectiever en efficiënter behandelen van klachten en bezwaren. Het Ministerie van Economische Zaken beoogt verder met de doorontwikkeling van Bewijs van Goede Dienst gemeenten te overtuigen van het belang van goede dienstverlening aan bedrijven voor de lokale economie en aandacht te hebben voor de eigen processen rond klachten, bezwaar en beroep. Pagina 13 van 13