Z A N G T I P S D O O R T H E V O C A L C O U C H

Transcriptie

1 Z A N G T I P S D O O R T H E V O C A L C O U C H Spreken vs zingen Een van de meest gemaakte fouten: we zingen zoals we spreken. Dit zorgt voor spanningen die je klank belemmeren. Doe de volgende test: zing een toonladder omhoog op de klinker oe. Let op hoe de lippen zich hoogstwaarschijnlijk automatisch willen tuiten. Luister hoe de toonladder klinkt, hoe makkelijk je het vindt en hoe het voelt in keel en lippen. Probeer daarna het volgende: zing dezelfde toonladder maar let er nu goed op dat je je lippen totaal niet beweegt (mond openen mag wel). Is dit moeilijk, oefen dan voor de spiegel of glimlach een beetje (dan kun je niet tuiten). Denk aan de OE, maar tuit de lippen niet. Let op de verschillen die je voelt en hoort bij wel en niet tuiten. Als je deze test goed hebt uitgevoerd, was de klank van de tweede toonladder veel voller en lukte het ook makkelijker. Dit komt doordat er geen lipspanning meer aanwezig was. Tuiten is prima bij het spreken, want we spreken niet hoog en houden klinkers niet secondenlang aan. Bij het zingen moeten de lippen zo min mogelijk tuiten, want die spanning kan overslaan op de stem. Oefen dit ook op klinkers als UU [muur] en UH [dus]. Hoe vaker je hier bewust op oefent, hoe minder het in je zang zal sluipen en hoe meer deze klinkers als échte OE s, UU s en UH s gaan klinken. Hoger zingen? Luider! Moeite met hoogtes? Probeer eens deze oefening: zing eenvoudige toonladders naar keuze die omhoog en weer omlaag gaan, waarbij het belangrijk is dat het volume altijd FORS TOENEEMT bij het omhoog gaan in toonhoogte. Bijna iedereen zingt namelijk te zacht in de hoogte van de stem, wat het alleen maar moeilijker maakt. Het is niet onmogelijk om hoog en gecontroleerd zacht(er) te zingen, maar dat lukt vaak pas makkelijker nadat je eerst luid en hoog hebt leren zingen. NB: vrijwel iedereen denkt al snel dat hij/zij heel luid zingt. Mooi niet! Met luid bedoelen we ook luid: ze moeten je drie huizen verder bij wijze van spreken kunnen horen, DAN ben je luid genoeg. Articuleren is een kunst! Binnen CVT is er aandacht voor in de vorm van het derde basisprincipe: vermijd tuiten van de lippen en kaakspanning. Dit zorgt niet alleen voor betere verstaanbaarheid, maar vooral voor een

2 betere techniek (het voorkomen van spierspanningen op de stembanden en bijbehorende problemen). Het is een groot misverstand dat goede articulatie te maken zou hebben met de lippen. Zowel voor verstaanbaarheid als voor de techniek is het beter om de articulatie te laten doen door de tongpunt. Natuurlijk spelen de lippen en rol bij de zogeheten labialen (p, f, b ). Maar kijk maar eens naar Jeff Dunham, de buikspreker. Hij is perfect verstaanbaar en toch beweegt hij zijn lippen niet. Een manier om een actievere tongpunt te krijgen is het oefenen van het maken van klinkers en medeklinkers terwijl je een beetje glimlacht of je lippen ontspant. Dit is makkelijker gezegd dan gedaan, want zeg maar eens een oe je lippen tuiten zich vanzelf, ook als je het niet wilt. Oefening baart kunst! Inademen om te gaan zingen: een handleiding Inademen: het klinkt simpel maar er kan een en ander fout gaan. De bedoeling bij zingen: genoeg inademen om elke zin uit te kunnen zingen, maar niet zoveel dat je op knappen staat. (NB: dit is dus niet hetzelfde als ademsteun, dat is een ander hoofdstuk en komt pas NA het inademen:) Ideale situatie: je ademt vlot in door de mond, de buik rond de navel komt naar voren, de zij (taille) blijft praktisch stilstaan en de ribben komen naar buiten. Dit noem ik even: middenademhaling. Bij laag ademen komt alleen de buik naar voren. Prima voor op een stoel zitten, maar niet voor zingen. Bij hoog ademen komt de hele borstkas omhoog en voel je je vol zitten als een ballon. Je hoeft geen rare trucs uit te voeren om middenademhaling voor elkaar te krijgen en als je dit onder de knie hebt kun je je niet voorstellen dat het überhaupt anders kan. Het is iets natuurlijks, en als het niet zo voelt dan doe je nog iets fout. Wat kan er mis gaan? Je trekt je buik in als je je ribben breed maakt. Je haalt te weinig adem omdat je niet beseft dat de zin zo lang duurt of überhaupt dat zingen meer lucht bij inademing vereist dan spreken. Je haalt adem door je neus (omdat je het verwart met rustig ademen voor ontspanning/yoga) Je wordt duizelig als je ineens veel lucht inademt. Dit komt of doordat je nu echt te veel lucht hebt gepakt (hoog ademen), of doordat je niet gewend bent om met zo veel lucht te dealen. Dit went. Je bent niet gewend je ribben opzij te laten komen en daarom schiet je door naar het bovenste deel van de borstkas en haal je meer adem dan nodig. Je bent niet gewend je buikspieren te ontspannen (soms door lang ongemerkt inhouden uit schoonheidsideaal) en daardoor blijven ze stilstaan, of daardoor dúw je de buik naar buiten (terwijl deze vanzelf naar voren moet vallen )

3 Je bent gewend alleen je búik naar voren te laten komen als je ademhaalt. Dit wellicht omdat je dit in andere zanglessen hebt geleerd, of bij ontspanningsoefeningen. Hierdoor haal je te weinig lucht binnen, EN komt ook de zij (taille) naar buiten. Dit betekent dat je niet hoog genoeg ademt. Je gaat kromme/rare houdingen aannemen om dit alles voor elkaar te krijgen, zoals schouders optrekken, naar voren naar achter duwen, rug extreem krommen, etc. Om ervoor te zorgen dat je leert in het midden te ademen: Zet handen op de ribben en haal adem alsof je schrikt, alsof je goed nieuws hebt gehoord of alsof je meteen in het water zult springen. Dan zul je nooit langzaam of door de neus ademen en zul je meer adem happen dan normaal. Stel je voor dat je een trotste ballethouding aanneemt, borst vooruit (dit is NIET hetzelfde als schouders optillen) Denk aan BREED/HORIZONTAAL ademen en niet aan HOOG/VERTICAAL ademen. Stel je voor dat je een stokje tussen je ribben zet waardoor ze breed worden Doe een elastisch riempje om je ribben en probeer deze weg te duwen. Zet de handen op de ribben en probeer met de ribben je handen weg te blijven duwen. Als dit makkelijk wordt, let dan op dat je niet de buik intrekt, de taille erg opzij laat komen of de borst erg omhoog laat komen. Dit klinkt nu allemaal heel ingewikkeld, maar vaak gaat er maar één ding mis, dus dat valt mee. Probeer te achterhalen wat dat is en ga daar mee aan de slag: het zal zingen veel makkelijker maken! Ademsteun: een paar tips Zingen met veel ademsteun voelt net als schrikken en je adem inhouden van spanning. Probeer het maar eens. Voel je dat je je romp rond de ribben breed maakt? Als je deze toestand kunt vasthouden tijdens het zingen, ben je ademsteun aan het toepassen. Lastig? Je kunt je focussen op de buikspieren rond de navel. Deze moeten altijd geleidelijk maar met spierkracht worden ingetrokken tijdens het zingen. Zo blijven de ribben breed, daardoor blijft het middenrif laag en stroomt er zo min mogelijk lucht naar buiten. Dàt is ademsteun. Maar ook dit gaat niet altijd vanzelf. Hoe snel moet je bewegen, hoe veel spierkracht? Soms is daar begeleiding voor nodig om daar achter te komen. Sommigen vinden het handig om de ribben leren breed te houden (en dus ook de buik in te trekken) met de volgende trucs: - Stel je voor dat je een trotste ballethouding aanneemt, borst vooruit (dit is NIET hetzelfde als schouders optillen)

4 - Stel je voor dat je een stokje tussen je ribben zet waardoor de ribben niet kunnen inzakken - Doe een riempje om je ribben. Zet deze vast als de ribben breed zijn. Het riempje mag tijdens het zingen pas na 15 seconden beginnen met afzakken. - Zet de handen op de ribben en probeer met de ribben je handen weg te blijven duwen.- Hang een papieren tissue recht voor je mond. Tijdens het zingen mag de tissue niet bewegen. Dit kun je ook oefenen door te sissen ipv te zingen. Het komt neer op hetzelfde: de uitademing tegenhouden. Het resultaat zal zijn dat je niet meer in ademnood komt en dat je mogelijk ook makkelijker hoog, laag, harder of zachter kunt zingen en zonder last van de keel Zang oefenen: met beleid en niet in je eentje. Veel mensen oefenen niet op de juiste manier. Daardoor komen velen steeds maar weer met dezelfde vraag terug op zangles. En dat hoeft niet! Hier de top 5 aan oefenfouten, en de 5 bijbehorende oplossingen: een pleidooi voor Samen Oefenen & Braaf Doen wat Uw Docent gezegd heeft! Wat kan er fout gaan bij oefenen 1. Inhouden uit schaamte of faalangst voor jezelf of anderen (buren, familie, etc.) 2. Niet beseffen of je volume juist is 3. Niet exact dezelfde oefenstappen met geduld doorlopen die nodig zijn 4. Te weinig energie/motivatie/concentratie (bv door in de auto oefenen) 5. Zin in gewoon lekker zingen ipv oefenen Oplossingen: 1. Zing ergens waar je je 100% vrij voelt. Dit betekent dat het niet altijd thuis zal zijn. Dat is lastig maar het kan vaak nou eenmaal niet anders. Ga naar een oefenruimte (met anderen als het even kan) of zoek medestanders die een garage oid hebben waar je los kunt gaan.

5 2. Echt bijna iedereen zingt te zacht en denkt dat het al luid is. Zelfs na les te hebben gehad. Kan te maken hebben met punt 1 en 4. Oplossing: oefen met anderen, die horen wel dat je te zacht zingt. 3. a) je bent ongeduldig als er geen docent is om je bij de hand te nemen. b) je weet niet altijd (exact) meer wat de oefenstappen zijn en c) je hebt (nog) niet genoeg kennis om jezelf te kunnen analyseren en corrigeren. Oplossing: in de cursussen exact opnemen/opschrijven wat je thuis moet doen en dat dan ook exact doen, niet ongeveer. Daarnaast genoeg cursussen volgen om steeds zelfstandiger te worden: herhaling is essentieel. 4. In de les heb je er helemaal zin in, maar thuis toch moe, afgeleid of gedemotiveerd? De oplossing is: oefen niet alleen. Alleen al de aanwezigheid van iemand anders zorgt al voor meer energie. Verder kan de ander dingen horen en corrigeren waar je zelf nog blind voor bent. Zoals het letten op ademsteun. Iedereen weet hoe moeilijk het is om er op te blijven letten, vaak ben je het na een paar seconden alweer vergeten. Dus dan kom je weer naar een les, en wat zegt de docent dan: let op je ademsteun. O ja. Jammer, dat wist je eigenlijk zelf ook wel, maar je vergat het gewoon. 5. Misschien wel de meeste gemaakte fout, die lijkt op fout 3: je hebt zin in ZINGEN. Niet in OEFENEN. Maar je begrijpt nog niet dat dat twee verschillende dingen zijn. Dus je zingt het liedje zoals altijd helemaal door, het gaat niet lekker, je probeert stukjes nog een keer, je weet wat de aanwijzing is, maar het lukt niet meteen. En dan weet je het niet meer. De drempel om de aantekeningen er bij te pakken om de stapjes precies door te lopen is te hoog, of je denkt er gewoonweg niet aan. Oplossing: naast lekker zingen ook braaf oefenen op toontjes, kleine stukjes zin of woorden. Dat levert pas resultaat op. Dagenlang de juiste Overdrive op een toon voortbrengen levert op termijn meer op dan eindeloos maar dat nummer herhalen zonder specifieke concentratie. Let dus goed op wat we in de les doen. Dat is wat je thuis zo exact mogelijk moet herhalen. Hetliefst dus niet in je eentje! eer over oefenen: Inademen vs Ademsteun Er is vaak verwarring over het verschil tussen inademen en ademsteun. Twee heel verschillende dingen die niet met elkaar verward moeten worden. Op deze tekening zie je de verschillen. De pijlen geven aan wat er moet gebeuren. UIT betekent dat er naar buiten moet worden bewogen. Oefen dit maar eens en kijk of het lukt om je aan deze pijlen te houden.

6 Valkuilen: vaak gaat de zij (4) bij het inademen al opzij. Dan adem je te laag. Probeer je voor te stellen dat bij het inademen het bovenlichaam wat opgetild wordt en je een trotse houding aanneemt. Beetje zoals een ballerina. Let op dat je hierbij de buik (3) niet intrekt. Het bewust worden hiervan kan even lastig zijn, maar het went. Als je dan gaat steunen (=uitademen terwijl je altijd zo min mogelijk lucht laat ontsnappen), dan blijven de zonnevlecht (1) en ribben (2) breed. De andere punten veranderen van beweegrichting. Op deze manier blijven de ribben breed = het middenrif laag = alle lucht in jou = langer en beter zingen. Dit kun je oefenen door de s-oefening te doen (sissen). Of op een toon of een zin natuurlijk. Andere oefening: na het inademen zo langzaam mogelijk uitademen. Een zakdoekje dat je recht voor je mond zou houden mag niet bewegen. Het voelt bijna als de adem inhouden, met als verschil dat je geen druk op je keel zet (wat vaak gebeurt bij het adem inhouden). Succes!

7 Het nut van imiteren Van imiteren kun je veel leren. De groten der aarde kunnen tenslotte wat jij misschien nog niet kunt, en waarom zou je niet qua timing, klank, melodie en alle mogelijke factoren de kunst afkijken? Door exact te imiteren word je uitgedaagd om iets anders te doen wat je normaal zou doen, waarmee je je vocale spectrum uit kunt breiden. Dat dit je eigen klank zou verpesten is een mythe. Eerst moet er gesproken worden over wat er wordt bedoeld met de Eigen Klank. Als je daarmee bedoelt dat je eigen klank het geluid is wat uit je mond komt als je zonder ingrijpen of voorgenomen klankideaal gaat zingen, dan zal bijna niemand een eigen klank hebben waar hij of zij blij mee is. Tenslotte heeft iedereen in meer of mindere mate wat scholing en oefening nodig om te klinken zoals hij/zij wil. Als men bedoelt dat de eigen klank het geluid is dat een vocalist uniek maakt, dan is het nadoen van anderen juist een goed idee. Net als in andere creatieve disciplines is het een pré als je je hebt verdiept in wat er überhaupt allemaal mogelijk is. Hoe completer je gereedschapskist is, hoe beter je daaruit de tools kunt halen die je nodig hebt. Iemand exact imiteren is overigens heel erg moeilijk, dus ook al zou je je eigen sound wel willen veranderen, dat is niet eens makkelijk. Als het je wel lukt om iets exact na te doen, dan ben je kennelijk ook goed genoeg om dat weer te laten en zelf keuzes te maken in wat je wel en niet wilt kopiëren van een andere vocalist. Sommige docenten zeggen dat je niet mag (willen) klinken als iemand anders. Maar waarom niet, als je dat nou graag wilt, dan moet dat ook mogen. Het is wellicht ook een modeverschijnsel. Toen de Soundmix Show nog populair was, was het juist een eer om te klinken als een ander. Maak dus vooral zelf je keuzes, kijk de kunst af bij hen die je bewondert en doe er je voordeel mee. Klinkers zijn belangrijk in de hoogte van de stem Natuurlijk kunnen er altijd verschillende factoren bepalen waarom harder en hoger niet lukt of moeilijk is. Naast de factoren kracht, energie, lef en volume (= deels ook ademsteun), speelt de gebruikte klinker vaak een grote rol. Binnen CVT wordt veel aandacht besteed aan juist en passend klinkergebruik. Van de vier stemfuncties (manieren van stemgebruik) Neutral, Curbing, Overdrive en Edge, worden de laatste drie meestal als luid ervaren (vergelijkbaar met de term borststem). Als je hard en hoog wilt zingen, ben je aangewezen op een van deze drie stemfuncties. Hoe hoger je komt hoe belangrijker het gebruik van de juiste klinkers wordt. Bij Overdrive bijvoorbeeld, zijn alleen de klinkers EE en OO geschikt. Daarom zul je alle klinkers in je tekst daar aan moeten aanpassen. Luister maar eens naar het luide refrein van Whitney Houston s: I will always love you. De klinkers lijken allemaal behoorlijk op elkaar. Zij wist onbewust wat ze moest

8 doen om in Overdrive te komen. Gaat dat niet vanzelf, dan moet je er bewust op letten. Benieuwd welkeklinkersbijwelkestemfunctiehoren? Lees verder ophttp:// Twang: wat, hoe, waarom? Twang is een van de drie basisprincipes bij het zingen. Twang is een geluid dat noodzakelijk is om hoger, harder en sowieso gezond te kunnen zingen. Veel twang klinkt scherp, en een beetje twang hoeft niet scherp te klinken, maar is toch aanwezig. Dit heet noodzakelijke twang. Zonder noodzakelijke twang zou je hees en onverstaanbaar klinken en zou je je stem kunnen beschadigen. Je krijgt twang door scherpte in je geluid te leggen. Wat er anatomisch gebeurt is dat de trechter in het strottenhoofd boven de stembanden zich vernauwt: de bekervormigekraakbeentjes komen naar binnen, en ook de onderkant van het strotklepje. Dit voelt echter niet als druk of vernauwing, het moet makkelijk en vrij voelen. Het helpt om je mondhoeken omhoog te doen en je mond breed te maken. Klinkers als EE, EH en IE zijn het makkelijkst om op te twangen. Als je schor bent of ergens een technische moeilijkheid bij ervaart is het altijd een goed idee om te kijken of meer twang helpt. Verwar twang niet met nasaal. Twang gebeurt in de keel, niet in de neus. Als je toch nasaal klinkt tijdens het twangen (zoals bv Fran van The Nanny) dan doe je beide: twang EN nasaal. Dit is niet verkeerd maar ook niet nodig voor een gezonde klank.