Kern: handelwijze huisarts met betrekking tot het voorschrijven van een klysma, niet alert zijn op bijwerkingen van morfine en bejegening.

Transcriptie

1 Klachtencommissie Huisartsenzorg Midden-Nederland Uitspraak februari 2013 Kern: handelwijze huisarts met betrekking tot het voorschrijven van een klysma, niet alert zijn op bijwerkingen van morfine en bejegening. De klachten houden in: 1. Klaagster verwijt de huisarts dat hij dat hij de toediening van het klysma over heeft gelaten aan haar buurvrouw. Verweerder had dit, vanwege het risico op darmperforatie, nooit mogen doen. 2. De huisarts was op de hoogte van de pijnstillers en als arts bekend met de bijwerkingen daarvan. Hij had bij klaagster naar darmproblemen moeten informeren en maatregelen moeten treffen. 3. Vanaf het moment van ziekenhuisopname, 21 februari 2011, tot en met de afspraak op 19 juli 2012 heeft de huisarts geen enkele interesse getoond in klaagster. De commissie verklaart de klacht over de toediening van het klysma, nu het een zogenoemd zelfzorggeneesmiddel betreft, ongegrond. De klacht over de bijwerkingen van de morfine en bejegening worden (gedeeltelijk) gegrond verklaard. DE PROCEDURE Bij brief van 14 augustus 2012, door de commissie ontvangen op 29 augustus 2012, heeft klaagster een klacht ingediend jegens verweerder. Klaagster heeft op 2 september 2012 de klachtencommissie schriftelijk gemachtigd de klacht voor te leggen aan verweerder en heeft hierbij tevens de klachtencommissie gemachtigd alle relevante gegevens betreffende de klacht op te vragen. De klachtencommissie heeft kennisgenomen van de volgende stukken: de klachtbrief van 14 augustus 2012, het verweerschrift van verweerder van 27 september 2012; de repliek van klaagster van 19 oktober 2012; de dupliek van verweerder van 9 november Op 9 januari 2013 vond een hoorzitting plaats. Klaagster was aanwezig, bijgestaan door mevr. A. van CliëntenBelang; verweerder was aanwezig, vergezeld door mevr. B., collegahuisarts. Na de zitting heeft de commissie aan verweerder verzocht om enkele documenten uit het medisch dossier van klaagster te overleggen. De commissie heeft deze documenten op 21 januari 2013 ontvangen. Klaagster is de mogelijkheid geboden om te reageren op de documenten. Van deze gelegenheid heeft klaagster geen gebruik gemaakt. De uitspraak is vervolgens vastgesteld op 6 februari

2 DE FEITEN De klachtencommissie heeft op grond van de beschikbare informatie de volgende feiten als vaststaand aangenomen: Klaagster is op 16 december 2010 in de kliniek te C. (hierna: de kliniek) aan haar pols geopereerd. Op 4 februari 2011 heeft er eveneens een ingreep aan de pols van klaagster plaatsgevonden. Klaagster is vervolgens op 5 februari 2011 weer ontslagen uit de kliniek. Vanwege de pijn aan haar geopereerde pols kreeg klaagster op 7 februari 2011 door de kliniek (orthopeed) Oxynorm en Oxycontin (hierna: morfine) voorgeschreven. Deze recepten gingen niet gepaard met een recept voor laxantia. Op 16 februari 2011 heeft verweerder een herhaalrecept uitgeschreven voor morfine. Dit recept ging niet gepaard met een recept voor laxantia. Op 21 februari is verweerder gebeld door de buurvrouw van klaagster. Aanleiding voor het telefonisch contact waren de obstipatie klachten bij klaagster. Het journaal van die dag vermeldt: S: tel buurvrouw: zit verstopt, gaat niet meer. Denkt aan morfine. wil laxans. Patiënt zelf aan de lijn gevraagd: obstipatieklachten aantal dagen, echter ook wel pijn soms in buik erbij. Pijn aan pols. zit er door. Pols gaat niet goed. heeft geen laxans bij de morfine E: - mogelijk obstipatie P: start klysma, vast klysma nemen. Kom tussen de middag toch ook visite voor beoordeling buik en pols verhaal te horen. Verweerder heeft vervolgens een Docusinezuur/Sorbitol Klysma (Klyx clysma) van 120 ml voorgeschreven en een visite voor dezelfde dag afgesproken. De buurvrouw van klaagster heeft het klysma bij de apotheek opgehaald en aan klaagster toegediend. Klaagster is daarna met ernstige buikklachten per ambulance naar het ziekenhuis gebracht. In het ziekenhuis is de conditie van klaagster verslechterd en is een darmperforatie, waarschijnlijk ten gevolge van de toediening van het klysma, gediagnosticeerd. DE KLACHT De klachten van klaagster zijn de volgende: 1. Klaagster verwijt verweerder dat hij de toediening van het klysma over heeft gelaten aan haar buurvrouw. Verweerder had dit, vanwege het risico op darmperforatie, nooit mogen doen. 2. Verweerder was op de hoogte van de pijnstillers. Verweerder is als arts bekend met de bijwerkingen daarvan en had bij klaagster naar darmproblemen moeten informeren en maatregelen moeten treffen. 3. Vanaf het moment van ziekenhuisopname, 21 februari 2011, tot aan haar afspraak op 19 juli 2012 met verweerder heeft hij geen enkele interesse getoond in klaagster. Tijdens het gesprek op 19 juli 2012 heeft verweerder geen moment zijn medeleven getoond maar op kille toon de schuld in de schoenen van klaagster geschoven. 2

3 Klaagster licht haar klacht als volgt toe. Klaagster heeft tengevolge van de pijn aan haar pols opiaten voorgeschreven gekregen. Klaagster stelt dat van deze middelen bekend is dat zij gepaard gaan met darmverstopping. Op 21 februari 2011 had klaagster hevige buikpijn en verstopping in haar darmen. Klaagster voelde zich ook ziek door de pijn aan haar pols. Klaagster heeft haar buurvrouw gebeld en deze heeft om ongeveer 8.30 uur contact opgenomen met de praktijk van verweerder. Verweerder heeft het advies gegeven om een klysma toe te dienen en gezegd dat hij tegen uur langs zou komen. In tegenstelling tot wat verweerder beweert heeft klaagster niet met hem gesproken. Klaagster wist van niets toen de buurvrouw, na ongeveer tien minuten te zijn weggeweest, met het klysma aan kwam. Zij voelde zich volledig overvallen. De buurvouw van klaagster heeft het klysma toegediend en dit is vreselijk misgegaan. Ondanks het feit dat klaagster veel pijn had heeft de buurvrouw toch doorgezet tot klaagster begon te bloeden en over moest geven. De buurvrouw heeft vervolgens 112 gebeld en klaagster is met de ambulance naar het ziekenhuis gegaan. Klaagster is op 22 februari 2011 met spoed geopereerd. Er is een stukje darm verwijderd en klaagster heeft een stoma gekregen. De chirurg had eigenlijk niet verwacht dat zij het zou overleven. Na een revalidatieperiode in een verpleegtehuis is klaagster op 19 april 2011 weer naar huis gegaan. Op 3 oktober 2011 is getracht om het stoma op te heffen. Dit is mislukt en klaagster heeft een dunnedarmstoma gekregen. Op 12 december 2011 is getracht om dit stoma op te heffen. Uiteindelijk kreeg klaagster van de chirurg te horen dat de darmperforatie door het klysma is veroorzaakt. Er is geen verbetering van haar buik meer mogelijk. Klaagster ondervindt nog dagelijks de gevolgen hiervan. Klaagster had op 19 juli 2012 een afspraak met verweerder. Vanaf december 2010 had klaagster geen contact meer met hem gehad. Verweerder is nooit langs gekomen en heeft nooit iets van zich laten horen. Klaagster wilde weten of verweerder haar buurvrouw toestemming had gegeven om het klysma toe te dienen. Tijdens dit gesprek heeft verweerder geantwoord dat er iemand van de praktijk bij klaagster is langs geweest. Verweerder heeft eveneens bevestigd dat hij de buurvrouw van klaagster toestemming heeft gegeven om het klysma toe te dienen: iedereen mag dit doen volgens verweerder. Verweerder zei dat klaagster maar stop tegen de buurvrouw had moeten roepen en dat het haar eigen schuld was. HET VERWEER Verweerder heeft zich verweerd door onder meer het volgende, zakelijk en samengevat weergegeven, aan te voeren. Verweerder is op 21 februari 2011 door de buurvrouw van klaagster gebeld met de vraag om laxans. Verweerder heeft daarop klaagster zelf aan de telefoon gevraagd. Bij navraag 3

4 bleek hem dat er bij de start van morfine geen laxans door de orthopeed is voorgeschreven. Klaagster had al een paar dagen obstipatieklachten. Verweerder heeft klaagster voorgesteld vast een klysma te proberen en meegedeeld dat hij na het ochtendspreekuur op visite zou komen. Verweerder heeft de vraag om laxans geëxploreerd om acute zaken op dat moment uit te sluiten. Verweerder heeft besloten om op visite te gaan ter beoordeling van de effecten van het klysma, ter beoordeling of er iets anders aan de hand is en in verband met de (klachten aan de) pols van klaagster. Verweerder stelt dat het voorgeschreven klysma een klysma is dat mensen zelf thuis kunnen toedienen of, hetgeen niet ongebruikelijk is, een ander toe laten dienen. Het betreffende klysma is volgens verweerder eveneens in de vrije verkoop bij apotheek of drogist. Het klysma is thuis door de buurvouw gegeven, daar is iets fout gegaan. Verweerder kan zich niet precies herinneren wat hij tegen de buurvrouw heeft verteld, maar standaard informeert hij op welke wijze een klysma gegeven dient te worden. Toen de huisarts in opleiding (HAIO) kwam om het afgesproken huisbezoek af te leggen, was klaagster al opgenomen. Verweerder geeft aan dat de orthopeed morfine heeft voorgeschreven zonder laxans en dat dit ook door de apotheek niet is onderkend. De praktijk van verweerder was nog niet door de orthopeed geïnformeerd. Door verweerder is op 16 februari 2011 een herhaalrecept voor morfine uitgeschreven en de medicatie is door de apotheek bij klaagster thuis bezorgd. Bij het telefonische consult van 21 februari 2011 kwam verweerder er achter dat klaagster geen laxans gebruikte. Verweerder is nu extra alert geworden bij het voorschrijven van herhaalrecepten voor morfine. Dit was een leerpunt. Navraag bij de apotheek leverde de informatie op dat de apotheek sinds een half jaar de voorschrijvend specialist of huisarts belt als er tegelijkertijd met een recept voor morfine geen laxans wordt voorgeschreven. Ten aanzien van de klacht van klaagster dat hij geen interesse heeft getoond merkt verweerder het volgende op. De praktijk waar verweerder als huisarts werkzaam is bestaat uit drie huisartsen en een huisarts in opleiding. Er is een zogenoemde ongedeelde patiëntenpool. Dit betekent dat niet iedereen elke keer door dezelfde huisarts wordt gezien. Klaagster weet dit en heeft regelmatig een andere huisarts dan verweerder gezien. Nadat klaagster vanuit het ziekenhuis in het verzorgingshuis is opgenomen, is zij op 11 maart 2011 door een collega-huisarts bezocht. Ook daarna, in de loop van 2011 en 2012, is klaagster diverse malen door collega- huisartsen gezien en is er aandacht aan haar beleving geschonken. De consulten van klaagster bij de HAIO zijn besproken met verweerder of zijn collega. Daarbij is de situatie van klaagster besproken. Er was geen speciale reden om verweerder op klaagster te attenderen. Het verhaal van de klysma was toen nog niet bekend aldus verweerder. Op 19 juli 2012 heeft er op de praktijk een gesprek plaatsgevonden tussen klaagster, verweerder en een collega van verweerder. Verweerder geeft aan dat zijn beleving en de 4

5 beleving van klaagster over het gesprek ver uiteen lopen. Hij, en zijn collega, herkennen zich niet in de weergave ervan door klaagster en hebben niet de door klaagster beweerde uitspraken gedaan. Verweerder vindt het spijtig dat het hem niet is gelukt om klaagster op een goede manier zijn medeleven te tonen. Op 28 augustus 2012 heeft een collega-huisarts van verweerder tijdens een gesprek met klaagster aangeboden om een nieuw gesprek met hem te hebben. Dit heeft klaagster afgewezen. Verweerder vindt het afschuwelijk wat klaagster heeft meegemaakt en vindt het heel spijtig dat het zo is gelopen. Verweerder betuigt zijn medeleven hierover. BEOORDELING VAN DE KLACHTEN 1. Het toedienen van het klysma overlaten aan de buurvrouw van klaagster De commissie stelt in de eerste plaats vast dat verweerder en klaagster verschillen van mening over het antwoord op de vraag of verweerder klaagster tijdens het telefoongesprek van 21 februari 2011 zelf aan de lijn heeft gehad. De commissie stelt verder vast dat het journaal van die dag vermeldt dat verweerder klaagster aan de lijn heeft gevraagd. Nu de lezingen van klaagster en de huisarts tegenover elkaar staan en er voor de commissie geen aanleiding is om de lezing van de een overtuigender of geloofwaardiger te achten dan van de ander en de commissie ook niet aan de hand van het journaal kan vaststellen wat er tijdens het telefoongesprek precies is gezegd en tegen wie, laat de commissie dit aspect bij de beoordeling van de klacht dan ook buiten beschouwing. Het gaat immers bij de beoordeling van dit klachtonderdeel om de vraag of verweerder het betreffende klysma voor had mogen schrijven en de toediening ervan aan de buurvrouw van klaagster over had kunnen laten. De commissie stelt vast dat het in de onderhavige kwestie gaat om het voorschrijven van een zogenoemd Klyx clysma 120 ml. Een dergelijk klysma is verkrijgbaar bij apotheek of drogist en heeft als status dat het een zelfzorggeneesmiddel betreft. Een zelfzorggeneesmiddel betekent dat het in beginsel afdoende is om de informatie en voorlichting over het gebruik en de toediening ervan door middel van een bijsluiter te regelen. Voorgaande betekent dat een dergelijk klysma in beginsel door een leek toegediend kan en mag worden. De commissie ziet zich geplaatst voor de vraag of verweerder in deze situatie ook tot voorschrijven van het klysma over kon gaan en de toediening ervan over kon laten aan de buurvrouw. Daartoe overweegt de commissie als volgt. Verweerder wordt gebeld door de buurvrouw van klaagster. Verweerder komt op grond van het verhaal en op grond van het morfine gebruik tot de (werk)diagnose dat er bij klaagster sprake is van obstipatie. Verweerder besluit om vast een Klyx klysma voor te schrijven en na het spreekuur op huisbezoek te gaan. De commissie begrijpt dat verweerder, gezien het feit dat de buurvrouw hem belde, uitging van een zodanige relatie tussen klaagster en haar buurvrouw dat zij het klysma ook kon toedienen. De commissie overweegt dat het in voorkomende gevallen zorgvuldig is om te checken of de desbetreffende persoon ook daadwerkelijk in staat is om een dergelijk klysma toe te dienen. Echter, op grond van wat 5

6 de commissie hiervoor ten aanzien van een zelfzorggeneesmiddel heeft overwogen, acht zij het achterwege laten daarvan niet dermate onzorgvuldig om de klacht om die reden reeds gegrond te verklaren. Het feit dat klaagster morfine gebruikte, het feit dat het om een zelfzorggeneesmiddel ging en het feit dat verweerder tegelijkertijd met het voorschrijven ervan een visite plande ter verdere beoordeling, brengt de commissie tot het oordeel dat verweerder op dat moment over kon gaan tot het voorschrijven van het betreffende klysma. De commissie overweegt verder dat een darmperforatie ten gevolge van de toediening van een Klyx klysma een zelden voorkomende complicatie is. Hoezeer ook valt te betreuren dat dit bij klaagster is gebeurd, de arts kan op dit punt geen verwijt worden gemaakt. De klacht is ongegrond. 2. Verweerder was op de hoogte van het gebruik van morfine en de mogelijke bijwerkingen ervan en had maatregelen moeten treffen De commissie stelt vast dat de morfine door de orthopeed van de kliniek is voorgeschreven. Verweerder heeft ter zitting aangegeven dat op het moment van het herhaalrecept, op 16 februari 2011, hij nog niet op de hoogte was gebracht door de kliniek. Duidelijk is geworden dat zowel de orthopeed als de apotheker niet bedacht zijn geweest om een recept voor laxantia voor te schrijven tegelijkertijd met een recept voor morfine. De commissie is van oordeel dat dit gegeven verweerder echter niet ontslaat van zijn eigen verantwoordelijk, als huisarts van klaagster, om bij een herhaal recept voor morfine zich ervan te vergewissen of er tevens laxantia zijn voorgeschreven. Verweerder heeft dit dan ook op 16 februari 2011 onterecht achterwege gelaten. De klacht is gegrond. De commissie merkt daar bij op dat verweerder heeft aangegeven dat dit een aandachtpunt is geworden binnen de werkwijze van de praktijk. 3. a. Geen interesse tonen in klaagster. b. Tijdens het gesprek van 19 juli 2012 geen medeleven tonen. A: Geen interesse getoond De commissie maakt uit het journaal op dat er in de periode vanaf maart 2011, na de opname van klaagster in het verzorgingshuis, tot aan augustus 2012, het moment waarop klaagster de praktijk van verweerder verliet, meer dan tien keer een visite is afgelegd bij klaagster. Van deze visites hebben er acht plaatsgevonden bij de HAIO. Daarnaast hebben er telefonische contacten met klaagster plaatsgevonden en is zij enkele keren op het spreekuur geweest. Deze spreekuur contacten hebben zowel plaatsgevonden bij de HAIO als bij collega-huisartsen van verweerder. Verweerder zelf heeft in de betreffende periode geen persoonlijk contact gehad met klaagster. De commissie maakt verder uit het journaal op dat tijdens de visite en de spreekuur consulten de situatie waarin klaagster fysiek en emotioneel verkeerde expliciet aan de orde is geweest. 6

7 De commissie is van oordeel dat op grond van het voorgaande niet gezegd kan worden dat er geen interesse is getoond in klaagster of dat er niet zorgvuldig is gehandeld. De commissie begrijpt echter dat de klacht van klaagster met name ziet op het feit dat verweerder zelf geen interesse in haar heeft getoond. De commissie constateert dat, in weerwil met de visie van de praktijk (een ongedeelde patiëntenpool) klaagster verweerder, zoals zij ter zitting aangaf, wel degelijk als haar eigen huisarts beschouwde. De commissie overweegt als volgt: Klaagster is op 21 februari 2011, na het uitschrijven van het recept door verweerder, acuut opgenomen in het ziekenhuis. De HAIO trof klaagster niet meer thuis aan. De commissie is van oordeel dat het op de weg van verweerder had gelegen om zich op dat moment op de hoogte te stellen van de reden van opname. De opname had bij verweerder toch op z n minst vragen moeten oproepen. In ieder geval had het op de weg van verweerder gelegen om op het moment dat hij op de hoogte kon zijn van de darmperforatie ten gevolge van het klysma op 21 februari 2011, de commissie wijst daarbij op de brief van de specialist van 25 maart 2011, klaagster zelf een bezoek te brengen en dit niet over te laten aan de HAIO. Te meer nu uit het journaal blijkt dat er nog al wat speelde bij klaagster in het jaar In plaats daarvan was de datum van 19 juli 2012, anderhalf jaar later en de dag waarop klaagster met verweerder in gesprek wilde, het eerste moment waarop verweerder klaagster sprak. Dit klachtonderdeel is dan ook gegrond. b. Tijdens het gesprek van 19 juli 2012 geen medeleven tonen. Dit klachtonderdeel van klaagster heeft betrekking op het gesprek dat zij op 19 juli 2012 met verweerder en zijn collega heeft gevoerd. Klaagster wilde terugkomen op het gebeuren van 21 februari Klaagster wilde met name van verweerder horen of hij haar buurvrouw toestemming had gegeven om het klysma toe te dienen. Klaagster heeft verweerder tijdens dit gesprek als kil ervaren. Verweerder zou eveneens klaagster de schuld hebben gegeven van het gebeuren. Verweerder betwist dat hij zich op een dergelijke wijze heeft uitgelaten en heeft het gesprek anders ervaren dan klaagster. De commissie stelt vast dat klaagster en verweerder verschillende belevingen hebben over het gesprek. Nu de lezingen van partijen tegenover elkaar staan en ook het journaal daarover geen duidelijk biedt, kan de commissie niet exact vaststellen wat er tijdens het gesprek over en weer is gezegd. De commissie is echter wel van oordeel dat niet is gebleken dat verweerder bewust geen interesse heeft getoond in klaagster en de schuld van het gebeuren bij klaagster heeft willen leggen. De commissie verklaart dit klachtonderdeel dan ook ongegrond. DE UITSPRAAK De commissie verklaart: 7

8 Klacht 1: ongegrond Klacht 2: gegrond Klachtonderdeel 3a: gegrond Klachtonderdeel 3b: ongegrond Deze beslissing is genomen door: mw. mr. M.J.M. Weerts, voorzitter, dhr. drs. A.M. Mathot, huisarts, lid op voordracht Huisartsenkring, dhr. drs. J.Th. van Leeuwen, huisarts, lid op voordracht Huisartsenkring, mw. P. Nep, lid op voordracht Cliëntenbelang mw. M. Verhoeven, lid op voordracht Cliëntenbelang, bijgestaan door mw. mr. M.B. Verkleij, ambtelijk secretaris. DE REACTIE VAN DE HUISARTS Overeenkomstig artikel 2 lid 5 van de Wet klachtrecht cliënten zorgsector (WKCZ) heeft de huisarts de plicht om binnen een maand na ontvangst van deze uitspraak schriftelijk aan klager en aan de klachtencommissie mee te delen of hij naar aanleiding van de uitspraak maatregelen zal treffen en zo ja, welke. Ingeval de huisarts niet binnen een maand aan deze verplichting voldoet, behoort hij dit met vermelding van de redenen te laten weten. 8