Gereedschappen. Bert hooge Venterink. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur Bert hooge Venterink Laatst gewijzigd Licentie Webadres 18 January 2014 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Tijdens werkzaamheden worden overal gereedschappen gebruikt. Een hovenier gebruikt ander gereedschap dan een loodgieter. Als je verkeerd gereedschap gebruikt, gaat het kapot en moet je nieuw gereedschap kopen. Over het algemeen is gereedschap duur in aanschaf. Er zijn veel soorten gereedschappen. In het vak agrarischetechniek werken we vaak met gereedschap. Er zijn veel gereedschappen, ieder met zijn eigen vorm en doel. Dat elk gereedschap zijn eigen naam heeft is duidelijk. Dat het gereedschap voor zijn doel de juiste vorm heeft ook. Maar vaak wordt het gereedschap verkeerd gebruikt. Of wordt het verkeerde gereedschap gebruikt. Elk stuk gereedschap is wel als hamer te gebruiken, maar is dit goed? Wat zal er met een vijl gebeuren als je die als hamer gebruikt? Wat is Gereedschap? zijn alle hulpmiddelen die men gebruikt om bepaalde werkzaamheden te verrichten. Werkzaamheden die b.v. moeten worden verricht aan landbouwwerktuigen of trekkers, dit in verband met het onderhoud. Een goed onderhoud is om 2 redenen noodzakelijk: 1. De bedrijfszekerheid wordt vergroot. 2. De levensduur wordt verlengd. Voor een goed onderhoud zijn diverse gereedschappen nodig. Vaak zijn ze duur. dus moet je het volgende van gereedschap weten. Welke soorten gereedschappen zijn er zoal. Wat is de kwaliteit van het gereedschap (en hoe zie ik dat) Hoe moet ik het gereedschap gebruiken. Moet ik het gereedschap onderhouden? En hoe moet.. Hoe berg ik het overzichtelijk op. Pagina 2

4 Hamer De hamer is het bekendste gereedschap. Het wordt gebruikt om spijkers in hout te slaan en voor het monteren en demonteren van onderdelen. De steel is meestal van essenhout of een andere taaie houtsoort (Hickory). Achter de hamer is de steel dunner om een krachtiger doorslaan te krijgen. Voor de verschillende werkzaamheden zijn ook verschillende hamers ontstaan: Bankhamer (Duits/Engels) Bolkophamer Rubberhamer/Houtenhamer Kunststofhamer Terugstootloze hamer De houten hamer is grotendeels vervangen door de rubberhamer, die evenals de plastic hamer voor het monteren van onderdelen gebruikt wordt. Hebben we delen te monteren die met nog meer kracht in elkaar moeten worden gezet, dan is hiervoor een koperhamer zeer geschikt. Een terugstootloze hamer heeft als voordeel dat ze de trillingen smoren, waardoor ze geen terugslag of terugstoot geven. Drevel (Doorslag) Voor het wegslaan van spijker koppen of voor het los tikken van pennen, assen en splitpennen kan men gebruik maken van een doorslag (drevel)de doorslag is onder te verdelen in twee verschillende drevels: 1. Metaaldrevel 2. Timmermansdrevel De metaaldrevel heeft een platte onderkant terwijl de timmermansdrevel een holle onderkant heeft. De laatstgenoemde wordt gebruikt om spijkerpunten weg te slaan. Penuitdrijvers Een set penuitdrijvers met een aantal verschillende diameters. Voor het verwijderen van pennen, assen en splitpennen kan men gebruik maken van een penuitdrijver. Het verschil tussen de doorslag en de penuitdrijver is dat de doorslag spits toeloopt, terwijl de penuitdrijver over een lang gedeelte dezelfde diameter heeft. Pagina 3

5 Centerpunt Om in een metalen deel te boren dient met behulp van een centerpunt en een hamer een deukje geslagen te worden. Het voorkomt dat de boor wegglijdt. We gaan als volgt te werk. Plaats de centerpunt schuin. Op deze wijze hebben we goed zicht op het werk en zetten de punt op de juiste plaats. Zet hem nu rechtop, waarna met een klein tikje van de hamer het deukje geslagen wordt. Ook voor het merken van onderdelen is de centerpunt te gebruiken. De punt van de centerpunt mag niet te spits geslepen worden, hierdoor wordt hij te snel weer stomp. Slagcijfers Slagletters Met deze gereedschappen zijn metalen te merken. Bijvoorbeeld de zuigers van een motor en de cilinders waarbij het zeer belangrijk is dat de zuigers in dezelfde cilinders worden gemonteerd. Holpijpen Holpijpen worden gebruikt om ronde gaten in pakkingen te maken. Dit geldt voor de zachte pakkingsmaterialen, zoals pakkingpapier, kurk, rubber en dergelijke. Hierboven is een vaste holpijp afgebeeld. Vaak zitten de holpijpen in een set, omdat er verschillende diameters gaten gemaakt moeten worden. Grote ronde gaten, boven de 40 mm diameter, worden met een pakkingsnijder gemaakt. Pakking snijder De pakkingsnijder is van een maatlat voorzien en heeft verstelbare snijmessen. De volgorde van het vervaardigen van een pakking is: eerst de pakking tekenen, dan de grote gaten maken, daarna de kleine en vervolgens de pakking uitknippen. IJzerzaag Hij wordt gebruikt voor het afkorten en het maken van gleuven in metaal. Het handzaagblad bestaat uit een lange rij tandjes die gehard zijn. Tijdens het zagen dringt zo n tandje in het materiaal en snijdt er kleine spaantjes af. De zaagtandjes zijn gezet. Hierdoor ontstaat een zaagsnede die iets breder Pagina 4

6 is als de dikte van het zaagblad, Waardoor dit zaagblad minder wrijving krijgt en niet vast kan lopen. Er wordt bij het handzagen altijd met een duwende slag gezaagd. Daarom staan bij een ijzerzaag de tandjes van het handvat af. Er komen grofgetande zaagbladen voor die gebruikt worden bij het zagen van zachte metalen. De fijngetande zaagbladen gebruiken we bij harder materiaal. Ook moeten we bij dunwandig materiaal een fijngetand zaagblad gebruiken. De grofheid (fijnheid) van een zaagblad is aangegeven in tanden per inch: B.v. 14 tanden per inch, 18 T per inch, 24 T per inch of 32 T per inch. Let bij het zagen op het volgende: Staan de tanden in de goede richting. Zit het zaagblad stevig aangedraaid. Gebruik tijdens het zagen het zaagblad over de hele lengte. Wring niet tijdens het zagen. Zaag regelmatig (60 keer / minuut) het zaagblad wordt anders heet. Vijlen Voor het pasklaar maken en afwerken van werkstukken zijn diverse soorten vijlen te gebruiken. Naar het aantal kappen per inch (25,4 mm) wordt de indeling gemaakt: Basterdvijl (Erg grof) Halfzoetvijl (Grof) Zoetvijl ( Fijn) Dubbel zoetvijl (Erg fijn) Vaak zal men bij vijlen eerst een basterdvijl gebruiken om het werkstuk tenslotte met een zoetvijl af te werken. Om tijdens het zoeten het zgn. vreten te voorkomen kan men de vijl insmeren met krijt of olie. Bij het vijlen moet men eraan denken dat bij het terughalen de vijl losjes over het werkstuk glijdt. Dit voorkomt dat de vijl bot wordt. Alleen als we van ons afduwen drukken we op de vijl. Wanneer de vijl niet goed meer lost (hij komt vol te zitten tussen de kappen) moet men hem onmiddellijk met een vijlenborstel schoonmaken. Dit is een staalborsteltje met korte stalen tanden. We onderscheiden verder nog naar de vorm de volgende vijlen: 1. Blokvijl 2. Platte vijl 3. Ronde vijl (rattestaart) 4. Halfronde vijl 5. Vierkante vijl 6. Driekante vijl 7. Mesvijl 8. Freesvijl Pagina 5

7 Een der zijkanten is van een enkele kap voorzien, de andere kant is geheel glad en heet spaarkant. Deze spaarkant dient om de opstaande kanten niet te beschadigen. Blokhaak Deze bestaat meestal uit een stalen blad en blok. De hoek tussen beiden moet precies 90 graden zijn. We kunnen dit controleren door de balk van de blokhaak tegen een zuiver recht stuk plaat aan te leggen. Daarna langs het blad een lijn trekken, en vervolgens na omdraaien van de blokhaak weer een lijn trekken. Deze tweede lijn moet dan precies samen vallen met de eerste lijn. Je begrijpt dat je voorzichtig moet zijn met dit stuk meetgereedschap, dus laat het niet vallen en gebruik het zeker niet als hamer. Liniaal Op de liniaal zijn meestal 2 maatsystemen aangegeven. Namelijk het metrieke (cm) en het Engelse (inch). De liniaal wordt gebruikt voor het opmeten van maten en het tekenen van rechte lijnen. Kraspasser De kraspasser wordt gebruikt voor het krassen van cirkels op hout of metaal. Kraspen De kraspen heeft een geharde punt en word gebruikt voor het trekken van lijnen op metaal. Voelermaat Dit zijn een aantal gebundelde stalen plaatjes, die elk afzonderlijk verschillen in dikte. Meestal loopt de dikte van 0,05 mm op tot 1 mm. Ze worden gebruikt voor het afstellen van contactpunten en kleppen. De dikte kan aangegeven zijn in 2 cijfers achter de komma. Maar ook is het mogelijk dat de dikte is aangegeven in een tiental. Dus wanneer er 50 opstaat betekent dit 0,50 mm. Pagina 6

8 Banden spanningsmeter Om de bandenspanning te controleren is een bandenspanningsmeter onmisbaar. De meters, die in verschillende uitvoeringen voorkomen, zijn zo ingericht dat men de spanning afleest in atmosferen of in engelse ponden. Blikschaar Om dun plaatwerk te knippen, kan men gebruik maken van een blikschaar. Deze tang dient alleen maar om mee te knippen. Men moet er geen draad mee aan elkaar draaien. Door dat draaien en knijpen worden de draden namelijk sterk beschadigd, hierdoor kunnen ze snel breken. Op veel bedrijven dient deze tang ook tevens als hamer. Dit is ten strengste verboden en vooral erg schadelijk voor het stuk gereedschap omdat de tang uit z n verband raakt en de snijranden niet meer precies tegenover elkaar staan. Nijptang De nijptang wordt gebruikt om spijkers uit het hout te trekken en om draad door te knippen. Zijkniptang Wordt gebruikt voor het knippen van draad wanneer me er met een gewone tang niet goed bij kan. Voor het afknippen van elektriciteitsdraden moeten de handvaten geïsoleerd zijn. Rondbuigtang De rondbuigtang heeft ronde bekken waarmee we oogjes aan draad en kabeleinden kunnen maken. Ook kunnen we er busjes mee vasthouden. Platbuigtang Pagina 7

9 Deze tang gebruiken we voor het haaks ombuigen van draad en stripjes, maar ook voor het vasthouden van kleine moertjes en boutjes. Punttang Punttangen komen met platte, ronde en spitstoelopende bekken voor. Deze tangen zijn meestal langer als de gewone plat- en rondbuigtangen. Ze zijn te gebruiken voor het buigen van oogjes en stripjes. Maar ook voor het aanbrengen van pennetjes, spietjes en boutjes. Waterpomptang Deze is geschikt voor het vasthouden van stangen, pijpen enz. De bek is in grootte verstelbaar, zodat stangen van verschillende diktes omvat kunnen worden. Zet de handgrepen altijd evenwijdig zodat je de tang stevig vast kunt houden. De draairichting van de afgebeelde tang is linksom. Probeer nooit moeren met deze tang los te draaien. Ze worden hierdoor beschadigd zodat er geen passende sleutel meer op past. De naam waterpomptang is ontleend aan zijn vroegere gebruik, namelijk voor het vastdraaien van pakkingbussen van waterpompen. Combinatietang Deze tang is een combinatie van platte-, buig-, en kniptang. Het is een veel gebruikt stuk gereedschap. Zowel ongeïsoleerd als geïsoleerd te koop. Pijpentang De pijpentang is bedoeld om pijpen mee vast te houden. De grootte van de bek is te verstellen met een stelmoer. Slechts in één stand pakt de tang goed. Griptang De zogenaamde griptang is een gelijksoortige tang die als bijkomstigheid heeft dat er bv twee plaatjes tussen de bek van de tang vastgezet kunnen worden. Dit kan handig zijn bij het aan elkaar moeten lassen van de twee plaatjes. Pagina 8

10 Kabelafstriptang Deze tang dient om isolatie van elektriciteitskabels af te strippen. De mesjes van de tang aan de voorzijde zijn op maat in te stellen. De dikte van de draad kun je instellen met het instelschroefje, zo voorkom je dat je de koperen kabel beschadigt. Verstelbare sleutel Hij wordt zo genoemd omdat de bekgrootte gevarieerd kan worden. Dikwijls wordt deze sleutel Bahco genoemd, wat niet meer is als een fabrieksnaam. Er kleven aan deze verstelbare steeksleutel een aantal nadelen: De lengte van de steel is niet aangepast aan de bekgrootte (de maat van de moer). Met een grote bahco pardon, verstelbare sleutel, draaien we dan ook snel kleine moertjes kapot. De bek vertoont altijd wat speling. De kans is dan ook groot dat deze van de moer glijdt, Waardoor deze rond gaat worden. Koop het liefst verschillende maten verstelbare sleutels, zodat op een kleine moer ook een kleine sleutel gebruikt kan worden. Segerringtang Als laatste soort tang zien we hier de tang in verschillende vormen om segerringen en borgringen te monteren of te demonteren. Poelietrekker Dit stuk gereedschap is vaak nodig om tandwielen en kogellagers van assen af te trekken. Bij de montage zijn de tandwielen of kogellagers vaak op de as geperst Ook worden ze gebruikt voor poelies en vliegwielen van motoren die op een conische as zijn geplaatst. Er zijn trekkers die twee armen hebben (minimaal) maar ook meer armen zijn mogelijk. Bij drie of meer armen is scheeftrekken van de trekker niet mogelijk. De werkwijze is als volgt: De armen plaatst men onder de poelie, daarna wordt de draadspindel aangedraaid tot strak op de as. Met een hamer wordt nu een klap gegeven op de draadspindel waardoor de kracht voor korte tijd ongeveer tien keer wordt vergroot. De poelie schrik los. Pagina 9

11 Schuifmaat Om nauwkeurig verschillende uitwendige-, inwendige-, en dieptematen te meten, maken we gebruik van de schuifmaat. Op het lineaalgedeelte staan aan de onderkant cm, terwijl bovenaan de inchmaten af te lezen zijn. Het is mogelijk om de schuifmaat af te lezen op 1/10 mm nauwkeurig. Schroevendraaier Een schroevendraaier is, net als een set sleutels, onmisbaar. Ook van schroevendraaiers behoort men meerdere maten te hebben. Een kleine schroevendraaier is bv niet voor een grote schroef te gebruiken. Van een goede schroevendraaier loopt het metalen stuk geheel tot het einde van het handvat. Een speciale schroevendraaier is de kruiskop- of sterschroevendraaier. Schroefdraadmeter Als van een bout of een moer de soort schroefdraad moet worden bepaald gebruiken we dit apparaatje. Zoals je hierboven kunt zien bestaat het uit verschillende gekartelde plaatjes. De plaatjes zijn elk afzonderlijk anders gekarteld en kunnen worden ingelegd in de schroefdraad. Spanningzoeker Dit gereedschap, dat meestal de vorm heeft van een schroevendraaier, heeft als functie om te controleren of er spanning (volts) staat op bv. een stopcontact, een elektriciteitsdraad en fittingen. Controleer altijd eerst voor welke spanning de spanningzoeker geschikt is, dit staat op de schroevendraaier. Er zijn spanningszoekers voor 220 Volt. Bovendien zijn er spanningszoekers voor Volt zoals hierboven is afgebeeld, deze spanning komt voor in auto s en trekkers. Steeksleutel De steeksleutel heeft bij het aandraaien van een moer twee drukpunten. De bek staat niet recht aan de steel, dit is zo gemaakt om te voorkomen dat de sleutel van de moer afglijdt. Je moet de sleutel dan wel de goede kant op draaien. De lengte van de steel hangt nauw samen met de bekwijdte. Een grote bekwijdte valt samen met een langere en dikkere steel. Dit is nodig omdat grotere moeren met een grotere kracht aangedraaid moeten worden dan kleine. De aanduiding 10, 11 op een sleutel heeft te maken met de bekwijdte die 10 mm en 11 mm zijn. Pagina 10

12 Ringsleutel De ringsleutels drukken op 6 plaatsen tegen de moer (een steeksleutel op twee plaatsen). waardoor deze tot de beste sleutels behoren. De maten staan op de sleutel bijvoorbeeld betekent te gebruiken voor moeren of bouten met een grootte van 20 en 22 mm. Er zijn 6 en 12 kantige ringsleutels. De twaalfkantige kunnen al na 30 verdraaiing opnieuw op de moer gezet worden. Dit kan belangrijk zijn als er weinig draairuimte is. Een zeskantige ringsleutel kan na 60 graden draaiing pas opnieuw opgezet worden. Ring-steeksleutel De ring-steeksleutel is een combinatie van de twee hierboven genoemde sleutels. Inbussleutels Er bestaan ook bouten die een inwendige zeskant hebben in plaats van een uitwendige zeskant, de zogenaamde inbusbouten. Deze bouten worden gebruikt wanneer de kop van de bout verzonken moet zijn in het werktuig (cyclomaaier) of de motor. Om deze bouten vast en los te draaien worden haakse stiftsleutels of inbussleutels gebruikt. Open ringsleutel Deze sleutel wordt gebruikt bij de montage en demontage van wartelmoeren van inspuitleidingen van dieselmotoren, en remleidingen. De opening past over de diameter van de leidingen. Bougiesleutel De bougiesleutel wordt gebruikt voor het los- en vastdraaien van bougies. Kruissleutel Pagina 11

13 De kruissleutel wordt gebruikt voor het losdraaien van wielmoeren of wielbouten. Aan het eind van elke stang zit een verschillende maat dop. Soksleutel De soksleutel heeft twee doppen die scharnierend op de steel zijn bevestigd. Pijpsleutel Aan weerszijde van de pijpsleutel is een zeskantige opening die op een boutkop of een moer past. Met een wringpen of een steeksleutel is de pijpsleutel rond te draaien. Je gebruikt deze sleutel op plaatsen waar je met een ringsleutel niet bij kunt komen. Doppenset Bestaat uit een aantal doppen met daarbij verschillende hulpstukken, opgeborgen in een stalen doos. De doppen komen voor met een inwendige zeskant of een inwendige dubbelzeskant (hierboven afgebeeld). De dubbelzeskant doppen heeft dezelfde voordelen als de ringsleutel. De andere zijde heeft een inwendige vierkant, waarin hulpstukken geplaatst kunnen worden. Een aantal hulpstukken zijn : verlengstukken ( kort / lang), kniegewricht, ratel, omslag. De meeste doppen-setten kunnen aangevuld worden met verscheidene andere dopsoorten, zoals de schroevendraaierdop, de kruiskopdop enz. De doppen en hulpstukken passen klemmend in elkaar door middel van een veerbelast kogel, dat in de holte van de dop valt. Het zal je ondertussen wel duidelijk zijn dat de doppenset voor veel doeleinden te gebruiken is. Momentsleutel Voor het vastdraaien van moeren en bouten is de momentsleutel een onmisbaar stuk gereedschap. Een momentsleutel is een speciale sleutel die een bout of moer vastdraait tot een vooraf ingestelde kracht. Wat is een moment? Als je een moer of bout vastdraait, oefen je met een draaiende beweging kracht uit op de sleutel. De hoeveelheid kracht die je nodig hebt en de afstand die de sleutel aflegt, bepalen samen het moment. Het moment is het product van de kracht (F) en de armlengte (l) van de sleutel. Belangrijk is daarbij dat de kracht loodrecht op de arm aangrijpt. Pagina 12

14 Verschillende onderdelen hebben verschillende aanhaalmomenten. Door een moer of bout met het juiste aanhaalmoment vast te draaien of aan te halen, weet je zeker dat die niet vanzelf weer losdraait. Je voorkomt bovendien dat je een moer of bout te strak aanhaalt, waardoor onderdelen vervormen en moeren of bouten afbreken. Boormachine Met een boormachine kun je gaten boren in hout en metaal. Om in steen of beton te boren heb je een klopboormachine nodig. In de boormachine kun je verschillende boortjes gebruiken bijvoorbeeld: 1. Metaalboor 2. Houtboor. 3. Steenboor 4. Speedboor of vlinderboor 5. Verzinkboor (hout) 6. Gatenboor (hout) Werkstukklem Om veilig te kunnen boren heb je een werkstukklem of boorklem nodig. Het werkstuk waar je een gat in wilt boren wordt stevig in de klem vastgezet. Wees toch voorzichtig met het boren. Als de boor in het werkstuk vastslaat kan het als een cirkelzaag ronddraaien en je verwonden. Bankschroef Een ander hulpmiddel om je werkstuk in te klemmen is de bankschroef. Nu kun je het goed bewerken en je hebt je twee handen vrij. Draai de bankschroef behoedzaam vast, want het kan lelijke afdrukken op je werkstuk achterlaten. Een andere oplossing is om beschermplaatjes voor je werkstuk te gebruiken. Pagina 13

15 Slijpmachine Deze slijpmachine wordt gebruikt om gereedschappen scherp te maken en andere metalen onderdelen te slijpen. Het te slijpen onderdeel moet je op de leunspaan leggen. Deze moet een afstand van 1mm hebben vanaf de slijpsteen. Zo voorkom je dat het werkstuk tussen de steen en de leunspaan vast kan slaan. Haakse slijpmachine De haakse slijpmachine wordt gebruikt om ijzer, steen of beton door te slijpen. Om de verschillende materialen door te slijpen heb je hiervoor ook verschillende schijven nodig. De haakse slijpmachine wordt ook wel slijptol genoemd. Pagina 14

16 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur Bert hooge Venterink Laatst gewijzigd 18 January 2014 om 14:24 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Pagina 15