Jaarverslag Woord vooraf

Transcriptie

1 Jaarverslag Woord vooraf Hier heeft u het verslag van UKB over de jaren 2000 en Het bundelen van twee jaren zou bij de lezer de indruk kunnen wekken dat UKB het de laatste jaren wat rustiger heeft aangedaan. Het tegendeel is eerder het geval. Het is een periode geweest waarin steeds meer gevraagd is van de leden qua inzet en creativiteit; mede hierdoor is verslaglegging in het gedrang gekomen. Deze extra inzet heeft vooral te maken met de vormgeving van de digitale bibliotheek, een uitdaging die zich bij uitstek leent voor een 'bovenlokale' aanpak. UKB heeft met name hiervoor in 2000 nieuwe werkgroepen in het leven geroepen. Voor de bibliotheekgebruiker moet de digitale bibliotheek naadloos aansluiten bij de bestaande, traditionele bibliotheek, het werk van de reeds bestaande UKB commissies wordt er dus niet minder om. Er is ook tijd en energie besteed aan het samenstellen van het beleidsplan UKB ; dit plan ligt er nu en is leidraad voor werkgroepen en commissies. Mede aan de hand van het voorliggende verslag kunnen we bepalen of we 'op koers zijn'. Iedereen die geholpen heeft bij het schrijven van dit verslag en - belangrijker nog - bij het doen van het werk dat hierin beschreven is wil ik van hartelijk dank zeggen. UKB is en blijft afhankelijk van de bijdragen van de leden, het verslag laat zien hoe deze bijdragen in het geheel passen. John Gilbert Voorzitter Bestuur en organisatie Tot oktober 2000 bestond het bestuur van UKB uit John Gilbert (UM, voorzitter), Hans Geleijnse (KU Brabant, vice-voorzitter) en Hans de Swart (VU, secretarispenningmeester). In oktober 2000 werd Nol Verhagen (UvA) gekozen tot vice-voorzitter in plaats van Geleijnse. In maart 2001 werd Paul Soetaert (EUR) gekozen tot secretarispenningmeester in plaats van de Swart. UKB heeft een aantal stafmedewerkers die werkzaam zijn als secretariaats-, respectievelijk beleidsmedewerker, o.a. op het gebied van licenties. Het secretariaat berustte tot maart 2001 bij de Vrije Universiteit en daarna bij de Erasmus Universiteit Rotterdam. De beleidsmedewerkers zijn afkomstig uit de Universiteit Maastricht en de KB. In 2001 trad de Open Universiteit toe als geassocieerd lid. Tot dan kende UKB alleen gewone leden. Een geassocieerd lid neemt niet deel aan de reguliere UKB-vergaderingen en heeft geen stemrecht, maar kan wel deelnemen aan de werkzaamheden van een of meer UKB-commissies. Om het toetreden van de Open Universiteit als geassocieerd lid mogelijk te maken, is in december 2001 het Reglement UKB gewijzigd. In 2001 is gestart met de ontwikkeling van een eigen website Via de website worden informatieprofessionals, beleidsmakers op het gebied van de wetenschappelijke informatievoorziening en andere belangstellenden geïnformeerd over de activiteiten van UKB en van de individuele leden.

2 Beleidsplan In 2000 heeft UKB een beleidsplan opgesteld voor de jaren 2001 tot en met Ter voorbereiding vond in april van dat jaar een discussie plaats over de hoofdlijnen. Voor de uitwerking van enkele onderdelen heeft UKB een viertal werkgroepen ingesteld: Het beleidsplan is via de stuurgroep Innovatie Wetenschappelijke Informatievoorziening (IWI) van de Stichting SURF onder de aandacht gebracht van de bestuurders van de betrokken instellingen. Via een artikel in Informatie Professional kon een brede kring van vakgenoten van het beleidsplan kennis nemen. Het beleidsplan is te lezen op de UKBwebsite. Benchmarking In oktober 2000 verscheen het rapport Benchmarking van wetenschappelijke bibliotheken, het resultaat van het gelijknamige project dat in 1998 en 1999 is uitgevoerd met financiële steun van IWI. UKB heeft besloten het benchmarkinginstrument in te voeren en de coördinatie bij de KB te beleggen. In oktober 2000 werd het startsein gegeven met het verzoek aan alle UKB-bibliotheken om gegevens in te leveren over de jaren 1999 en Benchmarking is voor deze jaren vooral gericht op 'klassieke' indicatoren, maar zal in de komende jaren worden uitgebouwd tot een instrument dat ook de prestaties op elektronisch gebied zal kunnen meten. Eind 2001 hadden acht bibliotheken de gegevens over 1999 aangeleverd en eenzelfde aantal de gegevens over Nationale en internationale samenwerking Stichting SURF/IWI John Gilbert heeft namens UKB zitting in het Algemeen Bestuur van de Stichting SURF (categorie 'overige zetels'). Daarnaast woonde John Gilbert als adviseur de vergaderingen van de stuurgroep IWI bij. In december 2000 en januari 2001 heeft overleg plaatsgevonden tussen UKB en IWI over nadere afstemming van de respectieve beleidsplannen. UKB leverde input voor het SURF-Meerjarenlan 2003>6 en het jaarplan IWI 2001, in het bijzonder ten aanzien van het licentiekantoor bij SURFdiensten, het gebruik van information portals in onderwijs en onderzoek, en het plan voor een expertisecentrum digitaal publiceren. In april 2001 is in IWI-verband gesproken over mogelijke samenwerking van Nederlandse universiteiten met Highwire op het gebied van digitalisering van wetenschappelijke tijdschriften. In opdracht van IWI heeft TNO/STB een plan opgesteld voor een digitaal platform voor wetenschappelijke informatie en communicatie. UKB onderschrijft het belang van het vinden van een oplossing van de serials crisis door de bevordering van elektronisch publiceren door de universiteiten, maar was kritisch over het rapport van TNO. Een voorstel van UKB voor een door IWI te subsidiëren project op het gebied van retrodigitalisering wordt voorbereid door de bibliotheek van de Universiteit Utrecht.

3 Pica B.V./OCLC In 1999 is de relatie met Pica ingrijpend gewijzigd. De bedrijfsactiviteiten van Pica, waaronder het beheer van het Gemeenschappelijk Geautomatiseerd Catalogiseersysteem (GGC) en van het systeem voor interbibliothecair leenverkeer en documentlevering (NCC/IBL) zijn in dat jaar ondergebracht in Pica B.V. In 2000 heeft OCLC in Pica B.V. een meerderheidsbelang genomen. Door deze veranderingen is de relatie tussen Pica en de leden van UKB, waarvan vele aan de wieg van Pica hebben gestaan, verder verzakelijkt. Eind 2000 heeft John Gilbert tijdens een kennismakingsbijeenkomst met OCLC in de KB een toelichting gegeven op de activiteiten van UKB. Voor advisering aan het bestuur van Pica B.V. over GGC en NCC/IBL is een adviesraad Landelijke Informatie Infrastructuur ingesteld. De leden worden benoemd door de Stichting SURF. UKB heeft in 2000 vier leden voor de adviesraad voordragen: Van Drimmelen (de algemeen directeur van de KB is q.q. lid van de adviesraad), Klugkist, Geleijnse, en Savenije. Tijdens de eerste vergadering op 24 augustus 2000 werd Van Drimmelen tot voorzitter gekozen. In juni 2001 nam Nol Verhagen de plaats in die was vrijgekomen door het vertrek van Geleijnse. Het bestuur UKB en de directie Pica overleggen periodiek ook over andere ontwikkelingen die van strategisch en operationeel belang zijn voor zowel de universiteitsbibliotheken als Pica/OCLC. OCLC heeft een zetel ingeruimd voor een vertegenwoordiger van de Nederlandse bibliotheken in de Members Council (voorheen Users Council). Op voordracht van UKB is de algemeen directeur van de KB, die reeds lid was van de Users Council, als lid van de Members Council benoemd. In mei 2000 namen de leden van UKB deel aan een strategische conferentie in St. Michielsgestel met universitaire bestuurders en directeuren van de universitaire rekencentra onder de titel Nederlandse universiteiten en wetenschappelijke informatie in de 21 ste eeuw. De conferentie, die werd georganiseerd door de Stichting SURF/IWI, Pica/OCLC en Ticer, resulteerde in een vijftal actielijnen, die grotendeels corresponderen met de opdrachten aan de nieuwe UKB-werkgroepen. Stichting Pica Een bestuurslid van UKB woont als waarnemer de vergaderingen bij van het bestuur van de Stichting Pica. Het doel van de stichting is de bevordering van de wetenschappelijke en openbare informatievoorziening in Nederland, o.a. door de subsidiëring van projecten en activiteiten die de samenwerking stimuleren. De financiële middelen van de stichting zijn o.a. afkomstig van de verkoop van aandelen Pica aan OCLC. FOBID UKB is lid van de Federatie van Organisaties op het gebied van Bibliotheek en Documentatie (FOBID). Nol Verhagen volgde in 2001 Hans de Swart op als voorzitter van de FOBID Juridische Commissie. Internationale samenwerking UKB overlegt periodiek met zijn Vlaamse tegenhanger, het Vlaams Overlegorgaan inzake het Wetenschappelijk Bibliotheekwerk (VOWB). De bijeenkomst in juni 2000 (Antwerpen) werd georganiseerd door Sabido, het Vlaams-Nederlands Samenwerkingsverband op het

4 gebied van bibliotheek en informatie. De belangrijkste thema's waren interbibliothecair leenverkeer, consortiumvorming en e-publishing. In december 2001 (Rotterdam) stond het IBL opnieuw op de agenda. Daarnaast werden voordrachten gegeven over portals voor de toegang tot de virtuele bibliotheek, en over juridische vraagstukken en juridische ondersteuning in Nederland, resp. Vlaanderen. De wens tot samenwerking werd opnieuw uitgesproken; vooral zal worden gestreefd naar een goede uitwisseling van informatie. UKB is een van de founding fathers van de International Coalition of Library Consortia (ICOLC). UKB levert een actieve bijdrage aan de activiteiten van ICOLC. In december 2000 woonde een vertegenwoordiging van UKB de tweede Europese ICOLC-conferentie in Berlijn bij. De voorzitter van de werkgroep Uitgeversrelaties en de licentie-coördinator bezochten de derde conferentie in december 2001 (Helsinki). UKB gaf eind 2001 steun aan enkele internationale verklaringen van ICOLC over licensing principles en gebruiksstatistieken voor digitale bronnen. UKB is eind 2001 betrokken geweest bij de oprichting van SPARC Europe, onder de paraplu van LIBER. Doel is om steun te geven aan e-publishing initiatieven die rekening houden met de belangen van de academische gemeenschap. Bas Savenije (UU) is namens UKB lid van de stuurgroep voor SPARC Europe. UKB heeft steun gegeven aan de lobby voor een uniform laag BTW-tarief voor wetenschappelijke informatie in Europa. De krachten van uitgevers en bibliotheken zijn gebundeld in de zogeheten Frankfurt Group, waarin o.a. LIBER en EBLIDA participeren. John Gilbert vertegenwoordigt het UKB in het zogeheten BTW platform, waarin afstemming plaatsvindt met IWI, VSNU, uitgevers en boekverkopers. Relaties met uitgevers en boekhandels Een belangrijk speerpunt van UKB is het maken van goede afspraken - commercieel èn juridisch - met uitgevers over prijzen en toegang tot informatie. De werkgroep Uitgeversrelaties (voorzitter Nol Verhagen) onderhandelt over licenties en behartigt de belangen van de instellingen voor een zo breed mogelijke toegang tegen zo gunstig mogelijke voorwaarden. De werkgroep is aanvankelijk op onregelmatige basis bijeen gekomen. Vanaf de tweede helft van het jaar, d.w.z. sinds de instelling van het Licentiekantoor vergadert de werkgroep in principe maandelijks. Medio 2000 heeft UKB een oriënterend overleg gevoerd met de Nederlandse Boekverkopersbond o.a. over de verminderde verkoop aan de wetenschappelijke bibliotheken. John Gilbert heeft een lezing gehouden tijdens een themadag over de relatie tussen universiteitsbibliotheken, uitgevers en boekhandels. Mantelovereenkomsten Aan het begin van 2001 werd de laatste hand gelegd aan de (uitvoering van de) in 2000 gesloten overeenkomst met Elsevier Science inzake Science Direct. Verder werden in de loop van het jaar mantelovereenkomsten gesloten met Kluwer Academic Publishers en Academic Press. Met Wiley, ACS en Springer werden overeenkomsten voorbereid, die aan het eind van het jaar nog op finale afhandeling wachten. Afzonderlijke vermelding verdient de overeenkomst met Kluwer Rechtswetenschappen. Deze overeenkomst betreft vrijwel uitsluitend de Juridische Bibliotheken van de diverse instellingen, reden waarom het onderhandelingsproces aanvankelijk in handen was van de juridische

5 bibliothecarissen, ondersteund door de licentie-coördinator van UKB, Roel Tilly. Interventie van de (voorzitter van de) werkgroep, op een moment dat het proces dreigde vast te lopen, heeft ook hier geleid tot een aansprekend resultaat in de vorm van een mantelovereenkomst. Deze overeenkomst werd uiteindelijk getekend op 11 september 2001, de dag van de aanslag op het WTC in New York. Overigens was deze overeenkomst ook de meest directe aanleiding voor de samenwerking met de Open Universiteit, welke resulteerde in de toetreding van de OU tot UKB, als geassocieerd lid. Uiteraard werden er door de licentie-coördinator nog diverse andere overeenkomsten voorbereid; deze kwamen van tijd tot tijd in de bijeenkomsten van de werkgroep aan de orde. De ervaring leert dat het onderhandelen met uitgevers een tijdrovend proces is, niet alleen vanwege de noodzakelijke contacten met de verschillende, veelal internationaal opererende, uitgevers, maar ook vanwege de interne communicatie binnen UKB en binnen de diverse UKB-instellingen. Er gaat daardoor nogal eens wat tijd overheen, voordat een in principe bereikt akkoord ook daadwerkelijk in een overeenkomst kan worden omgezet. Ontegenzeglijk speelt daarbij ook van de kant van de uitgevers een zeker gebrek aan ervaring met onderhandelingen van deze aard en met de administratieve afhandeling daarvan een rol. UKB heeft dit proces tot nu toe betrekkelijk lichtvoetig vorm gegeven, vergeleken met sommige andere Europese consortia. Wat de inhoud van de licenties betreft is inmiddels buiten UKB-verband, onder andere door EBLIDA en FOBID, veel werk verzet, resulterend in aanbevelingen, handreikingen en check-lists. Licentiekantoor UKB Om het werk van de werkgroep te faciliteren en de positie van UKB op dit gebied te versterken en te professionaliseren, werd bij SURFdiensten het Licentiekantoor UKB ingericht, met aanzienlijke financiële steun van IWI. Dit kantoor moet zichzelf nog gaan bewijzen, vooral in de facilitering van de communicatieprocessen en de administratieve verwerking. Het ziet er voorshands naar uit dat in werkelijk substantiële onderhandelingen de inzet van een aantal bibliothecarissen in de werkgroep Uitgeversrelaties noodzakelijk blijft. IWI/Uitgeversfonds Enkele uitgevers met wie UKB overeenkomsten heeft gesloten (i.c. Elsevier Science en Kluwer Academic Publishers) en IWI, namens UKB, hebben financiële middelen beschikbaar gesteld voor nader onderzoek naar het functioneren van de informatieketen, met de bedoeling om nieuwe business-modellen voor wetenschappelijke tijdschriften te ontwikkelen. De voortgang in dit dossier stagneerde enigszins. Inmiddels is opdracht gegeven aan een externe adviseur om een voorstel te formuleren voor een onderzoeksopzet. Vooruitblik Het is te voorzien dat het komend jaar nog met een aantal voor UKB belangrijke uitgevers gesproken en onderhandeld moet worden over nieuwe consortiumovereenkomsten, die gewoonlijk het patroon van Science Direct/Kluwer On Line zullen volgen. Daarbij zal de vormgeving van de licenties meer aandacht moeten krijgen, misschien wel in de vorm van een modellicentie vanwege UKB. Ook de bewaking van de gang van zaken in het Licentiekantoor en de projecten ten laste van het IWI/Uitgeversfonds staan op de agenda 2002 van de werkgroep. Van bijzonder belang is

6 het verzamelen van gebruiksstatistieken, al dan niet in relatie tot de voorgenomen projecten. Daardoor kan inzicht worden verkregen in de gevolgen van het sluiten van consortiumovereenkomsten, mede met het oog op de onderhandelingen met uitgevers over verlenging van bestaande overeenkomsten. Ook de gevolgen voor de bibliotheken van de overgang van gedrukte naar digitale informatie zal aandacht behoeven, overigens niet alleen, of zelfs niet in het bijzonder, van de werkgroep Uitgeversrelaties. Elektronisch publiceren In december 2000 is de werkgroep Elektronisch publiceren ingesteld. De werkgroep heeft zichzelf tot taak gesteld om op het gebied van elektronisch publiceren een gezamenlijk beleid van de Nederlandse wetenschappelijke bibliotheken te formuleren. Dit zou moeten fungeren als algemeen kader voor het beleid van afzonderlijke bibliotheken. Daarnaast wordt afstemming beoogd tussen de activiteiten van afzonderlijke bibliotheken en afstemming met andere organisaties (niet-bibliotheken) die zich met elektronisch publiceren bezighouden, met name op het gebied van standaarden. De werkgroep heeft geïnventariseerd welke aspecten in het te formuleren beleid aandacht moeten krijgen en heeft in kaart gebracht voor welke van deze aspecten reeds projecten in UKB-verband lopen. Er is daarbij onderscheid gemaakt tussen twee aspecten: a. Het verzamelen, zichtbaar maken, bewaren en ontsluiten van de wetenschappelijke output van de universiteit: het bieden van tools aan wetenschappers technische aspecten van het bewaren op langere termijn ontsluiting die geïntegreerd zoeken in de diverse bestanden mogelijk maakt afstemming met internationale initiatieven ter zake (Open Archives Initiative) overleg met uitgevers: generale toestemming voor digitaal opslaan en ontsluiten van de publicaties via de universitaire website auteursrechten van de auteur in relatie tot de werkgever koppeling met OZIS (onderzoek-informatiesysteem). b. Het bevorderen en faciliteren van het ontstaan van nieuwe modellen van wetenschappelijk uitgeven: globale verkenning nieuwe modellen back-office tools voor de diverse aspecten van het publicatieproces webmarketing rol van elektronische publicaties bij onderzoeksbeoordeling (impactfactoren, citatieanalyses). De werkgroep heeft een voorstel geformuleerd voor UKB-beleid op het gebied van e- publishing, dat in 2002 in UKB zal worden besproken. Landelijk collectiemanagement Coördinatie van de collectievorming (CvC) geldt al meer dan dertig jaar als een permanent aandachtsgebied voor UKB, zij het dat de taakinhoud en de overlegvorm door de jaren heen steeds is aangepast aan ontwikkelingen in het vak en aan de eigen ambities.

7 In 2000 was het belangrijkste inhoudelijke discussieonderwerp voor de stuurgroep CvC en de gebruikersraad het lokaal en nationaal deselectiebeleid. Het thema werd voorjaar 2000 ingeluid met een bijeenkomst in de Koninklijke Bibliotheek: Drukwerk versus elektronica; deselectie en de functie van het boek in een digitale omgeving. Het aantal deelnemers, 140, liet zien dat het thema ook buiten UKB-kring leeft. In vervolg hierop kwam in de loop van 2001 een deselectieprotocol tot stand, bedoeld als handreiking voor UKB-bibliotheken. De gebruikersraad vervulde in 2000/2001 weer een platformfunctie voor het uitwisselen van kennis en ervaring. Vrijwel elke bijeenkomst (3 of 4 per jaar) stond er een presentatie over een actueel onderwerp op het programma, in de regel verzorgd door een van de leden van de gebruikersraad. Aan bod kwamen o.a.: consortia en licentiebeleid UKB, een verfijnd model voor beoordeling van universitaire collecties bij de UB Nijmegen, de voorbereiding van collectievorming op basis van Approval Plans bij de bibliotheek van de UvA, de opbouw van het Depot van Elektronische Publicaties bij de KB, en methode en resultaat van een gebruiksonderzoek naar de wetenschappelijke collectie bij de KB. Begin 2001 werd de Rapportage CvC aan UKB aangeboden met het verzoek om een nieuwe opzet van de coördinatie van de collectievorming. Tijdens de voorbereiding in 2000 werd ook het besluit genomen om de inzet van enkele niet levensvatbaar gebleken CvC-instrumenten te beëindigen. Op voorstel van de stuurgroep besloot UKB het aandachtsveld van CvC te verruimen tot collectiemanagement, om actuele onderwerpen als digitale collecties, licentiebeleid, collectie-evaluatie en deselectie beter uit de verf te laten komen. Tegelijkertijd werd ook de overlegvorm gewijzigd. Besloten werd de sinds 1993 bestaande stuurgroep en gebruikersraad CvC te vervangen door een nieuw te formeren commissie Collectiemanagement, voor de duur van twee jaar, met als opdracht de verschillende aspecten van collectiemanagement in hun samenhang te bezien, en UKB daaromtrent te adviseren. Alle UKB-bibliotheken werden uitgenodigd in de nieuwe commissie te participeren. De KB heeft toegezegd zoals voorheen ambtelijke en beleidsmatige ondersteuning te leveren. Voorjaar 2001 namen de stuurgroep en gebruikersraad afscheid van Trix Bakker als landelijk CvC-coördinator, een taak die zij sinds 1993 bij de KB heeft vervuld. Reden van haar vertrek was de overstap naar een bibliotheekfunctie bij de Vrije Universiteit. Als uitvloeisel van het besluit over de nieuwe opzet is geen nieuwe coördinator benoemd. Ontsluiting van informatie Integratie en linking Medio 2000 is de werkgroep Integratie en linking ingesteld (voorzitter Maria Heijne, TU Delft). Doel van de werkgroep is het formuleren van voorstellen voor het verbinden van bronnen (zowel 'content', catalogi en referentiebestanden, als informatie uit managementsystemen) om deze informatie geïntegreerd aan gebruikers te kunnen presenteren. In de werkgroep zijn drie benaderingen aan de orde geweest: Het gebruik van de catalogus als toegangspad naar alle informatie. De vraag is of digitale informatiebronnen in de bibliotheekcatalogus moeten worden opgenomen. De werkgroep heeft de opvattingen van de UKB-bibliotheken en de huidige praktijk geïnventariseerd. Zoals verwacht bleken de opvattingen sterk uiteen te lopen. In de uitkomsten van de inventarisatie vond de werkgroep

8 onvoldoende aanknopingspunten voor zinvolle vervolgacties. De inventarisatie is voor belangstellenden beschikbaar. Het gebruik van software voor het doorzoeken van verschillende bestanden op basis van één zoekopdracht en het geïntegreerd presenteren van de resultaten van de zoekopdracht. Het begrip portal wordt hier vanwege de verschillende betekenissen ervan vermeden. De meeste bibliotheken overwegen thans implementatie van dergelijke software. De KU Brabant heeft in het Decomate project zelf software ontwikkeld, die via Pica/OCLC zal worden gedistribueerd onder de naam I-Port. De Universiteit van Amsterdam heeft een vergelijkend onderzoek verricht naar de bekendste producten (Metalib en Z-Port, naast I-Port): de rapportage hiervan is in de werkgroep uitgebreid aan de orde geweest. De UvA heeft inmiddels een consortium gevormd dat met één leverancier onderhandelt over een licentie. Het integreren van informatie op het niveau van bronnen en bestanden. De voorwaarden voor succesvolle linking van informatie zijn: definitie en beschikbaarheid van metadata, unieke identifiers, hulpmiddelen als SFX en CrossRef. Op deze terreinen vinden diverse ontwikkelingen plaats. In verschillende UKB-bibliotheken wordt in projecten praktische ervaring opgedaan. De werkgroep zal bekijken of op basis van deze praktijkvoorbeelden concrete aanbevelingen kunnen worden gedaan. Ondersteuning digitale leeromgeving UKB heeft de werkgroep Digitale Leeromgeving (voorzitter Dick Kaandorp, WUR) ingesteld om de rol van de bibliotheek in de digitale leeromgeving te bepalen en synergie tussen UKB bibliotheken te bereiken bij de uitvoering van projecten, zo mogelijk door het opzetten van gezamenlijke projecten op dit gebied. De werkgroep is begin 2001 van start gegaan. Na de eerste bijeenkomst in februari heeft de werkgroep nog drie keer vergaderd. De werkgroep heeft zich op twee terreinen gemanifesteerd. De eerste activiteit betrof een enquête om te inventariseren welke rol de bibliotheek rond de invoering van de digitale leeromgeving bij de verschillende universiteiten speelt. De verzamelde informatie is besproken tijdens een bijeenkomst in oktober 2001 met vertegenwoordigers van alle bibliotheken die aan de enquête hadden meegewerkt. De geïnventariseerde projecten zijn in te delen in vier groepen: Elektronisch publiceren Beheer van elektronische leermiddelen Bibliotheekinstructie Inrichting van de elektronische informatieomgeving De tweede activiteit vond plaats in samenwerking met Surf Educatie, de Wetenschappelijk Technische Raad van SURF en IWI. In juni 2001 heeft de werkgroep samen met Surf Educatie een zogeheten Netwerktafel georganiseerd met als thema Portals en bibliotheken. Deze netwerktafel diende als opstap naar een manifestatie in december waar de rol van de bibliotheek in de digitale leeromgeving verder werd uitgediept. Het thema was Samenhang en Samenwerking. Digitale synergie tussen bibliotheek, onderwijs en wetenschap. De UKB-werkgroep was vertegenwoordigd in de programmacommissie en droeg bij in de lezingen. Er waren ca. 140 deelnemers. Op deze dag bleek het HBO op het gebied van de elektronische leeromgeving ver gevorderd te zijn. Het lijkt nuttig ook hier samenwerking te zoeken.

9 Gemeenschappelijke onderwerpsontsluiting Een groot aantal UKB-bibliotheken maakt gebruik van GOO, het gemeenschappelijk systeem voor onderwerpsontsluiting, dat wordt uitgevoerd als onderdeel van het Gemeenschappelijk Geautomatiseerd Catalogiseersysteem (GGC) van Pica. Het systeem omvat de Nederlandse Basisclassificatie en de GOO-trefwoordenthesaurus (GTT). De stuurgroep GOO/BC, die UKB en Pica gezamenlijk hebben ingesteld, onderhoudt de contacten tussen Pica, de Beheerscommissie die het dagelijks beheer voert, en de gebruikersraad, die zich richt op de juiste toepassing en weergave van GOO in ruimer verband. Eind 2000 werd Alex Klugkist (RUG) benoemd tot voorzitter van de stuurgroep als opvolger van Paul Soetaert (EUR), die de stuurgroep vanaf 1995 had voorgezeten. Gedurende de verslagperiode zat Anja Smit (KUN) de gebruikersraad voor en vervulde Daniël van Spanje (Pica) het secretariaat. De Beheerscommissie werd geleid door de landelijk coördinator Reinder Storm (KB). Het aantal jaarlijks in het GGC ontsloten exemplaren is in de loop van de jaren gestegen naar een stabiel niveau van gedurende de jaren In het jaar 2001 was er een terugval te zien naar exemplaren. Voor de goede orde zij vermeld dat het hier grotendeels om ontleende ontsluitingen op onderwerp gaat (75%). Jaarlijks wordt een groot aantal nieuwe trefwoorden aan de thesaurus toegevoegd (2.340 in 2000, resp in 2001). Eind 2001 waren er ruim trefwoorden in de thesaurus opgenomen. Als gevolg van de wijzigingen in de organisatiestructuur van Pica is het aanspreekpunt van de stuurgroep verlegd naar de Overlegraad LBS. Dit overleg heeft eind 2000 een aantal prioriteiten voor GOO hoog op de activiteitenagenda van Pica gezet. Het betreft onder meer het in gebruik nemen van de Engelse vertaling van de thesaurus en de mogelijkheid op periode van onderwerp te zoeken. Voorts werd hoge prioriteit gegeven aan de presentatie van GOO en de zoekmogelijkheden bij OPC-4. De thesaurus van Engelse trefwoorden is zó geïmplementeerd dat een verandering van zoektaal in de OPC gepaard gaat met een automatische switch naar de Engelstalige descriptoren. In samenspraak met Pica werd een planning gemaakt voor de invoer van de Engelse trefwoorden in de betreffende records in de GTT. Nu deze implementatie eind 2001 is geschied, moet bij de invoer van nieuwe termen waar mogelijk ook een Engelse vertaling van de betreffende term worden ingevoerd. Ontsluiting van Internetbronnen In het kader van DutchESS werken leden van UKB samen bij de ontsluiting van wetenschappelijk relevante Internetbronnen. De bronnen worden ten behoeve van de landelijke database geselecteerd op kwaliteit en relevantie door vakreferenten van de deelnemende instellingen en ontsloten via de Nederlandse Basisclassificatie. Alle velden van de database zijn ook via een index doorzoekbaar. De landelijke coördinatie berust bij de KB, die de dienst met steun van IWI heeft ontwikkeld. Namens UKB ziet de stuurgroep DutchESS (voorzitter Paul Gerretsen) toe op de uitvoering. Een formele regeling heeft UKB nog niet vastgesteld. Eind 2001 namen acht UKB-bibliotheken in DutchESS deel: EUR, KB, RUG, UL, UvA, UM, UT en VU. Onderling overleg vond plaats in de Coördinatiewerkgroep, tot voorjaar 2001 onder leiding van de landelijk coördinator Trix Bakker (KB). Na het vertrek van de Trix Bakker bij de KB is de functie van landelijk coördinator vacant. De stuurgroep kwam in april 2000 voor het eerst bijeen. In juni 2000 werd een vergadering gehouden van de betrokken bibliothecarissen, de coördinatiewerkgroep en

10 de stuurgroep. De grootste zorg van de stuurgroep was de haperende inzet van de 160 vakreferenten die voor DutchESS zijn aangemeld. Een stagnerende groei van de database bemoeilijkt de aansluiting bij de internationale samenwerking van bibliotheken op dit terrein. De stuurgroep heeft zich daarom bezonnen op stimulerende maatregelen, die het commitment van de betrokken vakreferenten moeten versterken. Het aantal in het GGC ontsloten bronnen gedurende de verslagperiode was 1298 (2000), resp. 918 (2001). Aanvankelijk was de KB verantwoordelijk voor 67% van de invoer. In 2001 is de invoer van de overige partners toegenomen, terwijl de KB de selectie anders dan voorheen voornamelijk richt op Nederlandse bronnen. Daardoor is het aandeel van de andere partners toegenomen van 33% naar 67%. Vanaf eind 2001 maakt DutchESS deel uit van het aanbod van Picarta. In december waren er in totaal bronnen ontsloten. De bezoekstatistieken van de DutchESS-pagina's vertonen een duidelijke groei. Gedurende de maand december werden de pagina's keer bezocht. Het gebruik van derden (niet-deelnemers) is aanzienlijk. Er dient echter gebruikersonderzoek te worden verricht om te kunnen aangeven hoe nuttig DutchESS voor gebruikers werkelijk is. Catalogusoverleg Het Catalogusoverleg of UKB-CAT is sinds 1971 het overlegorgaan van hoofden van catalogiseerafdelingen van alle UKB-bibliotheken. UKB-CAT fungeert als adviescommissie voor UKB. Daarnaast heeft het overleg een rol gekregen als adviseur van aan Pica/GGC gerelateerde overlegorganen. Gewoonlijk komen de deelnemers tweemaal per jaar bijeen om te overleggen over gezamenlijke problemen en ontwikkelingen op het gebied van het catalogiseren. In 2001 is één keer vergaderd. Aan de hand van enkele stellingen is gediscussieerd over de gevolgen van het groeiende aanbod van digitale informatiebronnen (fulltexttijdschriften, internetbronnen, etc.) voor het catalogiseren. Er bleken verschillende meningen te bestaan over de gewenste behandeling van digitale bronnen. Sommige deelnemers pleitten ervoor digitale bronnen op dezelfde manier te behandelen als de traditionele publicaties, d.w.z. deze te beschrijven in het GGC en te ontsluiten via de eigen catalogus. Andere deelnemers pleitten juist voor een aparte, meer op het digitale karakter van deze bronnen gerichte manier van werken. UKB-CAT maakt zich zorgen over het almaar uitblijven van een geschikt operationeel overlegplatform voor de gezamenlijke catalogisering in GGC-verband. Het ontbreken van een overlegplatform is schadelijk voor de kwaliteit van de GGC-database en de daarvan afgeleide landelijke en lokale catalogi en voor de efficiency van het catalogiseerwerk. De adviescommissie zal deze zorgen in 2002 opnieuw onder de aandacht brengen van UKB en Pica. Overige aspecten van wetenschappelijke informatievoorziening Interbibliothecair leenverkeer en documentleverantie Het Convent Hoofden Uitleenbureaus - CHUB (voorzitter Peter Koffijberg, VU) adviseert

11 UKB op het terrein van interbibliothecair leenverkeer en documentleverantie. Het dagelijks bestuur CHUB bestaat uit een drietal gekozen leden aangevuld met de IBLcoördinator. In februari 2000 vierde het CHUB zijn dertigjarig bestaan. Om de samenwerking tussen de instellingen via het NCC/IBL-systeem optimaal te kunnen laten functioneren, is voortdurende afstemming nodig. Daarbij wordt niet alleen gekeken naar een vlotte afhandeling van het dagelijks leenverkeer maar evenzeer naar de verdere, praktische uitbouw van dit systeem. Het CHUB tracht een positieve bijdrage te leveren aan de ontwikkelingen rond de elektronische documentleverantie en de internationalisering van de eindgebruikersdiensten. Het CHUB heeft zowel in 2000 als in 2001 vijf maal vergaderd. Het belangrijkste resultaat in 2001 was de notitie Verbeterpunten NCC/IBL systeem, die aan UKB is aangeboden. De notitie bevat een geprioriteerde lijst van verbeterpunten die is gebaseerd op een inventarisatie van de praktijk. Daarnaast is gesproken over de uitgangspunten voor IBL-tarieven, de herziening van de richtlijnen voor leenverkeer en documentleverantie, het beleid van het NIWI inzake de documentleverantie uit de biomedische collectie, de nota 'Taak, rol en werkwijze van de landelijk IBL-coördinator'. Verder heeft het CHUB menigmaal met de UKB-vertegenwoordiger (Paul Gerretsen) van gedachten gewisseld over de zogenaamde IBL-paragraaf in de mantelcontracten met Elsevier Science en Kluwer Academic Publishers (artikelleverantie uit elektronische tijdschriften). Elektronische documentleverantie, zowel het elektronisch leveren van gescand materiaal als rechtstreekse levering vanuit de database, was een vast agendapunt. De implementatie is nog niet binnen alle UKB-instellingen gerealiseerd. Vast agendapunt is ook de bespreking van praktische (knel)punten in de relatie met de WSF-bibliotheken, die in het CHUB worden gerepresenteerd door een vaste vertegenwoordiger. Deze bibliotheken met een wetenschappelijke steunfunctie vormen een apart IBL-circuit, dat van belang is voor levering vanuit de UKB-bibliotheken. Om de praktische en theoretische kennis te vergroten heeft het CHUB een aantal themamiddagen georganiseerd met als thema's: een CHUB website, lezing UKB vertegenwoordiger in het kader van het dertigjarig bestaan van het CHUB, 'Documentleverantie uit elektronische tijdschriften: een verkenning', en een bezoek aan de nieuwe Bushuis bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam. Voor de communicatie tussen de leden van het CHUB is een aparte discussielijst ingesteld. De nieuwe UKB website zal aan het CHUB ruimte bieden voor de informatievoorziening over de eigen activiteiten. Biomedische informatie Academische bibliotheken op het gebied van de geneeskunde hebben zich verenigd in het CAMBIN: Convent van Academische Medische Bibliotheken in Nederland. Het CAMBIN heeft tot doel nieuwe ontwikkelingen te ondersteunen, intergraal en landelijk beleid te ontwikkelen en de kwaliteit van de informatievoorziening te bewaken. Deelnemers zijn: AMC, EUR, UM, VU, KUN, UU, RUG, LUMC (Waleusbibliotheek) en NIWI (secretariaat). De activiteiten van CAMBIN werden vooral bepaald door de beleidsverandering van het NIWI, dat al jaren fungeert als zwaartepuntbibliotheek en grootste documentleverancier van Nederland op biomedisch gebied. De beleidsverandering werd op 16 maart 2001 aangekondigd in een brief van de directeur NIWI, Gaspard de Jong:

12 het NIWI gaat aanvullend ten opzichte van de overige CAMBIN-bibliotheken collectioneren; pakketten tijdschriften die binnen CAMBIN elektronisch beschikbaar zijn als Science Direct worden niet gecontinueerd; de beschikbare lumpsumbijdrage voor collectievorming en documentleverantie wordt aanzienlijk beperkt; aanvulling hierop door grotere marktinkomsten is mogelijk; prijzen voor documentleverantie aan afnemers buiten de academische wereld (gezondheidszorg, private sector) worden verhoogd; het biomedisch depot in gedrukte vorm blijft bij NIWI gehandhaafd en uitgebouwd (zolang daar een zeker gebruik van wordt gemaakt). Deze beleidswijziging heeft grote consequenties voor de overige deelnemers van CAMBIN. CAMBIN voorziet een stagnatie in de informatievoorziening ten behoeve van de eerstelijnsgezondheidszorg, onderzoeksinstituten en patiënten. Deze komt in een tijd dat het belang van toegang tot informatie toeneemt, onder meer door de nadruk op Evidence Based Medicine. In extra vergaderingen (maart, mei, juli, oktober 2001) is gesproken over de consequenties: de omvang van de documentleverantie per CAMBIN-partner, het prijsbeleid, de informatievoorziening aan de zorgsector en aan de geaffilieerde instituten. Het CAMBIN heeft UKB om een standpunt gevraagd. UKB heeft te kennen gegeven dat de gevolgen van de beleidswijziging van het NIWI primair een zaak is van de deelnemers in het CAMBIN. De betrokken bibliotheken hebben inmiddels de eerste stappen gezet om de problemen het hoofd te kunnen bieden. Door deze ontwikkelingen is er in het verslagjaar onvoldoende gelegenheid geweest om de reeds bestaande vormen van samenwerking en uitwisseling te intensiveren. Afgesproken werd over de aanpak van de bestaande knelpunten in 2002 een themamiddag in UKB-verband te organiseren. CAMBIN heeft in 2001 voorzichtige contacten aangeknoopt met de VAZ (Vereniging van Academische Ziekenhuizen). De VAZ beraadt zich over de eventuele rol die de vereniging met betrekking tot de informatievoorziening zou kunnen spelen. Gedrukte werken Op het terrein van het oude en bijzondere gedrukte boek en van de conservering van bibliotheekmateriaal wordt UKB geadviseerd door de Commissie Gedrukte Werken. Daarnaast vormt deze commissie een forum voor collegiaal overleg tussen de conservatoren van oude en bijzondere werken in Nederlandse bibliotheken. De commissie telt twintig leden. Zowel in 2000 als in 2001 kwam de commissie twee keer bijeen. Als vaste agendapunten kwamen aan de orde: nieuws en berichten van de deelnemende bibliotheken en inzage in recente publicaties van de leden. Daarnaast worden sprekers uitgenodigd om specifieke onderwerpen toe te lichten of worden zaken besproken die mogelijk leiden tot een advies aan UKB. Tijdens de vergaderingen in 2000 (november) en 2001 (mei en november) is gesproken over een uniforme regeling voor publicatievergoedingen: de meeste bibliotheken vragen een vergoeding voor het gebruik van foto's van materiaal uit hun bijzondere collecties, als die foto's voor commerciële doeleinden worden gebruikt. De commissie heeft een voorstel in voorbereiding met een toelichting en een tarieflijst. Indien ook de Commissie Handschriften met het voorstel kan instemmen zal het als advies voor een uniforme regeling aan UKB worden voorgelegd. Op 3 mei 2000 kwam in de Stadsbibliotheek Maastricht als thema aan de orde 'websites voor Bijzondere Collecties', toegelicht door A.Th. Bouwman, conservator westerse handschriften van de UB Leiden. Verscheidene leden van de commissie demonstreerden

13 aansluitend hun eigen websites. De Vereniging Digitaal Erfgoed Nederland werd in mei 2001 in de UB Amsterdam gepresenteerd door J. van Kersen, consulent van DEN. Handschriften De Commissie Handschriften wordt gevormd door deskundigen die de zorg hebben voor handschriften (middeleeuwse manuscripten, maar ook moderne geschriften) in de UKBbibliotheken. De commissie adviseert op het gebied van bijvoorbeeld reproductie, bruikleen en ontsluiting. De commissie vergaderde in 2000 één keer (september) en in 2001 drie keer (maart, juni en oktober). In maart nam Els van Eijck van Heslinga (KB) het voorzitterschap over van Wim van Drimmelen. Gesproken is over de voorbereiding van een gezamenlijke subsidieaanvraag bij NWO voor een landelijke handschriftendatabase. Er is een nieuwe redactie gevormd voor de Catalogus Epistularum Neerlandicarum (CEN), waarvoor de commissie als klankbord fungeert (het bestuur voor CEN moet nog worden samengesteld). Verder is gesproken over eventuele landelijke gedragslijn voor publicatievergoedingen, zoals de commissie Gedrukte werken heeft voorgesteld. Het Pica-handschriftenformat is nog steeds niet optimaal. Een belangrijk manco is dat er nog geen uitvoermodule is: men kan er wel veel gegevens in kwijt, maar die kunnen lang niet alle zichtbaar gemaakt worden voor de gebruiker, c.q. onderzoeker. Verder zijn er per kenmerkcode nog heel wat schoonheidsfouten te melden. Het contact met Pica hierover verloopt stroef. In 2001 is de voorbereiding gestart van een congres voor Europese handschriftexperts, dat in 2003 onder auspiciën van LIBER in de KB zal worden gehouden. Het is een vervolg op het door LIBER in 2000 gehouden congres voor European manuscript librarians in Stockholm. Belangrijk thema zal zijn de visie op de rol van conservator in deze tijd: wetenschappelijk onderzoeker of informerende dienstverlener en enthousiasmerende presentator. Bijlage 1: Samenstelling commissies en werkgroepen (per ) Dagelijks Bestuur UKB J.D. Gilbert MA (UM), voorzitter drs. A.J.H.A. Verhagen (UvA), vice-voorzitter dr. P.E.L.J. Soetaert (EUR), secretaris/penningmeester Overige leden UKB M.W. Collier (KUB) drs. P.G.G.M. Daalmans (UT) dr. W. van Drimmelen (KB) drs. P.W.J.L. Gerretsen (UL) mw. M.A.M. Heijne (TUD) dr. G.A. de Jong (NIWI) drs. C.T.J. Klijs (TUE) dr. A.C. Klugkist (RUG)

14 dr. A.H. Laeven (KUN) drs. J.S.M. Savenije (UU) drs. D.M. Schut (VU) dr. L.J.M. Waaijers (WUR) Open Universiteit Nederland (geassocieerd lid) Werkgroep Uitgeversrelaties drs. A.J.H.A. Verhagen (UvA), voorzitter drs. C.T.J. Klijs (TUE) R.D.A. Tilly (UM), beleidsmedewerker licenties Vacature Werkgroep Elektronisch publiceren drs. J.S.M. Savenije (UU), voorzitter K. de Belder (UvA) M. van Bentum (UT) mw. drs. J.L. de Vries (UB Rotterdam) drs. J.H.M. Roes (KUB) Werkgroep Integratie en linking dr. G.A. de Jong (NIWI), voorzitter dr. A.H. Laeven (KUN) K. de Belder (UvA) M. Streefkerk (UvA) drs. T. Place (KUB) drs. P.G.G.M. Daalmans (UT) G. Baltussen (UU) A.K. Keyzer (RUG) R.E. de Vries (KB) Werkgroep Digitale Leeromgeving drs. T.A.M. Kaandorp (WUR), voorzitter J.D. Gilbert MA (UM) mw. M.A.M. Heijne (TUD) drs. G. Goris (EUR) Th. van den Boomgaard (UT) Stuurgroep CvC drs. P.W.J.L. Gerretsen (UL), voorzitter dr. A.H. Laeven (KUN) mw. drs. N. de Pater (UvA) mw. M. Pothoven (KB), secretaris Stuurgroep GOO dr. A.C. Klugkist (RUG), voorzitter drs. A. Bossers (Pica) mw. drs. N. de Pater (UvA) mw. drs. A. Smit (KUN) drs. R. Storm (KB), landelijk coördinator dr. R.H.A. Wessels (KB), secretaris Stuurgroep DutchESS drs. P.W.J.L. Gerretsen (UL), voorzitter mw. drs. N. de Pater (UvA) J.D. Gilbert MA (UM) dr. R.H.A. Wessels (KB), secretaris

15 Catalogusoverleg G. Baltussen (UU) H. Bemer (UU) J.G.A. Engels (TUE) mw. A.M. Giltjes (WUR) E. Goldman (EUR) W. Hermens (KUN) A.M.J.T. Heijligers (UvA) mw. R. Heyn (UvA) J.W. Hoepman (RUG) G. Jacobs (Theologische Faculteit Tilburg) C.T.J. Klijs (TUE), waarnemer namens UKB M. van der Meer (UL) P. van Otegem (KB) R. Rietveld (NIWI) G.H.A. Scholte (UL) M. Scipio Blüme mw. M. de Smaele (TUD) J.B.K.M. Spaapen (VU) mw. E.U. Taylor (KUB) Convent Hoofden Uitleenbureaus P. Koffijberg (VU), voorzitter J. van Soest (UU), secretaris mw. I Sol (UvA) mw. P. Delhez (TUD) mw. J. van Wezel-Botenga (KB) J. Stapel (KB), IBL-coördinator W. Palmen (RUG) J. Damen (UL) G. Mazee (EUR) mw. I. Appels (KUB) mw. M. van Boven (WUR) mw. G. Lamers (KUN) mw. T. Meijers (UM) L. Pasteuning (NIWI) mw. J. Koelman-v.d. Heuvel (TUE) mw. R. Nowosielski-Verhoef (TU) mw. L. Grave (SAB Deventer), vertegenwoordiger namens WSF P.W.J.L. Gerretsen (UL), vertegenwoordiger namens UKB CAMBIN mw. J. Frijns (Amsterdams Medisch Centrum) F. Mast (EUR) F. van den Eeckhout (UM) mw. T. Erich (VU) mw. R. Deurenberg-Vos (KUN) mw. J. Figdor, Waleusbibliotheek (Leids Universitair Medisch Centrum) mw. M. van den Bosch (UU) R. Rietveld (NIWI) L. Kool (NIWI) mw. A. Koelstra (RUG) Commissie Gedrukte Werken drs. A. van Aelst (EUR)

16 drs. M. Becker (Bibliotheek Arnhem) drs. R. Breugelmans (UL) H.J. Duijzer (Stadsbibliotheek Haarlem) mr. K.F. van Eijk (TUD) drs. M.H.H. Engels (Provinciale Bibliotheek Friesland) drs. P.W.J.L. Gerretsen (UL), waarnemer namens UKB prof. dr. J. Gerritsen (RUG) drs. W.K. Gnirrep (UvA) dr. W. Heijting (VU) drs. G.C. Huisman (RUG) drs. G.J.M. Jägers (UM) drs. D. Jansen (Stadsbibliotheek Maastricht) dr. C.H.C.M. Kok (Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek) >drs. F.W. van der Kolff (NIWI) dr. A.M.T. Leerintveld (KB) drs. J.A.J. Maessen (KUB) drs. L. Missel (WUR) drs. H. Mulder (UU) drs. P.N.G. Pesch (UU) dr. J.J.M. van de Roer-Meyers (Gemeentebibliotheek Rotterdam) drs. R.M. Rijkse (Zeeuwse Bibliotheek) drs. A.R.A. Croiset van Uchelen (UvA) Commissie Handschriften mw. dr. E.S. van Eijck van Heslinga (KB), voorzitter mw. dr. C.H.C.M. Kok (Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek), secretaris dr. J.A.A.M. Biemans (UvA) dr. A.Th. Bouwman (UL) mw. S. Chen (Letterkundig Museum) drs. J. van Heel (Museum Meermanno-Westreenianum) drs. K. van der Hoek (UU) drs. K. van der Horst (UU) mw. drs. G.C. Huisman (RUG) mw. dr. A.S. Korteweg (KB) dr. A.M.Th. Leerintveld (KB) drs. C.A.J. Thomassen (KB), alleen notulen ontvangen mw. drs. W.C.M. Wüstefeld (Museum Catharijneconvent), waarnemer Bijlage 2: Lijst van afkortingen AMC Academisch Medisch Centrum UvA BC Basis Classificatie CAMBIN Convent van Academische Medische Bibliotheken in Nederland CEN Catalogus Epistolarum Neerlandicarum CHUB Convent van Hoofden Uitleenbureaus CvC Coördinatie van de Collectievorming DEN (Vereniging) Digitaal Erfgoed Nederland EBLIDA European Bureau of Library, Information and Documentation Associations EUR Ersamus Universiteit Rotterdam FOBID Federatie van Organisaties op het gebied van Bibliotheek en Documentatie GGC Gemeenschappelijk Geautomatiseerd Catalogiseersysteem GOO Gemeenschappelijke Onderwerpsontsluiting

17 GTT Gemeenschappelijke Trefwoorden Thesaurus IBL Interbibliothecair Leenverkeer ICOLC International Coalition of Library Consortia IWI Innovatie Wetenschappelijke Informatievoorziening KB Koninklijke Bibliotheek KNAW Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen KUB Katholieke Universiteit Brabant KUN Katholieke Universiteit Nijmegen LBS Lokaal Bibliotheek Systeem LIBER Ligue Internationale des Bilbiothèques Européennes des Recherches LUMC Leids Universitair Medisch Centrum NCC Nederlandse Centrale Catalogus NIWI Nederlands Instituut voor Wetenschappelijke Informatiediensten NWO Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek OPC Online Publieks Catalogus RUG Rijksuniversiteit Groningen SPARC The Scholarly Publishing and Academic Resources Coalition TUE Technische Universiteit Eindhoven WUR Wageningen Universiteit en Research Centrum OU Open Universiteit OZIS Onderzoek Informatie Systeem TNO/STB (Nederlandse Organisatie voor) Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek / Strategie, Technologie en Beleid UB Universiteitsbibliotheek UKB (Samenwerkingsverband van) Universiteitsbibliotheken, de Koninklijke Bibliotheek en de bibliotheek van het NIWI-KNAW UL Universiteit Leiden UM Universiteit Maastricht UU Universiteit Utrecht UT Universiteit Twente UvA Universiteit van Amsterdam VAZ Vereniging van Academische Ziekenhuizen VOWB Vlaams Overlegorgaan inzake het Wetenschappelijk Bibliotheekwerk VSNU Vereniging van Samenwerkende Nederlandse Universiteiten VU Vrije Universiteit