LOS VAN DE AARDE ASTRONOMIE VOOR IEDEREEN. Peter Barthel (Kapteyn Instituut, RuG)

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "LOS VAN DE AARDE ASTRONOMIE VOOR IEDEREEN. Peter Barthel (Kapteyn Instituut, RuG)"

Transcriptie

1 LOS VAN DE AARDE ASTRONOMIE VOOR IEDEREEN Peter Barthel (Kapteyn Instituut, RuG) Everyone has the right to share in the knowledge and understanding which society provides (A. Einstein, 1936) 1 Inhoud 1. Astronomie & communicatie 2. Astronomie in Nederland 3. Publieksvoorlichting in NL 4. Basis- en voortgezet onderwijs 5. Aanbevelingen 2 1

2 1. ASTRONOMIE COMMUNICEERT GOED (en dat geldt niet louter de Hubble-telescoop..) hemel is fotogeniek dimensies, schalen, condities zijn extreem Heelal fascineert, prikkelt voorstellingsvermogen 3 Serene schoonheid in het galactische en het extragalactische Heelal 4 2

3 2. ASTRONOMIE LIGT Û GOED IN NEDERLAND Maar ook: KNVWS, JWG (amateurs) veel aandacht in pers e.a. media publiekslezingen, -manifestaties volkssterrenwachten algemene colleges RuG en UL. 5 INTERMEZZO: COMMUNICEERT ASTRONOMIE GOED GENOEG? ASTRONOMIE FEITENKENNIS EUROPA Percentage goed BEL DEU DNK ESP FRA GBR GRC IRL ITA LUX NLD PRT Zon om aarde, of aarde om zon? Hoe lang? KENNIS-ASPECT IS PUNT VAN ZORG: EDUCATIE MOET BETER! 6 3

4 3. (ASTRONOMISCHE) PUBLIEKS- VOORLICHTING EN DE ROL VAN DE WETENSCHAPPER DAARIN DOELGROEP PUBLIEK: Algemeen publiek Onderwijs (leerlingen/docenten) Pers, media Beleidsmakers Nota bene COMMUNICATIE en EDUCATIE! 7 Waarom doet astronomie het relatief goed?! Alledaags, voor iedereen, maar daarnaast: spectaculair, geheimzinnig intrigerend, tegen-intuïtief fascinerend, dazzling aard van bestaan van mens & wereld! Wow-factor en Aha-factor 8 4

5 Astronomische publieksvoorlichting in Nederland NAC Stuurgroep Onderwijs NOVA Minnaert Commissie NOVA Inf. Centrum Astronomen zelf! Contacten wetenschapsjournalisten idem onderwijsveld idem amateurs idem beleidsmakers Met actieve, assertieve rol van wetenschappers! 9 Wow-factor N.B. Wetenschappelijk belang ¹ publieksinteresse! Er is sprake van hoge Wow-factor, indien: ontdekking nieuw fenomeen, of klasse controversiële zaak wordt opgelost significante vooruitgang in onderzoeksgebied toepassing extreme technologie nieuw record visueel sprekende afbeelding, esthetisch onvoorspelde gebeurtenis i.h.b. bij Sterrenkunde: kosmologie, zwarte gaten, exoplaneten, 10 5

6 Aha-factor: dus zó zit dat! Zoek aansluiting op leefwereld; vertaal concept/boodschap m.b.v. alledaagse zaken 150W zon + globe: schrikkeljaar, seizoenen,. verjaardag op Mercurius komeetrecept planeetweer pulsar beluisteren Melkweg: truck met zand 11 Wow en Aha samen edutainment (incl. themapark?) visualisatie (2D, 3D, 4D,..) virtuele reis 12 6

7 4. AANDACHTSGEBIED BASIS- EN VOORTGEZET ONDERWIJS science and math curricula must convey the excitement of science, capitalizing on the natural curiosity of children ANW - materiaal ter ondersteuning N&T - idem VO - lerarendagen/workshops zomerscholen voor VO leerlingen bescheiden rol in b-promo-teams basisonderwijs (2003): leerlingen, docenten, PABO s 13 veelgebruikte methode NOVA/NAC ringband 14 7

8 Nederlandse editie, voor HAVO en Athenaeum (2003) 15 SAMENGEVAT Wow & Aha! Academische onderzoeks- en onderwijsinstituten moeten elke rol spelen die ze kunnen spelen! Landelijke aanpak!! 16 8

Belgische vastgoedfiscaliteit past niet in Europees keurslijf

Belgische vastgoedfiscaliteit past niet in Europees keurslijf Belgische vastgoedfiscaliteit past niet in Europees keurslijf In het kader van haar jaarlijkse groeistrategie heeft de Europese Commissie een aantal aanbevelingen geformuleerd over de vastgoedfiscaliteit

Nadere informatie

Toekomst voor de zorg in viervoud

Toekomst voor de zorg in viervoud Toekomst voor de zorg in viervoud Casper van Ewijk CPB & UvA RVZ 7 februari Diagnose Outline zorgboek 9 maart 2012 Uitgaven curatieve zorg % BBP, 2010 16,0 % bbp, 2010 14,1 14,0 12,0 10,0 9,0 8,8 8,0 7,9

Nadere informatie

Brochure Geldige identiteitsdocumenten. Voor gebruik bij verkiezingen en referenda in het stemlokaal vanaf 2016

Brochure Geldige identiteitsdocumenten. Voor gebruik bij verkiezingen en referenda in het stemlokaal vanaf 2016 Brochure Geldige identiteitsdocumenten Voor gebruik bij verkiezingen en referenda in het stemlokaal vanaf 2016 Brochure Geldige identiteitsdocumenten Voor gebruik bij de Tweede Kamerverkiezing van 15

Nadere informatie

Toekomst voor de zorg in viervoud

Toekomst voor de zorg in viervoud Toekomst voor de zorg in viervoud Casper van Ewijk CPB & UvA RVZ 7 februari Diagnose 2 Uitgaven curatieve zorg % BBP, 2010 16,0 % bbp, 2010 14,0 14,1 12,0 10,0 9,0 8,8 8,0 7,9 7,7 7,7 7,7 7,5 6,0 4,0 2,0

Nadere informatie

Brochure Geldige identiteitsdocumenten. Voor gebruik bij verkiezingen en referenda in het stemlokaal vanaf 2018

Brochure Geldige identiteitsdocumenten. Voor gebruik bij verkiezingen en referenda in het stemlokaal vanaf 2018 Brochure Geldige identiteitsdocumenten Voor gebruik bij verkiezingen en referenda in het stemlokaal vanaf 2018 Brochure Geldige identiteitsdocumenten Voor gebruik bij verkiezingen en referenda in het

Nadere informatie

De burger of de koopman? Burgerschap, economie en ongelijkheid in het Nederlandse onderwijs. Herman van de Werfhorst

De burger of de koopman? Burgerschap, economie en ongelijkheid in het Nederlandse onderwijs. Herman van de Werfhorst De burger of de koopman? Burgerschap, economie en ongelijkheid in het Nederlandse onderwijs Herman van de Werfhorst Democratie en burgerschap: van wetenschap tot in de klas Politicologie, Onderwijskunde

Nadere informatie

Radiotelescoop op de maan?

Radiotelescoop op de maan? Netherlands Institute for Radio Astronomy Radiotelescoop op de maan? - Dr. Raymond Oonk Astronoom in de Astronomy Group (ASTRON) ASTRON is part of the Netherlands Organisation for Scientific Research (NWO)

Nadere informatie

Brochure Geldige identiteitsdocumenten. Voor gebruik bij verkiezingen en referenda in het stemlokaal vanaf 2018

Brochure Geldige identiteitsdocumenten. Voor gebruik bij verkiezingen en referenda in het stemlokaal vanaf 2018 Brochure Geldige identiteitsdocumenten Voor gebruik bij verkiezingen en referenda in het stemlokaal vanaf 2018 Brochure Geldige identiteitsdocumenten Voor gebruik bij verkiezingen en referenda in het

Nadere informatie

HOE VIND JE EXOPLANETEN?

HOE VIND JE EXOPLANETEN? LESBRIEF GEEF STERRENKUNDE DE RUIMTE! ZOEKTOCHT EXOPLANETEN Deze NOVAlab-oefening gaat over een van de manieren om planeten buiten ons zonnestelsel op te sporen. De oefening is geschikt voor de bovenbouw

Nadere informatie

DE SCHOOL VAN DE ONGELIJKHEID. Nico Hirtt Ides Nicaise Dirk De Zutter

DE SCHOOL VAN DE ONGELIJKHEID. Nico Hirtt Ides Nicaise Dirk De Zutter DE SCHOOL VAN DE ONGELIJKHEID Nico Hirtt Ides Nicaise Dirk De Zutter België kampioen!...in ongelijke kansen Gemiddelde prestaties in wiskunde (PISA 2006) Finlande Vlaamse Gemeenschap Pays-Bas Belgique

Nadere informatie

Sterrenkunde op de smartphone. (en word burgerwetenschapper zoals ik) Norbert Schmidt

Sterrenkunde op de smartphone. (en word burgerwetenschapper zoals ik) Norbert Schmidt Sterrenkunde op de smartphone. (en word burgerwetenschapper zoals ik) Norbert Schmidt Norbert Schmidt Valkenburg aan de Geul (NL) Voorzitter sterrenwacht Limburg (vh Explorion) Oprichter/Eigenaar astroforum.nl

Nadere informatie

Sterrenwacht. in Doepark Nooterhof in Zwolle

Sterrenwacht. in Doepark Nooterhof in Zwolle Sterrenwacht in Doepark Nooterhof in Zwolle Sterrenkunde is een populaire, moderne en oude wetenschap die interessante objecten en processen in het heelal onthult, aanzet tot creatief nadenken over de

Nadere informatie

Open Dag Oude Sterrewacht Leiden

Open Dag Oude Sterrewacht Leiden Open Dag Oude Sterrewacht Leiden 1 Programma Tijd 12:15 1,5 uur Iedere tien minuten 30 minuten 14:00 1,5 uur 12:30 en 16:00 30 minuten 13:00, 14:00, 15:00 40 minuten 13:30, 14:30, 15:30, 16:30 30 minuten

Nadere informatie

De Leidse Sterrewacht in de twintigste eeuw

De Leidse Sterrewacht in de twintigste eeuw De Leidse Sterrewacht in de twintigste eeuw David Baneke, 5 september 2011 Grondslag moderne Nederlandse sterrenkunde: J.C. Kapteyn Comet of 1882 How can an astronomer remain an astronomer without an observatory?

Nadere informatie

DE WAARHEID OVER SCHOONHEID: EEN WERELDWIJDE STUDIE OVER DE STUDIE

DE WAARHEID OVER SCHOONHEID: EEN WERELDWIJDE STUDIE OVER DE STUDIE DE WAARHEID OVER SCHOONHEID: EEN WERELDWIJDE STUDIE OVER DE STUDIE Dove heeft onderzoek gedaan naar De Waarheid over Schoonheid: een wereldwijde studie die de relatie tussen vrouwen en schoonheid onderzoekt.

Nadere informatie

Beleidsplan Volkssterrenwacht Bussloo

Beleidsplan Volkssterrenwacht Bussloo Beleidsplan 2012-2016 Volkssterrenwacht Bussloo Apeldoorn, maart 2012 2 Inleiding Voor u ligt het beleidsplan 2012-2016 van de Volkssterrenwacht Bussloo (VSB). Nederland telt 33 publiekssterrenwachten.

Nadere informatie

Practicum World Wide Telescope

Practicum World Wide Telescope Practicum World Wide Telescope Onderzoeksvraag Hoe kan ik het programma World Wide Telescope inzetten om meer inzicht te krijgen in deelvragen van de sterrenkunde. Inleiding World Wide Telescope is het

Nadere informatie

Een radiotelescoop in de klas! Onderwijs en de Stichting C.A. Muller Radio Astronomie Station

Een radiotelescoop in de klas! Onderwijs en de Stichting C.A. Muller Radio Astronomie Station Een radiotelescoop in de klas! Onderwijs en de Stichting C.A. Muller Radio Astronomie Station Het beschikbaar stellen van de Dwingeloo radiotelescoop aan de gemeenschap van (amateur) astronomen en radio

Nadere informatie

van het nieuwe gebouw van de Universiteit van Utrecht, "Het Minnaertgebouw", gelegen vlakbij

van het nieuwe gebouw van de Universiteit van Utrecht, Het Minnaertgebouw, gelegen vlakbij NEDERLANDSE ASTRONOMENCLUB Opgericht 5 oktober 1918 Bestuur: Prof. dr. H.J. Habing, voorzitter Dr. M.H.M. Heemskerk, secretaris Drs. P.G. Jonker, penningmeester Dr. P.D. Barthel, assessor Prof. dr. C.

Nadere informatie

De redactie van Groniek wenst u veel leesplezier toe.

De redactie van Groniek wenst u veel leesplezier toe. Voorwoord Het zou leuk zijn als we toch niet in het saaist denkbare heelal leven, sprak hoogleraar kosmologie Diederik Roest onlangs in de Volkskrant. 1 In het artikel bespreekt Roest de recente ontdekking

Nadere informatie

educatie in Natura Artis Magistra natuurbewust, onderzoekend, belevend en verwonderend opzet educatieve visie Natura Artis Magistra 23-4-2015

educatie in Natura Artis Magistra natuurbewust, onderzoekend, belevend en verwonderend opzet educatieve visie Natura Artis Magistra 23-4-2015 educatie in Natura Artis Magistra natuurbewust, onderzoekend, belevend en verwonderend Jasper Buikx formeel onderwijs en Artis Academie Artis-bioloog opzet Natura Artis Magistra: een educatieve instelling

Nadere informatie

Werkbladen in NEMO. Leven in het heelal. Naam. School. Onderbouw havo-vwo. Klas

Werkbladen in NEMO. Leven in het heelal. Naam. School. Onderbouw havo-vwo. Klas Werkbladen in NEMO Leven in het heelal Naam Onderbouw havo-vwo School Klas Leven in het heelal Heb je weleens naar de hemel gekeken en je afgevraagd hoe groot het heelal is? Of er ergens anders ook leven

Nadere informatie

BELEIDSPLAN. Brederodestraat 104 4 1054 VG Amsterdam Nederland. www.stichtingopen.nl info@stichtingopen.nl Rabobank: NL44RABO0143176986

BELEIDSPLAN. Brederodestraat 104 4 1054 VG Amsterdam Nederland. www.stichtingopen.nl info@stichtingopen.nl Rabobank: NL44RABO0143176986 BELEIDSPLAN Brederodestraat 104 4 1054 VG Amsterdam Nederland www.stichtingopen.nl info@stichtingopen.nl Rabobank: NL44RABO0143176986 BELEIDSPLAN STICHTING OPEN 1 1. INLEIDING Voor u ligt het beleidsplan

Nadere informatie

Overzicht. Vandaag: Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2014. uitdijing heelal theorie: ART afstands-ladder nucleo-synthese 3 K achtergrond.

Overzicht. Vandaag: Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2014. uitdijing heelal theorie: ART afstands-ladder nucleo-synthese 3 K achtergrond. Vandaag: Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2014 Kosmologie Overzicht uitdijing heelal theorie: ART afstands-ladder nucleo-synthese 3 K achtergrond Boek: n.v.t. Frank Verbunt (Sterrenkunde Nijmegen) Het

Nadere informatie

It s time for us to do something about the health of our nation

It s time for us to do something about the health of our nation It s time for us to do something about the health of our nation april 2013 Aanleiding We maken ons zorgen over de verslechterende gezondheid van onze jeugd Percentage overgewicht jongeren blijft stijgen

Nadere informatie

Ithaka Science Center:

Ithaka Science Center: Ithaka Science Center: Partner van scholen Samen bouwen aan de toekomst Samen bouwen aan de toekomst Raadhuislaan 11 5931 NR Venlo Tel: 077-3210101 info@myithaka.nl www.myithaka.nl Ithaka Science Center

Nadere informatie

Toekomst voor de zorg

Toekomst voor de zorg Casper van Ewijk Albert van der Horst Paul Besseling redactie Aanbieding VWS Trend 1: Kritische consument zelfbewuste consument hogere opleiding toegankelijke informatie transparantie van kwaliteit en:

Nadere informatie

Prak%sche Sterrenkunde

Prak%sche Sterrenkunde Prak%sche Sterrenkunde Welkom! Docent: Ignas Snellen Assistent: Steven Cuylle, Edwin van der Helm Vandaag: - Wat is prak%sche Sterrenkunde? - Hemelmechanika 1) Beweging van de Aarde om haar as en om de

Nadere informatie

Kijkcijfers per zender

Kijkcijfers per zender Onderwerp: Persbericht kijkcijfers KijkTotaal Juni 2010 Datum: 07-07-2010 Volgnummer: 6 Kijkcijfers per zender De publieke omroepen behaalden in juni over de gehele dag gezamenlijk een gemiddeld marktaandeel

Nadere informatie

Bedrijfsvoering in gezondheidssystemen (inter)nationaal perspectief. Slimme Bedrijfsvoering 29 november 2018

Bedrijfsvoering in gezondheidssystemen (inter)nationaal perspectief. Slimme Bedrijfsvoering 29 november 2018 Bedrijfsvoering in gezondheidssystemen in (inter)nationaal perspectief Slimme Bedrijfsvoering 29 november 2018 Hoofdlijnenakkoord Maximale volumegroei ziekenhuiszorg 0,8% De druk op de eerste lijn stijgt

Nadere informatie

Feedback conceptvisie MENS & MAATSCHAPPIJ

Feedback conceptvisie MENS & MAATSCHAPPIJ Feedback conceptvisie MENS & MAATSCHAPPIJ Negen ontwikkelteams, leraren en schoolleiders werken aan de actualisatie van het curriculum voor alle leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs. Dit doen

Nadere informatie

Leuk, praktisch en inspirerend W&T onderwijs. Professionaliseringstrajecten voor het primair onderwijs Mei 2014

Leuk, praktisch en inspirerend W&T onderwijs. Professionaliseringstrajecten voor het primair onderwijs Mei 2014 Leuk, praktisch en inspirerend W&T onderwijs Professionaliseringstrajecten voor het primair onderwijs Mei 2014 Professionalisering wetenschap en techniek in de klas Workshops Nascholingen Lezingen & Congressen

Nadere informatie

Voor het Huis voor democratie en rechtsstaat wordt geëxperimenteerd met proeftuinen

Voor het Huis voor democratie en rechtsstaat wordt geëxperimenteerd met proeftuinen Voor het Huis voor democratie en rechtsstaat wordt geëxperimenteerd met proeftuinen Het Huis voor democratie en rechtsstaat is een nog op te richten instelling. Het Huis wil kennis van burgers over onze

Nadere informatie

De sterrenkundepractica van ESA en ESO

De sterrenkundepractica van ESA en ESO De sterrenkundepractica van ESA en ESO Sterrenkunde is een boeiende wetenschap die vaak ook nog eens fraaie foto s oplevert: ideaal voor educatieve doeleinden. De afgelopen jaren hebben NASA 1, ESA 2,

Nadere informatie

NEDERLANDSE ASTRONOMENCLUB Opgericht 5 oktober 1918. Utrecht, 1 januari 2003. Aan de leden van de Nederlandse Astronomen Club

NEDERLANDSE ASTRONOMENCLUB Opgericht 5 oktober 1918. Utrecht, 1 januari 2003. Aan de leden van de Nederlandse Astronomen Club Aan de leden van de Nederlandse Astronomen Club Het bestuur nodigt U uit voor de 218e jaarlijkse gecombineerde wetenschappelijke en huishoudelijke vergadering, op vrijdag 10 januari 2003 in zaal ZG161

Nadere informatie

Praktische Sterrenkunde

Praktische Sterrenkunde Praktische Sterrenkunde Vandaag 1. Verkenning van de sterrenhemel 21 september 2015 Korte introductie Praktische Sterrenkunde Verkenning van de sterrenhemel Coördinaten t.o.v. de waarnemer: azimuth en

Nadere informatie

De Melkweg groep 3-4. Lesbeschrijving De Melkweg. Inleiding 15 minuten. 1 Bron: www.ruimtevaartindeklas.nl

De Melkweg groep 3-4. Lesbeschrijving De Melkweg. Inleiding 15 minuten. 1 Bron: www.ruimtevaartindeklas.nl De Melkweg groep 3-4 Als je naar de sterren kijkt, komen als vanzelf veel vragen op. Hoeveel sterren zijn er? Waar bestaan al die sterren uit? Hoe ver weg zijn ze? De sterren die wij vanaf de aarde zien,

Nadere informatie

Wetenschap en Technologie, Science, óók voor hoogbegaafde leerlingen op PO en onderbouw VO.

Wetenschap en Technologie, Science, óók voor hoogbegaafde leerlingen op PO en onderbouw VO. VO-PO samenwerking Kandinsky - Talent Wetenschap en Technologie, Science, óók voor hoogbegaafde leerlingen op PO en onderbouw VO. VO-PO samenwerking Kandinsky - Talent Wetenschap en Technologie, Science,

Nadere informatie

HOVO cursus Kosmologie

HOVO cursus Kosmologie HOVO cursus Kosmologie Voorjaar 2011 prof.dr. Paul Groot dr. Gijs Nelemans Afdeling Sterrenkunde, Radboud Universiteit Nijmegen HOVO cursus Kosmologie Overzicht van de cursus: 17/1 24/1 31/1 7/2 14/2 21/2

Nadere informatie

KIJKCIJFERS PER ZENDER

KIJKCIJFERS PER ZENDER PERSBERICHT ONDERWERP: DATUM: VOLGNUMMER: PERSBERICHT KIJKCIJFERS KIJKTOTAAL (JUNI 2014) 07-07-2014 6 KIJKCIJFERS PER ZENDER De publieke omroepen behaalden in juni over de gehele dag gezamenlijk een gemiddeld

Nadere informatie

Zwart gat Simulatie KORTE BESCHRIJVING

Zwart gat Simulatie KORTE BESCHRIJVING Zwart gat Simulatie KORTE BESCHRIJVING Veel kinderen hebben ooit al gehoord van een zwart gat, en ze weten dat het een bodemloze put is. Als iets in een zwart gat valt, kan het er onmogelijk uit ontsnappen

Nadere informatie

Overzicht Beleid en Activiteiten 2014 2017

Overzicht Beleid en Activiteiten 2014 2017 Overzicht Beleid en Activiteiten 2014 2017 Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde Afdeling t Gooi april 2014 1 Inleiding De Afdeling t Gooi van de Koninklijke Nederlandse Vereniging

Nadere informatie

Stuurzame zorg: tussen solidariteit en keuzevrijheid. Casper van Ewijk CPB, UvA, Netspar

Stuurzame zorg: tussen solidariteit en keuzevrijheid. Casper van Ewijk CPB, UvA, Netspar Stuurzame zorg: tussen solidariteit en keuzevrijheid Casper van Ewijk CPB, UvA, Netspar Seneca, 5 september 2013 Drie stellingen Uitgaven nog steeds onbeheersbaar omdat we geen grenzen durven te stellen

Nadere informatie

Werkstuk ANW Zwarte gaten

Werkstuk ANW Zwarte gaten Werkstuk ANW Zwarte gaten Werkstuk door een scholier 2033 woorden 8 juni 2001 6,5 152 keer beoordeeld Vak ANW Wat is een zwart gat? Een object van een bepaalde massa, oefent aantrekkingskracht uit op een

Nadere informatie

Wetenschappelijke Nascholing Deel 3: En wat met de overige 96%?

Wetenschappelijke Nascholing Deel 3: En wat met de overige 96%? Wetenschappelijke Nascholing Deel 3: En wat met de overige 96%? Dirk Ryckbosch Fysica en Sterrenkunde 23 oktober 2017 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober 2017 1 / 27

Nadere informatie

Overzicht Beleid en Activiteiten 2016 2018

Overzicht Beleid en Activiteiten 2016 2018 Overzicht Beleid en Activiteiten 2016 2018 1 Bezoekadres: Noordereinde 54e 1243 JJ s-graveland Website: http://www.sterrenwach-gv.nl KNVWS Gooi en Vechtstreek Beleid & activiteiten 2016-2018 Inleiding

Nadere informatie

Lichamelijke Opvoeding Niveau mavo. Jaar Toetsnaam Type Omschrijving Afnamemoment Weegfactor Herkansbaar 10 handelingsdeel 1 handelingsdeel

Lichamelijke Opvoeding Niveau mavo. Jaar Toetsnaam Type Omschrijving Afnamemoment Weegfactor Herkansbaar 10 handelingsdeel 1 handelingsdeel Opvoeding Niveau mavo 1) Leerlingen die hun absentie niet op orde hebben dienen dit in te halen door lessen te volgen van andere klassen. Dit gaat in samenspraak met de betreffende docent. medische redenen,

Nadere informatie

Programma s BSc opleidingen Natuurkunde:

Programma s BSc opleidingen Natuurkunde: Programma s BSc opleidingen Natuurkunde: Onderstaande tabellen geven de programma s weer van de monodisciplinaire opleiding zowel als van de major-minor combinaties. Tevens is het mogelijk om gelijktijdig

Nadere informatie

Prinsjesdag Uitdagingen voor Nederland. Menno Middeldorp Hoofd RaboResearch Nederland

Prinsjesdag Uitdagingen voor Nederland. Menno Middeldorp Hoofd RaboResearch Nederland Prinsjesdag 2017 Uitdagingen voor Nederland Menno Middeldorp Hoofd RaboResearch Nederland Overzicht Conjunctuur Nederlandse economie in bloei Uitdagingen voor Nederland Van Miljoenennota naar regeerakkoord

Nadere informatie

vak: omschrijving prijs Bijdrage algemene schoolkosten 25,00 (zie artikel 4.2 van de Regeling Ouderbijdrage)

vak: omschrijving prijs Bijdrage algemene schoolkosten 25,00 (zie artikel 4.2 van de Regeling Ouderbijdrage) klas 1 Biologie * Excursie Hoge Veluwe 30,00 Diversen * Tekendoos 11,00 klas 2 Biologie * Irun2BFit (Zandenplasloop) 13,00 Engels * Engelse leesboeken 12,95 Muziek * Workshop saxofoon 7,50 Natuurkunde/Techniek

Nadere informatie

Werkbladen In de klas. Leven in het heelal. Naam. School. Klas 2 en 3 havo-vwo. Klas

Werkbladen In de klas. Leven in het heelal. Naam. School. Klas 2 en 3 havo-vwo. Klas Werkbladen In de klas Leven in het heelal Naam Klas 2 en 3 havo-vwo School Klas Leven in het heelal Het heelal lijkt groot en ver weg. Toch hoef je alleen maar op een heldere nacht naar boven te kijken

Nadere informatie

WELKOM! Inleiding Astrofysica College 1 7 september Ignas Snellen

WELKOM! Inleiding Astrofysica College 1 7 september Ignas Snellen WELKOM! Inleiding Astrofysica College 1 7 september 2015 13.45 15.30 Ignas Snellen Docent: Ignas Snellen Assistenten: Joris Witstok, Charlotte Brand, Niels Ligterink, Mieke Paalvast Doel, Inleiding Astrofysica:

Nadere informatie

Tweede Bijeenkomst: Zoektocht naar het Verborgen Hemelbeeld. Rond de Waterput donderdag 31 oktober 2013 Allan R. de Monchy

Tweede Bijeenkomst: Zoektocht naar het Verborgen Hemelbeeld. Rond de Waterput donderdag 31 oktober 2013 Allan R. de Monchy Tweede Bijeenkomst: Zoektocht naar het Verborgen Hemelbeeld Rond de Waterput donderdag 31 oktober 2013 Allan R. de Monchy Twee bijeenkomsten: Donderdag 17 oktober 2013: Historische ontwikkelingen van Astrologie.

Nadere informatie

12peciale voorlichtingns-eum,

12peciale voorlichtingns-eum, _ M R E T AS S S CLA T RUIM DOND E TALE R O O V ERDA G ARI JANU 12peciale voorlichtingns-eum, S the ver het a avond o ium en gymnas erclass de mast NT! MASTERCLASS IETS VOOR JOU? Ben jij altijd op zoek

Nadere informatie

Verslag Vergadering 67 LOC/NOC (Landelijke en NOVA Onderwijs Commissie)

Verslag Vergadering 67 LOC/NOC (Landelijke en NOVA Onderwijs Commissie) Verslag Vergadering 67 LOC/NOC (Landelijke en NOVA Onderwijs Commissie) PLAATS: Utrecht, BBL 702 (koffiekamer SIU) TIJD: Do 19/02/2009 14:00-16:00 AANWEZIG: Lex Kaper (vz), Nathalie Degenaar (verslag),

Nadere informatie

Leerlingen en studenten naar onderwijssoort per 1-10 en woongemeente Lingewaard

Leerlingen en studenten naar onderwijssoort per 1-10 en woongemeente Lingewaard Leerlingen en studenten naar onderwijssoort per 1-10 en woongemeente Lingewaard 2010/'11 2011/'12* Onderwijssoorten Leeftijd Lingewaard Lingewaard Totaal voortgezet onderwijs Leeftijd totaal 2751 2853

Nadere informatie

Nationale sterrenkijkdagen 2014

Nationale sterrenkijkdagen 2014 Nationale sterrenkijkdagen 2014 Gemeenteschool Vichte Beukenhofstraat 38 Vichte Op 7 en 8 Maart 2014 Vanaf 19h00 tot 24h00 De toegang is gratis!!!!! We zitten weer in de mooiste periode van het jaar waarin

Nadere informatie

Concept Verslag Vergadering 68 LOC/NOC (Landelijke en NOVA Onderwijs Commissie)

Concept Verslag Vergadering 68 LOC/NOC (Landelijke en NOVA Onderwijs Commissie) Concept Verslag Vergadering 68 LOC/NOC (Landelijke en NOVA Onderwijs Commissie) PLAATS: Utrecht, BBL 702 (koffiekamer SIU) TIJD: Do 17/02/2009 14:00-16:00 AANWEZIG: Lex Kaper (vz), Nathalie Degenaar (verslag),

Nadere informatie

Communicatieplan Stuurgroep Watereducatie

Communicatieplan Stuurgroep Watereducatie Communicatieplan Stuurgroep Watereducatie 14 december 2011 communicatieplan SWE, 14-12- 11 Pagina 1 1. Opdracht en doel Water is belangrijk in de Nederlandse samenleving. Ook toekomstige generaties moeten

Nadere informatie

De match tussen mens en machine

De match tussen mens en machine De match tussen mens en machine Bas ter Weel Juni 2016 Wedstrijd of samenspel? Feiten Vraag naar arbeid verandert in alle OESO-landen (1980-2009) Lonen en werkgelegenheid H stijgen Lonen en werkgelegenheid

Nadere informatie

NEMO - science center

NEMO - science center NEMO - science center Afstudeerproject HAS Den Bosch, onderdeel van KIGO-project Educatie en Dierenwelzijn Opdrachtgever: Begeleidende docenten: Projectteam: Reineke Hameleers namens Dierenbescherming

Nadere informatie

08 Praktische opdrachten. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

08 Praktische opdrachten. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur Its Academy Laatst gewijzigd 26 January 2014 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/46114 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken

Nadere informatie

Probleem. Achtergrond. Voorstel voor het vak Brainport & wetenschap voor schooljaren na door: Robbert Kluijtmans.

Probleem. Achtergrond. Voorstel voor het vak Brainport & wetenschap voor schooljaren na door: Robbert Kluijtmans. Voorstel voor het vak Brainport & wetenschap voor schooljaren na 2015 door: Robbert Kluijtmans 25 november 2015 Dit voorstel sluit aan op een eerder voorstel van mij (28 december 2014; Verkort voorstel

Nadere informatie

Maatschappelijke relevantie van de Dwingeloo Telescoop. Mark Bentum ASTRON/LOFAR/CAMRAS

Maatschappelijke relevantie van de Dwingeloo Telescoop. Mark Bentum ASTRON/LOFAR/CAMRAS Maatschappelijke relevantie van de Dwingeloo Telescoop Mark Bentum ASTRON/LOFAR/CAMRAS Maatschappelijke relevantie Waarom moeten we iets doen? Is sterrenkunde en zendamateurisme maatschappelijk relevant?

Nadere informatie

Baanpolarisatie in Nederland

Baanpolarisatie in Nederland Baanpolarisatie in Nederland Bas ter Weel 27 mei 2016 Achtergrond Vraag naar arbeid verandert in alle OESO-landen (1980-2009) Lonen en werkgelegenheid H stijgen Lonen en werkgelegenheid M dalen Lonen L

Nadere informatie

DIVERSITEIT EN STABILITEIT

DIVERSITEIT EN STABILITEIT DIVERSITEIT EN STABILITEIT 30-03-2017 Mark Sanders en Lu Zhang PROBLEEM WORDT BREED ERKEND... Het belang van diversiteit in de financiële sector wordt breed erkend (e.g. Ayadi et al, 2009; Haldane, 2009;

Nadere informatie

Tentamen Inleiding Astrofysica 19 December 2016,

Tentamen Inleiding Astrofysica 19 December 2016, Tentamen Inleiding Astrofysica 19 December 2016, 14.00-17.00 Let op lees onderstaande goed door! *) Dit tentamen omvat 4 opdrachten. De eerste opdracht bestaat uit tien individuele kennisvragen. Deze vragen

Nadere informatie

The Properties and Impact of Stars Stripped in Binaries Y.L.L. Götberg

The Properties and Impact of Stars Stripped in Binaries Y.L.L. Götberg The Properties and Impact of Stars Stripped in Binaries Y.L.L. Götberg In dit proefschrift, getiteld De eigenschappen en impacts van sterren die gestript zijn in dubbelstersystemen, addresseren wij de

Nadere informatie

IVIO-Wereldschool basisonderwijs en voortgezet onderwijs. Prijslijst 2015. verreweg het beste onderwijs!

IVIO-Wereldschool basisonderwijs en voortgezet onderwijs. Prijslijst 2015. verreweg het beste onderwijs! IVIO-Wereldschool basisonderwijs en voortgezet onderwijs Prijslijst 2015 verreweg het beste onderwijs! Basisonderwijs Peuters Groep 1 Groep 2 Peuterpakket Nederlands Ontwikkelingsgebieden 350 1.050 1.050

Nadere informatie

100 miljard sterrenstelsels... ons zonnestelsel Planeten bij andere sterren. In een spiraal-arm van de Melkweg. De zon is maar een gewone ster...

100 miljard sterrenstelsels... ons zonnestelsel Planeten bij andere sterren. In een spiraal-arm van de Melkweg. De zon is maar een gewone ster... ons zonnestelsel Planeten bij andere sterren Binnenplaneten: relatief klein, rotsachtig hoge dichtheid (Mercurius, Venus, Aarde, Mars) Buitenplaneten: gasreuzen - lage dichtheid (Jupiter, Saturnus, Uranus,

Nadere informatie

PLANETENSTELSELS IN ONZE MELKWEG. Opgaven

PLANETENSTELSELS IN ONZE MELKWEG. Opgaven VOLKSSTERRENWACHT BEISBROEK VZW Zeeweg 96, 8200 Brugge - Tel. 050 39 05 66 www.beisbroek.be - E-mail: info@beisbroek.be PLANETENSTELSELS IN ONZE MELKWEG Opgaven Frank Tamsin en Jelle Dhaene De ster HR

Nadere informatie

Onderwijsbrochure Het Nieuwe Instituut Rotterdam. Voor de ontwerpers van morgen

Onderwijsbrochure Het Nieuwe Instituut Rotterdam. Voor de ontwerpers van morgen Onderwijsbrochure Rotterdam Voor de ontwerpers van morgen Inhoud Aangenaam kennis te maken 4 5 Onderwijs in 6 Foto-impressie 7 Programma s 11 Docent aan het woord: Tessa Smal 12 Boekingsinformatie 13 Educatie

Nadere informatie

Feedback conceptvisie MENS & NATUUR

Feedback conceptvisie MENS & NATUUR Feedback conceptvisie MENS & NATUUR Reactieformulier Curriculum.nu visie Negen ontwikkelteams, leraren en schoolleiders werken aan de actualisatie van het curriculum voor alle leerlingen in het primair

Nadere informatie

Sterrenkunde. Govert Schilling AUP

Sterrenkunde. Govert Schilling AUP Sterrenkunde Govert Schilling AUP Ontwerp omslag: Michel van Duyvenbode, Amsterdam Ontwerp binnenwerk: Crius Group, Hulshout isbn 978 90 8964 669 9 e-isbn 978 90 4852 350 4 (pdf) e-isbn 978 90 4852 351

Nadere informatie

Alle kinderen barsten van talent! Wetenschap en techniek haalt dit naar boven en prikkelt hun natuurlijke nieuwsgierigheid

Alle kinderen barsten van talent! Wetenschap en techniek haalt dit naar boven en prikkelt hun natuurlijke nieuwsgierigheid Alle kinderen barsten van talent! Wetenschap en techniek haalt dit naar boven en prikkelt hun natuurlijke nieuwsgierigheid Amsterdam, 11 november 2008 Kinderen willen de wereld ontdekken en zichzelf ontwikkelen

Nadere informatie

DE BESTE WENSEN. In het nieuws

DE BESTE WENSEN. In het nieuws In het nieuws SECTIE BIOLOGIE COLEGIO ARUBANO FLIPCHART EEN HANDIG LEERMIDDEL LEERSTIJLEN TEST JEZELF GESLAAGD! COLLABORATIVE LEADERSHIP DE BESTE WENSEN. De beste wensen voor het nieuw jaar van de sectie

Nadere informatie

Masterclass: Techniek in het VMBO

Masterclass: Techniek in het VMBO Masterclass: Techniek in het VMBO en wat doen we er mee in het basisonderwijs? Contents Door wie?... 1 Inleiding.... 2 Workshops... 3 Samenvatting rapport In beeld bij het primair onderwijs Verbindend

Nadere informatie

Non Solus 28 juli 2019 Onder druk?

Non Solus 28 juli 2019 Onder druk? Non Solus 28 juli 2019 Onder druk? Wandelend langs twee jaar terug geknotte knotwilgen en een grote treurwilg, onder de indruk van de alweer prachtige kruinen en lange schitterend twijgen, die geen treurnis

Nadere informatie

Werkveld Datum Instemming/Advies GMR Vastgesteld CvB

Werkveld Datum Instemming/Advies GMR Vastgesteld CvB Werkveld Datum Instemming/Advies GMR Vastgesteld CvB personeel 14-11-2011 Juni 2011 3.14 Taskforce Meer Mans personeel/taskforce Meer Mans Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 1.1 Doelen 3 1.2 Feiten 4 1.3 Mogelijke

Nadere informatie

Werving tbv Educatieve Trajecten. 19 juni 2013. Drenthe College

Werving tbv Educatieve Trajecten. 19 juni 2013. Drenthe College Werving tbv Educatieve Trajecten 19 juni 2013 Drenthe College Drenthe College - Middelgroot ROC met werkgebied: provincie Drenthe - Ca 650 medewerkers en 8300 studenten - 3 sectoren voor beroepsonderwijs

Nadere informatie

Zoektocht naar de elementaire bouwstenen van de natuur

Zoektocht naar de elementaire bouwstenen van de natuur Zoektocht naar de elementaire bouwstenen van de natuur Het atoom: hoe beter men keek hoe kleiner het leek Ivo van Vulpen CERN Mijn oude huis Anti-materie ATLAS detector Gebouw-40 globe 21 cctober, 2006

Nadere informatie

De Overstap. Informatie voor ouders groep 8 over: Overgang van PO naar VO

De Overstap. Informatie voor ouders groep 8 over: Overgang van PO naar VO Informatie voor ouders groep 8 over: Overgang van PO naar VO Let op! Informatie over de procedure aanmelding wordt tijdens de decemberavonden in het VO aan u gegeven! De Overstap SCHOOLSOORTEN PRO VMBO

Nadere informatie

Van Zonnestelsel tot Ontstaan Heelal Leeuwarden, jan-april Melkwegstelsels. Paul Wesselius, 18 maart Melkwegstelsels, HOVO 1

Van Zonnestelsel tot Ontstaan Heelal Leeuwarden, jan-april Melkwegstelsels. Paul Wesselius, 18 maart Melkwegstelsels, HOVO 1 Van Zonnestelsel tot Ontstaan Heelal Leeuwarden, jan-april 2013 Melkwegstelsels Paul Wesselius, 18 maart 2013 18-3-2013 Melkwegstelsels, HOVO 1 Achtergrond Informatie Deze presentatie is een aangepaste

Nadere informatie

Saxion Open Hengelo Woensdag 1 april 2015

Saxion Open Hengelo Woensdag 1 april 2015 Het gebouw aan de M.A. de Ruyterstraat 3 in Hengelo is geopend tussen 17.00 21.00 uur. Je kunt je de laten informeren over de opleiding Lerarenopleiding Basisonderwijs (pabo) van Saxion. Workshop/voorlichtingsronde

Nadere informatie

Nationale sterrenkijkdagen 2012

Nationale sterrenkijkdagen 2012 Nationale sterrenkijkdagen 2012 Gemeenteschool Vichte Beukenhofstraat 38 Vichte Op 21 en 22 december 2012 Vanaf 19h00 tot 24h00 De toegang is gratis!!!!! We zitten weer in de mooiste periode van het jaar

Nadere informatie

Overzicht Beleid en Activiteiten

Overzicht Beleid en Activiteiten Overzicht Beleid en Activiteiten 2018 2020 1 Bezoekadres: Noordereinde 54e 1243 JJ s-graveland Website: http://www.sterrenwach-gv.nl KNVWS Gooi en Vechtstreek Beleid & activiteiten 2018-2020 Inleiding

Nadere informatie

Een overzicht van de Gaia missie

Een overzicht van de Gaia missie Verslag vergadering Vendelinus van 9 juni 2018 We danken de jarigen voor hun gulle tractatie: Marcelline, Roland en Joseph. Ik hou er ook aan Rosa, Marcelline en Jeanine te bedanken voor hun gewaardeerde

Nadere informatie

NiNa in Context. Moderne fysica de school in. Chris van Weert Vz. stichting IOBT* Institute of Physics Universiteit van Amsterdam

NiNa in Context. Moderne fysica de school in. Chris van Weert Vz. stichting IOBT* Institute of Physics Universiteit van Amsterdam NiNa in Context Moderne fysica de school in Chris van Weert Vz. stichting IOBT* Institute of Physics Universiteit van Amsterdam * Samenwerking KNCV, NIBI, NNV, NVON, NVvW op het gebied van onderwijs Overzicht

Nadere informatie

Recht op geletterd(heid)!

Recht op geletterd(heid)! Recht op geletterd(heid)! Basisvaardigheden Taal in het voortgezet onderwijs in Nederland Jan Rijkers voorzitter Centrale Directie Het Hooghuis scholengroep voortgezet onderwijs, Oss, NL CTO, Met recht

Nadere informatie

Veranderingen in vraag en aanbod op de Nederlandse arbeidsmarkt

Veranderingen in vraag en aanbod op de Nederlandse arbeidsmarkt Veranderingen in vraag en aanbod op de Nederlandse arbeidsmarkt Bas ter Weel Kennis-& Netwerksessie Trends in werken 10 maart 2016 Inleiding Werkgevers en werknemers hebben behoefte aan flexibiliteit Kracht

Nadere informatie

2Werken Werken in de publieke sector. Feiten en cijfers

2Werken Werken in de publieke sector. Feiten en cijfers 2 0 1 2 2Werken Werken in de publieke sector Feiten en cijfers Inhoudsopgave 1. Financieel-economische situatie 2. Personeel en omvang 3. Personeelsmobiliteit 4. Lonen en loonontwikkeling 5. Pensioenen

Nadere informatie

Tabellenboek Peiling Wetenschap en Technologie 2015

Tabellenboek Peiling Wetenschap en Technologie 2015 Hoe besteedt u aandacht aan wetenschap en technologie in uw lessen Nooit Soms Regelmatig Vaak Altijd Gemiddeld Vakgebonden (als apart vak) 55% 31% 9% 3% 2% 100% 1,7 Project(week) gebonden (alleen in projecten

Nadere informatie

Tips en achtergrondinformatie voor ruimtevaart/sterrenkunde in de klas

Tips en achtergrondinformatie voor ruimtevaart/sterrenkunde in de klas Tips en achtergrondinformatie voor ruimtevaart/sterrenkunde in de klas Bron: Soho, ESA en NASA Workshopdag over de Zon 27 januari 2010 science center NEMO 1 Licht en Schaduw Rekenen met licht en schaduw

Nadere informatie

NEDERLANDSE ASTRONOMENCLUB Opgericht 5 oktober 1918. Utrecht, 1 januari 2004. Aan de leden van de Nederlandse Astronomen Club

NEDERLANDSE ASTRONOMENCLUB Opgericht 5 oktober 1918. Utrecht, 1 januari 2004. Aan de leden van de Nederlandse Astronomen Club NEDERLANDSE ASTRONOMENCLUB Opgericht 5 oktober 1918 Bestuur: Prof. dr. H.J. Habing, voorzitter Dr. S.J. Hogeveen, secretaris Dr. G.C.M.J. Hammerschlag-Hensberge, penningmeester Prof. dr. J. Kuijpers, assessor

Nadere informatie

Wat weten we van ASTRONOMIE? Dr. Jonathan F. Henry

Wat weten we van ASTRONOMIE? Dr. Jonathan F. Henry Wat weten we van ASTRONOMIE? Dr. Jonathan F. Henry Wat weten we van ASTRONOMIE? Wetenschappelijk jeugdboek 1 Geactualiseerde eerste druk: 2008 Vertaling: stichting De Oude Wereld www.oude-wereld.nl Distributie:

Nadere informatie

Tabletlicentie - Exact

Tabletlicentie - Exact Tabletlicentie - Exact ISBN Tabletlicentie prijs 2013 incl 25% korting* Getal & Ruimte 10e editie Leerjaar 1 8717927058886 Getal & Ruimte 10e editie leerjaar 1 tabletlicentie 33,70 8717927058893 Getal

Nadere informatie

Bestuursgegevens. Naam bestuur: Werkgeversnummer (OWBG): Gewenste ingangsdatum lidmaatschap: Contactpersoon: Dhr./mw.* Functie:

Bestuursgegevens. Naam bestuur: Werkgeversnummer (OWBG): Gewenste ingangsdatum lidmaatschap: Contactpersoon: Dhr./mw.* Functie: Bestuursgegevens Naam bestuur: Werkgeversnummer (OWBG): Gewenste ingangsdatum lidmaatschap: Contactpersoon: Dhr./mw.* Functie: Bestuursvorm: Integraal bestuur B&W Bestuurscommissie ex artikel 82 Gemeentewet

Nadere informatie

Samenvatting. Lyceum Ypenburg/ Den Haag. Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) Lyceum Ypenburg

Samenvatting. Lyceum Ypenburg/ Den Haag. Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) Lyceum Ypenburg Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) Lyceum Ypenburg Eerder dit jaar heeft onze school Lyceum Ypenburg deelgenomen aan een tevredenheidspeiling onder ouders en verzorgers van leerlingen van scholen

Nadere informatie

Kerntaken. Streekmuseum Volkssterrenwacht Burgum Menno van Coehoornweg 9 9251 LV Burgum tel. 0511 46 55 44 www.streekmuseum-volkssterrenwachtburgum.

Kerntaken. Streekmuseum Volkssterrenwacht Burgum Menno van Coehoornweg 9 9251 LV Burgum tel. 0511 46 55 44 www.streekmuseum-volkssterrenwachtburgum. Streekmuseum Volkssterrenwacht Burgum Menno van Coehoornweg 9 9251 LV Burgum tel. 0511 46 55 44 www.streekmuseum-volkssterrenwachtburgum.nl Kerntaken spreken is zilver, zwijgen is out Venusovergang 6 juni

Nadere informatie

Theorie in de praktijk: een kader voor zelfinzicht

Theorie in de praktijk: een kader voor zelfinzicht 1 Theorie in de praktijk: een kader voor zelfinzicht Hoe ontwikkelt het begrip van dit theoretisch kader zich bij docenten, en op welke wijze helpt het ze cultuuronderwijs vorm te geven? Emiel Copini e.j.copini@rug.nl

Nadere informatie