Jaarverslag Leger des Heils Flevoland 2011

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Jaarverslag Leger des Heils Flevoland 2011"

Transcriptie

1 Bouwen aan vertrouwen Jaarverslag Leger des Heils Flevoland 2011

2

3 Woord vooraf Beste lezer, Het Leger des Heils vindt dat iedereen ertoe doet, dat iedereen Erbij Hoort. Juist ook degenen, die de aansluiting bij de samenleving missen. Door wat hun overkomen is. Door een opeenstapeling van pech. Door verkeerde beslissingen. Er is geen andere keuze dan te werken aan een van onze uitgangspunten Together We re One, we moeten het samen doen in deze wereld, want we zijn op elkaar aangewezen en aan elkaar toevertrouwd. Samen met andere zorgorganisaties. Met gemeenten en zorgkantoren. Met provincies en verzekeraars, maar ook met sportclubs en kerken. Met bedrijven en fondsen. Met buurtbewoners en winkeliers. Met mensen van goede wil. Zovelen willen iets doen dat telt, dat het samen wonen, leven en werken beter maakt. Het Leger des Heils staat in Nederland al 125 jaar in die traditie: midden in de samenleving, in de buurt. Professioneel en praktisch, met hoofd, hart en verstand van zaken. In 2011 deden net als vorig jaar weer ruim mensen een beroep op een helpende hand, op ondersteuning en intensieve begeleiding. Vaak kwam daar ook correctie en training bij kijken. Vaak ook in een gedwongen kader. De 5500 medewerkers in loondienst weten zich geïnspireerd door de kracht van het Evangelie: de boodschap van Gods liefde voor alle mensen. Daarnaast werken er meer dan 1000 vrijwilligers bij ons en nog eens vele honderden mensen, die zich hebben ingezet in de buurtsteunpunten Bij Bosshardt, in de kledingwinkels, de maaltijdprojecten, tijdens de workshops voor de kunst & theaterfestivals in de regio, voor de competitie van de Dutch Street Cup, voor vakantieweken, voor de korendag en nog veel meer. En dan zijn er nog de honderdduizenden die ons werk financieel hebben gesteund. Heel veel dank daarvoor! Graag nodig ik u uit kennis te nemen van het werk van het Leger des Heils. Een reactie op het verslag of op ons werk stel ik bijzonder op prijs. Envoy drs. Cornel Vader Directeur Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg 1

4 Inleiding Bouwen aan vertrouwen Geachte lezer, De opzet van het jaarverslag 2010 van Leger des Heils Flevoland werd zo gewaardeerd, dat wij ook dit jaar weer hebben gekozen voor het opnemen van interviews. Nu zijn het vooral onze cliënten die hun verhaal doen en dat geeft een goed beeld van hun problematiek. Wat met name in hun ervaringen doorklinkt, is dat zij vertrouwen hebben in onze hulpverlening en hulpverleners, waardoor zij kunnen gaan bouwen aan een nieuwe toekomst. Keer op keer geven zij aan het zonder die hulp niet te redden en eigenlijk willen dat ze altijd op ons zouden kunnen terugvallen, ook als zij weer een zelfstandig leven leiden, misschien in hun eigen woning. Als organisatie Leger des Heils Flevoland hebben wij vertrouwen in de koers die wij hebben uitgezet in Het jaar 2011 heeft bewezen dat we op de goede weg zijn, maar dat er toch ook nog zaken zijn die voor verbetering vatbaar zijn. De duidelijke systemen en processen die wij zijn gaan hanteren, hebben hun vruchten afgeworpen. We hebben daardoor inzicht kunnen krijgen in de manier waarop we werken. Waar dat efficiënter kon, hebben we de mogelijkheden ertoe gecreëerd. Door betere verslaglegging en registratie weten we sneller hoe we er financieel voorstaan, waardoor we het tekort voor een groot deel hebben kunnen wegwerken. Veel aandacht hebben we gegeven aan de kwaliteit van onze hulpverlening en dat zullen we voortzetten in Die kwaliteit begint bij de vraag wat het beste is voor onze cliënten, niet gezien vanuit ons aanbod, maar vooral vanuit hun wensen en behoeften. Om dat te bereiken zullen we daarvoor trainingen gaan geven aan onze medewerkers op alle niveaus. Als medewerkers van het Leger des Heils is de Bijbel, het Woord van God onze leidraad. Daarin staat onder andere: Stel je vertrouwen op de Here Jezus en je zult behouden worden. Dat vertrouwen geeft ons de kracht en het geduld om met mensen op weg te gaan die het vertrouwen in de maatschappij hebben verloren. Door hun vertrouwen te winnen, durven zij op zoek te gaan naar een oplossing voor hun problemen. Het is Gods opdracht aan ons om dat met heel ons hart te doen en daarom bestaan er voor ons geen hopeloze gevallen. Het is een voorrecht om aan een geweldig team van medewerkers leiding te geven. 2

5 Ik ga voor een cultuurverandering Ik wil hen danken voor hun inzet en motivatie. Mijn dank gaat ook uit naar de organisaties die onze zorg- en hulpverlening financieren en andere hulpverleningsinstanties met wie we in het verslagjaar nauw hebben samengewerkt. Ik hoop dat u dit jaarverslag met veel plezier zult lezen. Evert Dijkstra Directeur Leger des Heils Flevoland Manager Primair Proces Verzorging en Verpleging Anne Marieke Groot heeft een verbetering gezien in de klantvriendelijkheid van de medewerkers, maar het kan nog beter. We hebben er in het verslagjaar wel aandacht aan gegeven, maar voor 2012 hebben we de voorbereidingen getroffen voor een op maat gemaakte training. We gaan een heel programma doorlopen voor een cultuurverandering. Anne Marieke snijdt duidelijk een van haar stokpaardjes aan, want bij haar staat klanttevredenheid bijzonder hoog in het vaandel. Er is een cultuur ontstaan waarbij we wel denken dat we klantgericht werken, maar waarin we nog steeds teveel uitgaan van wat wij voor de cliënt kunnen doen en te weinig de vraag stellen wat de cliënt wil. Het is volgens haar een vrij hardnekkig gegeven, dat je niet oplost door het er met elkaar over te hebben in teamvergaderingen, tijdens een training of scholing. Daar is een diepgaande aanpak voor nodig die in de steigers staat en waarmee we in maart 2012 van start gaan. Bij een analyse van een klacht ontdekt ze dat bewoners en/of familie teleurgesteld zijn in de wijze waarop er met hun vragen wordt omgegaan. Ze noemt een voorbeeld. Stel dat iemand een kat mee wil nemen. Er is geen keiharde regel dat dit niet mag. Als iemand nu geen afscheid wil of kan nemen van zijn huisdier, moeten wij dan stug vol blijven 3

6 Met mijn handen kon ik alles houden dat huisdieren verboden zijn, of proberen we het de cliënt naar de zin te maken? In het kort wil Anne Marieke van een nee, tenzij naar een ja, tenzij cultuur. Een duidelijke visie waar ze heel veel tijd en energie in wil steken. Het streven is dat we op alle vragen ja kunnen zeggen en die proberen te realiseren. Daarom de trainingen die acht maanden gaan duren en waarbij alle lagen van de medewerkers worden betrokken. Drie dagen ga ik met het management op de hei zitten om tot een andere manier van denken te komen. Het is een punt dat al lang in Buitenhaeghe speelt en dat volgens haar alleen verandert als het met wortel en tak wordt uitgeroeid. Het gaat er om dat we niet alleen oog hebben voor de wensen van de cliënt, maar bijvoorbeeld ook aandacht geven aan het verdriet van de dochter die haar moeder naar een verzorgingshuis brengt. Het is eigenlijk zo eenvoudig. Vraag wat je voor iemand kunt doen en als dat eens afwijkt van het normale patroon, probeer daar toch positief op te reageren. Wil iemand een uurtje langer in bed blijven liggen? Nou, dan moet dat kunnen en moet iemand niet horen dat hij of zij nu wel eerst gewassen moet worden. Anne Marieke praat bewogen en gedreven over de zorg die mensen vragen en verdienen. Ik wil graag dat onze bewoners, de familie en mensen uit de buurt zich welkom bij ons voelen. Er was een grote vraag naar een eigen keuken, zodat mensen op verschillende tijden kunnen eten en daarbij uit diverse gerechten kunnen kiezen. We hebben daar heel goed naar gekeken en in combinatie met de afdeling Maatschappelijke Dienstverlening zullen we een restaurant openen in Buitenhaeghe, waar iedereen, ook mensen van buitenaf, een broodje of een warme maaltijd kan kopen. Dat is een leertraject voor de cliënten van de Maatschappelijke Dienstverlening en wij komen daarmee nog meer tegemoet aan de wensen van (buurt)bewoners. Anne Marieke Groot Manager Primair Proces Verzorging en Verpleging Je zult maar op je achtste van je ouders te horen krijgen dat je een ongelukje was en eigenlijk niet gewenst. Dat overkwam Domingo van der Tak tweeënveertig jaar geleden. Dan stort als kind je wereld in en als je dan ook nog wordt behandeld als het vijfde wiel aan de wagen, verlies je het vertrouwen in alles en iedereen. Ik werd heel agressief. Om die agressie onder controle te krijgen, ging hij op bokles en al snel bleek dat hij er goed in was. Zo n uitblinkertje als ik 4

7 oplossen viel op, ook binnen het criminele circuit. Ik was nog maar veertien toen ik mijn eerste klusje opknapte. Voor mijn opdrachtgevers moest ik bijvoorbeeld de vingers, de neus of een kaak van iemand breken. Het draaide allemaal om geweld. Met mijn handen kon ik alles oplossen. Die agressiviteit en het geweld straalt Domingo nu helemaal niet uit. In de werkplaats van het Leger des Heils sleutelt hij aan fietsen. Wrakken verandert hij in zo goed als nieuwe fietsen, die weer verkocht worden en met dat geld wordt het werkproject mede gefinancierd. Het is eigenlijk nog maar sinds een paar jaar dat hij met het verleden wilde breken. Ik heb jarenlang gedaan wat ik wilde en ben er nooit voor opgepakt. Uiteindelijk belandde ik wel in de cel en de weinige mensen om me heen die iets voor me betekenden, wilden toen niets meer met me te maken hebben. Juist door het wegstoppen van zijn gevoelens lukte het Domingo niet om goede relaties op te bouwen. Lang geleden had ik een goede vriendin met wie het klikte. Zijn werkte in het buitenland en op de terugweg naar huis is zij dodelijk verongelukt. Opnieuw valt iemand in wie hij vertrouwen heeft, weg Workcenter Het Workcenter helpt mensen met een functiebeperking aan zinvolle dagbesteding met als doel doorgroeien naar een betaalde baan. Dit doen we door middel van diverse bedrijven, waaronder Catering, Restaurant, Toys, Recycling en Green. Het aanleren van basisvaardigheden en vaktechnische vaardigheden staan centraal. Domingo geeft toe dat hij altijd een eenling is geweest en dat hij heeft geleerd om zonder alles te leven. Daarmee bedoel ik dat ik niets en niemand nodig heb. Geld heb ik altijd gehad en dat maakt het leven een stuk gemakkelijker. In 2003, na de dood van zijn moeder voor wie hij niets voelde maar wel respect had, ging hij voor het eerst nadenken over zijn leven. Wat had ik bereikt? Wat laat ik achter? Het antwoord vindt hij niet. De vraag wordt nog moeilijker te beantwoorden als hij uit een relatie een dochter krijgt. Ik stond daar helemaal niet voor open, maar nu ze er is, wil ik met haar een band opbouwen, hoewel dat niet lukt omdat mijn ex alle contacten heeft verboden. Die vadergevoelens hebben iets bij hem losgemaakt, waardoor hij besloot om het criminele wereldje achter zich te laten en het roer volledig om te gooien. Hij veranderde zijn telefoonnummers, verbrak alle banden met zijn malafide opdrachtgevers en wil daarom ook niet herkenbaar op de foto. Domus is sinds 30 maart 2011 zijn thuis en dat zal het, als het aan hem ligt, nog wel voorlopig blijven. Ze hebben al aan me gevraagd waarom ik niet op mezelf ga wonen, maar dat kan ik nog niet aan. Ik moet nog zoveel leren, zoals sociale vaardigheden. Daar heb ik me nooit druk om gemaakt, maar als ik een liefdevolle relatie wil opbouwen, zal ik toch moeten leren hoe ik met mijn gevoelens en die van anderen moet omgaan. Dat moet ik allemaal stap voor stap doen. Je moet eerst leren kruipen voor je kunt lopen en als je kunt lopen kun je nog niet rennen. Wijze woorden die voortkomen uit de veranderingen die Domingo langzaam maar zeker in zichzelf ziet. Dat is allemaal heel positief, maar ik weet ook dat ik zomaar kan terugvallen. Daarom heb ik ondersteuning nodig. Ik vraag me wel eens af waar ik aan begonnen ben, maar de druk om door te zetten is zo groot dat ik niet wil en zal opgeven. In plaats van mijn handen wil ik nu mijn hart laten spreken. Domingo van der Tak 50I50 Workcenter 5

8 We moeten van zeventig euro per week rondkomen Het is Stephanie voor en Stephanie na als Gonny van Loenen (29) over de hulpverlening van het Leger des Heils praat. Samen met Pieter de Jongh, haar partner, wordt zij door 10 voor Toekomst in de persoon van Stephanie van der Tang begeleid. Ze hebben een dochter, Adinda, van tweeënhalf en Deepack, een jongetje van tien maanden, dat hartproblemen heeft. Dat is niet altijd gemakkelijk, want we moeten regelmatig naar het ziekenhuis en Adinda zit in de peuterpubertijd, vertelt Gonny. Het liep wat minder stroef toen ze bij haar schoonouders inwoonden, maar toen die een eigen huis kochten, stond het gezinnetje op straat. Met een stapel schulden, waarvoor ze al een bewindvoerder hadden om de zaken weer op de rails te krijgen. We hebben ons toen bij het Leger des Heils aangemeld, dat ons met het zoeken naar een woning heeft geholpen. Gelukkig kregen we deze woning van de woningbouwvereniging. Het Leger des Heils hoefde dus niet dit probleem op te lossen, maar Gonny en Pieter weten dat ze bij bepaalde dingen hulp nodig hebben, zoals het invullen van papieren, het maken van afspraken, het onderhoud van het huis en het omgaan met geld. We moeten van zeventig euro in de week rondkomen. Dat is met twee kleine kinderen een hele klus. Er blijft weinig over voor iets anders dan eten en luiers. Daarom is Pieter druk aan het bellen of hij ergens tweehonderd euro kan lenen voor een paar nieuwe schuttingpanelen. Toen ze de coniferen weghaalden, bleek de schutting erachter helemaal verrot. Niemand kan hen direct aan geld helpen, dus zal Stephanie om raad worden gevraagd. De bezoekjes van Stephanie zijn wisselend. Soms een uur per week, soms een hele dag, afhankelijk van de begeleiding die de jonge ouders nodig hebben. Ze is een heel lieve vrouw, jonger dan ons, maar ze helpt bij alles. De opvoeding van de kinderen, het zoeken naar bepaalde instanties, het oplossen van grote en kleine problemen. Er zijn gewoon dingen die we niet snappen. Iedereen in Nederland kan het, maar ons lukt het niet. Pieter omschrijft hen beiden als gemakkelijk. Ik geef eerlijk toe, over sommige dingen maken we ons niet zo druk. Zoals stofzuigen of schoonmaken. En we geven ons geld gemakkelijk uit. Sinds twee jaar heeft hij weer een baan. Jarenlang gaf hij zijn geld uit aan drugs, nu moet elk dubbeltje worden omgedraaid om te zorgen dat de kinderen niets tekort komen. De kinderen komen bij ons op de eerste plaats, ook al denkt Jeugdzorg daar anders over. Dat wij water en brood moeten eten is niet zo erg, maar die kleintjes moeten het goed hebben. Vandaag wordt er in ieder geval goed gegeten, want het ruikt heerlijk naar gestoofde runderlapjes waar Pieter druk mee bezig is. Regelmatig proeft hij ervan en gooit er soms wat kruiden bij 10 voor Toekomst 10 voor Toekomst is een traject voor probleemgezinnen die intensief integrale en ambulante hulp nodig hebben. De hulpverlening van 10 voor Toekomst is gericht op verandering op 10 aandachtsgebieden. Aandacht voor woonvaardigheden, financiën en sociale vaardigheden zijn hierin dominant. Hieraan wordt gewerkt door het gezin met behulp van een ambulant woonbegeleider. 6

9 Op mijn manier heb ik het druk om het nog meer op smaak te brengen. We accepteren heel veel van Stephanie. Vervelende dingen zijn natuurlijk nooit leuk om te horen, maar Stephanie zegt het gewoon. We weten ook dat ze dat doet om ons te helpen. We kunnen alles aan haar vragen en ze staat altijd voor ons klaar. Nog een jaar en dan zijn de schulden opgelost en moet er wat meer financiële speelruimte komen. Ook dan hebben we Stephanie nodig. Misschien nog wel meer dan nu. Ik moet heel eerlijk toegeven dat we niet zonder haar kunnen. Het is wel ons streven, maar het is gewoon lekker om te weten dat we altijd op haar terug kunnen vallen. Gonny van Loenen en Pieter de Jongh 10 voor Toekomst Terwijl ze een slokje thee neemt, ziet Ria Vis (93) door het raam van haar appartementje in Buitenhaeghe dat een bewoner of bewoonster wordt uitgedragen. De familie loopt zwijgend achter de zilvergrijze auto aan die weer vooraf wordt gegaan door een rijzige dame in een zwart mantelpak. Natuurlijk doet dat je wat. Je weet, het is je voorland, maar je raakt er ook wel aan gewend. Ik zeg altijd maar: of je nu jong of oud bent, rijk of arm, we gaan allemaal. Bijna zeven jaar geleden kwam ze vanuit Lelystad naar Almere. Ik woonde in een groot huis met vijf kamers. Dat kon niet langer, dus is mijn dochter op zoek gegaan naar een andere plek voor me. Ik wilde niet in Lelystad in een verzorgingshuis omdat daar geen kinderen van me wonen. Nadat ze in een aantal voorzieningen was geweest, zei mijn dochter tegen me: Mam, dat is niets voor jou. Ik heb nog een adres, maar dat is het Leger des Heils. Nou en, heb ik toen geantwoord, is het Leger des Heils niet goed genoeg voor mij? Het intakegesprek waarvoor een half uur was uitgetrokken, liep uit tot anderhalf 7

10 uur. Ze hadden alle tijd voor ons. Ze waren zo vriendelijk. Ik heb het hele huis mogen zien, we kregen koffie, ik voelde me meteen thuis. Dat gevoel is niet veranderd, ondanks dat ze zo n vier jaar geleden naar een ander Buitenhaeghe Het hoofdgebouw van Zorgcentrum Buitenhaeghe biedt plaats aan honderd ouderen. Het huis bestaat uit vier woonlagen met vooral eenpersoonsappartementen, enkele tweepersoonsappartementen en een aantal multifunctionele kamers, die bedoeld zijn voor een tijdelijk verblijf. Het team van medewerkers helpt de bewoners zo dat zij zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven functioneren. Iedereen krijgt de lichamelijke en huishoudelijke hulp die hij nodig heeft. Niet iedereen krijgt dus dezelfde zorg. Wij noemen dit zorg op maat. appartement moest verhuizen omdat dat van haar onder de afdeling PG kwam te vallen. Ook toen hebben ze me geweldig geholpen. Het is hier fantastisch. Natuurlijk zijn er wel eens dingen die niet helemaal vlekkeloos verlopen, maar die worden dan direct uitgepraat en dat is tot nu altijd goed gegaan. Ria roemt de hartelijkheid en liefde die ze krijgt van de medewerkers. Dat verwacht je niet meer in deze wereld. De wereld is hard. De mensen leven allemaal voor zichzelf. Het is allemaal ik en nog eens ik. Vroeger waren we meer behulpzaam naar de ander toe. Ik heb mijn ouders verzorgd tot ze het graf in gingen. Dat is niet meer. Ik weet dat mijn kinderen het allemaal druk hebben. Soms kan ik het woord druk niet meer horen. Ik had het ook druk met vijf dochters, inclusief een tweeling. Ach, de tijd is nu eenmaal anders. Daarom is het zo heerlijk als het personeel zo aardig voor je is. Dan schieten de tranen me wel eens in de ogen en denk ik, o Heer, waar heb ik dit aan verdiend? Wat mevrouw Vis wel mist zijn de dagopeningen. Ik ben van huis uit Hervormd en vond het fijn om s morgens even bij een woord uit de Bijbel stil te staan. Daardoor had je best wel leuke sociale contacten. Omdat er steeds minder mensen kwamen, is dat nu afgeschaft. We hebben nog wel een weekopening en sluiting en daar ga ik altijd naar toe. De plannen voor een nieuwe keuken en restaurant steunde ze van harte. We hebben vijf jaar lang maaltijden uit de catering gegeten. Nu het restaurant open is kunnen we weer zelf bepalen wat we willen eten. Daar heb ik echt naar uitgekeken. Ik heb er voor gevochten om dat voor elkaar te krijgen en ben zo blij dat het is gerealiseerd. Verveling is een woord dat Ria Vis niet kent. Ik heb het op mijn manier druk. Ik heb mijn hobby s, kijk graag televisie en ga nog wel eens bij de buren op visite. Het probleem is alleen dat het steeds moeilijker wordt om contact te maken, want men wil de mensen zo lang mogelijk thuis laten wonen en als ze dan hier komen, zijn ze geestelijk en lichamelijk een stuk minder goed. Ik ben heel dankbaar dat mijn verstand nog goed is. Lichamelijk is het minder, omdat ik hartproblemen heb gehad. Ik heb een lekkende hartklep waarvoor ik al een paar keer in het ziekenhuis heb gelegen. Ik heb aangegeven dat als er weer iets gebeurt, ik niet gereanimeerd wil worden. Dan zal het mijn tijd wel zijn. Ria Vis Bewoonster Verzorgingshuis 8

11 Je verliest altijd meer dan je wint In oktober 2011 besloten Job Clement en zijn vrouw uit elkaar te gaan en toen moest hij ook de woning in Almere verlaten. Hij kwam terecht in de dag- en nachtopvang van Leger des Heils Flevoland en nu woont hij in Perspectief. Vanaf dat moment was ik alles kwijt, vertelt hij in de kantine van het Hoofdkantoor van het Leger des Heils in Almere waar hij nu als dagbesteding werkt. De breuk kwam eigenlijk niet onverwacht voor Job, want sinds zijn achttiende heeft hij een gokverslaving. Het is onbegrijpelijk dat ik het zo lang verborgen heb kunnen houden, verzucht hij. Dat kon ik vooral omdat mijn vrouw werkte en een goed salaris heeft. De meeste rekeningen werden gelukkig door haar betaald. Door mijn verslaving was ik mijn baan kwijtgeraakt. Dat was trouwens al eens eerder gebeurd en doordat ik thuis zat had ik vrij spel op goksites op het internet. Het geld van mijn uitkering ging helemaal op aan gokken en ik maakte alleen maar schulden. Job kan het zijn ex niet kwalijk nemen dat zij niet verder met hem kon en wilde. Het is heel begrijpelijk dat ze boos en verdrietig is en het vertrouwen in mij totaal verloren heeft. Heel open en eerlijk vertelt hij over zijn verslaving die hem meer dan vijfentwintig jaar in zijn greep had. Je wilt spelen, spelen, spelen, liefst vierentwintig uur per dag. Die paar keer dat je wint, zorgen er voor dat je weer door gaat, maar uiteindelijk verlies je altijd meer dan je wint. Samen met zijn begeleider probeert hij te inventariseren wat hij allemaal heeft verloren door zijn verslaving. Dat is natuurlijk niet alleen mijn onderdak, mijn zekerheid en daarnaast een enorm bedrag aan geld. Als ik dat allemaal nog had, dan was ik nu een rijk man. Nee, je verliest ook je eigenwaarde. Job kan nu ook toegeven dat hij verslaafd is en praat er over met zijn begeleider. Dat lucht enorm op. Vroeger kropte ik alles op. Nu heb ik ook wel eens dagen dat ik down Noodopvang Perspectief en heel depressief ben. Dan kan ik mij wel in mijn kamer opsluiten, maar de mensen om mij heen hebben dat in de gaten. Nu heb ik geleerd om mijn problemen of wat mij dwars zit met iemand te bespreken. Langzaam maar zeker is Job uit een diep dal geklommen. Wat mij vooral heeft geholpen is dat ik in december met mijn begeleider een toegangsverbod voor alle casino s en speelhallen heb aangevraagd. Ik heb geen computer, dus kan ik niet op Noodopvang Perspectief in Almere biedt tijdelijk onderdak en begeleiding aan jongeren en volwassenen die niet (meer) over eigen huisvesting beschikken. Doel is het opheffen van de crisissituatie, waarbij een periode van zes tot maximaal twaalf weken als leidraad geldt. Het wonen in de noodopvang sluit zoveel mogelijk aan bij het gewone, alledaagse leven. Elke hulpvrager krijgt een persoonlijk begeleider toegewezen, die onder andere helpt bij het in kaart brengen van de problemen. het internet en de goksites zijn toch geblokkeerd, dus daar hoef ik me geen zorgen over te maken. Het is een verademing voor hem om zijn post open te maken en dan door te kunnen geven aan zijn bewindvoerder. Ik word heel goed geholpen bij het aflossen van mijn schulden. Sinds ik bij het Leger woon, heb ik niet meer gegokt. Ik houd nu zelfs wat geld over. Het geeft een goed gevoel dat ik soms wat kleine dingen voor mezelf kan kopen. Dat heb ik lang niet gekund. 9

12 Lachen is nog het enige medicijn De tijd dat hij een eind aan zijn leven wilde maken, ligt achter hem. Hij ziet nu weer een toekomst voor zichzelf. Als de scheiding er eenmaal door is, kan ik echt opnieuw beginnen. Het liefst heb ik een huisje voor mezelf, maar ik moet wel woonbegeleiding hebben, want de angst om terug te vallen zal er altijd zijn. Mijn hele leven is op zijn kop gezet, maar ik ben gezond en dat is mijn grootste rijkdom. Het totale pakket van stappen dat ik heb moeten nemen, is belangrijk om zover te komen. Ik voel me prima. Ik voel me uitstekend. De laatste maand gaat het eigenlijk perfect, zegt hij terwijl hij nog eens in de soep roert die hij voor het personeel heeft gemaakt. Job Clement Bewoner Perspectief Ik heb de UvL doorlopen, schatert Sylvia Koghee. Ze bedoelt daarmee de Universiteit van het Leven. Achter de uitbundige lach schuilt een wereld van verdriet, die ze probeert te ontvluchten door vaak naar de fles te grijpen. De alcohol speelt al sinds haar geboorte een rol in haar leven. Ik ben onder een slok uit liefde gemaakt, zo omschrijft ze met een onvervalst Amsterdams accent haar begin en geeft daarmee ook aan dat haar ouders alcoholisten waren. Dat drankmisbruik leidde er toe dat ze op haar achtste al wees was. Ik heb toen een paar jaar bij mijn oom in Den Haag gewoond, maar belandde uiteindelijk in een kinderhuis in Amsterdam. Ze heeft daar zeker geen slechte herinneringen aan en zegt dat ze daar normen en waarden heeft geleerd. Toch loopt ze weg, zoekt een kamer en wordt teruggehaald omdat ze nog geen achttien is. Sylvia wil haar zelfstandigheid en zoekt in kranten naar de mogelijkheid om die te vinden. Ze ziet een advertentie van een tandartsgezin dat een oppas zoekt. Ze stapt erop af en wordt aangenomen. Een aantal jaar woont ze bij hen intern, tot ze verliefd wordt op een pretty boy. Ze belandt in de prostitutie, een wereld waarin het vooral om geld en zeker niet om liefde draait. Ik hield wel van dat wereldje, zegt ze, maar het is niet duidelijk of ze het wel meent. Als iemand haar aanbiedt om haar uit die wereld te halen, pakt ze die kans. Ach, het huisvrouwtje spelen zat wel in me, maar tegelijkertijd miste ik de sfeer en mijn collega s. Een jaar of tien, twaalf houdt de broer-vader-vriendschapsrelatie stand. Ik voelde het al aankomen. Die man had geen tijd meer Domus Mensen met een verslaving en/of psychiatrische problemen die lange tijd dak- of thuisloos zijn geweest en zich moeilijk aan regels kunnen houden en gezag accepteren, kunnen onderdak krijgen bij Domus. Belangrijke uitgangspunten zijn het voorkomen van verlies van vaardigheden, stabilisatie van de problematiek, groei en ontwikkeling van de cliënt. voor me en ik zakte helemaal af. Ze gaat niet in op de vraag wat ze daarmee bedoelt. Het lijkt alsof Sylvia het verleden wil vergeten, maar het heeft haar zo getekend dat het zonder drank niet schijnt te lukken. Zelfs een aantal opnamen in een afkickkliniek hebben geen effect gehad. Ach, dat lost toch allemaal niets op, is haar excuus. Toegeven dat alcohol haar grootste vijand is, wil ze niet. De medewerkers van Domus, waar Sylvia nu ruim twee jaar woont,

13 Ik heb altijd een benedenhuis met een tuintje gewild vinden dat jammer, maar kunnen het ook wel begrijpen. Toch vindt ze zelf dat het de goede kant opgaat. Ik wil gewoon mijn eigen dingen kunnen bepalen en ik begrijp wel dat dat niet altijd kan. Ik heb wel ontdekt dat er hier mensen zijn die mij begrijpen of proberen te begrijpen en dat had ik nooit gedacht. Het is de benadering die mij goed doet. Ze is wel wat rustiger geworden, vindt ze ook zelf en daarom durft ze te dromen van een eigen woninkje in haar lievelingsstad Amsterdam. Alleen zal dat wel moeilijk zijn, daar ben ik gewoon eerlijk in. Ik kan natuurlijk altijd vragen of er regelmatig iemand langs kan komen om me te ondersteunen, zoals bij het invullen van formulieren en zo. De lach verdwijnt bijna niet van haar gezicht. Ze is en blijft ogenschijnlijk vrolijk, maar wie goed kijkt ziet dat het een façade is. Lachen is voor mij nog het enige medicijn, schatert ze opnieuw. Het zal pas een echte lach worden als ze leert dat ze geen alcohol nodig heeft om gelukkig te worden. Sylvia Koghee Bewoonster Domus Ze kunnen hun geluk niet op. Vanuit een verwaarloosde en vervuilde woning in Almere verhuisden Sofia en Theo Roos, beiden midden zestigers, zo n twee weken geleden naar een aanleunwoning in Parkhaeghe. Dat heb ik altijd gewild, een benedenhuisje met een tuintje, zegt Theo tevreden. Dan kan ik zo met mijn scootmobiel de straat op, maar dan moet hij eerst wel worden aangepast. Dat gebeurt ook wel, meneer Roos, stelt Helga van Kesteren van de afdeling Grijs Genoeg(en) hem gerust. Ook dat komt goed. De aanpassing moet gebeuren omdat Theo een tweede hersenbloeding heeft gehad en alleen zijn linkerhand kan gebruiken. De gebeurtenissen in de afgelopen twee jaar geven hem het vertrouwen dat het ook wel goed komt. Door hoog opgelopen schulden en huurachterstand dreigden ze uit hun woning te worden gezet. Door tussenkomst van het Preventieteam van het Leger des Heils kon dat worden afgewend. Die situatie is nu gestabiliseerd. De tijd van deurwaarders en dwangbevelen is voorbij. Ze zitten nu in de eindfase van de schuldhulpverlening. 11

14 Alle schuldeisers hebben de tijd gehad om te reageren, nu moet het schuldenplan nog worden ondertekend, legt Helga uit. Ze is er best trots op dat ze het succesverhaal van de Roosjes Grijs Genoeg(en) Thuiswonende ouderen kunnen om allerlei redenen in een sociaal isolement raken en vereenzamen. Dit bemoeilijkt vaak de stap naar de reguliere hulpverlening. Medewerkers van Grijs Genoeg(en) proberen hen uit het (dreigende) isolement te halen. Na signalering en aanmelding door bijvoorbeeld de huisarts, buren of ouderenorganisaties brengt een medewerker een bezoek aan de oudere. Door op een zorgvuldige en respectvolle manier contact te leggen en het vertrouwen te winnen, wordt in overleg met de cliënt praktische hulp en begeleiding geboden, waarbij de eigen mogelijkheden, wensen en behoeften centraal staan. kan vertellen. Verbaal sterk zijn Sofia en Theo niet en zonder de hulp van het Leger des Heils hadden ze het niet gered, geeft Sofia aan. Het ging verkeerd toen mijn dochter met haar vriend bij ons introk. Daardoor raakten we een aantal toeslagen kwijt, wij betaalden hun treingeld, hun eten en zij betaalden helemaal niets. We hebben toen hulp gekregen van de Stichting MEE, maar die konden op een gegeven ogenblik niets meer voor ons doen. De mededeling dat er een woning vrij kwam in Parkhaeghe was het beste nieuws dat ze ooit konden krijgen. De meeste meubelen lieten de vorige bewoners staan en konden ze voor een prikkie overnemen. Het bankstel, de tafel, kasten, het bed, koelkast, noem maar op. We konden er zo intrekken. De oude, vervuilde meubels konden ze daardoor allemaal weggooien. Met hulp van de Stichting Present, een vrijwilligersgroep vanuit de kerk die bij dit soort zaken helpt, zijn ze op een zaterdag verhuisd en is een nieuwe wereld voor hen opengegaan. Ze genieten van de rust en het uitzicht, maar moeten er wel aan wennen dat mensen ook naar binnen kunnen kijken. s Morgens loop ik nog wel eens in mijn onderbroek door het huis en daar hebben mensen wat van gezegd, aldus Theo. Daar moet u ook rekening mee houden. We gaan wel een mooie ochtendjas voor u kopen met in gouden letters Theo erop, lacht Helga. Haar voorstel haalt direct de angel uit het gesprek. Als ze dan ook nog zegt dat er een computer wordt gekocht voor de heer des huizes, trekken meteen alle wolken voor de zon weg en stralen zijn ogen. Het verhaal van Theo en Sofia Roos bewijst dat de aanpak van het Leger des Heils werkt. Zorg- mijders kunnen het vertrouwen in hulpverleners krijgen als er maar zichtbare en positieve resultaten zijn. Op de bank zitten twee tevreden mensen, die als het tuinsetje eenmaal is aangeschaft, ook buiten kunnen zitten. Ook daar hebben we geld voor weggezet. Als we alles strak in de gaten houden, kan het gewoon niet meer fout gaan, zegt Helga. Theo en Sofia knikken instemmend. Theo en Sofia Roos Grijs Genoeg(en) 12

15 Dit werk is zinvol Niets dan lof voor de wijze waarop de directie van Leger des Heils Flevoland met inspraak omgaat. Aan het woord is Aad Lahuis, vice-voorzitter van de Cliëntenraad, die in afwezigheid van de voorzitter vertelt hoe de verhoudingen liggen. Je zou denken dat een Cliëntenraad tegenspel moet geven aan de bestuurder, maar dat is in ons geval niet aan de orde. Want alle verbeteringen die wij willen implementeren, wil de bestuurder ook bereiken. We zitten bijna altijd met hem op een lijn. De ouders van Aad waren officier (voorgangers) van het Leger des Heils, dus hij kent de organisatie goed. Toch is hij er niet altijd lid van gebleven. Zo n veertig jaar geleden besloot hij naar de kerk te gaan. Toen hij zijn tweede vrouw leerde kennen, die heilssoldaat is, is hij met haar weer naar de bijeenkomsten op zondag in Almere gegaan. Ik werd er warm ontvangen en voel mij er weer helemaal thuis. Juist omdat het contact en overleg met de directie zo optimaal is, valt er volgens Aad weinig te vertellen over de Cliëntenraad. Bijzonder is wel de samenstelling van de raad. Er zijn feitelijk drie Cliëntenraden, die worden overkoepeld door de zogenoemde Beleidscommissie. Volgens Lahuis, die zelf geen cliënt is van het Leger des Heils, is dat misschien een wat te zwaar woord. In die Beleidscommissie zitten de drie voorzitters van de Cliëntenraden, met een eigen voorzitter en een secretaris. Daar komen zaken van algemene aard en beleidszaken zoals de begroting, werkplannen en het aantrekken van nieuwe functionarissen aan de orde. Deze overkoepelende Cliëntenraad adviseert alleen, maar weet dat hun voorstellen altijd in de te nemen besluiten zullen worden meegewogen en vaak meegenomen. Vier keer per jaar komt deze Cliëntenraad bijeen en indien nodig, kunnen extra vergaderingen worden belegd. Eigenlijk, zo voegt Lahuis toe, zitten er maar weinig cliënten in de raad, maar zijn het vaak familieleden van cliënten. Vooral voor de Cliëntenraad Maatschappelijke Dienstverlening is het moeilijk om leden vanuit het cliëntenbestand te werven, want hun problemen zijn daarvoor te groot of ze zijn te kort binnen het hulpverleningstraject. Natuurlijk vallen er dingen te verbeteren, volgens Aad. Ik denk Cliëntenraad De Cliëntenraad komt op voor de belangen van alle cliënten van het Leger des Heils Flevoland. Om te zorgen dat iedere groep cliënten in gelijke mate wordt vertegenwoordigd, zijn er drie deelraden, te weten voor Wonen en Zorg, Verpleging en Verzorging en Maatschappelijke Dienstverlening. Daarnaast is er een beleidscommissie, bestaande uit de drie voorzitters van de deelraden en een onafhankelijke voorzitter en secretaris. De Cliëntenraad mag gevraagd en ongevraagd advies geven over onderwerpen die voor cliënten van belang zijn. Deze onderwerpen staan beschreven in de Wet Medezeggenschap Cliënten Zorginstellingen. dan maar aan Buitenhaeghe. Dat komt niet als een van de beste zorgcentra uit de bus. Door te luisteren naar de opmerkingen en wensen van de bewoners, kunnen we proberen om een aantal zaken aan te passen of te veranderen. 13

16 Mijn bewondering is alleen maar groter geworden Een mooi voorbeeld, dat ook door anderen wordt genoemd, is de realisatie van de keuken en het restaurant in Buitenhaeghe. Dat was nou een grote wens van de bewoners. Door de samenwerking met de afdeling Maatschappelijke Dienstverlening is dit tot stand gekomen. De bewoners zijn er blij mee en het tilt Buitenhaeghe direct naar een hoger en beter niveau. De zittingstermijn van de leden is drie jaar en die zit er voor Aad Lahuis bijna op. We hebben bijvoorbeeld besloten om te komen tot een rooster van aftreden, zodat er voldoende kennis aanwezig blijft als iemand moet stoppen. Ik heb besloten om voor een tweede termijn te gaan, want ik heb gezien dat het werk zin heeft. Met veel plezier plak ik er nog drie jaar aan vast. Aad Lahuis Vice-voorzitter Cliëntenraad Pas toen Suzan Karabay lid van de Ondernemingsraad werd, ontdekte ze hoe groot de organisatie het Leger des Heils is. Ik ben mij toen meer in alles wat er wordt gedaan, gaan verdiepen en mijn bewondering is alleen maar groter geworden, vertelt ze. Petje af, hoor. Indrukwekkend. Ze besloot toen ze haar opleiding tot verpleegkundige ging doen, om met het OR-werk te stoppen. Toen mijn opleidingen afgerond waren, viel ik eigenlijk in een groot gat en dacht dat ik het OR-lidmaatschap wel weer kon oppakken. Het werd veel meer. In 2011 werd ze voorzitter van de Ondernemingsraad en daar zet ze zich zoveel als mogelijk voor in. Doordat we zoveel zaken krijgen aangereikt, krijg je ook een andere kijk op dingen en voel je je meer bij alles betrokken. Ik heb bij verschillende instellingen gewerkt, maar die waren niet zo ruim opgezet als het Leger des Heils. Ook Suzan noemt de nieuwe keuken en het restaurant in Buitenhaeghe een succes waaraan de OR heeft meegewerkt. Eigenlijk is het een mooi voorbeeld hoe je, als je de krachten bundelt, en daarmee bedoel ik niet alleen de OR, je heel veel kunt verwezenlijken. Bij de plannen, de verbouwing en de problemen zijn we nauw betrokken geweest. We kregen 14

17 uitleg wat er ging gebeuren, we hebben de maquette gezien. De transparantie van alles maakt het werk zo positief. Er wordt niets achter onze rug om gedaan. Daar houd ik van en waardeer het enorm. De OR-voorzitter hanteert twee agenda s, vertelt ze lachend. Eén daarvan is mijn OR-agenda. Ik schrijf daarin alles op, bijvoorbeeld zaken waar we over zes maanden aandacht aan moeten geven. Zo kan ik het niet vergeten. Suzan vindt het jammer dat niet alle zetels zijn bezet. We hebben nog een aantal vacatures, die we straks na de verkiezingen hopen in te kunnen vullen. Ik kan de kandidaten verzekeren dat het OR-werk een boeiende bezigheid is. Meer scholing voor het personeel op de werkvloer is wat de OR op de agenda gaat zetten. De maatschappij verandert snel en er zijn een aantal zorgcentra in onze omgeving bij gekomen. Ook de ouder wordende mens is veranderd ten opzichte van een aantal jaren geleden. Ze zijn moderner, mondiger, omgevingsbewuster en daar is helemaal niets mis mee. We moeten meer aandacht geven aan wat de bewoner zelf wil. Luisteren en er iets mee doen. Doelgroepen veranderen ook, dus moeten we meer leren over die nieuwe doelgroepen. Ze geeft daarmee aan dat de bewoners zich gelukkig moeten voelen en ook mogen aangeven waar ze behoefte aan hebben. Ik zie dat allemaal als iets positiefs. Als OR kunnen wij die gevoelens dan weer delen met de bestuurder, die altijd aandacht en waardering heeft voor onze inbreng. Zelf leert ze elke dag nog steeds. Door naar onze bewoners te luisteren ontdek ik ook wat ik misschien verkeerd doe of hoe het ook anders kan. Die houding wil ik ook meenemen in de OR, want we zijn er niet om kritiek te leveren, maar om samen met de directie en alle werknemers het beste zorgpakket voor onze cliënten te leveren. Wat ontbreekt, moeten we aanvullen. Ruim twintig jaar werkt Suzan nu in de zorg en ze vertelt dat ze eigenlijk de ouderenzorg is ingerold. Ik zag een advertentie voor Buitenhaeghe, ben binnengestapt en werd aangenomen. Nu werk ik op de psychogeriatrische afdeling, waar mensen met dementie zijn opgenomen. Het gaat erom hen zo goed mogelijk te leren kennen, zodat je aanvoelt of er iets met hen aan de hand is wat ze zelf niet kunnen aangeven. Ik vind het belangrijk om de familie bij de zorg te betrekken, die zich soms schuldig voelt. Het is ook onze taak om die schuldgevoelens weg te nemen. Suzan Karabay Voorzitter Ondernemingsraad Leger des Heils Flevoland 15

18 Ik ben iemand die altijd kansen ziet Manager Primair Proces Carolien Bronkhorst kijkt met gemengde gevoelens naar de komende veranderingen binnen de AWBZ en ze verwoordt die als volgt: Iedere verandering kent bedreigingen, maar biedt tegelijkertijd ook kansen. Juist op die kansen wil zij zich richten. De afgelopen jaren zijn er intern al grote veranderingen geweest, waardoor zij denkt dat de afdeling Maatschappelijke Dienstverlening Flevoland klaar is om allerlei externe veranderingen het hoofd te kunnen bieden die in de nabije toekomst worden opgelegd. We hebben ons als Leger des Heils op de kaart gezet. We zijn van een organisatie die reactief was ingericht, daar bedoel ik mee ad hoc reageerde, veranderd in een proactieve organisatie. We zijn veel beleidsmatiger gaan werken. Beleidsprocessen zijn goed geregeld, er is sturingsmateriaal ontwikkeld om de afdelingen beter te volgen en te sturen, we zijn als organisatie in meerdere opzichten gegroeid. Dat is dus voor Carolien een zorg minder. Zorgen maakt ze zich wel over de ontwikkelingen binnen onze maatschappij. We hebben een maatschappij gecreëerd en die maatschappij zie je ook terug in de zorg. Het is allemaal heel erg individueel en je moet in een bepaald hokje passen. Het is in of out. Je kunt niet een beetje in een hokje passen en ook nog een beetje in een ander hokje. Als je dat doet, val je buiten de boot. De mensen die eigenlijk meerdere hokjes nodig hebben, zijn onze doelgroep, die we goed in beeld moeten houden. Zij vragen om net iets andere hulp en begeleiding, om ze mee te kunnen laten doen in de maatschappij. Dat moet niet alleen gebeuren vanuit een goed hart, maar we moeten ons daarin professioneel onderscheiden. We moeten ons blijvend focussen op de kwaliteit. De Wet Werken naar Vermogen wordt door haar aangehaald, waardoor zij zeker kansen ziet voor het Leger des Heils Flevoland. We moeten erkennen dat er een groep mensen is die we jarenlang hebben afgeschreven, maar waar nu wellicht weer kansen voor komen, omdat die nu weer mee mogen doen. Daar willen wij ons als Leger des Heils Flevoland graag voor gaan inzetten. Daarnaast heb je bijvoorbeeld de IQ maatregel die aangekondigd is, waarbij de hoogte van het IQ wordt verlaagd om iemand met een verstandelijke beperking aan te merken. De mensen met een licht verstandelijke beperking, sowieso al een doelgroep die het lastig heeft. Vaak loopt men al een leven lang op hun tenen om een beetje mee te kunnen komen in onze hedendaagse maatschappij. Door zo n maatregel te nemen en ze niet meer als doelgroep te erkennen, zullen er nog meer mensen tussen wal en schip raken. Bang voor de komende bezuinigingen is Carolien Bronkhorst niet. Ook daarin ziet ze kansen. Je kunt natuurlijk in een hoekje gaan zitten klagen dat je niet kunt 16

19 De ideale omgeving om te groeien rondkomen met de centjes, maar je kunt ook gaan kijken hoe je bepaalde zaken anders kunt doen. Het klinkt misschien wat naïef, maar onze doelgroep zal er altijd zijn en ik heb het vertrouwen dat er ook altijd middelen zullen zijn om deze doelgroep van dienst te zijn; linksom of rechtsom. Carolien Bronkhorst Manager Primair Proces Maatschappelijke Dienstverlening Er is een positieve chemie tussen Michel van Dijk en Said Imbouh. Twee onhandelbare jongeren die in Vast en Verder maatjes werden en dat laatste tot op de dag van vandaag nog zijn. Dat onhandelbare is inmiddels verleden tijd, vertellen ze in de woning die Michel een paar weken geleden in Almere Poort heeft betrokken. De midden twintigers kwamen in mei 2010 vlak na elkaar bij deze afdeling van Leger des Heils Flevoland binnenstappen. Ik was door de reclassering geplaatst. Ik heb dus een verleden, maar ik kreeg de kans om te werken aan mijn toekomst. Zij wilden dat ik weer op het rechte pad kwam en ik wilde dat zelf ook. Wie de twee jonge mannen gezellig samen televisie ziet kijken, kan zich geen voorstelling maken wat er zich allemaal in hun leven heeft afgespeeld. Veel willen ze er niet over kwijt, wel dat Michel een heel kort lontje had en voordat het was aangestoken al kon ontploffen. Said vertelt dat het bij hem thuis allemaal nogal streng was. Ja, als je dan buiten op straat met je vrienden bent, ga je juist dingen doen die tegen alle autoriteit en regels indruisen. Beiden zijn vol lof over de begeleiding bij Vast en Verder. Er is altijd wel iemand bij wie je terecht kunt, al is het middenin de nacht, zegt Michel. Om over de dingen waar je mee zit te praten haalt wel de druk van de ketel. Geen onderdak, geen werk, emotionele turbulentie en familie issues, alle factoren voor een rampzalig concept liggen volgens Said ten grondslag aan zijn recalcitrant gedrag. Ik ben helemaal geen slechte jongen, ik heb alleen veel pech gehad, lacht hij. Al snel kreeg hij door de begeleiding in Vast en Verder in de gaten dat je met wat meer geduld en begrip voor de standpunten van anderen veel verder komt dan met altijd maar dwarsliggen. Ik heb mijn omgangsvaardigheden, dus het omgaan met andere mensen, sterk verbeterd. Waar ik vroeger tegenin zou gaan, zal ik nu luisteren en het ook van een andere kant bekijken. Michel vindt vooral dat hij in meerdere opzichten gegroeid is. Het klinkt misschien gek, maar ik ben wel volwassener geworden. Ik kwam binnen bij Vast en Verder als een straatjongen, nu heb ik geleerd om me te beheersen. Kijk, als je de dingen doet die de begeleiders 17

20 Ik ben redelijk tevreden van je vragen, dan kom je het verst. Said heeft een eigen woning in Almere. Ook tijdens zijn verblijf in Vast en Verder bleef zijn vriendin, met wie hij al vijf jaar een vaste relatie heeft, in hem geloven. Ons eerste kindje is op komst, zegt hij trots. Bijna twee jaar trekken Michel en Said nu met elkaar op. De tijd van voogden en opvanghuizen is voorbij. Je kunt natuurlijk wel de hele wereld de schuld geven van wat er misgaat, maar uiteindelijk ligt het vaak aan jezelf, reflecteren ze. Vast en Verder creëerde de ideale omgeving om verder te groeien. We zijn geholpen richting werk, hebben werkervaring opgedaan en wonen nu zelfstandig. Natuurlijk nog wel met begeleiding. Ze werken allebei als kok in de keuken van het Hoofdkantoor van het Leger des Heils in Almere. Een mooi opstapje naar werk in Vast & Verder Vast & Verder biedt opvang voor jongeren van 15 tot 25 jaar, die dakof thuisloos zijn of dreigen te worden. Het gaat om jongens en meisjes met uiteenlopende, vaak complexe problemen. Vaak zijn zij daarbij (meer dan eens) in contact gekomen met Justitie. Vast & Verder wil voorkomen dat zij een zwervend bestaan gaan leiden. Daarom krijgen zij de kans om de nodige vaardigheden te ontwikkelen die hen een stuk zelfstandiger maken. Het vinden van eigen huisvesting na Vast & Verder is onderdeel van de hulp. Daarnaast wordt met de jongeren gezocht naar een goede dagbesteding en aandacht besteed aan het verbeteren van hun sociale vaardigheden. een magazijn bijvoorbeeld, vindt Michel. Ik heb ook mijn rijbewijs als heftruckchauffeur. Ik ben hard aan het solliciteren en word daarbij goed geholpen door mijn jobcoach, maar gemakkelijk is het niet. Said blijft het liefst in de keuken werken, maar dan wel in een driesterren restaurant. Ik vind koken heerlijk rustgevend. Van losse ingrediënten een gerecht maken is gewoon super. Een vaste baan is in ons geval heel belangrijk. Je mag dan wel een mooi huis hebben, maar als je alleen maar thuis zit kom je ook niet verder. Wat Vast en Verder voor hen heeft betekend? Het heeft ons gebracht waar we heen wilden en je ziet, dat is best een heel eind! We hebben nu wat we vroeger nooit hadden: een eigen woning, werk, sociaal netwerk, collega s en elkaar. Michel van Dijk en Said Imbouh Oud-bewoners Vast en Verder Directeur Bedrijfsvoering Dick Tillema kijkt tevreden terug op het jaar 2011, maar geeft direct aan dat er nog veel kan verbeteren. Ik denk dat medewerkers onze cliënten nog meer vanuit oprechte belangstelling kunnen benaderen. De bejegeningscursussen die we zijn gestart, zijn een hulpmiddel om die oprechte belangstelling te activeren. Met een voorbeeld geeft hij aan wat 18

21 hij precies bedoelt. In ons verpleeghuis kun je een cliënt in een rolstoel in een groep aan een tafel zetten en er vanuit gaan dat hij of zij zich wel redt. Je kunt je echter ook afvragen of die persoon alleen aan een tafel wil zitten en misschien mijn hulp nodig heeft bij wat ze vandaag wil doen. Klaren we gewoon een klus of vragen we ons liefdevol af waarmee we onze cliënten het beste kunnen dienen. Dick praat rustig en weegt zijn woorden zorgvuldig af. Ik noem dat heel bewust liefdevol, omdat we een christelijke organisatie zijn die de liefde van God door onze betrokkenheid bij mensen wil laten zien. Daar gaan we ons binnen de afdeling Verzorging en Verpleging nog meer voor inzetten. Daarnaast moet er ook meer aandacht voor de medewerkers komen. De medewerker moet het gevoel hebben dat hij wordt gezien en gekend. Daarom komen er maandelijks werkbegeleidingsgesprekken met de leidinggevende. Dat heeft tot gevolg dat er meer vertrouwen komt in de leidinggevende en in de organisatie, wat moet leiden tot meer motivatie op de werkvloer. Vanuit het Bedrijfsbureau zijn de afdelingsmanagers voorzien van sturingsinformatie, zo legt Dick uit. Als wij van hen verwachten dat zij aan integraal management doen, dan moeten zij ook weten waar zij op moeten letten. Elke maand rapporteren wij nu per afdeling het ziekteverzuim, de in- en uitstroom van personeel, klachten, incidentmeldingen, allemaal van dat soort informatie. In 2012 gaan we dat nog meer verfijnen. We zullen een toelichting geven op de informatie die zij krijgen, zodat de managers nog sneller weten hoe het er met hun afdeling voorstaat en aan welke punten zij aandacht moeten geven. Het ziekteverzuim dat in het verleden veel te hoog was, is drastisch gedaald doordat de afdelingsmanagers door het volgen van trainingen meer en meer de regievoerders zijn geworden. In het oude plaatje stond de arbo-arts centraal, nu is dat de manager die een directe lijn met de medewerker heeft. Toch vindt de directeur bedrijfsvoering dat het ziekteverzuim nog verder terug kan worden gedrongen. Om dat te bereiken zijn we als directie bij alle teams langsgegaan om een aantal zaken te verduidelijk. Bijvoorbeeld het feit dat de werkgever twee jaar lang zelf de ziektekosten moet betalen. Dat is een aanslag op de begroting waarvoor ze mede verantwoordelijk zijn. Bovenstaande ontwikkelingen hebben er mede voor gezorgd dat het negatieve financiële resultaat, dat in 2010 nog ruim drie miljoen euro bedroeg, nu iets meer dan een miljoen euro is. We hebben een fantastische inhaalslag gemaakt, maar we zijn er nog niet. De interne capaciteit van de afdeling intramuraal hebben we optimaal benut, wat ook geld heeft opgeleverd. We werken nu aan het verminderen van personeel dat niet in loondienst is. We willen kostenneutraal uitkomen met de afdeling Participatie en Werk, of 50I50 zoals dat nu heet. Dat is een weerbarstig product, maar we zien al resultaat. Kortom, als ik naar alle ontwikkelingen in het afgelopen jaar kijk, dan ben ik redelijk tevreden. Vooruitkijken hoort ook tot de taken van een directeur bedrijfsvoering. In 2013 gaat er veel veranderen in de zorgfinanciering. Dat wordt een belangrijk speerpunt in 2012 en we hebben eigenlijk met alles wat we in 2011 hebben gedaan daar al een voorsprong op genomen. Dick Tillema Directeur Bedrijfsvoering 19

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

De Budget Ster: omgaan met je schulden

De Budget Ster: omgaan met je schulden De Budget Ster: omgaan met je schulden Budget Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Budget Ster MOTIVATIE EN VERANTWOORDELIJKHEID STRESS DOOR SCHULDEN BASISVAARDIGHEDEN STABILITEIT FINANCIEEL ADMINISTRATIEVE

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen + > vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je

Nadere informatie

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe

Nadere informatie

Over schulden gesproken

Over schulden gesproken Over schulden gesproken Verhalen uit de praktijk Sandra van der Stege 8 Inleiding In Nederland zijn veel mensen met schulden. Ongeveer 1 op de 5 mensen heeft moeite om elke maand rond te komen. In de schulden

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen. Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl

Nadere informatie

Je bent jong en je wilt wat!

Je bent jong en je wilt wat! Je bent jong en je wilt wat! Logisch, je voelt je geen sukkel. Je bent jong, je zit vol energie en je wilt eruit halen wat er uit dit leven te halen valt. Plezier maken, feesten en doen waar je zin in

Nadere informatie

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

Een land waar. mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps

Een land waar. mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps Een land waar mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps Lilian (48) vraagt haar zoontje om even een handje te komen geven. Dat doet hij en dan gaat hij weer lekker verder spelen. Wij nemen plaats aan

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht.

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht. 1. Joris Hé Roos, fiets eens niet zo hard. Roos schrikt op en kijkt naast zich. Recht in het vrolijke gezicht van Joris. Joris zit in haar klas. Ben je voor mij op de vlucht?, vraagt hij. Wat een onzin.

Nadere informatie

Zondag 6 maart 2016, 10.00 uur Jeugddienst. Voorganger: ds. Bert de Wit

Zondag 6 maart 2016, 10.00 uur Jeugddienst. Voorganger: ds. Bert de Wit Preek Zondag 6 maart 2016, 10.00 uur Jeugddienst Thema: @Home Voorganger: ds. Bert de Wit Schriftlezing: Lucas 15:11-32 Een vader had twee zonen zo begint het verhaal. Met de beschrijving van een gezin.

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG ALS EEN HOND DREIGT OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN DIE DREIGEN. JE KUNT

Nadere informatie

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn

Nadere informatie

3 Bijna ruzie. Maar die Marokkanen en Turken horen hier niet. Ze moeten het land uit, vindt Jacco.

3 Bijna ruzie. Maar die Marokkanen en Turken horen hier niet. Ze moeten het land uit, vindt Jacco. 1 Het portiek Jacco ruikt het al. Zonder dat hij de voordeur opendoet, ruikt hij al dat er tegen de deur is gepist. Dat gebeurt nou altijd. Zijn buurjongen Junior staat elke avond in het portiek te plassen.

Nadere informatie

Weer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis.

Weer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis. Weer naar school Kim en Pieter lopen het schoolplein op. Het is de eerste schooldag na de zomervakantie. Ik ben benieuwd wie onze mentor * is, zegt Pieter. Kim knikt. Ik hoop een man, zegt ze. Pieter kijkt

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf.

Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf. Les 1 Werk en inkomen (1) Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf. Evert en Monica -2 Rijbewijs Monica is jarig.

Nadere informatie

Gebruikersgids jeugdigen met een licht verstandelijke beperking. Algemene informatie Informatie per zorgzwaartepakket (ZZP)

Gebruikersgids jeugdigen met een licht verstandelijke beperking. Algemene informatie Informatie per zorgzwaartepakket (ZZP) Gebruikersgids jeugdigen met een licht verstandelijke beperking Algemene informatie Informatie per zorgzwaartepakket (ZZP) Inhoud Samenvatting 3 Over welke problemen gaat het? 3 Voorbeelden 3 Welke hulp

Nadere informatie

U in het middelpunt Die migraine hè Levenservaring verzilveren

U in het middelpunt Die migraine hè Levenservaring verzilveren Welzijn op recept Welkom bij SWOA. Uw huisarts heeft u met ons in contact gebracht. De dokter kan u op dit moment geen passende behandeling (meer) bieden. Toch voelt u zich niet lekker, of heeft u pijn.

Nadere informatie

Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen

Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen Soms voel je je gevangen door het leven. Vastgezet door de drukte, en beklemd in je eigen hoofd. Je voelt je niet vrij en je voelt geen liefde. Met deze tips breng

Nadere informatie

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF

Nadere informatie

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst.

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst. Interview op zaterdag 16 mei, om 12.00 uur. Betreft een alleenstaande mevrouw met vier kinderen. Een zoontje van 5 jaar, een dochter van 7 jaar, een dochter van 9 jaar en een dochter van 12 jaar. Allen

Nadere informatie

De gelijkenis van de twee zonen. Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten

De gelijkenis van de twee zonen. Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten De gelijkenis van de twee zonen Lees : Mattheüs 21:28-32 Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel

Nadere informatie

De gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht

De gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht De gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht Lees : Mattheüs 18:21-35 Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was,heeft Hij gelijkenissen verteld

Nadere informatie

gezinsvormen [ behandeling in een gezin ]

gezinsvormen [ behandeling in een gezin ] gezinsvormen [ behandeling in een gezin ] 03 Gezinshuis meestal een passend antwoord op een uithuisplaatsing voorwoord Ambiq biedt specialistische zorg aan kinderen, jongeren, hun ouders en volwassenen

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

Partner. Werk en opleiding. Ik wil graag: Ik wil graag:

Partner. Werk en opleiding. Ik wil graag: Ik wil graag: Werk en opleiding Partner Werk gaan zoeken Ander werk vinden Een vaste baan vinden Beter op kunnen schieten met mijn collega s Geen ruzie hebben met mijn baas Werkervaring krijgen (Vaker) vrij nemen Leren

Nadere informatie

ALLES DUBBEL. Survivalgids. voor startende tweelingmama s. Denise Hilhorst

ALLES DUBBEL. Survivalgids. voor startende tweelingmama s. Denise Hilhorst Voorproefje ALLES DUBBEL Survivalgids voor startende tweelingmama s Denise Hilhorst Inhoud Dubbel van start 7 Dubbel ervaren 8 Dubbel zwanger 10 Dubbel voorbereiden 19 Dubbel bevallen 25 Dubbel voeden

Nadere informatie

Jeugdigen met een licht verstandelijke beperking

Jeugdigen met een licht verstandelijke beperking Jeugdigen met een licht verstandelijke beperking versie 2009 Informatie over zorgzwaartepakketten voor jeugdigen met een licht verstandelijke beperking 2 Inhoud Samenvatting... 4 Inleiding... 8 Algemene

Nadere informatie

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven.

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. Beginsituatie: De lln doen als inleiding op het project rond geloven en de kerkwandeling, een filosofisch gesprek. Er komen verschillende

Nadere informatie

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen 14 In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen einde, alleen een voortdurende kringloop van materie

Nadere informatie

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft!

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! Scott de Jong http://www.positiefleren.nl - 1 - Je leest op dit moment versie 2.0 van het Ebook: 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft.

Nadere informatie

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie.

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. De cliënt krijgt een groot vel papier en kleurkrijt. De opdracht is: Teken je gezin van herkomst rond de etenstafel. Een werkvorm

Nadere informatie

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet!

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet! Gevaarlijke liefde Gevaarlijke liefde In de pauze Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Als je verliefd wordt ben je in de wolken. Tegelijk voel je je

Nadere informatie

Lieve mensen van de Hofkerk, gasten, gemeente van Jezus Christus

Lieve mensen van de Hofkerk, gasten, gemeente van Jezus Christus Zondag 27 september Markus 9, 30-37 Overdenking Lieve mensen van de Hofkerk, gasten, gemeente van Jezus Christus 1) Ongemakkelijk gevoel Ik kreeg een beetje een ongemakkelijk gevoel toen ik dat gedeelte

Nadere informatie

Zondag 16 december, 3 e advent dienst met HA ds. A.J.Wouda. Filippenzen 4: 4-9. Gemeente van onze Heer Jezus Christus,

Zondag 16 december, 3 e advent dienst met HA ds. A.J.Wouda. Filippenzen 4: 4-9. Gemeente van onze Heer Jezus Christus, Zondag 16 december, 3 e advent dienst met HA ds. A.J.Wouda Filippenzen 4: 4-9 Gemeente van onze Heer Jezus Christus, Een paar verzen uit een brief van Paulus aan de gemeente in Filippi, een klein havenstadje

Nadere informatie

Iedereen heeft een verhaal

Iedereen heeft een verhaal informatie voor jongeren Iedereen heeft een verhaal > Goed om te weten als je tijdelijk naar JJC gaat Iedereen heeft een eigen verhaal. Veel verhalen gaan over waarom het niet allemaal gelopen is zoals

Nadere informatie

Verslag participatiedebat deel 2. Het werknemersperspectief

Verslag participatiedebat deel 2. Het werknemersperspectief Verslag participatiedebat deel 2. Het werknemersperspectief Datum: Plaats: Gespreksleiding: Gastsprekers: Participanten: Bezoekers: Thema: vrijdag 17 oktober 2014, 15:00-17:00 uur De Gouden Zaal van DROOMvilla

Nadere informatie

Aan de slag met de Werk Ster!

Aan de slag met de Werk Ster! Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt

Nadere informatie

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten.

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten. Lekker ding Pas op!, roept Anita. Achter je zitten de hersendoden! Ik kijk achterom. Achter ons zitten twee jongens en drie meisjes hun boterhammen te eten. Ze zijn gevaarlijk, zegt Anita. Ze schudt haar

Nadere informatie

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Zondag 2 november 2014 * Gedachtenis van de overledenen Kogerkerk * Preek Spreuken 9. 1 18 / Matteüs 25, 1-13 Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Vandaag een prachtige en poëtische tekst

Nadere informatie

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197 Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,

Nadere informatie

Jezus vertelt, dat God onze Vader is

Jezus vertelt, dat God onze Vader is Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.

Nadere informatie

ONDERSTEUNING VAN MENSEN MET EEN LICHAMELIJKE HANDICAP EN/OF NIET-AANGEBOREN HERSENLETSEL

ONDERSTEUNING VAN MENSEN MET EEN LICHAMELIJKE HANDICAP EN/OF NIET-AANGEBOREN HERSENLETSEL Ondersteuning bij wonen ONDERSTEUNING VAN MENSEN MET EEN LICHAMELIJKE HANDICAP EN/OF NIET-AANGEBOREN HERSENLETSEL Voorpagina: Kjerke de Vries: Ik heb niet erg veel hulp nodig. Daarom verhuis ik van een

Nadere informatie

Vanjezelfhouden.nl 1

Vanjezelfhouden.nl 1 1 Kan jij van jezelf houden? Dit ontwerp komt eigenlijk altijd weer ter sprake. Ik verbaas mij erover hoeveel mensen er zijn die dit lastig vinden om te implementeren in hun leven. Veel mensen willen graag

Nadere informatie

Johannes 12 : 7. (Judas) dia 1

Johannes 12 : 7. (Judas) dia 1 Johannes 12 : 7 A (Judas) er was ergens een gemeentevergadering waar gesproken werd over de aanschaf van een orgel iemand kwam naar voren en zei dat hij tegen was een paar ton voor een orgel is geldverspilling

Nadere informatie

Verslaving. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving. Als iemand niet meer zonder... kan

Verslaving. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving. Als iemand niet meer zonder... kan ggz voor doven & slechthorenden Verslaving Als iemand niet meer zonder... kan Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving Herkent u dit? Veel mensen gebruiken soms

Nadere informatie

De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.

De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen

Nadere informatie

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo. Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan

Nadere informatie

Klanttevredenheidsonderzoek. Ouders

Klanttevredenheidsonderzoek. Ouders Klanttevredenheidsonderzoek Ouders - 2017 Vraag 1: Wat voor cijfer zou u Columbus willen geven? Ons gemiddelde is een 8,3! Het onderzoek is 51 keer verstuurd en maar liefs 39 keer Ingevuld retour gekomen,

Nadere informatie

De twee zaken waarover je in dit boek kunt lezen, zijn de meest vreemde zaken die Sherlock Holmes ooit heeft opgelost.

De twee zaken waarover je in dit boek kunt lezen, zijn de meest vreemde zaken die Sherlock Holmes ooit heeft opgelost. Sherlock Holmes was een beroemde Engelse privédetective. Hij heeft niet echt bestaan. Maar de schrijver Arthur Conan Doyle kon zo goed schrijven, dat veel mensen dachten dat hij wél echt bestond. Sherlock

Nadere informatie

Tineke Boudewijns VERSTAG

Tineke Boudewijns VERSTAG Tineke Boudewijns VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen

Nadere informatie

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 6 Zacheüs (1) Het is erg druk in de stad vandaag. Iedereen loopt op straat. Zacheüs wurmt zich

Nadere informatie

Gemaakt door: Kelly.

Gemaakt door: Kelly. De kanjertraining. Gemaakt door: Kelly. Inhoud. Inhoud. 1 Inleiding. 2 Wat is de Kanjertraining? 3 Hoe en wanneer is de Kanjertraining ontstaan? 4 Wanneer ga je naar de Kanjertraining? 6 Welke stappen

Nadere informatie

VIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN

VIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN E-BLOG VIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN in samenwerken Je komt in je werk lastige mensen tegen in alle soorten en maten. Met deze vier verbluffend eenvoudige tactieken vallen

Nadere informatie

Lucas 10:25-37 - Mag Jezus jouw naaste zijn?

Lucas 10:25-37 - Mag Jezus jouw naaste zijn? Lucas 10:25-37 - Mag Jezus jouw naaste zijn? Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op: hmveurink@gmail.com. Bij deze preek is geen powerpoint

Nadere informatie

Wanneer vertel je het de kinderen? Kies een moment uit waarop je zelf en de kinderen niet gestoord kunnen worden.

Wanneer vertel je het de kinderen? Kies een moment uit waarop je zelf en de kinderen niet gestoord kunnen worden. Hoe vertel je het de kinderen? Op een gegeven moment moet je de kinderen vertellen dat jullie gaan scheiden. Belangrijk is hoe en wat je hen vertelt. Houd rekening daarbij rekening met de leeftijd van

Nadere informatie

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou.

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou. JUST BE YOU.NL Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen Marian Palsgraaf - www.justbeyou.nl Het mooiste wat je kunt worden is jezelf. Mijn passie is mensen te helpen

Nadere informatie

Klantreis Terugval dakloosheid. Disgover

Klantreis Terugval dakloosheid. Disgover Klantreis Terugval dakloosheid Disgover PERSONA S Persona - Mark Netwerk/milieu Eigenwijs Sociaal Beïnvloedbaar Kort lontje Mark is 52 jaar, heeft geen contact meer met zijn familie. Door een slechte jeugd

Nadere informatie

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst.

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Hallo, Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Dat is namelijk helemaal niet zo makkelijk. Veel studenten weten nog niet precies wat ze willen en hoe ze dat

Nadere informatie

Publieksjaarverslag Zorg in de regio voor mensen met een verstandelijke beperking en kinderen met een ontwikkelingsachterstand

Publieksjaarverslag Zorg in de regio voor mensen met een verstandelijke beperking en kinderen met een ontwikkelingsachterstand Publieksjaarverslag 2011 Zorg in de regio voor mensen met een verstandelijke beperking en kinderen met een ontwikkelingsachterstand Op het Rijtven gaat van alles gebeuren. In 2011 werden alle kabels en

Nadere informatie

9 Vader. Vaders kijken anders. Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd

9 Vader. Vaders kijken anders. Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd 53 9 Vader Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd heeft. P Ik begin steeds beter te begrijpen dat het heel bijzonder is dat ik een kind van God, mijn

Nadere informatie

Thema Kinderen en school. Demet TV. Lesbrief 9. De kinderopvang

Thema Kinderen en school. Demet TV. Lesbrief 9. De kinderopvang Thema Kinderen en school. Demet TV Lesbrief 9. De kinderopvang zoekt opvang voor haar kind. belt naar een kinderdagverblijf. Is er plaats? Is de peuterspeelzaal misschien een oplossing? Gaat inschrijven

Nadere informatie

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna

Nadere informatie

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)

Nadere informatie

Luisteren naar de Heilige Geest

Luisteren naar de Heilige Geest Luisteren naar de Heilige Geest Johannes 14:16-17 En Ik zal de Vader bidden en Hij zal u een andere Trooster geven om tot in eeuwigheid bij u te zijn, de Geest der waarheid, die de wereld niet kan ontvangen,

Nadere informatie

&Ons Tweede Thuis VOLWASSENEN

&Ons Tweede Thuis VOLWASSENEN &Ons Tweede Thuis VOLWASSENEN & & VOLWASSENEN Ondersteuning voor mensen met een beperking Heb je een beperking of heeft je zoon of dochter een beperking? Dan is wat ondersteuning soms erg welkom. Ons Tweede

Nadere informatie

Preekje - Gezinsdienst. Ik ben de goede herder. Jubilate - 22 april uur. Voorganger: ds. Bert de Wit

Preekje - Gezinsdienst. Ik ben de goede herder. Jubilate - 22 april uur. Voorganger: ds. Bert de Wit Preekje - Gezinsdienst Jubilate - 22 april 2018-10.00 uur Ik ben de goede herder Voorganger: ds. Bert de Wit Schriftlezing: Johannes 10:11-16 (Bijbel in Gewone Taal) Gemeente van onze Heer, Jezus Christus,

Nadere informatie

een dierbare verliezen

een dierbare verliezen een dierbare verliezen een dierbare verliezen U heeft kort geleden iemand verloren. Dat kan heel verwarrend zijn. Vaak is het moeilijk te accepteren dat iemand er niet meer is. Soms is het verdriet of

Nadere informatie

Deel 12/12. Ontdek die ene aanpak waarmee je al je problemen oplost

Deel 12/12. Ontdek die ene aanpak waarmee je al je problemen oplost Beantwoord eerst de volgende vragen: 1. Welke inzichten heb je gekregen n.a.v. het vorige deel en de oefeningen die je hebt gedaan? 2. Wat heb je er in de praktijk mee gedaan? 3. Wat was het effect op

Nadere informatie

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid 18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid Goed, gezond en gemotiveerd aan het werk tot je pensioen? Dat bereik je door kansen te pakken op het werk. Leer aan de hand van onderstaande punten hoe je

Nadere informatie

Vangnetteam Parkstad. Secretariaat Meldpunt: T 045 573 65 99 Bezoekadres: Raadhuisstraat 3, 6444 AA Brunssum

Vangnetteam Parkstad. Secretariaat Meldpunt: T 045 573 65 99 Bezoekadres: Raadhuisstraat 3, 6444 AA Brunssum Secretariaat Meldpunt: Vangnetteam Parkstad Extra ondersteuning voor wie dat gebruiken kan... 1 2 3 4 5 9 10 6 Soms kunnen mensen wel eens wat extra hulp gebruiken. Al vinden veel mensen het lastig om

Nadere informatie

rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005

rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005 rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005 Provided by Fanart Central. http://www.fanart-central.net/stories/user/fightgirl91/21803/rijm Chapter 1 - rijm 2 1 - rijm Gepaard

Nadere informatie

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna

Nadere informatie

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Algemene brochure. voor mensen met een beperking. MEE maakt meedoen mogelijk

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Algemene brochure. voor mensen met een beperking. MEE maakt meedoen mogelijk MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Algemene brochure voor mensen met een beperking MEE maakt meedoen mogelijk 1 Colofon Tekst en samenstelling Eenvoudig Communiceren Amsterdam Afd. Communicatie

Nadere informatie

Jouw Belang Jouw ouders bespreken gezamenlijk over én met jou wat jouw belang is. Zodat jouw ouders

Jouw Belang Jouw ouders bespreken gezamenlijk over én met jou wat jouw belang is. Zodat jouw ouders - Dit basis Kindplan kan als onderdeel worden ingevoegd in het ouderschapsplan of los worden gebruikt door ouders al dan niet met hulp van een professional - Ouders ga na de eerste afspraak met een professional

Nadere informatie

narratieve zorg Elder empowering the elderly

narratieve zorg Elder empowering the elderly narratieve zorg Elder empowering the elderly huisbezoek 1: KENNISMAKING - 2 - KENNISMAKING - huisbezoek 1- a kennismaking huisbezoek 1: KENNISMAKING a vertrouwelijkheid individueel in teamverband naar

Nadere informatie

Wat kan ik voor u doen?

Wat kan ik voor u doen? 139 139 HOOFDSTUK 9 Wat kan ik voor u doen? WOORDEN 1 1 Peter is op vakantie. Hij stuurde mij een... uit Parijs. a brievenbus b kaart 2 Ik heb die kaart gisteren.... a ontvangen b herhaald 3 Bij welke...

Nadere informatie

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er

Nadere informatie

Maatschappelijk werk (alweer)

Maatschappelijk werk (alweer) Maatschappelijk werk (alweer) Na mijn tweede miskraam heb ik toch weer besloten om het er op te wagen naar maatschappelijk werk te gaan. Ik vond de stap echt wel heel zwaar, want ik hou er niet zo van.

Nadere informatie

Schakenbosch in het kort. Informatie voor jongeren en ouders

Schakenbosch in het kort. Informatie voor jongeren en ouders Schakenbosch in het kort Informatie voor jongeren en ouders Het lukt mij niet om vrienden te maken en te houden. Ik word zo snel boos, dat ik het zelf niet begrijp. Ik doe dingen die ik niet wil, omdat

Nadere informatie

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les

Nadere informatie

HET VERHAAL VAN KATRIN

HET VERHAAL VAN KATRIN HET VERHAAL VAN KATRIN Katrin begon heroïne te gebruiken toen ze ongeveer 12 was. In het begin deed ze dat nog af en toe. We hadden er niet genoeg geld voor. Door een ingrijpende gebeurtenis ging ze steeds

Nadere informatie

Weet wat je kan Samenvatting op kaarten

Weet wat je kan Samenvatting op kaarten Samenvatting op kaarten 16 kaarten met samenvattingen van de inhoud van de module, psychoeducatie over een Lichte verstandelijke Beperking (LVB) voor cliënten en hun naasten. De kaarten 1 14 volgen de

Nadere informatie

speciaal onderwijs lesbrief gokken UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL

speciaal onderwijs lesbrief gokken UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL speciaal onderwijs UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL inhoud LES 1: KENNISMAKING MET GOKKEN 3 HOE KUN JE GOKKEN? 3 WIE IS DE WINNAAR? 4 EENS OF ONEENS?

Nadere informatie

Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7. Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11. Activiteit 03: Acting out 16

Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7. Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11. Activiteit 03: Acting out 16 Inhoud Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7 Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11 Activiteit 03: Acting out 16 Activiteit 04: Schuld 22 Activiteit 05: Angst 26 Activiteit 06: Verdriet

Nadere informatie

Thema In en om het huis.

Thema In en om het huis. http://www.edusom.nl Thema In en om het huis. Les 22. Een huis zoeken Wat leert u in deze les? Praten over uw huis Informatie over het vinden van een nieuwe woning Praten over wat afgelopen is Veel succes!

Nadere informatie