A Stoffen B Energie C Giftig/schadelijk Stap 1 1A 1B 1C Stap 2 2A 2B 2C Stap 3 3A 3B 3C

Transcriptie

1 Duurzaam Denken- Duurzaam Doen De hele kringloop - docent Inleiding Een brandstof is goed of slecht voor het milieu. Door deze opdracht kijken leerlingen verder. Ze kunnen zeggen op welke manier de brandstof goed of slecht voor het milieu is. Ook vergelijken ze twee brandstoffen. Brandstoffen worden gemaakt, gebruikt en na gebruik is er afval over. Ze kijken daarom naar de hele kringloop van de brandstof. Niet alleen naar het gebruik, maar ook wat er daarvoor en daarna gebeurt. Daarvoor is de kringloop in drie stappen ingedeeld: stap 1 productie, stap 2 gebruik en stap 3 afval van de brandstof. Ze gaan op zoek naar antwoorden op drie vragen tijdens stap 1, 2 en 3 van de kringloop. Over welke stoffen gaat het bij die stap? Is veel of weinig energie nodig voor die stap? En zijn er stoffen in die stap die giftig zijn, gevaarlijk of op een andere manier slecht voor het milieu. Met deze antwoorden kunnen ze iets zeggen over HOE een brandstof goed of slecht is voor het milieu. Bij stap 1, 2 en 3 is er iets over A stoffen, B energie en C gevaar voor het milieu te melden. Dat noteren leerlingen op een milieukaart met negen vakjes. Daarna geven ze elk vak een kleur: rood, oranje of groen. Dat geeft overzicht bij de eindconclusie over de onderzoeksvraag: welke autobrandstof is de beste? A Stoffen B Energie C Giftig/schadelijk Stap 1 1A 1B 1C Stap 2 2A 2B 2C Stap 3 3A 3B 3C De leerlingen werken afwisselend in tweetallen en in een groep. Leerdoelen 1. Kennismaken met de kringloop van de brandstoffen benzine en waterstof 2. Benoemen van stoffen die in de drie stappen van de kringloop van de brandstof aanwezig zijn. 3. Informatie uit films selecteren vanuit drie richtvragen 4. Informatie uit films samenvatten in trefwoorden. 5. Informatie delen met andere leerlingen 6. Op grond van de informatie deelconclusies trekken over milieurisico 7. Deelconclusies samenvoegen tot een eindconclusie over de milieuvriendelijkste brandstof. Voorbereiding 14 Computers en verbinding met internet of aangepaste opdracht als er minder computers zijn. voor de links informatie van stap 4. Werkblad - 1 print per tweetal (1 kleurpagina, rest zwart-wit) Of opdracht 7 in kleur op het scherm projecteren. Kleurpotloden of markerstiften: rood, groen en oranje De hele kringloop docentenhandleiding 1

2 Tijdsplanning 0-5 min 1 en 2- opdracht introduceren, groepjes maken 5-10 min 3 en 4 werkwijze uitleggen Eerst klassikaal filmpje kijken over waterstof maken om te oefenen. Ze kijken vanuit richtvraag en oefenen het opschrijven in trefwoorden op de milieukaart min Vervolg 4 Bronnenonderzoek In tweetallen filmpjes kijken over aangewezen stap en richtvraag min 5 In groepjes trefwoorden aan elkaar uitleggen min 6 Kleur kiezen uitleggen. Eerst in tweetallen kleur per vakje bepalen, daarna in groepjes uitwisselen en inkleuren min 7 Groepen wisselen klassikaal uit Welke kleur en waarom in elk van de vakjes. Tot slot in tweetal Antwoord op onderzoeksvraag min 7 en 8 Terugkoppeling. Hoeveel waterstof en hoeveel benzine? Vergelijken met aantal aan begin van de opdracht. Korte evaluatie: Wat geleerd? De hele kringloop bekijken. En op drie manieren kijken: naar stoffen, energie en gevaar In tweetal Gesnapt opdracht Hieronder staat kort per stap, hoe deze opdracht in de klas kan worden gedaan. 1-2 De klassikale startvraag kan zijn: Op welke brandstof rijdt de auto die je thuis hebt? Laat daarna een filmpje zien over een waterstofauto. Presenteer dan de onderzoeksvraag. Welke brandstof is het beste voor het milieu: benzine of waterstof? Laat bijvoorbeeld vingers opsteken en noteer het aantal voor waterstof en voor benzine. De vervolgvraag is dan: Hoe weet je dat nu? Je kunt dit pas echt weten als je dit hebt onderzocht! Dat gaan de leerlingen in groepjes onderzoeken en met elkaar uitwisselen. 3 Licht eerst toe dat de kringloop van de brandstof uit drie stappen bestaat. Leg dan uit dat ze van elke stap drie dingen te weten moeten komen. Eerst moeten ze noemen welke stoffen bij die stap aanwezig zijn. Ook moeten ze zeggen of er bij die stap veel of weinig energie nodig is. Soms levert een stap energie, zoals bij het gebruik van de brandstof in de auto. En als derde het gevaar of giftigheid of schadelijkheid van de stoffen bij die stap. Oefen klassikaal met het volgende filmpje. (stap 1 van waterstof). Wijs voor de oefenopdracht de richtvragen A Stoffen, B Energie en C Gevaar uit aan tweetallen volgens aftellen. Kijk twee minuten naar Laat dan elk tweetal met trefwoorden op de achterkant van het werkblad opschrijven wat ze over hun richtvraag hebben gehoord. Vraag ter controle klassikaal steekproefsgewijs wat ze hebben opgeschreven. De hele kringloop docentenhandleiding 2

3 Vorm daarna de groepjes voor het bronnenonderzoek en deel te zoektaken toe. Dat kan op verschillende manieren: Een groep van max. 10 leerlingen ( vijf tweetallen) gaat waterstof verder onderzoeken. Twee groepen van max. 10 leerlingen (vijf en vier tweetallen) gaan verder benzine onderzoeken. Dat is namelijk heel wat ingewikkelder dan waterstof Elk groepje vormt zelf tweetallen of de docent wijst tweetallen aan. De tweetallen bespreken in hun groep de antwoorden op wat ze hebben onderzocht. K L M N O Waterstof 1A, 1B 1C 2A, 2B 2C, 3A 3B, 3C P Q R S T Benzine- 1A 1B 1C 2A 2B 1 U V W X Y Benzine- 2 2C 3A 3B 3C Bij een kleinere klas kunnen taken 2A, 2B, 2C, 3A, 3B en 3C worden samengevoegd, net als bij waterstof. Het is ook mogelijk om eerst tweetallen te (laten) vormen en de taken willekeurig met kaartjes uit te delen. 4 Leerlingen bekijken per richtvraag twee of drie filmpjes. De links voor deze filmpjes vinden ze op Ze noteren antwoorden op de richtvragen op de milieukaart. Wie klaar is kan vast nadenken over de kleur of een ander tweetal helpen. Als minder computers beschikbaar zijn kan de opdracht hier afgebroken worden, zodat de tweetallen niet tegelijkertijd de computers nodig hebben. 5 Groepen Waterstof, Benzine 1 en benzine 2 gaan bij elkaar zitten en tweetallen van die groep wisselen uit wat ze te weten kwamen. Eventueel kan de opdracht hier onderbroken worden voor een vervolg op een ander moment. 6 Leg dan klassikaal uit dat de volgende taak is dat elk tweetal een kleur voor het vakje van hun bronnenonderzoek kiest. Als ze rood kiezen moeten ze binnen hun groep aan elkaar kunnen uitleggen waarom het rood is. Als het groen is ook. Als het een beetje goed, maar ook een beetje slecht voor het milieu is, kiezen ze oranje. Ook dan moeten ze kunnen zeggen waarom oranje, dus zowel iets goeds en iets slechts voor het milieu. Als de hele groep het daarmee eens is kunnen ze de onderzochte vakjes inkleuren. 7 Klassikale uitwisseling van de drie groepen. De hele kringloop docentenhandleiding 3

4 Dat kan door één spreker per groep aanwijzen. De docent kan ook steekproefsgewijs bij tweetallen van die groep navragen welke kleur en waarom. Dit op hoofdlijnen. Eventuele onjuiste antwoorden hoeven niet gecorrigeerd te worden. Er kan wel aan de rest van die groep gevraagd is of ze het eens waren met wat het tweetal aan kleur had gevonden. Een vak dat niet duidelijk is kan ook worden overgeslagen. Alle tweetallen kleuren mee nadat een vakje is besproken. Na de klassikale uitwisseling geven ze in tweetallen antwoord op de onderzoeksvraag. 8 Afronding Door middel van vingers: wie kiest waterstof? Wie kiest benzine? Wat hebben jullie bij het begin gekozen. Wat heb je geleerd van deze opdracht? Afsluiting: Gesnapt opdracht brandstof voor de kachel. Welke milieukaart is van hout en welke van aardgas? Waar kan je dat aan zien?. Deze opdracht is ontwikkeld door Heleen Driessen, docent Canisius Tubbergen. De opdracht is geïnspireerd op het onderwijsproject Duurzaam Ontwerpen van Neem bij vragen of meer informatie contact op met Heleen Driessen, heleen.driessen@home.nl De hele kringloop docentenhandleiding 4

5 Voorbeelduitwerking Milieukaart van de autobrandstof Waterstof A. Stoffen B Energie C Schadelijk voor milieu 1 Productie 2 Gebruik Grondstof = water In brandstofcel Waterstof maken kost energie Alleen groen als duurzame energie wordt gebruikt Weinig plaatsen om te tanken Auto rijdt zwaar door waterstoftank Niet als duurzame energie wordt gebruikt Waterstof kan exploderen 3 Afval water Afval verwijderen is niet nodig kost geen energie Nee, je kunt water drinken Milieukaart van de autobrandstof Benzine a. Stoffen b Energie c Schadelijk voor milieu 1 Productie 2 Gebruik Fossiele brandstoffen Olieraffinaderij Boren Vervoeren Zuurstof nodig Verbrandingsgassen koolstofdioxide en waterdamp Motor moet goed afgesteld zijn Boren, vervoeren en benzine maken kost veel energie Lichte benzinetank Veel tankplaatsen Tamelijk zuinige brandstof Oliebranden Gas affakkelen Afval olieraffinaderij Fossiele brandstoffen raken op Benzine is brandbaar en kan exploderen broeikaseffect lawaai automotor 3 Afval schadelijke gassen uit de uitlaat katalysator van de auto moet uitlaatgassen reinigen Uitlaatgassen mengen vanzelf met de lucht Je kunt ze moeilijk reinigen zure regen fijn stof roet smog De hele kringloop docentenhandleiding 5