Portefeuillehouder: Behandelend ambtenaar: A. Hoogsteen, (t.a.v. A. Hoogsteen)

Transcriptie

1 Vergadering: 20 januari 2009 Agendanummer: 7 Status: Bespreekstuk Portefeuillehouder: J. Steen Behandelend ambtenaar: A. Hoogsteen, gemeente@winsum.nl (t.a.v. A. Hoogsteen) Aan de gemeenteraad, Onderwerp: Beleidsplan Sozawe Voorgestelde besluit: Het Beleidsplan Sozawe vast te stellen. Inhoud: Het Beleidsplan is opgesteld in het kader van de uitvoering Wet werk en bijstand (WWB). Het huidige beleidsplan reikt tot en met Het Beleidsplan Sozawe geeft de richting en de focus voor de komende twee jaar aan. Het programma sociale zaken en werk kent een breder perspectief dan slechts het ondersteunen van de burger met een WWB uitkering naar werk. Als gevolg van vergrijzing, ontgroening, economische vooruitgang richt het kabinetsbeleid zich op verhoging van de participatiegraad. Onder de noemer "iedereen doet mee" wordt er van gemeenten verwacht daar invulling aan te geven. Uitvoering van de WWB omhelst ook het maatschappelijk participeren. Het Sozawe beleidsplan 2009/2010 is op twee pijlers gebouwd. De eerste pijler betreft het ontwikkelen van integraal gemeentelijk beleid op het gebied van arbeidsmarktvraagstukken. De tweede pijler heeft betrekking op de armoedevraagstukken. Voor beide beleidsterreinen zijn de doelstellingen voor de komende jaren geformuleerd. De doelstellingen voor 2009 en 2010 zijn daarbij: Alle WWB-gerechtigden, inburgeraars en nuggers worden in een traject geplaatst; gesplitst naar zorg en activering, maatschappelijke participatie en re-integratie, arbeidsparticipatie; Invulling geven aan het participatieakkoord; dat wil zeggen landelijk WWB-ers en nuggers aan het werk in Dit betekent voor De Marne en Winsum een daling van het bestand van 8% in 2008; 5% in 2009 en 5% in 2010; Rechthebbende WWB klanten een uitkering toekennen binnen 4 weken; 25% meer-gebruik van alle burgers met een inkomen tot 110% van het sociaal minimum bereiken met de huidige inkomensondersteunende voorzieningen; participatiefonds, computerregeling, tegemoetkoming voor kinderen die voor het eerst naar het voorgezet onderwijs gaan; 1

2 Niet-gebruik van landelijke en lokale regelingen tegengaan door een pro-actieve benadering; Aansluiten op doelgroepenbeleid van het kabinet t.a.v. pardonners, kinderen in arme gezinnen, jongeren tot 27 jaar, alleenstaande ouders, 65 plussers, nuggers; Interne gemeentelijke afstemming en coördinatie met andere beleidsvelden op gebied van wonen, werk en inkomen, zorg, onderwijs en economische zaken om beter zicht te krijgen op problematiek en mogelijkheden van de doelgroepen; Samenwerking met maatschappelijke organisaties verbeteren/vergroten om doelgroepen beter te bereiken en dienstverlening op elkaar aan te sluiten. Vorming van netwerkorganisatie; Primair uitgaan van bestaande voorzieningen en deze beter op elkaar afstemmen. Arbeidsmarktbeleid Het huidige kabinet streeft er naar om mensen extra aan het werk te helpen. Het rijk heeft daarover een bestuursakkoord gesloten met de VNG: Samen aan de slag. Daarin is afgesproken dat de gemeenten zich inzetten voor de ontwikkeling van regionaal arbeidsmarktbeleid. De arbeidsmarkt is het samenhangend geheel van vraag naar en aanbod van betaalde arbeid. Het doel van arbeidsmarktbeleid is het beïnvloeden van alle factoren die een optimale werking van de arbeidsmarkt mogelijk maken. Gericht op het bij elkaar brengen van de vraag naar betaalde arbeid (banen) en het aanbod van arbeidsvermogen/ loonwaarde (beroepsbevolking). Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt Kwantitatieve en kwalitatieve discrepanties op de arbeidsmarkt vragen om maatregelen die gericht zijn op het verhogen van de arbeidsparticipatie (meer mensen moeten meedoen) en op het verhogen van het kwalificatieniveau van degenen die werk zoeken of aan het werk zijn. Daarvoor is het nodig dat overheid, onderwijs en werkgevers op het niveau van de regionale arbeidsmarkt afspraken met elkaar maken. Gemeentelijke verantwoordelijkheid voor arbeidsmarktbeleid Met de invoering van de WWB (wet werk en bijstand) per 1 januari 2004 hebben de gemeenten meer vrijheid en meer verantwoordelijkheid gekregen voor het vorm en inhoud geven van het gemeentelijke arbeidsmarktbeleid. De gemeenten hebben daarnaast met de invoering van deze wet een groter financieel belang bij een uitstroom van personen vanuit een uitkeringssituatie naar betaalde arbeid. Voorwaarden voor opzet en deelname Wil een gemeente effectief opereren op de arbeidsmarkt vanuit haar regierol, dan moet aan drie voorwaarden zijn voldaan: 1. Integraal 2. Regionaal 2

3 3. Middellange termijn Beïnvloeding en regievoering Om een sluitende keten te organiseren rond regionaal arbeidsmarktbeleid willen wij naar een gezamenlijke aanpak toe met alle partijen. De gemeentelijke afdelingen Sozawe van de 4 gemeenten en hun ketenpartners hebben daarom de wens uitgesproken de goede initiatieven en projecten te borgen in een bredere structuur van arbeidsmarktbeleid. Conclusie Wij hebben de afgelopen jaren geïnvesteerd in de ontwikkeling van de interne organisatie. Vanuit de visie de klant centraal is een beter beeld ontstaan van het bijstandsbestand van Sozawe. Binnen De Beurs zijn initiatieven ontwikkeld met de ketenpartners om (werk)processen op elkaar aan te sluiten met als doel de wettelijke taak ten aanzien van re-integratie adequater uit te voeren. Wij voorzien daarin met een individueel traject gericht op re-integratie of de toeleiding naar re-integratie door middel van een zorg en activeringstraject. Belangrijk verschil met de huidige situatie is, dat niet alleen wordt uitgegaan van de WWB populatie maar van de gehele beroepsbevolking. Het doel is heldere gemeentelijke regievoering om op de ontwikkelingen in de lokale/regionale arbeidsmarkt in te spelen met als gevolg onder andere uitstroom uit de bijstand, mobiliteit van de beroepsbevolking, verhoging participatiegraad en de vermindering van schooluitval. Doelen regionaal arbeidsmarktbeleid Binnen het arbeidsmarkt- en re-integratiebeleid hebben gemeenten sinds een aantal jaren nieuwe taken en verantwoordelijkheden. Met goed samenspel tussen de sectoren economie, onderwijs en sociale zaken (c.q. werk en inkomen) en een juiste betrokkenheid van externe partijen (bedrijven, onderwijsinstellingen), kan de gemeente daarbij betere resultaten boeken. Daarvoor is het volgens ons nodig om resultaatgerichte samenwerking te zoeken en de volgende doelstellingen uit te werken: 1. Er gaan meer mensen aan het werk; 2. Het opleidingsniveau van de beroepsbevolking neemt toe; 3. Jongeren kiezen voor beroepsopleidingen waarvoor ze in de regio de meeste kans hebben op een baan. Het arbeidsmarktbeleid gaat verder dan de eigen gemeentegrenzen. Ook de doelgroep betreft niet alleen bijstandsgerechtigden, maar alle inwoners in de gemeente die willen en kunnen participeren. Armoedebeleid Het landelijke armoedebeleid is continu in beweging. Het aantal burgers met problematische schulden neemt toe, het aantal kinderen dat in armoede opgroeit neemt toe, ook het beroep op voedselbanken stijgt. Al deze ontwikkelingen hebben directe gevolgen voor het gemeentelijke armoedebeleid. De centrale vraag hierbij is steeds hoe kwetsbare inwoners ondersteund kunnen worden om te participeren in de samenleving. 3

4 Wat is armoede? Armoede is een complex verschijnsel met veelal samenhangende dimensies (inkomen, maatschappelijke participatie, opleidingsniveau, gezondheid, (verminderd) gevoel van eigenwaarde, zelfredzaamheid, wonen en leefomgeving), waarin toekomstperspectief een belangrijk onderscheidend kenmerk is, vooral in situaties waarin niet of nauwelijks uitzicht is op werk of verandering van leefsituatie. Armoede in deze brede zin is sociale uitsluiting. Armoede in enge zin wordt beschouwd als een tekort aan financiële middelen. Landelijk en lokaal staat de bestrijding van armoede duidelijk op de politieke agenda. In het regeerakkoord wordt ingezet op het verruimen van de mogelijkheden voor het voeren van een gericht armoedebeleid, schuldhulpverlening en inkomensondersteuning, waar mogelijk in samenhang met het bevorderen van arbeidsparticipatie. Er bestaat een brede politieke consensus over de wat het beste medicijn is tegen armoede: werk. Betaalde arbeid die gefundeerd is op goed onderwijs en scholing. Betaalde arbeid kan voorzien in een inkomen boven het sociaal minimum en verschaft daarnaast een vorm van maatschappelijke participatie (meedoen). De gemeentelijke overheid is door de korte afstand naar de burgers bij uitstek in staat de individuele problemen van haar inwoners te onderkennen. Dat biedt gemeenten de mogelijkheid om maatwerk te leveren. Dit impliceert een integrale benadering van diverse beleidsvelden als sociale zaken, welzijn en zorg. Gemeentelijk beleidskader Algemeen generiek inkomensbeleid, vaststellen van het sociaal minimum, is de verantwoordelijkheid van het Rijk. Door bijzondere omstandigheden kan zich de situatie voordoen dat deze uitkeringsnorm niet volledig toereikend is om bepaalde noodzakelijke uitgaven te doen. Categoriale bijstand is met de invoering van de WWB grotendeels afgeschaft omdat deze het landelijke inkomensbeleid doorkruisen en voorkomt armoedeval. Gemeenten hebben nog wel speelruimte met betrekking tot andere categoriale voorzieningen: Kwijtschelding van gemeentelijke belastingen en heffingen; Voorzieningen voor maatschappelijke participatie; De berekening van de draagkracht en het hanteren van een drempelbedrag; Categoriaal beleid voor chronische zieken, gehandicapten en ouderen. Relatie met andere beleidsterreinen Armoede is meer dan een financieel probleem. De gemeente is als geen ander in staat de regie over de keten te voeren en om witte vlekken, overlap en 4

5 aansluitingsproblemen te signaleren. Het is belangrijk dat armoedebeleid beleidsmatig en op uitvoerend niveau wordt afgestemd met andere taken van de gemeente. Er is een aantal beleidsterreinen waarop daarmee afstemming plaats kan vinden: WMO en gezondheidsbeleid; WMO en vrijwilligersbeleid; Voorkomen van vroegtijdig schooluitval; Participatie; Inburgering oud- nieuwkomers; Jeugdbeleid; Volwasseneducatie. De rol van maatschappelijke organisaties Om goed regie te kunnen voeren is kennis over de lokale sociale kaart nodig. Elke gemeente kent tal van maatschappelijke organisaties, die op één of andere manier te maken hebben met de doelgroep van het lokale armoedebeleid. Veel maatschappelijke organisaties staan dichter bij de doelgroep dan de gemeente en zij kunnen de doelgroep op een passende manier benaderen. De gemeente, als regievoerder en vaak ook als opdrachtgever van maatschappelijke organisaties, kan afspraken maken over samenwerking, afstemming en overdracht tussen organisaties, zodat materiële ondersteuning wordt gekoppeld aan immateriële hulpverlening en preventie en er een duurzame oplossing van de armoedeproblematiek komt. Meetbare doelstellingen Het Rijk en de VNG hebben in het kader van bestuurlijke afspraken indicatoren geformuleerd om de resultaten van het armoedebeleid te meten op de volgende punten: verstrekte leenbijstand terugdringen; bereik langdurigheidtoeslag vergroten; mate waarin gericht bijstand is verstrekt aan bepaalde groepen, vooral huishoudens met kinderen, vergroten; bereik bijzondere bijstand vergroten; aantal gemeenten dat afspraken heeft gemaakt met voedselbanken vergroten; percentage gezinnen met schulden dat succesvol kan worden geholpen met een aanbod verhogen; wachtlijsten schuldhulpverlening terugdringen. Deze prestatie-indicatoren kunnen door ons gebruikt worden om de effectiviteit van het gevoerde beleid te meten. Demografische ontwikkelingen In De Marne is over het jaar 2006 de bevolking gedaald met 360 personen. Ten opzichte van de provincie Groningen kent De Marne een relatieve geboorte-overschot van 4,5 (1,0 provincie Groningen). De daling in De Marne wordt 5

6 veroorzaakt doordat per saldo meer mensen naar een andere gemeente vertrekken dan dat er zich in De Marne vestigen. In Winsum is over het jaar 2006 de bevolking gedaald met 18 personen. Dit is met name veroorzaakt doordat meer mensen Winsum hebben verlaten dan dat er zich hebben gevestigd. Het relatieve binnenlandse migratieoverschot van 1,2. Tijdens het schrijven van het beleidsplan is gebruik gemaakt van de cijfers, die op dat moment voorhanden waren. Dat waren de cijfers uit Conclusie Op basis van de cijfers kunnen wij de volgende conclusies trekken over de mate van armoede binnen de gemeenten De Marne en Winsum. 1. Het aantal huishoudens met een laag inkomen ligt in de Marne ca. 35% en in Winsum ca. 15% hoger dan het gemiddelde bij Nederlandse gemeenten van vergelijkbare grootte; 2. Het gemiddelde besteedbare inkomen per huishouden ligt voor De Marne ca. 20% en voor Winsum ca. 10% lager dan het gemiddelde bij Nederlandse gemeenten van vergelijkbare omvang; 3. Er is een grotere kans op armoede in de gemeenten De Marne en Winsum ten opzichte van een gemiddelde Nederlandse gemeente van vergelijkbare grootte. Onderling tussen De Marne en Winsum zijn wel verschillen aan te geven die van invloed kunnen zijn op het armoedebeleid nu en in de toekomst. De prognose in de bevolkingsgroei voor De Marne is negatief (-1%), voor Winsum positief (23%). De grijze druk in De Marne is nu al hoger dan in Winsum. Als gevolg van de prognose bevolkingsgroei zal de grijze druk in De Marne alleen maar toenemen; De uitkeringsdruk per 1000 huishoudens/inwoners is in De Marne aanzienlijk hoger dan in Winsum. Beide gemeenten hebben ca uitkeringsgerechtigden in de gemeente. In De Marne heeft 13,6% en in Winsum 10,8% van de beroepsbevolking een uitkering WWB, WW of een arbeidsongeschiktheidsuitkering; Het aantal huishoudens met een laag inkomen bestaat naast uitkeringsgerechtigden uit werkenden met een laag inkomen. Het aantal lage inkomens in De Marne ligt ruim 10% hoger dan in Winsum. Beide gemeenten hebben evenveel uitkeringsgerechtigden. Dit schetst een beeld dat het aantal werkenden met een laag inkomen in de Marne hoger is dan in Winsum. Het betreft hier o.a. inwoners met een WSW dienstverband, werkende (alleenstaande) ouders met kinderen en zelfstandigen. Het aantal éénpersoonshuishoudens en het aantal inwoners met als burgerlijke staat gescheiden ligt in De Marne respectievelijk 5,5% en ca. 1,5% hoger dan in Winsum; Het aantal kinderen dat in huishoudens tot 120% van het sociaal minimum opgroeit, is in De Marne 16% van het totaal aantal kinderen tot 18 jaar en in Winsum 12% van het totaal aantal kinderen tot 18 jaar; 6

7 Het aantal allochtone inwoners ten opzichte van het totale aantal inwoners in De Marne ligt 1,5% hoger dan in Winsum. Beide gemeenten hebben ca. 860 allochtonen; Het aantal inwoners dat de gemeente De Marne in 2006 heeft verlaten is groot. Of dit een trend is en het hoofdzakelijk inwoners betreft met economisch perspectief is niet duidelijk, maar kan wel invloed hebben op de grootte van de doelgroep die gebruik maakt van het armoedebeleid. Nieuw beleid Klanten/inwoners die aangeven onder het sociaal minimum te leven kunnen een beroep doen op inkomensondersteuning via bijzondere bijstand en het gemeentelijke minimabeleid met als doel inkomensondersteuning. De onderlinge samenhang en afstemming tussen diverse beleidsterreinen is gering als gevolg van het ontbreken van een gemeenschappelijke visie. Deze variant biedt weinig mogelijkheden om de armoedeproblematiek adequaat op te lossen. De beleidsdoelstellingen zijn daarom: De gemeenten De Marne en Winsum gaan uit van de brede definitie van armoede gericht op het voorkomen van sociale uitsluiting. Het minimabeleid als onderdeel van het armoedebeleid, is gericht op inkomensondersteuning. De gemeenten De Marne en Winsum formuleren gemeentelijk brede doelstellingen, gebaseerd op integrale beleidsontwikkeling en uitvoering, en toetsen gemeentelijke beleidsplannen op de effecten daarvan voor mensen met een laag inkomen. De gemeenten De Marne en Winsum versterken hun regie- en opdrachtgeverrol door zich te ontwikkelen naar een netwerkorganisatie en organisaties uit te nodigen in lokale sociale conferenties. De gemeenten De Marne en Winsum ondersteunen en faciliteren optimaal particuliere initiatieven, die een bijdrage leveren aan het terugdringen van armoede binnen hun gemeente. Bestaande regelingen stimuleren Inkomensafhankelijke regelingen zoals de bijzondere bijstand en de kwijtschelding van lokale heffingen zijn bedoeld om huishoudens met een lager inkomen financieel tegemoet te komen. Diverse studies hebben echter aangetoond dat lang niet alle huishoudens die aanspraak kunnen maken op een dergelijke voorziening, dat ook doen. De redenen voor niet-gebruik: Mensen zijn niet op de hoogte van de betreffende regelingen; Mensen denken geen recht op deze regelingen te hebben; Mensen hebben niet altijd behoefte aan de regeling; Mensen hebben moeite met het aanvragen van de regeling; Mensen zich schamen om een beroep te doen op deze regelingen. Actief opsporen van rechthebbenden 7

8 Op verschillende manieren kunnen personen die recht hebben op een bepaalde regeling actief worden opgespoord: A. Door het koppelen van bestanden; B. Actieve benadering van rechthebbenden; C. Informatie via maatschappelijke organisaties inschakelen van intermediairs; D. Samenwerking met maatschappelijke organisaties; E. Intensiveren van de voorlichting door: - Vernieuwen van het bestaande informatiemateriaal; - Gebruik van het internet; - Directe informatie; - Vereenvoudigen van de bestaande aanvraagformulieren; F. Uitbreiden pakket collectieve verzekering; G. Schuldhulpverlening. De consequentie van het nieuwe beleid om niet-gebruik tegen te gaan, heeft betrekking op de in de begroting gereserveerde bedragen. Het aantal rechthebbende dat gebruik gaat maken van de regelingen zal toenemen door het gevoerde beleid. Een voorzichtige schatting is een stijging van 25-40%. Conclusie Het Rijk richt zich vooral van een grotere afstand op verschillende doelgroepen zoals huurders, mensen met algemene ziektekosten (zorgverzekering) of mensen met een inkomen. De gemeente is juist sterk in het leveren van maatwerk, in het ondersteunen van minima met meer individueel bestaande problemen of knelpunten. Mensen die nergens anders terecht kunnen met hun financiële problemen, kunnen meestal wel terecht bij de gemeente. Nieuw beleid Sozawe ontwikkelt zich de komende jaren tot een netwerkorganisatie die met interne afdelingen en externe (maatschappelijke) organisaties een beter zicht krijgt op de leefsituatie van haar kwetsbare inwoners. In het brede speelveld van eigen gemeentelijke middelen, de inzet van particuliere (charitatieve) organisaties en andere semi-overheidsorganisaties van maatschappelijk werk en gezondheidszorg, is een sterke regiefunctie vanuit de gemeente noodzakelijk. Dit impliceert een integrale benadering van diverse beleidsvelden als sociale zaken, welzijn/wmo en zorg. Door onderlinge samenhang van diverse beleidsvelden ontstaat een beter zicht op inwoners met geestelijke en financiële noden. Doel is beter leefklimaat door minder armoede en sociale uitsluiting met als gevolg toekomstperspectief voor kwetsbare burgers. Al deze activiteiten kunnen binnen de bestaande begroting worden uitgevoerd. 8

9 Het Beleidsplan is voorgelegd aan en besproken met de Cliëntenraad. De Cliëntenraad staat positief tegenover het beleidsplan: 'De Clientenraad vindt het positief dat aan de kreet WERK/WERK een wat genuanceerder inhoud wordt gegeven: namelijk participatie ook op andere wijze, als werk niet goed mogelijk blijkt'. Nadere invulling van de beleidsregels met betrekking tot het armoedebeleid zal in goed overleg met de Cliëntenraad geschieden. De reactie van de Cliëntenraad is ter inzage gelegd. Burgemeester en wethouders van Winsum, M.A.P. Michels, burgemeester drs. R.J. Bolt, secretaris Bijlagen: Beleidsplan Sozawe

10 Agendanummer: 7 Vergadering: 20 januari 2009 De raad van de gemeente Winsum; gezien het voorstel van burgemeester en wethouders; gelet op het bepaalde in en de uitvoering van de Wet werk en bijstand; b e s l u i t : Het Beleidsplan Sozawe vast te stellen Aldus vastgesteld in de raadsvergadering van 20 januari 2009 Voorzitter, Griffier, 10