Vijfde Voortgangsrapportage luchtkwaliteit in Zuid-Holland

Transcriptie

1 Vijfde Voortgangsrapportage luchtkwaliteit in Zuid-Holland Rapportage luchtkwaliteit over 2013 met een prognose voor 2015, aan de hand van de NSL/RSL Monitoringsresultaten en de voortgang van het Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit Augustus

2 2

3 Managementsamenvatting Inleiding Deze Vijfde Voortgangsrapportage luchtkwaliteit in Zuid-Holland informeert u over de voortgang van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). De rapportage is (mede) gebaseerd op landelijke monitoringgegevens van het RIVM en op meetgegevens van de DCMR. Het bevat gegevens over 2013 en prognoses voor 2015 voor het grondgebied van Zuid-Holland. Het NSL beoogt de luchtkwaliteit in heel Nederland tijdig onder de Europese grenswaarden te krijgen. De fijn stof grenswaarden zijn geldig vanaf 2012, terwijl de stikstofdioxidenorm in 2015 gehaald dient te zijn. Het NSL is voor Zuid-Holland uitgewerkt in een regionaal samenwerkingsprogramma luchtkwaliteit (RSL). Het RSL bevat naast maatregelen van gemeenten en regio s ook een provinciaal maatregelenpakket: het Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit. Verder beschrijft deze rapportage de stand van zaken van het Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit Algemeen beeld luchtkwaliteit De luchtkwaliteit in Zuid-Holland verbetert langzaam maar gestaag. In 2013 is in Zuid-Holland het aantal locaties boven de grenswaarden gedaald ten opzichte van het voorgaande jaar. De verwachting is dat met de huidige inzet op de meeste locaties tijdig aan de Europese grenswaarden wordt voldaan. Een beperkt aantal knelpuntlocaties, vooral in Rotterdam, vraagt echter nog om inzet. De specifieke knelpunten worden door de verantwoordelijke partners aangepakt. Rotterdam heeft hiervoor eind 2013 en in 2015 aanvullende maatregelenpakketten vastgesteld. Fijn stof De berekeningen of metingen langs de wegen in Zuid-Holland laten in 2013 geen overschrijdingen van de Europese fijn stof grenswaarde zien. Ook in de toekomst worden langs deze wegen geen overschrijdingen verwacht (bij huidig beleid en gebaseerd op berekeningen). Stikstofdioxide In 2013 is vergeleken met voorgaande jaren het aantal overschrijdingen van de Europese grenswaarde langs provinciale en gemeentelijke wegen afgenomen. Helaas bevatten de achtergrondconcentraties in het gebied tussen Den Haag en Rotterdam over 2013 een onderschatting. Dit wordt veroorzaakt door een gebrek aan informatie over de uitstoot van de kassen. Tot vorig jaar kon dit worden opgevangen door een correctie m.b.v. een RIVM meetpunt dat in Schipluiden lag. Omdat het Ministerie van Infrastructuur en Milieu het RIVM een bezuiniging heeft opgelegd, is dit meetpunt vervallen, waardoor de onderschatting in het gebied ontstaat. De resultaten geven een onjuist beeld van de concentratie van stikstofdioxide in het Westland. Ondanks herhaaldelijk verzoek van de kant van Zuid-Holland heeft de Staatssecretaris aangegeven dat over 2013 geen correctie plaats zal vinden. Daarmee zijn de in het NSL beschikbaar gestelde gegevens de officiële getallen die dus een onderschatting voor het gebied tussen Den Haag en Rotterdam bevatten. Langs provinciale wegen in Zuid-Holland wordt er voor 2015 met het huidige beleid en gebaseerd op berekeningen geen overschrijding van de grenswaarde verwacht. Voor 2015 worden langs gemeentelijke wegen in Rotterdam en Rijswijk op een beperkt aantal locaties nog overschrijdingen van de grenswaarde verwacht (bij huidig beleid en gebaseerd op berekeningen). 3

4 Blootstelling en voortgang maatregelen en projecten Het aantal blootgestelden aan concentraties van stikstofdioxide boven de grenswaarde is in 2013 gedaald ten opzichte van de voorgaande jaren, als wordt uitgegaan van de officiële getallen. Maar vanwege de onderschatting in de berekende concentraties zal het werkelijke aantal hoger zijn. De Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu heeft aangegeven in 2015 een correctie mogelijk te willen maken voor de dataset van De blootgestelden wonen vooral in de binnensteden van Rotterdam en Den Haag. Om de voortgang van het NSL te kunnen controleren, wordt het aantal uitgevoerde maatregelen en het aantal projecten in procedure bijgehouden. Het totaal aantal gerealiseerde NSL maatregelen en het aantal projecten in procedure loopt voor op de doelen gesteld in de begroting. Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit In maart 2012 hebben Gedeputeerde Staten besloten het Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit te intensiveren met 20 projecten, om als provincie een bijdrage te leveren aan het halen van de luchtkwaliteitsdoelen. Het merendeel van de projecten is inmiddels gestart. Deze projecten zijn met name gericht op de binnenvaart en het (vracht)verkeer. Van het eerdere Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit zijn alle projecten afgerond. De provincie werkt met vele partners in Nederland en de EU aan een schonere scheepvaart. In dit Clean Inland Shipping programma (CLINSH) wordt Europese subsidie aangevraagd om de scheepvaart schoner te maken. 4

5 Inhoudsopgave Managementsamenvatting Inleiding Relatie NSL, RSL & het Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit Doel- en vraagstelling voortgangsrapportage Relatie met Programma Aanpak Stikstof Leeswijzer Monitoringsresultaten NSL Luchtkwaliteitsberekeningen Fijn stof Stikstofdioxide Resultaten Luchtkwaliteitsmetingen Fijn stof Stikstofdioxide Deelconclusie Indicatoren provinciale begroting Blootstelling aan stikstofdioxide en fijn stof Voortgang NSL-maatregelen Voortgang NSL-projecten Deelconclusie Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit CLINSH...22 Bronvermelding...23 Bijlagen...24 Bijlage A: Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL)...24 Bijlage B: Gezondheidseffecten luchtkwaliteit...26 Bijlage C: Maatregelen van de regio s in het NSL...27 Bijlage D: Kaarten luchtkwaliteitsberekeningen over 2013 en Bijlage E: Overzichtstabel maatregelen Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit Bijlage F: Briefwisseling met de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu

6 6

7 1. Inleiding Bij vaststelling van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (hierna te noemen NSL) is aan Provinciale Staten (hierna te noemen PS) toegezegd dat zij jaarlijks een rapportage ontvangen over de voortgang van het NSL. Deze rapportage beschrijft de voortgang van het NSL en de resultaten van het geïntensiveerde Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit over het jaar Deze rapportage is tot stand gekomen in de NSL monitoringronde van 2014, waarin voor projecten en maatregelen de gegevens van mei 2014 zijn verwerkt. Deze rapportage is vertraagd omdat er een onderschatting in de achtergrondconcentratie van het RIVM is geconstateerd en de provincie hierover in overleg met het Ministerie van Infrastructuur en Milieu is gegaan. De resultaten uit deze voortgangsrapportage zullen worden opgenomen in de Staat van Zuid-Holland en in de provinciale begroting. 1.1 Relatie NSL, RSL & het Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit De luchtkwaliteitsnormen zijn vastgelegd in de Europese richtlijn (2008/50/EG). In april 2009 heeft de Europese Commissie uitstel (derogatie) verleend aan Nederland, omdat niet tijdig voldaan werd aan de Europese normen voor fijn stof en stikstofdioxiden. Dit uitstel is verleend op basis van een luchtkwaliteitsplan, het NSL, waarin wordt onderbouwd dat in 2012 aan de normen voor fijn stof wordt voldaan en in 2015 aan de stikstofdioxide normen. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft in 2009 het NSL vastgesteld. Dit programma loopt tot januari In het NSL werken Rijk, provincies, regio s en gemeenten samen om de luchtkwaliteit in Nederland te verbeteren. Het nationale programma is onderverdeeld in verschillende regio s die met hun regionale samenwerkingsprogramma s luchtkwaliteit (hierna te noemen RSL) hun bijdrage hieraan leveren. De provincie Zuid-Holland heeft samen met partners in het RSL een maatregelenpakket vastgesteld. Dit RSL is opgenomen in het NSL. Dit RSL bevat naast maatregelen van de gemeenten en regio s ook een provinciaal maatregelenpakket, het zogenoemde Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit 2. Een nader uitleg over het NSL vindt u in bijlage A. Het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) is in 2014 verlengd tot 1 januari 2017, omdat het nog niet duidelijk is of Nederland de Europese grenswaarde voor luchtkwaliteit (met name stikstofdioxide in 2015) overal haalt. Daarnaast toont een verlenging van het NSL aan de Europese Commissie dat Nederland zich blijft inzetten voor een betere luchtkwaliteit. Ook heeft het Rijk de bestedingstermijn voor NSL subsidie met een jaar verlengd. 1.2 Doel- en vraagstelling voortgangsrapportage Met deze rapportage informeren wij u over de stand van zaken van het NSL en het Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit in De vraag die daarom centraal staat in deze rapportage is: Wat is de stand van zaken van het NSL en het Provinciaal Actieprogramma in de Provincie Zuid- Holland? 1 vastgesteld door Gedeputeerden Staten in maart Het Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit kent naast de maatregelen in het NSL ook een aantal niet-nsl maatregelen welke met provinciaal budget worden gefinancierd en niet met NSL budget. 7

8 Om deze vraag te kunnen beantwoorden wordt een aantal aspecten dat van belang is voor luchtkwaliteit weergegeven aan de hand van de volgende deelvragen: 1. Voldoet de berekende luchtkwaliteit op het gebied van fijn stof en stikstofdioxide over 2013 en 2015 aan de Europese grenswaarden? 2. Wat zijn de resultaten van de luchtkwaliteitsmetingen voor fijn stof en stikstofdioxide over 2013 en welke trend is zichtbaar? 3. Worden de indicatoren (aantal blootgestelden, het aantal gerealiseerde luchtkwaliteitsmaatregelen en het aantal ruimtelijke projecten in procedure) van de provinciale begroting gehaald? 4. Wat is de voortgang van de projecten in het Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit eind 2014? 1.3 Relatie met Programma Aanpak Stikstof Dit rapport gaat niet over de Programma Aanpak Stikstof (PAS), het programma dat wordt opgezet om de depositie van stikstof op natuurgebieden te beperken en om projecten door te laten gaan. NSL maatregelen die de stikstofoxide uitstoot terugdringen hebben een positief effect op de stikstof depositie en de doelen van het PAS. Naast stikstofoxiden wordt de stikstof depositie echter ook beïnvloed door ammoniak afkomstig uit de veehouderij. Dit laatste is geen onderdeel van het NSL. 1.4 Leeswijzer Hoofdstuk 2 geeft de resultaten van de luchtkwaliteitsberekeningen en luchtkwaliteitsmetingen voor Zuid- Holland weer, de zogenoemde monitoringsresultaten. Hiermee wordt antwoord gegeven op de vraag of de luchtkwaliteit over 2013 en 2015 aan de Europese grenswaarden van fijn stof en stikstofdioxide voldoet en wat de trend is. Hoofdstuk 3 laat zien of de provinciale begrotingsindicatoren worden behaald. Hoofdstuk 4 beschrijft de voortgang van de projecten in het Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit. 8

9 2. Monitoringsresultaten NSL Om te bepalen of de grenswaarden worden gehaald, wordt de luchtkwaliteit zowel berekend als gemeten. Paragraaf 2.1 laat de luchtkwaliteitsberekeningen over 2013 en 2015 zien. Paragraaf 2.2 laat de luchtkwaliteitsmetingen over 2013 en de luchtkwaliteitstrend in vergelijking met afgelopen jaren zien. Het doel van het NSL is te voldoen aan de Europese grenswaarden voor fijn stof vanaf juni 2011 en stikstofdioxide in 2015 (Infomil B, n.d.). Zuid-Holland voldoet, daar waar getoetst wordt, aan de Europese grenswaarden voor fijn stof. Daarentegen wordt de Europese stikstofdioxidenorm 3 nog op een beperkt aantal locaties overschreden. Dit komt door een groot aantal bronnen dat in Zuid-Holland bij elkaar komt. Zo is in de steden het wegverkeer een belangrijke bron voor de concentratie op leefniveau en langs vaarroutes de scheepvaart. De stikstofdioxide uitstoot van de industrie komt meestal in de hogere luchtlagen terecht. Door uitstoot op grote hoogte vindt verspreiding over een groot gebied plaats en is de beïnvloeding op leefniveau kleiner. Deze drie bronnen zorgen ervoor dat vooral in de regio Rijnmond de concentraties hoger zijn dan in de rest van Nederland. 2.1 Luchtkwaliteitsberekeningen Jaarlijks worden de concentraties van fijn stof en stikstofdioxide voor verschillende jaren berekend met een nationaal model, de Monitoringtool. Iedere wegbeheerder is verantwoordelijk voor het invoeren van zijn eigen verkeersgegevens. De resultaten van de NSL monitoringronde zijn eind 2014 gepubliceerd in de landelijke Monitoringrapportage 4 van het RIVM. De Zuid-Hollandse resultaten uit de landelijke rapportage van de berekeningen over 2013 en voorspellingen voor 2015 zijn in deze paragraaf verwerkt. De kaartbeelden met resultaten van de monitoringtool zijn te vinden op kaart 1 tot 4 in bijlage D. Op deze berekeningen valt dit jaar op te merken, dat er een onderschatting is geconstateerd in de achtergrondconcentratie van stikstofdioxide in het Westland en in delen van Rotterdam en Den Haag voor het jaar Dit wordt veroorzaakt door een onderschatting van de uitstoot van de kassen in het nationale model van het RIVM. Tot 2012 was er nog een RIVM meetpunt in Schipluiden, dat gebruikt werd voor de berekening van de achtergrondconcentratie. Door een bezuiniging is dit meetpunt vervallen, waardoor de achtergrondconcentratie ineens lager uitvalt. Hoewel het RIVM op de hoogte is van deze onderschatting, heeft het RIVM samen met het Rijk besloten om de stikstofdioxide achtergrond in deze monitoringronde niet meer te corrigeren. De provincie heeft tot op bestuurlijk niveau geprobeerd om een correctie voor deze onderschatting van het Rijk te verkrijgen, maar dit is voor 2013 niet gelukt. In deze Vijfde Voortgangsrapportage luchtkwaliteit in Zuid-Holland worden de officiële waarden gepresenteerd zoals het RIVM deze ook geeft, dus concentraties met een onderschatting. De onderschatting heeft betrekking op de stikstofdioxide concentraties rond het Westland, en heeft ook effect op het aantal blootgestelden aan concentraties boven de grenswaarde. Voor fijn stof klopt de berekende achtergrondconcentratie wel Fijn stof Rekenresultaten van fijn stof: De berekeningen langs de wegen in Zuid-Holland lieten geen overschrijdingen van de Europese fijn stof grenswaarde zien (zie kaart 1). 3 Conform richtlijn (2008/50/EG). 4 Monitoringsrapportage NSL 2014: stand van zaken Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (december 2014). RIVM rapport /2014 9

10 De verwachting is dat ook in de komende jaren de wettelijke grenswaarde voor fijn stof nergens in Zuid-Holland overschreden wordt. In tegenstelling tot enkele gebieden met intensieve veehouderij in andere provincies wordt de fijn stof grenswaarde in Zuid-Holland overal, waar mensen kunnen worden blootgesteld, gehaald Stikstofdioxide De rekenresultaten van stikstofdioxide zijn: Voor stikstofdioxide bestaan er in 2013 ten opzichte van het voorgaande jaar minder overschrijdingen van de Europese grenswaarde, zowel langs provinciale wegen als gemeentelijke wegen (zie kaart 2). In 2015 is er géén overschrijding langs een provinciale weg berekend. In 2015 blijft een aantal overschrijdingen van de wettelijke grenswaarde bestaan op het grondgebied van Zuid-Holland (overschrijdingen zijn vooral berekend in Rotterdam, maar ook in Rijswijk). Vanaf 2015 moet luchtkwaliteit overal aan de wettelijke Europese grenswaarde voor stikstofdioxide voldoen Uit de berekeningen blijkt dat deze toekomstige grenswaarde in 2013 nog wordt overschreden op 0,4 km provinciale weg. Deze punten liggen op de N213 (Burgemeester van Elzenweg in Westland), N211 (Wippolderlaan in Midden-Delfland) en de N206 (bij Leiden). Daarnaast komt in 2013, op het grondgebied van Zuid-Holland nog een aantal overschrijdingen voor op ca. 15,5 km weg op gemeentelijke wegen en rijkswegen, zie kaart 2. In 2012 was dit 14,7 km op provinciale wegen en 140 km weg totaal in Zuid- Holland. Er is dus een forse afname gerealiseerd. De meeste overschrijdingen komen voor in de binnenstad van Rotterdam In 2015 is het de verwachting dat het aantal overschrijdingen van de grenswaarde zal zijn gedaald, waarbij deze er niet meer zijn op provinciale wegen. De verwachting is dat met het huidige beleid in 2015 op het grondgebied van Zuid-Holland op 3 km gemeentelijke weg de grenswaarde nog wel wordt overschreden. Dit geldt (voornamelijk) in de binnensteden van Rotterdam en Rijswijk. Rotterdam heeft een pakket met aanvullende maatregelen vastgesteld. Rijswijk onderzoekt nog de oorzaak van de nieuwe overschrijding. Omdat de gegevens over 2015 zijn berekend op basis van voorspellingen uit 2014, kunnen de daadwerkelijke waarden hiervan afwijken. 2.2 Resultaten Luchtkwaliteitsmetingen De DCMR meet de luchtkwaliteit in het Rijnmondgebied en het RIVM meet dit in het hele land. De verzamelde meetgegevens worden gebruikt voor de jaarlijkse voortgangsrapportage luchtkwaliteit in Zuid- Holland. Hieronder zijn de resultaten voor fijn stof en stikstofdioxide beschreven. In tegenstelling tot de berekeningen is bij de metingen geen sprake van een onderschatting, omdat de metingen de werkelijke concentratie weergeven. De trend die hier wordt weergegeven is betrouwbaarder dan die uit de berekeningen Fijn stof In 2013 is op één meetpunt van de DCMR een overschrijding van de daggrenswaarde 5 voor fijn stof gemeten. Dit was in de Botlek op een punt midden in een industriegebied, dicht bij het water met industriële en havenactiviteiten en langs de A15. Omdat hier geen mensen wonen, hoeft er niet aan de 5 Op meer dan 35 dagen per jaar is de concentratie fijn stof hoger dan 50 ug/m3 10

11 grenswaarde getoetst te worden. Dit punt wordt daarom in de monitoring van het NSL buiten beschouwing gelaten. Alle andere meetpunten voldoen ruimschoots aan de grenswaarden voor fijn stof. Figuur 1 geeft de trend weer van de gemeten concentratie van fijn stof op verschillende niveaus (regionaal, stad en straat) 6. Uit dit figuur blijkt dat de gemiddelde fijn stof concentratie over een aantal meetstations sinds 2012 ongeveer gelijk is gebleven. Het jaar 2012 was echter een nat jaar, waardoor de stofconcentratie lager kan zijn dan anders. In 2013 was het weer juist meer gemiddeld, met uitzondering van de koude winter. Meestal betekent een koude winter juist dat de concentraties hoger zijn. Zo gezien is het positief dat de concentratie op hetzelfde lage niveau is gebleven als in In de afgelopen tien jaar is de concentratie van fijn stof met bijna een derde afgenomen. Op de regionale stations in het landelijke gebied komt de concentratie nu in de buurt van de door de WHO aanbevolen concentratie van 20 µg/m 3. 7 In een jaar met een ongunstiger weertype, bijvoorbeeld met een lange droge periode, kan de fijn stof concentratie echter wel weer hoger uitvallen. Figuur 1: Gemeten fijn stof concentratie in de tijd Stikstofdioxide De concentratie van stikstofoxiden 8 neemt in Zuid-Holland langzaam af. De concentratie van stikstofdioxide is in 2013 gemiddeld ca. 1,8 µg/m 3 lager geworden dan het jaar ervoor en dat is een forse verlaging. Figuur 2 laat zien dat vooral op straatstations 9 met veel verkeer de concentraties nog hoger zijn. De concentraties liggen soms nog boven de Europese grenswaarde die in 2015 gehaald moet zijn, maar ze komen dichter in 6 Straatstations liggen in drukke stedelijke straten, stadstations in rustige stedelijke wijken en regionale stations in gebieden ver van lokale bronnen. 7 De WHO heeft concentraties bepaald waaronder geen gezondheidseffecten meer optreden. Deze WHO waarden liggen voor fijn stof op de helft van de huidige wettelijke grenswaarden. 8 Onder invloed van ozon kan stikstofmonoxide in stikstofdioxide worden omgezet en omgekeerd kan dit gebeuren onder invloed van zonlicht. Er ontstaat een evenwicht tussen deze twee stoffen. Alleen voor stikstofdioxide geldt een grenswaarde in de lucht. Deze kan alleen worden bereikt door het totaal aan stikstofoxiden terug te dringen. 9 Meetpunt in een straat met veel verkeer 11

12 de buurt van de grenswaarde. De concentratie op stadstations in rustige gebieden van de stad en op regionale stations ligt wel duidelijk onder de grenswaarde. Figuur 2: Gemeten stikstofdioxide concentratie in de tijd 2.3 Deelconclusie Berekeningen De luchtkwaliteit verbetert elk jaar. Voor fijn stof zijn er geen overschrijdingen berekend voor 2013 en Sinds 2012 moet aan de Europese grenswaarde voor fijn stof worden voldaan. In Zuid-Holland is deze grenswaarde mede dankzij het NSL op tijd gehaald. Op een beperkt aantal locaties is voor stikstofdioxide (met name in binnensteden) nog een overschrijding berekend voor 2013 en Deze specifieke knelpunten worden door de verantwoordelijke partners in het NSL aangepakt. Rotterdam heeft eind 2013 een aanvullend maatregelenpakket vastgesteld. Ook Den Haag heeft in 2012 de luchtkwaliteitsmaatregelen geactualiseerd en de provincie Zuid-Holland heeft het Provinciaal Actieprogramma in 2012 geïntensiveerd. Tabel 1: overzicht resultaten luchtkwaliteitsberekeningen Monitoringstool Zuid-Holland. Fijn stof Stikstofdioxide Zuid-Holland provinciale wegen Zuid-Holland provinciale wegen 2013 geen knelpunten geen knelpunten 15,5 km weg met knelpunten 2015 geen knelpunten geen knelpunten 3 km weg met knelpunten 400 m weg met knelpunten geen knelpunten 12

13 Metingen Uit de metingen blijkt dat vooral de concentratie van stikstofdioxide in 2013 duidelijk is afgenomen. De concentratie stikstofdioxide neemt langzaam af, met vooral in de drukke straten nog concentraties boven de toekomstige grenswaarde. De fijn stof concentratie ligt ver onder de grenswaarden. Tabel 2: overzicht resultaten luchtkwaliteitsmetingen Zuid-Holland 2013 fijn stof 0 van de 23 punten boven jaargrenswaarde een punt boven de daggrenswaarde 10 Stikstofdioxide 5 van de 20 punten boven jaargrenswaarde Globaal laten zowel de berekeningen als ook de metingen zien, dat de luchtkwaliteit gestaag verbetert. 10 Voor meetpunt Botlek zie paragraaf

14 3 Indicatoren provinciale begroting Om de uitgaven voor het NSL en het Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit te kunnen verantwoorden zijn in de provinciale begroting drie indicatoren opgenomen. Deze indicatoren laten zien of de hinder van luchtverontreiniging is afgenomen in Zuid-Holland en of het NSL tijdig wordt uitgevoerd. Indicatoren zijn het aantal blootgestelden die wonen in gebieden met een concentratie boven de grenswaarde, het aantal gerealiseerde luchtkwaliteitsmaatregelen en het aantal ruimtelijke projecten dat in procedure is. Dit hoofdstuk gaat in op de vraag of deze drie indicatoren van de provinciale begroting worden gehaald. 3.1 Blootstelling aan stikstofdioxide en fijn stof Provinciale begroting In de provinciale begroting is een prognose opgenomen over de afname van het aantal blootgestelden aan stikstofdioxide concentraties boven de Europese grenswaarde in Zuid-Holland. Doel is om in 2015 het aantal blootgestelden boven de stikstofdioxidennorm tot nul te reduceren. Voor het bereiken van de beoogde reducties is de provincie ook afhankelijk van de inzet van de partners in het NSL, met name van de Rijksoverheid. In de begroting is de verwachting opgenomen dat in 2015 het aantal blootgestelden ten opzichte van eerdere jaren fors zal dalen en tot nul gereduceerd wordt. Reden hiervan is dat tegen het einde van de looptijd van het NSL (vanwege verlenging is dat inmiddels 2016) veel maatregelen worden afgerond en dan de hele reeks aan emissie-reducerende maatregelen dat in de loop der jaren is genomen een cumulatief effect zal hebben. De meeste maatregelen van het Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit zullen in 2015 zijn afgerond. Dit geldt ook voor veel maatregelen bij andere overheden. Berekend aantal blootgestelden Er zijn in Zuid-Holland geen mensen meer die wonen in gebieden met fijn stof concentraties boven de grenswaarde. Daarom komt in deze Vijfde Voortgangsrapportage luchtkwaliteit in Zuid-Holland alleen het aantal blootgestelden aan stikstofdioxide concentraties boven de Europese grenswaarde aan de orde. Net als het jaar ervoor is voor 2013 het aantal mensen berekend dat woont in gebieden met een overschrijding van de grenswaarde voor stikstofdioxide. Vanaf 2006 is het aantal blootgestelden fors gedaald door de verbeterde luchtkwaliteit. De DCMR heeft met de officiële resultaten van de monitoring berekend dat in personen in Zuid-Holland worden blootgesteld aan concentraties stikstofdioxide boven de Europese grenswaarde. Zij leven vooral in Rotterdam en Den Haag, maar ook in Rijswijk, Schiedam en Dordrecht. Berekend aantal blootgestelden in relatie tot provinciale begroting Het berekend aantal blootgestelden is fors lager dan het jaar ervoor en is lager dan de vereiste blootgestelden, zoals opgenomen in de provinciale begroting van 2013 (zie tabel 3). De forse daling is echter voor een deel veroorzaakt door de boven genoemde onderschatting in het model (zie hoofdstuk 2.1). Toch kan er van uit worden gegaan dat het werkelijke aantal blootgestelden lager was dan het aantal van 2012, en dat er voldaan wordt aan de doelstelling van de provinciale begroting. Volgens de begroting moet er in het laatste jaar nog een grote stap worden gezet in het aantal blootgestelden. In werkelijkheid is een deel van deze reductie al eerder gerealiseerd. 14

15 Tabel 3: Blootstelling aan stikstofdioxide concentraties boven de grenswaarde in Zuid-Holland in relatie tot begroting Jaar % jaarlijkse afname van aantal blootgestelden aan concentraties stikstofdioxide boven de Europese grenswaarden Vereiste aantallen volgens begroting Daadwerkelijk aantal blootgestelden nulmeting % % % % Voortgang NSL-maatregelen Provinciale begroting Een tweede indicator in de provinciale begroting is het aantal gerealiseerde NSL maatregelen. Maatregelen zijn alle acties van de NSL partners die een bijdrage leveren aan een schonere lucht. In de provinciale begroting is het doel opgenomen om 20 maatregelen in 2013 afgerond te hebben (zie tabel 4). In 2015 moeten 73 maatregelen afgerond zijn. Aantal gerealiseerde maatregelen In de monitoringtool van het NSL geven alle NSL-partners de voortgang van de maatregelen op. Zo ook de voortgang van de provinciale maatregelen uit het Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit en het Provinciaal Actieprogramma Uit de gegevens van de monitoring kan geconcludeerd worden dat er in mei maatregelen zijn afgerond. In de monitoringgegevens van mei 2013 waren er 133 maatregelen afgerond. Het aantal afgeronde maatregelen neemt dus toe; het aantal maatregelen dat in 2013 werd afgerond was 16. De maatregelen die nu worden uitgevoerd vergen meer tijd, want het gaat nu om de complexere maatregelen. Deze maatregelen zijn echter ook wel effectiever, omdat de grote bronnen nu worden aangepakt. Een overzicht van de belangrijkste maatregelen van de NSL partners is te vinden in Bijlage C. Aantal gerealiseerde maatregelen in relatie tot de provinciale begroting Het aantal afgeronde maatregelen (149) loopt ver voor op de provinciale begrotingsdoelen. Het gestelde doel om 20 maatregelen in 2013 af te ronden is niet gehaald, over alle jaren tot nu toe zouden er echter 108 maatregelen moeten zijn uitgevoerd en dat is ruim gehaald (zie tabel 4). In eigen beheer zijn in maatregelen afgerond, dit had er volgens de begroting 1 moeten zijn. Wel zijn er twee nieuwe maatregelen van de provincie bij gekomen. In bijlage C wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste maatregelen van de gemeenten en regio s, in bijlage E staat het overzicht van de provinciale maatregelen. 11 Berekend op basis van de officiële monitoring gegevens, het gaat hier om een onderschatting van het werkelijke aantal, zie verklaring in hoofdstuk

16 Tabel 4: Gerealiseerde NSL maatregelen tot mei 2014 (Monitoringtool 2014) RSL partner Aantal maatregelen in NSL Afgerond In uitvoering Uitvoering nog niet gestart Niet gerealiseerd Gerealiseerde NSL maatregelen in 2013 volgens de begroting Provincie Zuid-Holland Gemeente Den Haag Stadsgewest Haaglanden Gemeente Rotterdam Stadsregio Rotterdam Regio Drechtsteden ISGO West Holland Regio Midden Holland Regio Zuid-Holland Zuid totaal Voortgang NSL-projecten Provinciale begroting Een derde indicator in de provinciale begroting is bedoeld om het effect van het NSL op de realisatie van projecten aan te tonen. Het gaat om het aantal NSL-projecten in procedure. Dit zijn grote infrastructurele of ruimtelijke projecten (bv. nieuwe wegen, bedrijventerreinen of woonwijken) die In Betekenende Mate (IBM) 12 bijdragen aan de luchtkwaliteit. Het is het doel van deze indicator om te laten zien dat het NSL het mogelijk maakt dat grote infrastructurele projecten gerealiseerd kunnen worden, die enkele jaren geleden door de luchtkwaliteit niet meer door konden gaan. Volgens de begroting zou het aantal NSL-projecten in procedure geleidelijk moeten oplopen. In de praktijk zal het aantal projecten in procedure na verloop van tijd weer afnemen, doordat de projecten de procedure succesvol hebben doorlopen en kunnen worden uitgevoerd. Daarom is in tabel 5 een kolom opgenomen met het aantal projecten dat de procedure succesvol heeft doorlopen (projecten met procedure afgerond). In de begroting is opgenomen dat er 10 projecten in 2013 en 50 projecten in 2015 in procedure moeten zijn. 12 In betekenende mate (IBM) wil zeggen dat het project leidt tot een toename van de concentraties verontreinigende stoffen in de buitenlucht die meer bedraagt dan 3% van de jaargemiddelde grenswaarde voor PM10 of NO2. Voor de norm van 40 μg/m3 voor NO2 betekent dit dus dat een project IBM is wanneer het leidt tot een verslechtering van de luchtkwaliteit van meer dan 1,2 μg/m3 (Bron: NSL). 16

17 Aantal NSL-projecten in procedure Uit de NSL-monitoringstool blijkt dat er op de toetsdatum 13 van mei 2014 van 48 projecten de procedure is afgerond. Na afronding van de procedure kan aan de bouw worden begonnen. Inmiddels zijn al 8 projecten gerealiseerd. Verder zijn er nog 56 projecten in procedure. Aantal NSL-projecten in procedure in relatie tot de provinciale begroting In mei 2014 zijn er 56 projecten in procedure. Dit loopt voor op de begroting die vraagt dat er 10 projecten in procedure zijn. Bij grote projecten is het normaal dat de procedure enkele jaren in beslag neemt. Op dit moment veroorzaakt de luchtkwaliteit bij geen enkel project een vertraging in de procedure. Tabel 5: NSL-projecten in procedure tot mei 2014 (stand van zaken Monitoringtool 2014) jaar Gewenst aantal projecten in procedure volgens begroting Projecten in voorbereiding (in procedure) Projecten met procedure afgerond Deelconclusie Alle drie begrotingsindicatoren laten zien dat het NSL voorloopt op de afgesproken doelen. : In 2013 is in Zuid-Holland het aantal blootgestelden aan stikstofdioxide boven de grenswaarden gedaald, ten opzichte van het voorgaande jaar. Volgens de officiële gegevens is het aantal blootgestelden Het aantal blootgestelden is in 2013 lager dan het aantal dat in de provinciale begroting is opgenomen ( personen). Zij wonen vooral in de binnensteden van Rotterdam en Den Haag. Deze indicator laat wel zien dat er verbetering zit in de luchtkwaliteit daar waar mensen wonen. De begrotingsindicator gerealiseerde luchtkwaliteitsmaatregelen is voor 2014 gesteld op 20 en voor 2015 op 73 uitgevoerde maatregelen. In 2013 zijn er echter maar 16 maatregelen afgerond. Met 149 afgeronde maatregelen in totaal in mei 2014 wordt ruimschoots voldaan aan het totaal afgeronde maatregelen over alle jaren. De begrotingsindicator aantal ruimtelijke projecten in procedure is voor 2014 op 10 gesteld en voor 2015 op 50. Zuid-Holland voldoet met 56 projecten in procedure voor 2014 hier ruimschoots aan. Elk jaar neemt het aantal projecten toe waarvan de procedure is afgerond en die in uitvoering kunnen gaan. 13 Elke overheid geeft in de Monitoringtool de stand van zaken weer in mei van elk jaar. Er is niet geregeld dat dit voor een heel kalenderjaar geldt. 17

18 4 Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit In maart 2012 hebben Gedeputeerde Staten het Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit vastgesteld. Dit hoofdstuk gaat in op de voortgang van de maatregelen in dit Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit. 4.1 Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit Het eerste Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit liep over de periode Alle maatregelen uit dit actieprogramma zijn inmiddels afgerond. Het tweede geïntensiveerde Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit is in maart 2012 door GS vastgesteld. De reden was dat de resultaten van het NSL in de eerste jaren weinig verbetering van de luchtkwaliteit lieten zien. Het Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit richt zich in het bijzonder op schoon verkeer en (vracht)vervoer over weg en water. Daarnaast richten projecten zich op het optimaliseren van het provinciaal instrumentarium en de versterking van de provinciale regierol richting de partners in het RSL. Deze projecten leveren een significante bijdrage aan een betere luchtkwaliteit in Zuid-Holland. Met het actieprogramma is voor een integrale aanpak gekozen, waarbij met externe partners samengewerkt wordt. Het programma verbindt de beleidsvelden milieu, economie, energie en mobiliteit. Op deze manier wil het programma bereiken dat de maatregelen en projecten zowel de economie versterken als het milieu verbeteren, conform het provinciaal hoofdlijnenakkoord (provincie Zuid-Holland, 2011). De provincie werkt daarbij samen met het bedrijfsleven en medeoverheden. Het actieprogramma bestaat uit twintig maatregelen, waarvan een groot deel is gestart met de uitvoering. Op 18 maart 2014 hebben GS de Subsidieregeling Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit Zuid Holland vastgesteld. De subsidieregeling geeft invulling aan de uitvoering van de maatregelen: Vrachtverkeer & logistiek, mobiliteitsmanagement en verduurzaming waterbus. In bijlage E wordt een overzicht gegeven van de stand van zaken van alle maatregelen uit het Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit. Hier worden enkele maatregelen speciaal uitgelicht. 18

19 Maatregel: Subsidieregeling milieumaatregelen SCR-katalysatoren binnenvaart Zuid- Holland 2014 Domein: Vrachtverkeer en logistiek De voortgang van een aantal maatregelen is hieronder uitgelicht. Verwacht effect: Reductie van 96 ton stikstofoxide (NO x ) emissies per jaar in de regio Rijnmond, 700 ton NOx per jaar in totaal (ook buiten de regio) van beide subsidieregelingen samen De Subsidieregeling milieumatregelen binnenvaart richt zich op het reduceren van de stikstofoxide uitstoot van de binnenvaart. Op 1 juli 2013 is de eerste subsidieregeling opengesteld. In 2013 ontvingen 48 schippers een subsidie, met een totaalbedrag à ,-. Hiermee konden de schippers hun bestaande binnenvaartschepen zodanig aanpassen dat de uitstoot van stikstofoxiden flink werd gereduceerd. In de praktijk werden meestal SCR katalysatoren ingebouwd. Op 4 oktober 2013 reikte gedeputeerde R.A. Janssen, samen met wethouder Van Huffelen (gemeente Rotterdam) en portefeuillehouder Van Belzen (Stadsregio Rotterdam), de subsidiebeschikking uit aan de schipper van de Fixut Maris te Rotterdam. Tot 1 november 2014 waren 17 schepen omgebouwd, een aantal heeft een verlenging van de looptijd verkregen. In september 2014 is de tweede tranche van de subsidieregeling opengesteld. Hierop zijn tot eind oktober aanvragen binnengekomen. 19

20 Subsidieregeling Provinciaal actieprogramma Luchtkwaliteit Zuid-Holland Deze subsidieregeling is door GS vastgesteld op De regeling bestaat uit drie onderdelen. Maatregel I: Vrachtverkeer en logistiek; Pilot projecten LNG én modal-shift op het traject Maasvlakte-Hoek van Holland Domein: vrachtverkeer en logistiek Verwacht effect: De schepen van deze pilot gaan samen jaarlijks 21 ton stikstofoxide (NOx) en 0,9 ton fijn stof minder uitstoten. De modal shift van weg naar water levert een reductie van km vrachtauto kilometers per jaar. Dit leidt tot een netto reductie van 2 ton NOx (en 500 ton CO 2 per jaar) LNG Om de mogelijkheid om op LNG te varen te versnellen worden er twee pilotschepen van diesel naar dual -fuel LNG omgebouwd. De ervaring en opgedane kennis van deze pilotprojecten worden met de markt gedeeld. Daarnaast is er een kennis en expertisecentrum LNG in oprichting. Door kennis te verzamelen en te verspreiden aan de stakeholders in de binnenvaartketen. Inmiddels zijn de subsidieaanvragen voor deze twee schepen beschikt en kan er op korte termijn met de ombouw worden begonnen. Modal-Shift Maasvlakte-Hoek van Holland Door de inzet van binnenvaart op het traject Maasvlakte - Hoek van Holland wordt een groot aantal kilometers per vrachtauto vermeden. Hiermee is de route via de binnenvaart een veel duurzamer alternatief dan volledig over de weg. Dit project wordt uitgevoerd met de Subsidieregeling Provinciaal Actieprogramma Luchtkwaliteit Zuid-Holland. Maatregelen: Domein: Verwacht effect: Gebiedsgerichte aanpak mobiliteitsmanagement in Drechtsteden, Leiden, Gouda en Alphen aan de Rijn. Mobiliteitsmanagement Gedragsverandering bij deelnemers, zoals: meer fietsen, gebruik van elektrische fiets, spitsmijden. In november 2012 zijn twee mobiliteitsmakelaars via een Europese aanbesteding aangesteld. Zij bereiden op diverse bedrijventerreinen, samen met diverse bedrijven en omgevingsdiensten, maatregelen voor die een positief effect hebben op de luchtkwaliteit en mobiliteit. In Gouda wordt momenteel samengewerkt met het project personenvervoer Gouwepark. De mobiliteitsmakelaar heeft in het gebied de wensen van de ondernemers en werknemers nader onderzocht m.b.t. de inzet van een Pendelbus vanaf het NS-station Gouda. Er worden nu verschillende scenario s t.a.v. de pendelbus uitgewerkt en voorgelegd aan de betrokkenen. Inmiddels zijn de beschikkingen voor 2 projecten de deur uit, en twee zijn in behandeling. Maatregel: Verduurzamen waterbusvloot tussen Dordrecht en Rotterdam en binnen gemeenten in de Drechtsteden. Domein: Schoner en beter OV Verwacht effect: reductie van 46 ton NO x en 1,8 ton PM 10 TNO heeft drie potentiële maatregelen bestudeerd om de waterbusvloot te verduurzamen. Het bleek dat het toepassen van nageschakelde technieken in combinatie met nieuwe motoren een geschikte optie voor verduurzaming op korte termijn is. De overstap op LNG bleek technische en financieel niet haalbaar. Regio Drechtsteden heeft besloten om een financiële bijdrage te leveren aan de verduurzaming van de waterbussen uit hun NSL middelen. Inmiddels heeft de provincie de subsidie aan Aquabus verstrekt. 20

21 Maatregel: Domein: Verwacht effect: Vervoersmanagement Maatregelen in relatie tot vergunningverlening Vergunningverlening en Handhaving Verminderen van uitstoot verontreinigende stoffen door de industrie waar provincie bevoegd gezag is Deze maatregel heeft betrekking op de vergunningverleningstaak van de provincie. Het project is in 2013 gestart, de uitvoering loopt in Twee omgevingsdiensten voeren dit project uit in opdracht van de provincie. Doel van het project is om de verruimde reikwijdte in de vergunningenprocedure vorm te geven door meer aandacht voor vervoersmanagement, vooral gericht op goederenvervoer van en naar de inrichtingen. Het gaat vooralsnog om een proef met een beperkt aantal inrichtingen die veel goederenverkeer veroorzaken. De provincie biedt in deze proef gratis vervoerscans aan. Met de vervoerscans wordt onderzocht of er logistieke verbeteringen mogelijk zijn die leiden tot minder verkeersbewegingen. Ook wordt bekeken of er met schonere voertuigen kan worden gereden. Het bedrijf zal worden verplicht om die maatregelen ook uit te voeren waarvan de kosten binnen enkele jaren worden terugverdiend. De ervaring leert dat minimaal 10% van de stikstofoxide uitstoot van het vrachtvervoer van een inrichting kan worden vermeden. In dit project komen ervaringen opgedaan met mobiliteitsmanagement van verkeerskundigen en vergunningverleners bij elkaar. De programma aanpak van het NSL kan deze samenwerking versterken. Maatregelen bij het vrachtverkeer blijken op leefniveau meer effect te hebben op de luchtkwaliteit dan beperking van de uitstoot uit de schoorsteen bij inrichtingen. De DCMR richt zich met dit project op inrichtingen die een vergunning van de provincie hebben en veel vervoer genereren. De DCMR zal ook de werkwijze nader uitwerken. De ervaringen zullen worden gedeeld met de andere Omgevingsdiensten in Zuid-Holland. Midden-Holland richt zich met een soortgelijke aanpak vooral op inrichtingen die vallen onder het Activiteitenbesluit. Industriële stikstofoxide emissies In dit project zoekt de vergunningverlener naar mogelijkheden om grote industriële stikstofoxide bronnen te beperken. Het gaat dan om energiecentrales, raffinaderijen en chemische industrie in het Rijnmondgebied. Vooral die bronnen met lage schoorstenen worden aangepakt die aan de grond tot een aanwijsbare bijdrage aan de concentratie leiden. Maatregelen hebben een positief effect op de luchtkwaliteit en op de stikstof depositie. Eerst wordt via technisch onderzoek bekeken, wat de mogelijkheden zijn en wat dit kost. Daarna gaan de vergunningverleners met de bedrijven in gesprek. Met enkele energiecentrales is inmiddels overeenstemming bereikt over maatregelen die verder gaan dat strikt wettelijk vereist. De reden is dat juist in Rotterdam nog overschrijdingen van de grenswaarde voor stikstofdioxide voorkomen. Alleen maatregelen zullen worden voorgeschreven waarvan de kosten acceptabel zijn. 21

22 CLINSH Een deel van de PAL projecten had als eerste stap een haalbaarheidsanalyse. Dit geldt in het bijzonder voor de projecten rond de waterbus en de noord-zuid verbinding over water in Rotterdam. Dit laatste project is financieel niet haalbaar, een verduurzaming van de waterbus is alleen haalbaar met nageschakelde technieken. Door deze wijzigingen in het programma is een deel van het lucht budget en van de NSL gelden vrijgekomen voor een vergelijkbaar doel: het schoner maken van de binnenvaart. De provincie Zuid-Holland heeft het initiatief genomen voor een internationaal project, waarmee naast provinciaal geld ook subsidie uit Europa zal worden aangevraagd. Clean INland SHipping (CLINSH) is een overkoepelend programma (in wording) van een Europees consortium, op dit moment bestaand uit vier landen, waarbij een strategie wordt ingezet om de binnenvaart in Noordwest-Europa geleidelijk schoner en duurzamer te maken en daarmee de luchtkwaliteit te verbeteren. Er is een Europees consortium gevormd met partijen als overheden, de binnenvaartsector, marktpartijen en brancheorganisaties, die toe willen naar het verminderen van schadelijke emissies (NO x, PM 10 en roet) in de binnenvaart. Door het indienen van een projectaanvraag bij het Europese fonds LIFE zet het consortium nu een eerste stap in het schoner maken van de binnenvaart. Pilot-projecten in LIFE In het LIFE-project wil het consortium pilotprojecten uitvoeren waarbij, op een representatieve doorsnede van de Noord- Europese vloot, emissie reducerende technieken of schonere brandstoffen worden toegepast. Het project LIFE is een demonstratieproject voor nieuwe technieken en brandstoffen. Er worden binnen het project drie demonstratieprojecten uitgevoerd, namelijk emissie reducerende technieken, alternatieve brandstoffen en innovatieve walstroomvoorzieningen. Circa dertig binnenvaartschepen zullen worden verduurzaamd met behulp van verschillende schone technieken. Tijdens het uitvoeren van deze technische aanpassingen worden bij de schepen aan boord de uitstoot (NO x, PM 10 en roet) en de bewegingen van het schip gemeten. Deze data worden verzameld en in een database geplaatst. De gedachte is, deze data te gebruiken als input voor een database voor de Europese Commissie ten behoeve van de luchtkwaliteit in stedelijke gebieden. Hierover heeft overleg plaatsgevonden met medewerkers van de Europese Commissie. Het is de bedoeling, dat dit project een basis legt voor een breed gedragen beleid voor de binnenvaart in Noordwest-Europa. CLINSH; een overkoepelende strategie voor schonere binnenvaart Het doel van CLINSH is de luchtkwaliteit te verbeteren door schadelijke emissies van de binnenvaart te verminderen. Omdat de binnenvaart een belangrijke sector is in Europa en de binnenvaart op dit moment economisch zwaardere tijden doormaakt, zijn randvoorwaarden nodig om de scheepvaart te stimuleren om gebruik te maken van schonere brandstoffen of schonere motoren. Clinsh draagt bij aan het realiseren van deze randvoorwaarden. Het CLINSH-consortium heeft het voornemen, een strategie uit te zetten om de gehele binnenvaart op termijn schoner te maken. De strategie beschrijft welke technieken effectief zijn en hoe gebruik gemaakt kan worden van andere (Europese) fondsen om dit te realiseren. Het uitvoeren van een aantal pilotprojecten binnen het Europese fonds LIFE is hierin een eerste stap. 22

23 Bronvermelding Infomil A (n.d.). Verlenging Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit Het ministerie van Infrastructuur en Milieu (toenmalig VROM) (2008). Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit.< < Infomil B (n.d.). NSL-Wettelijk kader. Provincie Zuid-Holland (2011). Hoofdlijnenakkoord ; Zuid-Holland verbindt en geeft ruimte. Provincie Zuid-Holland (2012). Provinciaal actieprogramma en Tweede Voortgangsrapportage Luchtkwaliteit (NSL/RSL) RIVM, Monitoringrapportage NSL 2014, Stand van zaken Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit, RIVM rapport /

24 Bijlagen Bijlage A: Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) Inleiding In 2005 ontstonden er problemen met het vaststellen van bestemmingsplannen omdat was de kwaliteit van de lucht niet voldeed aan de Europese luchtkwaliteitsnormen. Om de problematiek het hoofd te kunnen bieden zijn respectievelijk het Nationaal en het Regionaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit opgesteld (NSL/RSL). Het RSL is de Zuid-Hollandse bijdrage van het NSL. Deze programma s hebben tot doel de luchtkwaliteit op een goed niveau te brengen zodat zowel de normen worden gehaald als ook de ruimtelijke ontwikkeling geborgd is. In 2009 is het NSL formeel vastgesteld. Sindsdien leveren de partners van het NSL het Rijk, de provincies, regio s en gemeenten een gezamenlijke inspanning op het gebied van luchtkwaliteit. Het NSL heeft een dubbele doelstelling: het bereiken van een goede luchtkwaliteit voor de bescherming van de gezondheid en ecosystemen enerzijds, en anderzijds om ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk te maken. Het NSL bevat maatregelen ter verbetering van de luchtkwaliteit, met het doel om op tijd aan de luchtkwaliteitsgrenswaarden te voldoen. Verder bevat het NSL ruimtelijke projecten die dankzij de verbeteringen van de lucht door het NSL kunnen worden gerealiseerd. Op basis van het NSL is door de EU derogatie verleend (uitstel van het bereiken van de grenswaarden). Het NSL loopt, na een verlenging, tot 1 januari Het Rijk heeft een subsidieregeling ontworpen voor de (co)-financiering van de maatregelen uit het NSL. Voor het gebied van Zuid-Holland is 127 miljoen beschikbaar voor de looptijd van het NSL. Dit geld moet tot eind 2015 uitgegeven of verplicht zijn voor maatregelen ter verbetering van de luchtkwaliteit. De provincie heeft de inbreng in het NSL voor het gebied van Zuid-Holland gecoördineerd en heeft zelf de verantwoordelijkheid voor knelpunten langs provinciale wegen en de uitvoering van de globale maatregelen die de provincie heeft ingebracht in het NSL. Verder is de provincie de ontvanger van de rijkssubsidie en de overheidslaag die de subsidie verdeelt binnen Zuid-Holland. De regio s hebben samen met gemeenten bijdragen aan het NSL voorgedragen. Zij zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van deze maatregelen. Gemeenten hebben verantwoordelijkheid voor de knelpunten in de directe nabijheid van gemeentelijke wegen. Voor de maatregelen in het NSL geldt een uitvoeringsplicht. Jaarlijks dragen de partners in het NSL zorg voor de monitoring van het NSL. De wegbeheerders leveren data aan, het RIVM berekent vervolgens de resultaten met een landelijk model, waarbij alle bronnen worden meegenomen. Ook wordt de stand van zaken van projecten en maatregelen gemonitord. Bronnen Luchtkwaliteit De eisen voor luchtkwaliteit zijn door de EU vastgesteld ter bescherming van gezondheid en ecosystemen. De belangrijkste bronnen van de verontreinigingen in de lucht zijn het wegverkeer, de industrie, schepen en huishoudens. Een deel komt uit het buitenland. In de omgeving van de grote steden en in de Randstad komen als gevolg van veel lokale bronnen (schoorstenen en uitlaten) hogere concentraties voor. Direct langs drukke wegen kunnen de niveaus oplopen tot boven de grenswaarden. In die gevallen dat er mensen op korte afstand van deze weg wonen is er sprake van een knelpunt. Koppeling met andere beleidsterreinen Het luchtkwaliteitsbeleid is een onderdeel van het milieubeleid. Er is samenhang met de beleidsterreinen Ruimtelijke Ontwikkeling, Mobiliteit en het Vergunningen- en Handhavingsbeleid. Het verminderen van 24

25 emissies die afbreuk doen aan de luchtkwaliteit kan worden gerealiseerd in het Mobiliteitsbeleid (w.o. keuze voor brandstoffen en schone motoren bij de binnenvaart) en door Vergunningverlening en Handhaving. In het maatregelenpakket komt deze samenhang tot uiting. 25

26 Bijlage B: Gezondheidseffecten luchtkwaliteit Gezondheidseffecten van fijn stof. In Nederland leven jaarlijks enige duizenden mensen enkele dagen tot maanden korter door kortdurende blootstelling aan hoge concentraties fijn stof. Het gaat vooral om ouderen en mensen met hart-, vaat- of longaandoeningen. Gezondheidseffecten van fijn stof kunnen ook optreden door langdurige blootstelling aan lagere concentraties. Ook als de concentraties onder de Europese grenswaarden liggen, treden nog steeds gezondheidseffecten op. Levenslange blootstelling in deze vorm kan leiden tot blijvende gezondheidseffecten zoals verminderde longfunctie, verergering van luchtwegklachten en vroegtijdige sterfte aan met name luchtwegklachten en hart- en vaatziekten. (Bron: RIVM) Zeer fijn stof (PM 2,5) In 2008 is de regelgeving uitgebreid met grens- en streefwaarden voor de fijnere fractie van fijn stof (PM2,5: deeltjes kleiner dan 2,5 micrometer). Juist deze zeer fijne fractie dringt diep door in de longen en is schadelijk voor de gezondheid. Vanaf 2015 zal er een Europese norm gaan gelden voor de uitstoot van zeer fijn stof (PM2,5). De grenswaarde die dan gaat gelden voor de jaargemiddelde PM 2,5-concentratie is 25 µg/m3. De verwachting is dat invoering van deze norm niet zal leiden tot overschrijdingen van de grenswaarde in Zuid-Holland. (Bron: RIVM) Gezondheidseffecten van stikstofdioxide Blootstelling aan stikstofdioxide (NO 2 ) hangt samen met een verminderde longfunctie, een toename van luchtwegklachten en astma-aanvallen en een verhoogde gevoeligheid voor infecties. Stikstofdioxide wordt ook beschouwd als indicator voor de schadelijke verbrandingsemissies, waarin ook stoffen zitten die niet steeds worden gemeten. (Bron: atlasleefomgeving) 26

27 Bijlage C: Maatregelen van de regio s in het NSL Hier wordt een opsomming gegeven van de belangrijkste maatregelen die de regio s en grote gemeenten op dit moment uitvoeren voor het NSL. Deze lijst is geen volledig overzicht. Een volledig overzicht kunt u vinden in de site van de Monitoringtool (nsl-monitoring.nl) onder voortgang maatregelen. Rotterdam en Stadsregio: Milieuzone vracht en personenauto s, sloopregeling oude auto s, vrachtverbod op de s Gravedijkswal, schone voertuigen, roetfilters, elektrische laadpunten voor auto s en fietsen, dynamisch verkeersmanagement (DVM), P+R terreinen, deelname aan subsidieregeling voor SCR katalysatoren voor binnenvaartschepen, gezondheid en roet. Den Haag: Milieuzone, stadsdistributie, DVM, OV op aardgas, reconstructie Vaillantlaan en Neherkade Haaglanden: Schoner vervoer zoals aardgasvoertuigen, elektrische scooters, duurzame energie zoals subsidie voor aardwarmteprojecten in de glastuinbouw Drechtsteden: Duurzame mobiliteit (elektrische auto), duurzaam OV, betere doorstroming op wegen, walstroom Zuid-Holland Zuid: Verkeersmaatregelen op bepaalde locaties, fietspaden Midden-Holland: Aardgas, binnenstadservice, fietsbeleid stimuleren en netwerk verbeteren, mobiliteitsmanagement bij bedrijven West-Holland: Aardgas, schoon wagenpark, groene golf, het Nieuwe Rijden Goeree Overflakkee (voorheen Intergemeentelijk Samenwerkingsverband Goeree-Overflakkee) Elektrische laadpalen voor auto s 27

28 Bijlage D: Kaarten luchtkwaliteitsberekeningen over 2013 en