svl Correct samenvatten en verslag leggen Uitwerkingen en richtlijnen J.H.M. Mol drs. W.A. t Hart

Transcriptie

1 svl Correct samenvatten en verslag leggen Uitwerkingen en richtlijnen J.H.M. Mol drs. W.A. t Hart

2 De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. ThiemeMeulenhoff ontwikkelt leermiddelen voor primair onderwijs, algemeen voortgezet onderwijs, beroepsonderwijs en volwasseneneducatie en hoger beroepsonderwijs. Voor meer informatie over ThiemeMeulenhoff en een overzicht van onze leermiddelen: ISBN Eerste druk, eerste oplage ThiemeMeulenhoff, Utrecht/Zutphen, 2007 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j o het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie (PRO), Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp ( Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.

3 Woord vooraf Met Correct samenvatten en verslag leggen trainen uw studenten de verschillende vormen van samenvatten en verslag leggen. Samenvatten en verslag leggen zijn bepalend voor de vaardigheden lezen, spreken en schrijven. In dit boek oefenen zij die vaardigheden op niveau van de taalprofielen B2 en C1 (Raamwerk Nederlands/Common European Framework). Dit boek is bestemd voor opleidingen en beroepen waarin samenvatten en verslag leggen op die niveaus nodig zijn: in de bovenbouw van havo en vwo, in de propedeuse van het hbo en in veel mbo-opleidingen (met name in de mbo-opleidingen tot secretariële, juridische, toeristische en sociaalpedagogische beroepen en de opleidingen tot beroepen in de mobiliteitsbranche). Correct samenvatten en verslag leggen is vooral een opdrachtenboek. Het kan naast elke andere methode gebruikt worden 1. De meeste opdrachten zijn zelfstandig te maken. In schoolsituaties is het goed de uitwerkingen van de opdrachten met die van de medestudenten te vergelijken, voordat ze worden gecorrigeerd met de uitwerkingen op de site van ThiemeMeulenhoff. Een onderdeel vormt het samenstellen van een woorddossier. Het doel hiervan is dat zowel de receptieve als de productieve woordenschat wordt vergroot. Correct samenvatten en verslag leggen heeft vier hoofdstukken. In hoofdstuk 1, Tekst verkennen, wordt met korte teksten gewerkt. Het doel van dit hoofdstuk is dat begrippen worden geleerd die voor het samenvatten en verslag leggen van belang zijn. Daarna worden de opdrachten uit de vervolghoofdstukken gemakkelijker gemaakt. In hoofdstuk 2, Samenvatten, staan opdrachten die stap voor stap de verschillende vormen van samenvatten behandelen. In hoofdstuk 3 maken de studenten uitsluitend tekstvervangende samenvattingen die ze tevens gebruiken voor mondelinge verslaglegging. Hoofdstuk 4, Schriftelijk verslag leggen, bevat opdrachten die gekoppeld zijn aan eerdere teksten, en opdrachten die ze kunnen gebruiken voor het zelf maken van een verslag. De bijlagen geven informatie over het maken van een verslag en aanwijzingen over hoe de verslaglegging zowel schriftelijk als mondeling verbeterd kunnen worden. We wensen u en uw studenten veel succes. J.H.M. Mol Drs. W.A. t Hart 1 Mol, J.H.M. en W.A. t Hart, Traject Theorieboek. ThiemeMeulenhoff Utrecht/Zutphen ISBN EAN

4 Inhoudsopgave 1 Lesaanwijzingen Verantwoording indeling Correct samenvatten en verslag leggen Aandachtspunten Correct samenvatten en verslag leggen Werken met het woorddossier 7 2 Uitwerkingen en richtlijnen voor de correctie Tekst verkennen: opdrachten 1 tot en met 15; uitwerkingen en richtlijnen Samenvatten: opdrachten 16 tot en met 31; uitwerkingen en richtlijnen Tekstvervangend samenvatten en mondeling verslag leggen: opdrachten 32 tot en met 42; uitwerkingen en richtlijnen Schriftelijk verslag leggen: opdrachten 43 tot en met 72; uitwerkingen en richtlijnen 47

5 1 Lesaanwijzingen In dit hoofdstuk ziet u aanwijzingen waarmee u uw lessen kunt voorbereiden. In 1.1 staan de achtergronden die geleid hebben tot de indeling van Correct samenvatten en verslag leggen. In 1.2 staan aandachtspunten die een rol kunnen spelen tijdens uw lessen. Deze paragraaf bevat diverse adviezen waarvan u en uw studenten gebruik kunnen maken. 1.1 Verantwoording indeling Correct samenvatten en verslag leggen In hoofdstuk 1, Tekst verkennen, werkt de student aan de hand van kleinere teksten met begrippen die voor het samenvatten en verslag leggen van belang zijn. Het doel van dit hoofdstuk is dat de student vertrouwd raakt met deze begrippen en dat hij hiermee de opdrachten uit de vervolghoofdstukken gemakkelijker kan maken. Vanaf opdracht 10 stellen uw studenten een woorddossier samen. Het doel hiervan is dat studenten zowel hun receptieve als hun productieve woordenschat vergroten. In 1.3 geven we aan hoe met het woorddossier gewerkt kan worden. In hoofdstuk 2, Samenvatten, staan opdrachten die de verschillende vormen van samenvatten behandelen. Dit gebeurt stap voor stap aan de hand van tekstvragen. Na een aantal van deze voorbereidende opdrachten kunnen uw studenten de beoogde vorm van samenvatten in één keer maken. Voor de beknopte samenvatting is dat opdracht 21. De indicatieve samenvatting wordt afgerond met opdracht 26 en de tekstvervangende samenvatting met opdracht 31. Afhankelijk van de snelheid waarmee uw studenten de techniek oppakken, kunt u het aantal voorbereidende opdrachten variëren. In hoofdstuk 3 maakt de student uitsluitend tekstvervangende samenvattingen. Die zal hij tevens gebruiken voor mondelinge verslaglegging. Elke student moet zich op een mondelinge verslaglegging voorbereiden. Deze aanpak waarborgt een bespreking van de opdrachten tijdens de lessen. De besprekingen kunnen aanleiding zijn voor discussies, groepsgesprekken en andere vormen van mondelinge taalvaardigheid. De besprekingen kunnen ook een basis zijn voor het kiezen van een onderwerp voor het onderdeel schriftelijk verslag leggen. Hoofdstuk 4, Schriftelijk verslag leggen, bevat opdrachten die gekoppeld zijn aan eerdere teksten, en opdrachten die de student kan gebruiken voor het zelf maken van een verslag. Na bespreking van de opdrachten zult u als docent de student begeleiden bij het schrijven van een werkstuk of bij een van de andere vormen van schriftelijk verslag leggen. U kunt schriftelijk verslag leggen, zoals dat in dit hoofdstuk behandeld wordt, combineren met een vorm van mondelinge verslaglegging (bijvoorbeeld presenteren).

6 1 Lesaanwijzingen 1.2 Aandachtspunten Correct samenvatten en verslag leggen Het aantal begrippen dat in Correct samenvatten en verslag leggen wordt gebruikt, is zo beperkt mogelijk gehouden. Uw studenten raken vertrouwd met de vaardigheden samenvatten en verslag leggen, zodat zij tijdens hun (vervolg)studie, en daarna wanneer zij een beroep uitoefenen kunnen steunen op een routine. In stappen bereikt u met uw studenten de gestelde doelen. De gehanteerde theorie in Correct samenvatten en verslag leggen is middel en geen doel. Dat geldt ook voor de uitwerkingen en richtlijnen voor de correctie. Het is mogelijk dat u een andere theoretische bron dan Traject Theorieboek gebruikt. Mogelijk interpreteert u een tekstonderdeel of een vraag op een andere manier dan de uitwerking vermeldt. Uw studenten leren beoordelen wat er in de samenvatting komt. Uw studenten denken na over de wijze waarop zij verslag leggen. De teksten in Correct samenvatten en verslag leggen zijn geselecteerd voor het doel waarvoor ze gebruikt moeten worden, en op inhoud. Gepoogd is teksten te selecteren die aansluiten bij de belangstellingssfeer of bij het toekomstige beroep van de studenten, en teksten die passen bij het vakgebied waarvan samenvatten en verslag leggen deel uitmaken. De teksten geven een goed beeld van het tekstaanbod in de praktijk. Vrijwel alle teksten zijn teksten met een informerend doel. Vanaf opdracht 22 komen uw studenten de vraag Op welke manier werkt de schrijver zijn thema uit? tegen. Bij deze vraag gaat het om de hoofdlijn van de tekst. Traject Theorieboek geeft een aantal mogelijkheden verdeeld over twee belangrijke categorieën. 1 mening-argumentatie of omgekeerd bij overtuigende teksten 2 verschijnsel-uitwerking van de details bij informerende teksten Studenten moeten die mogelijkheden eerst aangeven. Bij 1 kunnen ze vervolgens aangeven in welke alinea s de belangrijkste argumenten staan. Bij 2 geven de studenten aan in welke alinea s de details worden uitgewerkt. Het gaat om de grote lijn. Dus niet elke alinea moet genoemd worden. Er is nooit één antwoordmogelijkheid. De keuze overtuigend of informerend is wel bindend.

7 1 Lesaanwijzingen 1.3 Werken met het woorddossier Het woorddossier is een schrift waarin uw studenten woorden en uitdrukkingen verzamelen. Studenten geven bij elk woord bijvoorbeeld: a de betekenis (in het tekstverband) of een beschrijving of een tekening; b een ander tekstverband waaruit de betekenis blijkt; c het tegenovergestelde of een ander woord dat voor de student een aanknoping biedt (bijv. deel geheel, vroeger heden). Woorden die in het dagelijks taalgebruik (B1) niet frequent voorkomen, zijn het doel. U kunt verschillende indelingen van het schrift hanteren. Een alfabetische is het handigst om te voorkomen dat woorden twee keer worden genoteerd. Bovendien zien studenten dan regelmatig reeds genoteerde woorden wanneer ze op alfabet moeten zoeken. Uitbreiden van de woordenschat betekent ook dat vaktaal en onbekende signaalwoorden worden geleerd. Alleen verzamelen (receptief) is niet voldoende. Zodra studenten regelmatig met de nieuwe woorden aan de slag gaan, nemen ze die op in hun actieve vocabulaire. U kunt wekelijks vijf minuten enkele activerende opdrachten met het woorddossier laten uitvoeren. Bijvoorbeeld a Kies vijf woorden uit je dossier en verwerk ze in één verhaaltje. b Maak een woordenweb van minimaal vijf woorden bij vijf nieuwe woorden van deze week. c Kies het eerste woord van de a en het eerste woord van de b en verwerk deze in één zin. Doe dat ook met het eerste woord van de a met het eerste woord van de c. d Kies een Bekende Nederlander en laat hem/haar acteren in een verhaal met vijf woorden uit je schrift. Kies willekeurige woorden of zoek specifieke woorden bij de persoon. e Kies tien woorden die je in je (toekomstige) beroepspraktijk vaak zult gebruiken. Leg die uit aan iemand uit je klas alsof deze niet bekend is in je beroepspraktijk.

8 2 Uitwerkingen en richtlijnen voor de correctie In dit hoofdstuk staan de uitwerkingen bij de opdrachten en de richtlijnen voor de correctie van diverse samenvattingen. In paragraaf 2.1 staan de uitwerkingen van de opdrachten rond Tekst verkennen, in 2.2 die van de opdrachten Samenvatten. De uitwerkingen van de opdrachten naar aanleiding van Tekstvervangend samenvatten en mondeling verslag leggen staan in paragraaf 2.3. In 2.4 zijn de uitwerkingen en richtlijnen opgenomen die horen bij Schriftelijk verslag leggen. De uitwerkingen moet u zien als een uitwerking, niet als dé uitwerking. Bij het interpreteren van vragen en het maken van samenvattingen zijn er meer mogelijkheden. De motivering van de student is belangrijk bij de antwoorden. Zie ook de opmerking in 1.2, blz. 6. De informatie in dit hoofdstuk kunt u kopiëren en gebruiken als correctiemodellen waarmee uw studenten elkaars werk controleren. Studenten kunnen bij zelfstudie de informatie ook rechtstreeks via de website tot zich nemen. 2.1 Tekst verkennen: opdrachten 1 tot en met 15; uitwerkingen en richtlijnen 1 1 De tekst heeft een informerend doel. De schrijver geeft informatie over een gebeurtenis in Kenia. 2 De hoofdlijn van deze tekst is die van een verschijnsel (hier een gebeurtenis) en wat het gevolg van dat verschijnsel is. 3 Vanuit grafisch oogpunt gezien bestaat een alinea uit zinnen die achter elkaar geschreven zijn. Bij een nieuwe alinea volgt een regel wit of een harde return. Tekstueel gezien is een alinea een teksteenheid met één hoofdgedachte. Dat laatste gaat niet altijd op. 4 De politie moest eraan te pas komen om de menigte met traangas weg te jagen (r. 6-7) is een feit. De mededeling is objectief, dus controleerbaar. Ook mogelijk: mening, want je kunt erover discussiëren of dat moest en/of traangas nodig was. 2 1 De tekst heeft een informerend doel. De schrijver geeft informatie over het verliezen van koffers met edelstenen. 2 De hoofdlijn van deze tekst is die van een verschijnsel (situatie) en de eigenschappen (wat is er gebeurd?) of de oorzaak en het gevolg. 3 Het woordje echter zou wijzen op een tegenstelling. Het verband tussen II en III is oorzaak-gevolg.

9 2 Uitwerkingen en richtlijnen voor de correctie 4 De 28-jarige chauffeur zegt dat hij pas in München merkte dat er een deur openstond (r. 5-6) is een feit. Het is een feit dat hij dat gezegd heeft. 3 1 De tekst heeft een informerend doel. De schrijver geeft informatie over de maatregelen die de hoofdredacteur van Success getroffen heeft. 2 De hoofdlijn van deze tekst is die van een verschijnsel (maatregel), de verklaring ervoor en een voorbeeld ervan. 3 In alinea III staat een voorbeeld van wat in alinea II staat. 4 Het verkeerd spellen van een naam komt de auteur op een boete van 500 dollar te staan (r. 3-4) is een feit. De mededeling is controleerbaar. 4 1 De tekst heeft een informerend doel. De schrijver geeft informatie over het plan van een Duitse actiegroep. 2 De hoofdlijn van deze tekst is die van een verschijnsel (protestactie) en wat de verklaring/reden voor de actie is. 3 De protesterende vrouwen vinden het discriminerend en seksistisch dat weerkundigen het slechte weer uitsluitend met vrouwennamen aanduiden (r. 2-4) is een feit. De uitspraak bevat weliswaar een mening, maar de uitspraak zelf is een feit (het is een feit dat de vrouwen dat vinden). 5 1 De tekst heeft een overtuigend doel. De schrijver geeft zijn mening over het gebruik van de cruisecontrol op personenwagens en doet een beroep op het verstand van de lezer. 2 De aanleiding was de uitspraak over het gebruik van de cruisecontrol, die de minister van Milieu gisteren deed. 3 De hoofdlijn van deze tekst is die van een conclusie (mening) en wat de argumenten van de schrijver zijn waarom hij het daar niet mee eens is. 4 Alinea III noemt een extra argument (opsomming) om de cruisecontrol niet in te voeren. 5 In alinea V vat de schrijver de argumenten die hij in de alinea s II, III en IV noemt, samen en herhaalt hij zijn conclusie. 6 Deze zaken hebben een veel groter effect op het brandstofverbruik dan het invoeren van een voor de consument (te) duur fenomeen in een land dat er niet geschikt voor is (r ) is de mening van de schrijver (subjectief). 6 1 De tekst heeft een informerend doel. De schrijver geeft informatie over de verborgen verliezen bij Philips. 2 De aanleiding was een publicatie in Philips Koerier. 3 De hoofdlijn van deze tekst is die van een verschijnsel en wat de details ervan zijn. 4 Het verband tussen alinea II en alinea III is opsommend. (Signaalwoord is ook.)

10 2 Uitwerkingen en richtlijnen voor de correctie 10 5 De man had de rol mee naar huis genomen in de veronderstelling dat het om materiaal van nul en generlei waarde ging (r. 3-4) is een feit. De mededeling is controleerbaar. 7 1 De tekst heeft een informerend doel. De schrijver geeft informatie over hoe het kwam dat een huis in de Verenigde Staten afbrandde. 2 De aanleiding was het afbranden van het huis van een bejaarde vrouw uit Minnesota. 3 De hoofdlijn van deze tekst is die van verschijnsel (gebeurtenis) en oorzaak. 4 Ik denk dat ze een beetje doof is (r. 11) is een feit. Het is een feit dat de brandweerman dat denkt. 8 1 De tekst heeft een expressief doel. De schrijver uit zijn gevoelens van ergernis over katten 2 De aanleiding was het voorstel van de Limburgse gemeente Beelen katten uitsluitend aangelijnd en op bepaalde plaatsen hun behoeften te laten doen. 3 De hoofdlijn van deze tekst is die van mening en argument (een voorbeeld als argument). 4 Het verband tussen alinea I en alinea II is dat van conclusie-argument. 5 Misschien hoef ik dan niet meer wekelijks een emmer vol ergernis en stront tussen mijn planten uit te halen (r. 9-10) bevat een feit. De stront is controleerbaar. De uitspraak is door de omschrijving (subjectiviteit) echter een mening. 9 1 junk (titel) = drugsverslaafde drugs (r. 1) = verdovende middelen blowen (r. 3) = het roken van marihuana paddo s (r. 5) = geestverruimende paddenstoelen die geconsumeerd worden 2 De tekst heeft een overtuigend doel. De schrijver waarschuwt de lezer voor het verslaafd raken aan drugs. 3 Er is geen gebeurtenis genoemd die de directe aanleiding voor de schrijver was, om deze tekst te schrijven. De toestand waarin de schrijver nu verkeert, kan de aanleiding zijn. 4 De hoofdlijn van deze tekst is die van mening en argument (de persoonlijke tragische ontwikkeling, dus een voorbeeld als argument). 5 Het verband tussen II en I is niet heel duidelijk. Ik wou er in het begin allemaal niks van hebben is een tegenstelling met de geschetste ontwikkeling in alinea I. Het gehele stuk bevat veel tegenstellingen: maar (r. 6), Maar (r. 9), alleen (r. 10). 6 Maar de laatste tijd wil ik niks meer van de drugs hebben, alleen is het zo enorm moeilijk om ermee te kappen (r. 9-10) is een mening. De schrijver geeft zijn dilemma (is mening).

11 2 Uitwerkingen en richtlijnen voor de correctie cocktail (r. 1) = mengeling onlustgevoelens (r. 1) = onaangename (gemoeds)stemmingen excuses (r. 2) = verontschuldigingen walging (r. 4) = misselijkheid, braakneiging anonieme (r. 5) = naamloze, onbekende citeren (r. 10) = letterlijk iemands woorden weergeven parade (r. 15) = optocht pygmeeën (r. 15) = leden van een dwergvolk oortjes wassen (r. 16) = flink de waarheid zeggen corrosie (r. 18) = verwering veroorzaakt door water en lucht/roest reduceren (r. 19) = terugbrengen 2 De tekst heeft een informerend doel. De schrijver geeft informatie over een bijzondere manier om foutparkeerders te wijzen op hun gedrag. 3 De aanleiding voor de schrijver om deze tekst te schrijven was het feit dat deze week een anonieme actie is begonnen. 4 Inleiding: alinea I; aandachttrekker gericht tot lezer Kern: alinea s II en III; beschrijving inhoud parkeerbon Slot: alinea IV; commentaar van de Amsterdamse politie 5 Zo worden nog wat oortjes gewassen (r. 16) is een mening. Het is het (subjectief) oordeel van de schrijver over de inhoud van de parkeerbon daags ervoor (r. 2) = de vorige dag antropologie (r. 3) = wetenschap over menselijke culturen kreeg er zo genoeg van (r. 6) = wilde niet meer ter ere van (r. 10) = vanwege, bij gelegenheid van gegadigde (r. 11) = kandidaat campagneleider (r. 12) = degene die het project organiseert democratisch huwelijk (r ) = echtverbintenis waarbij iedereen stemrecht heeft 2 De tekst heeft een informerend doel. De schrijver geeft informatie over een bijzondere huwelijksvoltrekking. 3 De aanleiding was het bericht dat zaterdag Dave Weinlick uit Minneapolis in het huwelijk treedt met een onbekende vrouw. 4 Inleiding: alinea I; aanleiding Kern: alinea s II en III; gebeurtenissen in chronologische volgorde Slot: deze tekst heeft geen echt slot 5 Hij is van mening dat liefde moet groeien (r. 4-5) is een feit. De schrijver geeft objectief de mening van Dave Weinlick weer altaar (r. 2) = tafel of verhoogde plaats gebruikt bij officiële kerkelijke handelingen plechtigheid (r. 6) = formele gebeurtenis gezworen (r. 7) = onder ede bevestigd het jawoord geven (r. 13) = tijdens een speciale bijeenkomst toestemmen in het huwelijk vertederende verhaal (r. 17) = lieflijk aandoende geschiedenis

12 2 Uitwerkingen en richtlijnen voor de correctie 12 2 De tekst heeft een informerend doel. De schrijver geeft informatie over een mislukte poging om voor de vierde keer in de kerk te trouwen. 3 De aanleiding was maandag de berichtgeving in de Britse pers. 4 Inleiding: alinea I; aanleiding en samenvatting Kern: alinea s II tot en met IV; beschrijving van de gebeurtenissen in chronologische volgorde Slot: deze tekst heeft geen echt slot 5 Het zou de láátste keer zijn (r ) is een feit. Het is de objectieve weergave van een uitspraak van Greta Wardle. 13 A Het verband tussen I en II is oorzaak-gevolg. Het verband tussen II en III is opsommend; signaalwoorden zijn En alsof dat niet genoeg is en ook nog. Het verband tussen I en III is oorzaak-gevolg. B Het verband tussen I en II is oorzaak-gevolg; signaalwoorden zijn Mede hierdoor. C Het verband tussen I en II is tegenstellend; signaalwoorden zijn daarentegen en juist. Het verband tussen I en II enerzijds en III anderzijds is argumentconclusie; het signaalwoord is daarom. D Het verband tussen I en II is conclusie-argument; het signaalwoord is immers. E Het verband tussen I enerzijds en II en III anderzijds is conclusie-argument. Het verband tussen II en III is tegenstellend; signaalwoorden zijn in II weliswaar en in III maar nog altijd. F Het verband tussen I en II is voorbeeldgevend; het signaalwoord is Zo. Het verband tussen II en III is opsommend; signaalwoorden zijn Hetzelfde is het gesteld. Het verband tussen I en III is dus eveneens voorbeeldgevend. G Het verband tussen I en II is tegenstellend; het signaalwoord is Maar. Het verband tussen II en III is opsommend; het signaalwoord is Bovendien. Toelichting Hier is iets vreemds aan de hand. Als II en III gelijkwaardig zijn, moeten ze ook hetzelfde verband met I hebben. III is zeker niet een tegenstelling van I, het is een argument voor een mening. Eigenlijk staat er het volgende: Mannen zeggen wel parttime te willen werken, maar ze kunnen niet. Bij deze mening worden vervolgens twee argumenten geven.

13 2 Uitwerkingen en richtlijnen voor de correctie 13 H Het verband tussen I en II is voorbeeldgevend; het signaalwoord is bijvoorbeeld. Het verband tussen II en III is oorzaak-gevolg; het signaalwoord is want. Het verband tussen II en III enerzijds en IV anderzijds is opsommend; het signaalwoord is ook. Het verband tussen I en IV is dus ook voorbeeldgevend. Toelichting bij dit verband Hier worden de voorbeelden overigens als argument gebruikt bij de mening in I. I J Het verband tussen I en II is conclusie-argument. Het verband tussen II en III is opsommend; het signaalwoord is en. Het verband tussen I en III is dus ook conclusie-argument. Het verband tussen III en IV anderzijds is voorbeeldgevend; het signaalwoord is dan. Het verband tussen I, II en III enerzijds en IV anderzijds is argumentconclusie; het signaalwoord is dus. 14 A Het verband tussen I en II is conclusie-argument. B Het verband tussen I en II is oorzaak-gevolg; het signaalwoord is Daardoor. Het verband tussen I en II enerzijds en III anderzijds is opsommend; het signaalwoord is ook. C Het verband tussen I en II is voorbeeldgevend. Het verband tussen I en II enerzijds en III anderzijds is tegenstellend; het signaalwoord is echter. D Het verband tussen I van C en I van D is tegenstellend. (Het signaalwoord is wel.) Het verband tussen I en II is voorbeeldgevend. Het verband tussen II en III is oorzaak-gevolg/conclusie-argument; signaalwoorden zijn Dat is simpel te verklaren. Toelichting bij dit verband Zowel het verband oorzaak-gevolg als conclusie-argument geven aan dat een mededeling volgt uit een andere. Het verschil is dat bij conclusieargument een (menselijke) redenering aan de orde is en bij oorzaak-gevolg een verband waarop de mens geen invloed heeft. In dit geval verdient conclusie-argument de voorkeur, omdat de verklaring een mening bevat of, met andere woorden, een menselijke interpretatie. Mededeling IV heeft een opsommend verband met I; het signaalwoord is ook.

14 2 Uitwerkingen en richtlijnen voor de correctie 14 E Het verband tussen I van D en I van E is opsommend; het signaalwoord is Ook. Het verband tussen I en II is conclusie-argument. Het verband tussen II en III is conclusie-argument. Toelichting bij dit verband Hier geeft een persoon een verklaring. Het verband tussen II en III enerzijds en IV anderzijds is opsommend; signaalwoorden zijn In de tweede plaats. Het verband tussen I en IV is dan ook conclusie-argument. Het verband tussen IV en V is voorbeeldgevend. F Het verband tussen I en II is voorbeeldgevend. Het verband tussen II en III is conclusie-argument. Het verband tussen I en IV is voorbeeldgevend; het signaalwoord is bijvoorbeeld. Het verband tussen II en IV is tegenstellend; het signaalwoord is echter. G Het verband tussen I en II is voorbeeldgevend. Het verband tussen II en III is voorbeeldgevend; het signaalwoord is Zo. 15 A Het verband tussen I en II is conclusie-argument; het signaalwoord is dan. Het verband tussen II en III is voorbeeldgevend. B Het verband tussen I en II is tegenstellend; het signaalwoord is echter. Het verband tussen II en III is voorbeeldgevend. C Het verband tussen I en II is conclusie-argument. Het verband tussen I en III is conclusie-argument. Het verband tussen I en IV is conclusie-argument. Het verband tussen I en V is conclusie-argument. Het verband tussen II, III, IV en V is opsommend; het signaalwoord is ook nog eens. D Het verband tussen I en II is tegenstellend. Het verband tussen II en III is voorbeeldgevend. E Het verband tussen I en II is conclusie-argument. Het verband tussen II en III is opsommend; het signaalwoord is ook. Het verband tussen III en IV is opsommend; het signaalwoord is zelfs. Toelichting Bij de conclusie in I zijn dus drie argumenten.

15 2 Uitwerkingen en richtlijnen voor de correctie 15 F Het verband tussen I en II is probleem-oplossing. Het verband tussen II en III is opsommend; het signaalwoord is Ook. Het verband tussen I en III is probleem-oplossing. Het verband tussen III en IV is conclusie-argument; het signaalwoord is immers. Het verband tussen IV en V is voorbeeldgevend; het signaalwoord is bijvoorbeeld. Het verband tussen IV en VI is opsommend; de signaalwoorden zijn Ook om andere redenen. Het verband tussen III en VI is conclusie-argument; het signaalwoord is andere. 2.2 Samenvatten: opdrachten 16 tot en met 31; uitwerkingen en richtlijnen 16 1 walgt (r. 1) = wordt misselijk tussendoortjes (r. 3) = voedsel (bijvoorbeeld snoep) dat tussen de maaltijden door gegeten wordt gulzig (r. 6) = snel en zonder maat Een en ander (r. 8) = Dit, Die conclusie vraatzucht (r. 15) = grote neiging tot eten en drinken respectievelijk (r. 27) = achtereenvolgens Voorts (r. 29) = Daarbij 2 De tekst heeft een informerend doel. De schrijver informeert over een onderzoek naar het snackgedrag van Nederlanders. 3 De aanleiding was de publicatie deze week van het onderzoek van marketingbureau Kramer & Staal. 4 Inleiding: geen Kern: alinea s I tot en met VI; conclusies uit onderzoek Slot: geen 5 Uit onderzoek blijkt dat veel Nederlanders zich schuldig voelen door hun snackgedrag. 6 Het verband tussen alinea IV en V is opsommend Naar schatting (r. 4) = Ongeveer beproeven van geluk (r. 7) = wagen een kans; echter (r. 8) = daarentegen, in tegenstelling daarmee, maar heft in eigen handen nemen (r. 8) = (een heft is handgreep van een mes) de zaken zelf aanpakken huwelijksannonces (r ) = huwelijksadvertenties kleitabletten (r. 27) = platen van gedroogde of gebakken klei met daarin teksten aangebracht getolereerd (r. 36) = toegestaan introvert (r. 50) = in zichzelf gekeerd

16 2 Uitwerkingen en richtlijnen voor de correctie 16 Bourgondische levensstijl (r. 61) = houding waarbij men geniet van al het goede dat het leven te bieden heeft relatiesites (r. 77) = webpagina s waar mensen contact met anderen zoeken 2 De tekst heeft een informerend doel. De schrijfster informeert over de inhoud van het boek Op zoek naar een kanjer. 3 De aanleiding was het verschijnen van het boek Op zoek naar een kanjer van dr. Wil Zeegers. 4 Inleiding: alinea s I tot en met III; voorbeelden hoe mensen met elkaar in contact kunnen komen en aanleiding Kern: alinea s IV tot en met XIII; weergave inhoud van het boek Slot: alinea XIV; de tekst eindigt met een vraag die niet beantwoord wordt in het boek 5 Uit het boek Op zoek naar een kanjer blijkt dat contactadvertenties van de afgelopen vijftig jaar een verrassend beeld geven van de veranderde ideeën over relaties. 6 Contactadvertenties hebben langzamerhand het karakter gekregen van een (open) brief aan een onbekende. (alinea XII) 7 Tussen alinea s VII, VIII en alinea IX is er een opsommend verband. (Het signaalwoord is Ook, r. 52.) Extra 8 85 procent van de ondervraagden zegt elke dag ten minste wel één keer iets lekkers naar binnen te proppen: een derde bezondigt zich er dagelijks drie tot vijf keer aan. (alinea II) 18 1 ik red het niet (r. 1) = ik heb te weinig tijd van hot naar her (r. 8-9) = overal heen permanente (r. 13) = voortdurende Nauwelijks (r. 14) = Maar net, Slechts korte tijd onder meer (r. 18) = onder andere, ook voortschrijdende individualisering (r ) = verdergaande onafhankelijkheid variabele (r. 34) = wisselende diversiteit (r. 39) = verscheidenheid 2 De tekst heeft een overtuigend doel. De schrijver wil de lezer ervan overtuigen dat jongeren in een stresssituatie leven. 3 De aanleiding is (waarschijnlijk) het onderzoek Jongeren Nu van bureau Inter/View. 4 Inleiding: alinea s I en II; voorbeeld waaruit blijkt dat jongeren het druk hebben en in permanente stress verkeren Kern: alinea s III tot en met VII; betoog over stress onder jongeren Slot: geen 5 Jongeren hebben het druk en verkeren in permanente stress. (conclusie schrijfster)

17 2 Uitwerkingen en richtlijnen voor de correctie 17 6 Volgens het onderzoek worden jongeren van 6 tot 25 jaar een leeftijdsgroep in tijdnood (alinea IV). 7 Het verband tussen alinea IV en V is opsommend. (Het signaalwoord echter is hier niet tegenstellend gebruikt in de betekenis van maar, maar in de betekenis van nog.) 8 Drs. K.L. de Korte-Munk, Tijdnood, Haagse Courant, 5 oktober 1995 De aanleiding is (waarschijnlijk) het onderzoek Jongeren Nu van bureau Inter/View. (vraag 3) De schrijver wil de lezer overtuigen (vraag 2): Jongeren hebben het druk en verkeren in permanente stress. (vraag 5) Volgens het onderzoek worden jongeren van 6 tot 25 jaar een leeftijdsgroep in tijdnood (vraag 6). Extra 9a Snackersverdriet, de Volkskrant, 26 mei 1998 De aanleiding was de publicatie deze week van het onderzoek van marketingbureau Kramer & Staal. De schrijver informeert: Uit onderzoek blijkt dat veel Nederlanders zich schuldig voelen door hun snackgedrag. 85 procent van de ondervraagden zegt elke dag ten minste wel één keer iets lekkers naar binnen te proppen: een derde bezondigt zich er dagelijks drie tot vijf keer aan. (alinea II) 9b Corine van Zuthem, Op zoek naar een kanjer, Rotterdams Dagblad, 4 april 1998 De aanleiding was het verschijnen van het boek Op zoek naar een kanjer van dr. Wil Zeegers. De schrijfster informeert: Uit het boek Op zoek naar een kanjer blijkt dat contactadvertenties van de afgelopen vijftig jaar een verrassend beeld geven van de veranderde ideeën over relaties. Contactadvertenties hebben langzamerhand het karakter gekregen van een (open) brief aan een onbekende. (alinea XII) 19 1 dienen (r. 1) = moeten oren uitspuiten (r. 1) = goed luisteren monologen (r. 4-5) = toespraken dialogen (r. 5) = gesprekken Te vrezen valt (r. 6) = Ik ben bang recensent (r. 16) = bespreker, criticus, schrijver hypothesen (r. 27) = theorieën interactie (r. 47) = communicatie, samenwerking manipuleren (r. 49) = beïnvloeden, bespelen deugen (r. 61) = goed zijn 2 De tekst heeft een informerend doel. De schrijver informeert over het boek Dialoog op het werk van Nancy Dixon. 3 Er is geen duidelijke aanleiding, waarschijnlijk dat het boek recentelijk is uitgebracht.

18 2 Uitwerkingen en richtlijnen voor de correctie 18 4 Inleiding: alinea I, II, III; conclusies en bronverwijzing Kern: alinea s IV tot en met XI; de lessen en uitkomsten van het boek Slot: alinea XII; samenvatting 5 Het boek Dialoog op het werk geeft als advies: managers moeten luisteren en kennis delen. 6 De manager moet beter luisteren, maar de medewerker moet beter praten (alinea VIII). 7 Het verband tussen alinea IV, V, VI en VII is opsommend. (Het signaal vormen de woordgroepen Les 1, Les 2, Les 3 en Les 4.) 8 Ron van Gelderen, Managers moeten luisteren en kennis delen, de Volkskrant, 25 november 2000 Er is geen duidelijke aanleiding, waarschijnlijk dat het boek Dialoog op het werk recentelijk is uitgebracht. De schrijver informeert: Het boek Dialoog op het werk geeft als advies: managers moeten luisteren en kennis delen. De manager moet beter luisteren, maar de medewerker moet beter praten (alinea VIII) voorspiegelt (r. 3) = belooft addertjes onder het gras (r. 3-4) = verborgen gevaren fysieke (r. 21) = lichamelijke Uiteindelijk (r. 37) = Ten slotte conversatie (r. 33) = gesprek Subject (r. 34) = Onderwerp (NB niet sujet = persoon) parameters (r. 47) = gegevens, eigenschappen zich ingedekt (r ) = voorzorgsmaatregelen genomen privacy (r. 67) = persoonlijke vrijheid 2 De tekst heeft een overtuigend doel. De schrijver bespreekt een computerprogramma kritisch en geeft er zijn mening over. 3 De aanleiding was het feit dat het programma nu in de winkel te koop is. 4 Inleiding: alinea I; aandachttrekkende vragen Kern: alinea s II tot en met IX; bespreking van het programma Truster Slot: alinea X; het noemen van de prijs 5 Leugendetector Truster is uitsluitend geschikt als programma voor familiefeestjes. (mening) 6 De leugendetector is zeer onbetrouwbaar (alinea VII). 7 Het verband tussen alinea V en VI is opsommend. (De signaalwoorden zijn Eerst, r. 29, Daarna, r. 31, en Uiteindelijk, r. 37.) 8 Het verband tussen alinea VIII en de overige alinea s is conclusie-argumenten. 9 Paul Snijdewind, Leugendetector: feest voor saaie familiepartijtjes, Noord- Hollands Dagblad, 2 juli 1998 De aanleiding was het feit dat het programma nu in de winkel te koop is. De schrijver heeft een overtuigend doel: Leugendetector Truster is uitsluitend geschikt als programma voor familiefeestjes. De leugendetector is zeer onbetrouwbaar (alinea VII).

19 2 Uitwerkingen en richtlijnen voor de correctie skimmen (titel) = alleen op sleutelwoorden lezen log (r. 1) = zwaar en traag snelleesgoeroe (r. 4) = leermeester in het snellezen decoderen (r. 6) = omzetten vocaliseren (r. 13) = uitspreken geprevel (r. 15) = binnensmonds gepraat sleutelwoorden (r ) = belangrijkste begrippen koppen (r. 75) = titels In zekere zin (r. 79) = Bij nader inzien, Eigenlijk 2 De tekst heeft een informerend doel. De schrijfster bespreekt de snelleescursus van Rob van de Laar. 3 Er is geen duidelijke aanleiding. 4 Inleiding: alinea I; conclusie en prikkelende gegevens vooraf Kern: alinea s II tot en met IX; bespreking van inhoud cursus snellezen Slot: alinea s X en XI; voorbeeld ter illustratie 5 Volgens Rob van de Laar kan iedereen tweemaal sneller leren lezen. (feit) 6 De tijdbesparing met snellezen levert tijdwinst en kwaliteitswinst op (alinea s III en IV). 7 Het verband tussen alinea VI en VII is tegenstellend. (Het signaalwoord is Maar, r. 50) 8 Aranka Klomp, Skimmen, helft korter, NRC Handelsblad, 18 september 1997 Er is geen duidelijke aanleiding. De schrijfster heeft een informerend doel: Volgens Rob van de Laar kan iedereen tweemaal sneller leren lezen. De tijdbesparing met snellezen levert tijdwinst en kwaliteitswinst op (alinea s III en IV). 9 Noteer wat je van die bespreking geleerd hebt opent deuren (r. 8) = geeft mogelijkheden domineren (r ) = overheersen merites (r. 25) = waarde(n) ventileren (r. 28) = laten weten rubricering (r. 48) = ordening reëel probleem (r. 54) = werkelijk vraagstuk verborgen agenda (r. 56) = onderwerpen die niet op de lijst van te behandelen onderwerpen staan, maar desondanks de besprekingen overheersen legio (r. 75) = ontelbaar alternatief (r. 81) = andere mogelijkheid 2 De tekst heeft een informerend doel. De schrijver informeert over elektronisch vergaderen. 3 Er is geen duidelijke aanleiding. 4 Inleiding: alinea s I en II; inleidende beschrijving besprekingen en ontwikkeling ideeën Kern: alinea s III tot en met XVI; beschrijving EVS Slot: XVII; commentaar, conclusie

20 2 Uitwerkingen en richtlijnen voor de correctie 20 5 Er is een elektronisch vergadersysteem waarbij de deelnemers gezeten achter een computer anoniem vergaderen. 6 (Docent, zie opmerking op blz. 6.) De schrijver werkt het thema als volgt uit. Thema: Er is een elektronisch vergadersysteem. Uitwerking: De schrijver beschrijft hoe het systeem werkt (dus verschijnsel, eigenschappen ). 7 Het verband tussen alinea XIII en XIV is opsommend (XIII: kopen; XIV: huren) of tegenstellend (XIII: kopen; XIV: huren kan echter ook). 8 Dick van der Meer, In alle openheid anoniem vergaderen, Haagsche Courant, 13 december 1997 Er is geen duidelijke aanleiding. De schrijver informeert: Er is een elektronisch vergadersysteem waarbij de deelnemers gezeten achter een computer anoniem vergaderen. Met het EVS kan iedereen zijn ei kwijt (alinea IV) regent (r. 5) = bestuurder publicist (r. 10) = schrijver masculiene (r. 17) = mannelijke lulletje rozenwater (r. 18) = onbenul breedsprakeriger (r. 23) = omslachtiger in formuleren interrumperen (r. 28) = onderbreken, in de rede vallen intuïtie (r. 47) = instinct, gevoel impliciet (r. 67) = zonder het hardop uit te spreken 2 De tekst heeft een informerend doel. De schrijver informeert over de mening van Dédé Brouwer over mannen- en vrouwentaal. 3 De aanleiding was de lezing dinsdag van mevrouw Brouwer voor studenten van de Universiteit van Maastricht. 4 Inleiding: alinea s I en III; een voorbeeld van mannentaal Kern: alinea s IV tot en met XI; behandeling van de inhoud van de lezing van mevrouw Brouwer Slot: alinea XII; opvallende conclusie van mevrouw Brouwer in haar lezing 5 Mevrouw Brouwer stelt dat het verschil tussen mannentaal en vrouwentaal cultureel bepaald is, maar dat de maatschappij op dit punt verandert. 6 De schrijver citeert mevrouw Brouwer die voorbeelden geeft van mannelijk taalgebruik en het taalgebruik van vrouwen (alinea s V en VI), die verklaart hoe dat komt (alinea VII) en die het onderwerp in een historische context plaatst (alinea s IX tot en met XII). 7 Het verband tussen alinea X en XI is dat van oorzaak-gevolg. 8 Louis Burgers, Stoere mannenpraat beter dan softe vrouwentaal, Rotterdams Dagblad, 31 maart 1998 De aanleiding is de lezing dinsdag van mevrouw Brouwer voor studenten van de Universiteit van Maastricht. De schrijver informeert: Mevrouw Brouwer stelt dat het verschil tussen mannentaal en vrouwentaal cultureel bepaald is, maar dat de maatschappij op dit punt verandert. Mannentaal werd altijd gezien als norm (alinea IX).

21 2 Uitwerkingen en richtlijnen voor de correctie 21 9 Louis Burgers, Stoere mannenpraat beter dan softe vrouwentaal, Rotterdams Dagblad, 31 maart 1998 De aanleiding is de lezing dinsdag van mevrouw Brouwer voor studenten van de Universiteit van Maastricht. De schrijver informeert: Mevrouw Brouwer stelt dat het verschil tussen mannentaal en vrouwentaal cultureel bepaald is, maar dat de maatschappij op dit punt verandert. De schrijver citeert mevrouw Brouwer die voorbeelden geeft van mannelijk taalgebruik en het taalgebruik van vrouwen (alinea s V en VI), verklaart hoe dat komt (alinea VII) en het onderwerp in een historische context plaatst (alinea s IX tot en met XII) (vraag 6). Extra 10a Tekst 16 Snackersverdriet, de Volkskrant, 26 mei 1998 De aanleiding was de publicatie deze week van het onderzoek van marketingbureau Kramer & Staal. De schrijver informeert: Uit onderzoek blijkt dat veel Nederlanders zich schuldig voelen door hun snackgedrag. De schrijver citeert uit het onderzoek belangrijke wetenswaardigheden (verschijnsel-eigenschappen). 10b Tekst 17 Corine van Zuthem, Op zoek naar een kanjer, Rotterdams Dagblad, 4 april 1998 De aanleiding was het verschijnen van het boek Op zoek naar een kanjer van dr. Wil Zeegers. De schrijfster informeert: Uit het boek Op zoek naar een kanjer blijkt dat contactadvertenties van de afgelopen vijftig jaar een verrassend beeld geven van de veranderde ideeën over relaties. De schrijfster vat de inhoud samen van het boek dat voornamelijk bestaat uit geschiedenis van het verschijnsel contactadvertenties (verschijnsel-eigenschappen/ontwikkeling). 10c Tekst 18 Drs. K.L. de Korte-Munk, Tijdnood, Haagse Courant, 5 oktober 1995 De aanleiding is (waarschijnlijk) het onderzoek Jongeren Nu van bureau Inter/View. (vraag 3) De schrijver wil de lezer overtuigen (vraag 2): Jongeren hebben het druk en verkeren in permanente stress. De schrijver geeft de conclusies weer uit het onderzoek onder jongeren (verschijnsel-eigenschappen/ontwikkeling). 10d Tekst 19 Ron van Gelderen, Managers moeten luisteren en kennis delen, de Volkskrant, 25 november 2000 Er is geen duidelijke aanleiding, waarschijnlijk dat het boek recentelijk is uitgebracht.

22 2 Uitwerkingen en richtlijnen voor de correctie 22 De schrijver informeert: Het boek Dialoog op het werk geeft als advies: managers moeten luisteren en kennis delen. De schrijver geeft een samenvatting van het boek (verschijnsel-eigenschappen) 10e Tekst 20 Paul Snijdewind, Leugendetector: feest voor saaie familiepartijtjes, Noord-Hollands Dagblad, 2 juli 1998 De aanleiding was het feit dat het programma nu in de winkel te koop is. De schrijver heeft een overtuigend doel: Leugendetector Truster is uitsluitend geschikt als programma voor familiefeestjes. De schrijver geeft argumenten voor zijn mening. 10f Tekst 21 Aranka Klomp, Skimmen, helft korter, NRC Handelsblad, 18 september 1997 Er is geen duidelijke aanleiding De schrijfster heeft een informerend doel: Volgens Rob van de Laar kan iedereen tweemaal sneller leren lezen. De schrijfster geeft argumenten weer en onderdelen van de cursus snellezen (verschijnsel-eigenschappen). 10g Tekst 22 Dick van der Meer, In alle openheid anoniem vergaderen, Haagsche Courant, 13 december 1997 Er is geen duidelijke aanleiding. De schrijver informeert: Er is een elektronisch vergadersysteem waarbij de deelnemers gezeten achter een computer anoniem vergaderen. De schrijver bespreekt de manier van vergaderen met het EVS (verschijnsel-eigenschappen) nu eenmaal (titel) = zonder twijfel, daar is niets aan te veranderen promovendus (r. 6) = persoon die voor de doctorstitel opgaat als vanouds (r. 9) = sinds lange tijd wolven in schaapskleren (r. 15) = gevaarlijke mensen die zich onschadelijk voordoen, huichelaars clichématige (r. 16) = standaard, niet afwijkend van wat gewoon is feministen (r. 32) = vrouwen die vechten voor meer rechten voor vrouwen zorgtaken (r. 41) = werkzaamheden die te maken hebben met de verzorging van anderen 2 De tekst heeft een overtuigend doel. De schrijfster geeft haar mening over de stelling dat er een nieuwe vadersoort zou zijn opgestaan. 3 De aanleiding was een artikel over M. Jacobs en zijn onderzoek. 4 Inleiding: alinea I; aanleiding Kern: alinea s II tot en met IX; beschrijving van de inhoud van het onderzoek waarbij de schrijfster haar commentaar geeft Slot: alinea s X tot en met XI; conclusie van de schrijfster n.a.v. het artikel van M. Jacobs en zijn onderzoek

23 2 Uitwerkingen en richtlijnen voor de correctie 23 5 Mannen zijn onopvoedbaar. 6 De schrijfster geeft bij haar mening een aantal argumenten. 7 Het verband tussen alinea II en III enerzijds en IV anderzijds is concluderend ( Kortom, r. 14). 8 Liesbeth Wytzes, Mannen zijn nu eenmaal onopvoedbaar, de Volkskrant, 21 februari 1998 De aanleiding was een artikel over M. Jacobs en zijn onderzoek. De schrijfster heeft een overtuigend doel: Mannen zijn onopvoedbaar. Steeds vaker wordt bewezen dat vrouwen het drukker hebben gekregen, terwijl mannen hetzelfde zijn blijven doen (alinea VIII). 9 Liesbeth Wytzes, Mannen zijn nu eenmaal onopvoedbaar, de Volkskrant, 21 februari 1998 De aanleiding was een onderzoek van M. Jacobs. De schrijfster heeft een overtuigend doel: Mannen zijn onopvoedbaar. De schrijfster weerlegt de argumenten uit het onderzoek van M. Jacobs en geeft haar eigen conclusie representatieve (r. 18) = voor een groep kenmerkende steekproef (r. 18) = beperkt onderzoek waarnaar men een geheel beoordeelt marginale positie (r. 31) = grensgebied waarin men zich nauwelijks staande kan houden analfabeten (r. 45) = mensen die niet kunnen lezen en/of schrijven domeinen (r. 60) = aandachtsgebieden egalitaire patroon (r. 71) = beeld waaruit blijkt dat gelijkheid wordt nagestreefd dat neigt naar (r. 72) = dat lijkt op een ontwikkeling naar tweedeling (r. 72) = splitsing Verhoudingsgewijs (r. 78) = in vergelijking 2 De tekst heeft een informerend doel. De schrijver informeert over de inhoud van een internationaal, vergelijkend onderzoek naar functionele geletterdheid. 3 De aanleiding was het presenteren van het Oeso-rapport Literacy Skills for the Knowledge Society, op 7 november in Vancouver. 4 Inleiding: alinea s I en II; aanleiding en belangrijkste conclusie van het rapport Kern: alinea s III tot en met XII; weergave conclusies in het Oeso-rapport Slot: geen 5 Uit het Oeso-rapport blijkt: de Nederlanders komen in het sociaaleconomisch verkeer goed mee, omdat ze goed overweg kunnen met teksten. 6 De schrijver werkt zijn thema uit door het opsommen van een aantal conclusies uit het rapport. 7 Het verband tussen alinea IX en X is tegenstellend. (Het signaalwoord is contrasteert, r. 71.) 8 Jan Jaap Knol, Nederlander kan goed overweg met teksten, Uitleg, 19 november 1997

24 2 Uitwerkingen en richtlijnen voor de correctie 24 De aanleiding was het presenteren van het Oeso-rapport Literacy Skills for the Knowledge Society, op 7 november in Vancouver. De schrijver informeert: Uit het Oeso-rapport blijkt: de Nederlanders komen in het sociaaleconomisch verkeer goed mee, omdat ze goed overweg kunnen met teksten. Functionele geletterdheid is belangrijk, omdat kennis en informatie een grotere productiefactor worden (alinea V). 9 Jan Jaap Knol, Nederlander kan goed overweg met teksten, Uitleg, 19 november 1997 De aanleiding was het presenteren van het Oeso-rapport Literacy Skills for the Knowledge Society, op 7 november in Vancouver. De schrijver informeert: Uit het Oeso-rapport blijkt: de Nederlanders komen in het sociaaleconomisch verkeer goed mee, omdat ze goed overweg kunnen met teksten. De schrijver geeft tal van conclusies uit het onderzoek weer (verschijnseleigenschappen) zingt rond (r. 10) = kom je vaak tegen, hoor je vaak stevig omarmd (r. 12) = met enthousiasme aanvaard employability (r. 12) = vermogen om breed ingezet te worden op de arbeidsmarkt ad hoc (r. 24) = voor een bepaalde situatie geldende consultants (r. 31) = mensen die geraadpleegd worden op het gebied van personeelswerk radicaal (r. 32) = ingrijpend paternalistische houding (r. 36) = bevoogdend gedrag lacunes (r. 50) = onvolledigheden training on the job (r ) = opleiding op de werkplek (tijdens het werk) 360 gradengesprek (r. 75) = gesprek waarin een werknemer beoordeeld wordt door alle mensen met wie hij op het werk te maken heeft 2 De schrijver heeft een informerend doel. De schrijver informeert over noodzakelijke veranderingen in het personeelsbeleid die consultancybureau Booz Allen Hamilton adviseert. 3 Er is geen duidelijke aanleiding. 4 Inleiding vormen alinea s I, II en III: standpunt van adviesbureau Kern wordt gevormd door alinea s IV tot en met IX: organisatiecultuur, investeren in employability, training on the job en 360 gradengesprek Er is geen slot 5 Het consultancybureau adviseert dat het personeelsbeleid moet veranderen. 6 De schrijver citeert uitspraken van adviseurs van het bureau (verschijnselcommentaren/eigenschappen). 7 Het verband tussen alinea IX en X is voorbeeldgevend. NB In de eerste oplage van het boek is de aanduiding X voor r. 83 weggevallen.

25 2 Uitwerkingen en richtlijnen voor de correctie 25 8 Marcella Breedeveld, Personeelsbeleid moet anders, NRC Handelsblad, 11 mei 1998 De aanleiding is niet direct gegeven. De schrijver informeert: Het consultancybureau adviseert dat het personeelsbeleid moet veranderen. De schrijver geeft weer hoe Neil McArthur en Karin Dorrepaal denken over het personeelsbeleid. Hij geeft voorbeelden van hoe zij vinden dat het personeelsbeleid moet veranderen. Tot slot geeft hij aan hoe iedere werknemer beoordeeld moet worden ivoren toren (r. 2) = beschermende luxe plek afgezonderd van de werkelijkheid van alledag sympathie (r. 2) = waardering Integriteit (r. 13) = Betrouwbaarheid, Eerlijkheid bureaucratische systeem (r ) = maatschappelijk bestel waarin ambtenaren bepalen wat er gebeurt diplomatie (r. 31) = op een tactvolle wijze mensen manipuleren in kaart brengen (r. 34) = beschrijven, uitzoeken een deal sluiten (r. 40) = een overeenkomst tot stand brengen 2 De tekst heeft een informerend doel. De schrijver informeert over een Globeproject van onderzoek in zestig landen naar eigenschappen van de ideale manager. 3 Onderzoek wijst uit dat de ideale manager niet te overheersend moet zijn en zakelijk instinct combineert met waardering voor zijn ondergeschikten. 4 Inleiding: alinea s I en II; aanleiding en belangrijkste conclusie Kern: alinea s III tot en met X; uitkomsten van het onderzoek Slot: geen 5 De relevante alinea s zijn: III, IV, VI, VII, VIII, IX, X. 6 Hieronder staan de trefwoorden van de relevante alinea s. III Integriteit, in Nederland, visie, inspiratie IV niet te overheersend, combineert zakelijk instinct met waardering voor ondergeschikten (V commentaar/samenvattend (niet relevant)) VI Globeproject, zestig landen, alle resultaten naast elkaar VII inzicht, cultuurverschillen, voorspellen VIII Nederland, bescheiden, klopt niet, lef prima eigenschap, risico s niet vermijden IX verschil, opvatting over leiderschap, tussen mannen en vrouwen X voorspelling management, toekomst, manager, socialer, flexibeler en creatiever 7 Naar eigen inzicht. Controleer of je alle relevante trefwoorden hebt gebruikt. 8 Mike Belinfante, Lef prima eigenschap voor manager, Haagsche Courant, 22 december 1997