Seminariereeks Sociaal Werk de toekomst in!

Transcriptie

1 Seminariereeks Sociaal Werk de toekomst in! Voorjaar 2010 Een organisatie van het CeSO-onderzoeksdomein Laatmoderniteit, verzorgingsstaat en sociaal werk en de opleiding Master in het Sociaal Werk

2 Seminariereeks Sociaal Werk de toekomst in Programma voorjaar 2010 Professioneel en effectief werken in gedwongen kaders. Sociaal werk en het verminderen van recidives. Dra. Anneke Menger, Hogeschool Utrecht (NL) Vrijdag 12 februari 2010, 14-16u Grass-roots NGOs by women for women: The driving force of development and women s empowerment in India Prof. dr. Femida Handy, University of Pennsylvania (USA) Maandag 22 februari 2010, 16-18u Expertseminarie Social work research in the US Prof. dr. Ram Cnaan, University of Pennsylvania (USA) Dinsdag 23 februari 2010, 14-16u Publieke moraal en de eenzame professional Prof. dr. Evelien Tonkens, Universiteit Amsterdam (NL) Vrijdag 23 april 2010, 14-16u Meer info over de seminariereeks?

3 Wat werkt en wie werkt? Over effectiviteit en professionaliteit in het reclasseringswerk Anneke Menger Lector werken in justitieel kader Hogeschool Utrecht Leuven, februari 2010

4 Opbouw college 1. Terugdringen redive 2. Wát werkt? Principes van effectiviteit 3. Wie werkt: kenmerken van effectieve professionals. 4. Is er professionele ruimte

5 Terugdringen recidive Criminaliteit wordt gekenmerkt door continuïteit: recidive is hoog. Alle gestraften: 70% binnen 7 jaar ( 06) Ex-gedetineerden: 59% na 2 jaar ( 03) Daarvan 46% ernstig (>4 jaar detentie) ( 06) JJI: bij onderzoek tot 12.5 jaar na ontslag: 85% recidive ( 06)

6 Terugdringen recidive Centraal op de beleidsagenda (NL) Meest gebruikte effectmaat bij onderzoek naar effectiviteit van justitiële interventies (Nl) Financiële sturing op effectieve interventies Onderzoek en beleid: zoeken naar wát werkt? Focus op ontwikkeling van gestructureerde gedragsinterventies Ereknningscommissie gedragsinterventies.

7 Wat werkt Opkomst wat werkt : jaren 90 Bonta & Andrews: psychology of criminal conduct. Zij vonden op basis van meta-analyses van vele effectonderzoeken - algemene principes van effectiviteit.

8 Principes van effectiviteit Risicoprincipe: hoe groter het risico van recidive én de kans op letselschade, des te intensiever de interventis Behoefteprincipe: Richt de interventies op die factoren die verband houden met crimineel gedrag Responsiviteit: kies de interventies zó dat de justitiabele ze kan ontvangen en besteed aandacht aan de vergroting van responsiviteit en motivatie

9 Principes van effectiviteit, vervolg Selectie van justitiabelen: specificeer duidelijk op welk type justitiabele de interventie zich richt Theoretische onderbouwing: interventies zijn gebaseerd op een analyse van delictgedrag en een expliciet veranderingsmodel waarvan de werking is aangetoond.

10 Principes van effectiviteit Continuïteit: Zorg voor een goede verbinding van de interventies met de totale begeleiding. Professionaliteit: Het werk moet worden uitgevoerd door goed opgeleide professionals en de organisatie moet aandacht besteden aan de selectie, opleiding en training van de medewerkers

11 Wat werkt en de professional Ondanks belang van álle principes: Focus sterk op ontwikkeling van afzonderlijke interventies Laatste tijd meer aandacht voor continuïteit En recent het thema professionaliteit (wie werkt) op de beleidsagenda.

12 Wat werkt en de professional Deze onderzoeksresultaten ondersteunen het handelen van reclasseringswerkers Maar worden soms ervaren als inperking professionele ruimte. Niet altijd helder waartegen men zich afzet. Tegen verschuiving richting justitie? Meer administratieve verantwoording? Meer wetenschappelijk onderbouwde protocollen? Dominantie van één paradigma over wat werkt?

13 Nieuwe opvattingen effectiviteit Desistance benadering (McNeill) Good lives model (Ward, Maruna) How it works, who works? (van der Laan, Menger, én op de agenda gezet door Bonta et al.

14 Professional en evidence based werken Voor de professional is evidence based werken (waar mogelijk ) een belangrijke kwaliteitsnorm In het algemeen geldt: des te hoger de professionaliteit, des te geprotocolleerder men werkt en des te sterker men zich oriënteert op de wetenschap.

15 Wanneer verzet van professionals? - Als men algemene effectmaten verwart met concrete aanwijzingen in specifieke, contextgebonden praktijken. Er daardoor weinig aandacht is voor feitelijke dagelijkse dilemma s. Als evidence based practice en practice based evidence elkaar onvoldoende tegenkomen en versterken.

16 Effectiviteit omvat meer.. Van interventies kan de kans op effect worden gemeten. Dat maakt interventies met een grote kans op effect populair. Dat is een stap vooruit Echter: Alleen het totale handen van de professional in specifieke situaties kan meer of minder effectief zijn.

17 Effectiviteit omvat meer Interventies op zichzelf veranderen geen mensen Mensen veranderen mensen, met interventies als hún instrument Reclasseringswerkers dragen de interventies Onderzoek naar deze actoren (wie werkt) belangrijke aanvulling op wat werkt. Bevindingen in andere kennisdomeinen

18 Werkzame bestanddelen psychotherapie Effect toe te schrijven aan (Miller, 2000): - cliëntspecifieke factoren: 40% - relationele factoren: 30% - model en techniek: 15% - hoop en verwachting: 15% Deze factoren in combinatie met elkaar!!

19 Iedereen heeft gewonnen Onderzoek naar verschillen in effect tussen bonafide, onderbouwde therapiesystemen: Geen onderlinge verschillen gevonden. Maar wel: Een algemene factor die het effect van al die systemen beïnvloedt. (wampold)

20 Algemeen principe van effectiviteit psychotherapie Wampold, 1997: Conceptueel en onderbouwd model Dat een consistente verklaring biedt voor de problemen van de cliënt en activiteiten voor cliënt en therapeut die daarmee in overeenstemming zijn Uitgevoerd door een therapeut die gelooft in zijn werkwijze en die de verwachting heeft dat zijn therapie effect heeft En die deze verwachting weet over te dragen op zijn cliënt

21 Werkalliantie Diverse onderzoekers (Wampold, Miller) vonden tevens: Kwaliteit van de werkalliantie draagt bij aan resultaat. Werkalliantie is iets anders dan relatie: Kenmerken werkalliantie: doelgerichtheid, gezamenlijkheid en binding.

22 Alliantie en werker Verder onderzoek maakte duidelijk: De kwaliteit van de alliantie én het resultaat hangen sterk samen met verschillen tussen werkers. Werkers verschillen systematisch in de mate waarin ze in staat zijn, allianties aan te gaan met verschillende soorten cliënten

23 Tussenstand: Effectiviteit van psychotherapie hangt, behalve met interventies, ook samen met: De verwachting van succes door de werker De aard van de werkalliantie Specifieke kenmerken van de werker Meer onderzoek naar deze factoren belangrijk!

24 Justitiële interventies Zelfde conclusie in recente reviews uit de what works school voor justitiële interventies (Lipsey, 2007, Wormith, 2007): Zij concluderen: Recidive blijft hoog, ondanks kennis van effectieve interventies Dus meer aandacht nodig voor how it works en who works: Wat maakt reclasseringswerkers, daderbehandelaars e.d. effectief?

25 Effectieve werkers: 1. Controleren en begeleiden Diverse onderzoekers (Lipsey e.a. 07): Ze zijn effectiever naarmate ze de normerende, controlerende rol beter combineren met de motiverende, stimulerende rol. Skeem ( 08): Op dit punt grote verschillen tussen werkers onderling (in GB).

26 Drie soorten werkers Correctieve werker: vooral gericht op bescherming samenleving Therapeutische werker: vooral gericht op ondersteuning cliënt Hybride werker: beide rollen ongeveer even sterk. (Skeem 08)

27 Soort werker en effectiviteit Correctieve: drie keer zoveel technische overtredingen als andere twee. Cliënten sterker en langer reactance. Meer uitval. Therapeutische: veel minder reactance, minder technische overtredingen en twee keer zoveel uitval als bij hybride. Hybride: reactance en technische overtredingen eveneens laag, maar minder uitval dan bij therapeuten.

28 Hybride reclasseringswerkers Handelen gestructureerd Verwijzen indien nodig regelmatig naar de gedwongen context Hier gelijk aan correctieven, met als verschil: Anders hanteren van reactance!

29 Hanteren van reactance Verzet tegen inperking van autonomie aanvaarden als normale menselijke reactie Individuele gevoelens hierover in tact laten Bij verzet: aanmoedigen dit te uiten en actief mee te denken over oplossing van de problemen Reactance toeschrijven aan context en niet aan de persoon, diepere weerstand of eigen falen. Dit is cruciaal bij effectief werken in justitieel kader.

30 Effectieve werkers: 2. Verwachting van de werker De eigen verwachting van succes maakt de kans op succes groter. Dus: investeren in geloof in eigen werk, eigenaarschap en motivatie is belangrijk. Enig onderzoek hiernaar voor werken in justitieel kader

31 Verwachting / justitieel kader. Soms na verloop van tijd een vorm van professioneel cynisme Ervaringsjaren kúnnen in dat geval ongunstig uitwerken Vooral gevonden bij hen die jarenlang werken met recidiverende jongeren of langdurige behandeling met zedendelinquenten Dat kan hun effectiviteit ondermijnen Dit is een omgekeerd bewijs van de algemene factor in de psychotherapie: gebrek aan verwachting maakt minder effectief. (Skeem, Day, Ross, 2007/2008)

32 Verwachting, vervolg Cruciaal voor werken in gedwongen kader met weerbarstige cliënten: Hoe houd ik het beste midden tussen een teveel aan verwachting (en daardoor steeds teleurstelling) en te weinig verwachting of professioneel cynisme? Skeem: detached attitude, philosopically tolerating the human dark side

33 Effectieve werkers: 3. Werkalliantie Werkers in justitieel kader: Krijgen meer dan andere sociale professionals te maken met tegenwerking, openlijk of lijdzaam verzet, breuken Dat kan de motivatie van de werker op den duur beïnvloeden. Soms bij henzelf de (innerlijke) wens de alliantie af te breken Of lang investeren tegen beter weten in. Ook hier blijkt: omgaan met terugval, reactance en tegenwerking cruciaal

34 Effectieve werkers: 4. Feedback Vervolgonderzoek in psychotherapie (Miller): Grote verschillen in effectiviteit tussen therapeuten bij dezelfde evidence based interventies Persoonlijke kenmerken spelen nauwelijks een rol Belangrijkste kenmerk: systematisch zoeken naar feedback. Dit beïnvloedt vooral uitval.

35 Feed back Therapeuten die globaal reflecteren en stagnerende allianties vooral toeschrijven aan weerstand van cliënten zijn minder effectief. Therapeuten die concreet reflecteren op eigen gedrag en eigen bijdrage aan de alliantie zijn effectiever.

36 Feed back en justitieel kader Onderzoek jeugdbescherming (Monroe): Foutenkans (bij inschatten risico) groter: Bij gebrek aan concrete reflectie op eigen oordelen en aan kritische ondervraging door derden. Bij gebrek aan onderbouwd instrumentarium dat de besluitvorming structureert. Dus combinatie van instrumenten en concrete feedback op professioneel oordeel

37 Feedback, hoe? Op cliëntniveau: doelbereik, uitval Op niveau alliantie: tevredenheid Op niveau eigen functioneren: feedback collega s, experts, registratie van tijdsbesteding, e.d. Op niveau van organisatie: benchmarking Gegeneraliseerde feedback (van beroepsbeoefenaren en wetenschappers): op effect onderzochte en gestandaardiseerde interventies

38 Samengevat: Effectiviteit van de werker in justitieel kader hangt samen met: - goed zijn in de synthese tussen controleren en begeleiden - zichzelf kunnen behoeden zich voor de ontwikkeling van professioneel cynisme -een werkalliantie kunnen onderhouden met veel verschillende soorten mensen

39 Samengevat, vervolg - goed kunnen reageren op breuken, terugval, reactance, tegenwerking in de werkalliantie - goed zijn in het monitoren van de eigen bijdrage aan de werkalliantie en de eigen effectiviteit: Feed back!

40 What works en who work! Effectieve interventies kunnen pas effectief worden in handen van een effectieve professional: Niet interventies veranderen mensen, maar mensen (reclasseringswerkers) veranderen mensen. Interventies zijn hún instrument.

41 Wat betekent dit voor de professionele ruimte? De grote verschillen in effectiviteit tussen werkers onderling laten zien dat de professionele ruimte feitelijk groot is. Hoe is deze ruimte beter zichtbaar maken en professioneel te benutten? Wat is daarvoor nodig vanuit de professionals en de organisatie?

42 Professionals Zoeken, herkennen en benutten van de ruimte die aanwezig is binnen de kaders Professionele moed om dit te doen Steun en feedback organiseren Zelf bijdragen aan veilig werkklimaat door collega s te steunen Tijdig opschalen naar werkbegeleider of manager: lastige beslissingen delen met de organisatie.

43 Organisatie Ontwikkelingskracht en practice based evidence als bron van kennis benutten naast evidence based kennis Protocollen op grond van professionele logica Standaardisering niet te rigide en te lineair Want dit kan een krachtig kwaliteitsinstrument blokkeren: Feed back zoeken en je gedrag aanpassen.

44 Organisatie, vervolg Faciliteren en structuren van feedback mechanismen Veilig werkklimaat bevorderen Sturen op kaders die bescherming en helderheid bieden én op ondersteuning van de professionele moed om deze ruimte te benutten en waar nodig uit te breiden Met heldere afspraken over delen van verantwoordelijkheid met de organisatie